No, bez jaj. W poszukiwaniu męskości - ebook

roz­dział 1

Cze­go pra­gną mężczy­źni?

Dia­gno­za wspó­łcze­sne­go fa­ce­ta

Mar­ty­na: Co to zna­czy być dzi­siaj sil­nym mężczy­zną?

Ja­cek: Sam nie je­stem pe­wien, co to wła­ści­wie zna­czy... Ko­bie­ty mają sze­ro­ki wa­chlarz ocze­ki­wań, a mężczy­źni żyją w dez­orien­ta­cji. Być może sil­ny fa­cet to taki fa­cet opo­ka. Sta­now­czy, o zde­cy­do­wa­nym cha­rak­te­rze. Ale ta­kże sil­ny fi­zycz­nie, jak su­per­bo­ha­ter.

Mar­ty­na: Mężczy­źni nie wie­dzą, jacy mają być, cze­go się od nich ocze­ku­je?

Ja­cek: Jest dużo go­rzej. Wspó­łcze­sny mężczy­zna nie wie, kim jest i jaki jest. Męskie wzor­ce zo­sta­ły zde­wa­lu­owa­ne lub prze­ry­so­wa­ne. Fa­cet jest dziś albo kom­plet­ną cia­maj­dą – nie­udacz­ni­kiem, wy­ka­stro­wa­nym ko­tem, pa­nem Kiep­skim, któ­ry za­pa­dł się w fo­te­lu, za­pu­ścił brzuch i wąsy, albo su­per­bo­ha­te­rem. Tyle tyl­ko że ci he­ro­si to są wzor­ce mężczyzn o głębo­kim za­bu­rze­niu psy­cho­lo­gicz­nym. Spójrz na mo­je­go ulu­bio­ne­go su­per­bo­ha­te­ra, czy­li Iron Mana – to czy­sty nar­cyz i psy­cho­pa­ta. Kie­dy pa­trzę na męskich, pęk­ni­ętych bo­ha­te­rów po­ka­zy­wa­nych w me­diach, wi­dzę, że ich sła­bo­ści są szczel­nie ukry­wa­ne. Musi się im przy­da­rzyć coś nie­by­wa­łe­go w ży­ciu, naj­częściej w to­wa­rzy­stwie ko­bie­ty, żeby ich roz­mi­ęk­czyć. To zna­czy uwra­żli­wić.

Ko­bie­ty z jed­nej stro­ny kar­mią się ob­ra­zem su­per­bo­ha­te­rów, a z dru­giej pró­bu­ją nas, mężczyzn, tro­chę skru­szyć. Wie­le z nich ma mi­syj­ną po­sta­wę wo­bec ży­cia i swo­ich bli­skich. To one dzwo­nią i pró­bu­ją uma­wiać na te­ra­pie swo­ich sy­nów, part­ne­rów czy ko­le­gów.

Wiesz, jaki naj­wi­ęk­szy błąd po­pe­łnia­ją dziś mężczy­źni? Otóż wła­śnie bu­du­ją swo­ją męsko­ść na pod­sta­wie ocze­ki­wań ko­biet, a nie we­dług męskich wzor­ców. Dzie­je się tak dla­te­go, że mężczyzn wy­cho­wu­ją głów­nie ko­bie­ty. Mat­ki, na­uczy­ciel­ki, któ­re ak­cep­tu­ją nas, pod wa­run­kiem że je­ste­śmy grzecz­ni. Tyle że po­tem wcho­dzi­my w do­ro­sły świat i oka­zu­je się, że dla na­szych part­ne­rek zu­pe­łnie co in­ne­go jest wa­żne...

Mar­ty­na: Czy­li co? Ja­kie są ocze­ki­wa­nia ko­biet wo­bec do­ro­słych mężczyzn?

Ja­cek: Ol­brzy­mie i sprzecz­ne, co po­twier­dza­ją sami mężczy­źni w roz­mo­wie w ga­bi­ne­cie czy na warsz­ta­tach, któ­re pro­wa­dzę. Mamy po­dwój­ny obieg war­to­ści. Z jed­nej stro­ny ko­bie­ty pra­gną mi­łych i grzecz­nych fa­ce­tów. Z dru­giej, na pierw­szym miej­scu męskich cech wy­mie­nia­ją wła­śnie siłę. Nie da się tych rze­czy po­go­dzić... Dla­te­go mężczy­źni po de­ka­dach słu­cha­nia tego, że w su­mie już nie są ko­bie­tom do ni­cze­go po­trzeb­ni, wpa­dli na po­my­sł, że pa­tent mają, tyl­ko mu­szą go na nowo po­ma­lo­wać. Za­częli bu­do­wać swo­ją po­zy­cję we­wnątrz ma­łych spo­łecz­no­ści, czy­li swo­ich ro­dzin. By­cie oj­cem sta­je się mi­sją ży­cia dla co­raz wi­ęk­szej gru­py mężczyzn. Prze­sta­ją uga­niać się za daw­nym wzor­cem męsko­ści, po­le­ga­jącym na bu­do­wa­niu po­zy­cji spo­łecz­no-eko­no­micz­nej, a kon­cen­tru­ją się na funk­cji ro­dzi­ciel­skiej. No­wo­cze­sny oj­ciec ma kon­takt ze swo­imi emo­cja­mi, jest em­pa­tycz­ny... Tyl­ko jest je­den mały pro­blem – ko­bie­tom co­raz częściej to się nie po­do­ba...

Mar­ty­na: Dla­cze­go? Prze­cież chce­my, żeby fa­cet był part­ne­rem w ży­ciu, w domu, w opie­ce nad dziec­kiem.

Ja­cek: Ale taki czu­ły fa­cet, zo­rien­to­wa­ny na dzie­ci i zwi­ązek, we­dług ko­biet jest za mi­ęk­ki. Bek­sa-lala. Fa­cet zro­bił się dzi­siaj mało in­te­re­su­jący. Nie ma w so­bie ta­jem­ni­czo­ści. Nie ma o co się sta­rać. Po pro­stu nuda.

Mar­ty­na: I co te­raz? Za­to­czy­my koło? Mężczy­źni będą od tego od­cho­dzić?

Ja­cek: To oczy­wi­ście nie sta­nie się z dnia na dzień, ale naj­now­sze ba­da­nia z 2018 roku, prze­pro­wa­dzo­ne przez IQS w ra­mach ini­cja­ty­wy Wo­men Po­wer, po­ka­zu­ją, że mło­de Po­lki nie chcą się re­ali­zo­wać w kor­po­ra­cjach. Aż 40 proc. z nich de­kla­ru­je chęć po­wro­tu do tra­dy­cyj­nych war­to­ści, ogni­ska do­mo­we­go. Tyle tyl­ko że w tym cza­sie mężczy­źni za­częli się re­ali­zo­wać w domu. Być może na ko­niec dnia, jako spo­łe­cze­ństwo, na nowo będzie­my mu­sie­li usta­lić, co jest ko­bie­ce, a co męskie.

Mar­ty­na: A co jest, two­im zda­niem?

Ja­cek: Role płcio­we ni­g­dy nie były de­fi­nio­wa­ne in­dy­wi­du­al­nie, a ra­czej usta­la­ne spo­łecz­nie. To z ko­lei sta­no­wi­ło po­kło­sie po­trzeb, któ­re dana płeć mia­ła re­ali­zo­wać w kon­kret­nej spo­łecz­no­ści. Etos wo­jow­ni­ka po­wstał dla­te­go, że spo­łecz­no­ść po­trze­bo­wa­ła ochro­ny przed ata­ka­mi ob­cych. Oka­za­ło się, że okre­ślo­ne ce­chy le­piej pre­dy­sty­nu­ją do by­cia wo­jow­ni­kiem, za­tem w pro­ce­sie wy­cho­wa­nia za­bi­ja­ło się męską wra­żli­wo­ść. Bo co to za wo­jow­nik, któ­ry mówi: „Słu­chaj, sta­ry, wzru­szy­łeś mnie, dzi­siaj cię nie za­bi­ję”. Ce­lo­wo bu­do­wa­ło się ta­kich Iron Me­nów.

Na ra­zie, przy­gląda­jąc się temu, jak zmie­nia się na­sza sy­tu­acja spo­łecz­no-eko­no­micz­na, nie da się jed­no­znacz­nie zde­fi­nio­wać ról płcio­wych. Dla­te­go moja pry­wat­na de­fi­ni­cja wspó­łcze­snej faj­nej męsko­ści to męsko­ść sy­tu­acyj­na. Taka, któ­ra do­pa­so­wu­je się do sy­tu­acji w ży­ciu. Inna męsko­ść jest po­trzeb­na na po­cząt­ku zwi­ąz­ku, gdy je­ździ­my na wy­ciecz­ki, upra­wia­my seks i pi­je­my wino. A inna, gdy po­ja­wia­ją się w na­szym ży­ciu dzie­ci. Role w zwi­ąz­ku mo­że­my zmie­niać i do­pa­so­wy­wać cza­so­wo. Ale do tego po­trzeb­na jest wa­żna rzecz – duża sa­mo­świa­do­mo­ść part­ne­rów.

Mar­ty­na: A może mężczy­zna, któ­re­go szu­ka­ją ko­bie­ty, wła­śnie się uro­dził? Wy­cho­wu­je go oj­ciec, któ­ry jest obec­ny w jego ży­ciu.

Ja­cek: Od za­wsze ist­nia­ła spo­ra gru­pa do­brych i obec­nych oj­ców. Żad­nych tam bo­ha­te­rów, tyl­ko zwy­kłych go­ści, któ­rzy cho­dzi­li do pra­cy, je­ździ­li na ro­we­rach, go­to­wa­li obia­dy. Ale o nich się nie mówi, bo me­dia sprze­da­ją krew i łzy. Ni­g­dy też nie bra­ko­wa­ło nie­obec­nych i ne­ga­tyw­nych oj­ców, za mi­ęk­kich, zbyt kon­tro­lu­jących czy kry­ty­ku­jących.

Wspó­łcze­sny fa­cet co­raz częściej ma świa­do­mo­ść tego, co zro­bił mu w ży­ciu brak ak­tyw­ne­go i obec­ne­go ojca. Wła­śnie dla­te­go często nie ra­dzi so­bie z ko­bie­ta­mi, ze swo­ją spraw­czo­ścią, nie ma zbu­do­wa­ne­go kręgo­słu­pa war­to­ści. Ro­bert Bly, ame­ry­ka­ński przy­wód­ca Ru­chu Mężczyzn, w ksi­ążce Że­la­zny Jan pi­sze, że rana za­da­na przez ojca sta­je się dzi­siaj bra­mą, przez któ­rą mężczy­zna za­czy­na świa­do­mie bu­do­wać swo­je oj­co­stwo. Zda­je so­bie spra­wę ze swo­ich bra­ków, do­strze­ga to, co było tok­sycz­ne, i nie chce prze­no­sić tego da­lej. Dla­te­go przy­cho­dzi na psy­cho­te­ra­pię, przy­je­żdża na warsz­ta­ty. Chce zbu­do­wać świa­do­mą męsko­ść. Nie­ko­niecz­nie od­na­le­źć do­bry wzo­rzec, tyl­ko spraw­dzić, co jest u nie­go do­bre, a co złe. Po­rów­nać się z in­ny­mi mężczy­zna­mi. Bo jed­ną z naj­bar­dziej wy­zwa­la­jących rze­czy jest zda­nie, któ­re często sły­szę na mo­ich warsz­ta­tach: „Do tej pory sądzi­łem, że tyl­ko ja mam ci­ągle pod gór­kę”.

Mar­ty­na: A co z wzor­ca­mi męsko­ści kre­owa­ny­mi przez me­dia?

Ja­cek: No to jest świat na ste­ry­dach. Włącza­my In­ter­net, gry, te­le­wi­zję czy film i wi­dzi­my su­per­bo­ha­te­rów. Są nie do zre­pli­ko­wa­nia w rze­czy­wi­sto­ści. A mężczy­źni mają jed­ną wa­żną po­trze­bę, o któ­rej rzad­ko mó­wią: pra­gną po­dzi­wu, uzna­nia. Je­że­li więc wi­dzą, że ko­bie­ty za­chwy­ca­ją się sil­ny­mi po­sta­cia­mi, to pró­bu­ją ich na­śla­do­wać. Kło­pot w tym, że je­że­li to pre­ten­do­wa­nie im nie wy­cho­dzi, a na ogół tak jest, wte­dy się pod­da­ją. Zu­pe­łnie.

Mar­ty­na: Wy­co­fu­ją się, bo nie są w sta­nie do­pa­so­wać się do ide­al­ne­go wzor­ca. Z naj­now­szych ba­dań Lamb, przed­sta­wio­nych na Ame­ry­ka­ńskim Zje­ździe To­wa­rzy­stwa Psy­cho­lo­gicz­ne­go, wy­ni­ka, że je­śli mło­dzi chłop­cy fa­scy­no­wa­li się do­ko­na­nia­mi su­per­bo­ha­te­rów zwal­cza­jących zło, jak Su­per­man czy Bat­man, praw­do­po­dob­nie od­bi­ło się to ne­ga­tyw­nie na ich psy­chi­ce. Taki mężczy­zna my­śli wte­dy, że może być je­dy­nie albo twar­dym gra­czem, albo obi­bo­kiem, uni­ka­jącym od­po­wie­dzial­no­ści.

Ja­cek: To nor­mal­ne, że chłop­cy szu­ka­ją swo­jej to­żsa­mo­ści. A tego ro­dza­ju fil­mo­we wzor­ce wpły­wa­ją naj­sil­niej, je­śli oj­ciec był nie­obec­ny w ich ży­ciu. Taki mężczy­zna, gdy sam zo­sta­je oj­cem, my­śli, że musi być jesz­cze bar­dziej wy­ra­źnym i sil­nym wzo­rem dla swo­je­go dziec­ka. A on ma po pro­stu być sobą. Naj­wa­żniej­sze to być obec­nym w ży­ciu dziec­ka. Nie ka­żdy oj­ciec upra­wia spor­ty eks­tre­mal­ne, jed­nak ka­żdy po­tra­fi zro­bić ka­nap­kę, pod­lać kwiat­ki, na­pra­wić młot­kiem szaf­kę. Tym­cza­sem mężczy­źni przy­cho­dzą do mo­je­go ga­bi­ne­tu i mó­wią: „Part­ner­ka na­ma­wia mnie na dziec­ko. Boję się, co ja mu prze­ka­żę?”. Tak jak­by do no­wej roli mu­siał na­gle zmie­nić całe swo­je ży­cie.

Mar­ty­na: Le­piej być sobą, niż dążyć do ja­kie­goś wzor­ca męsko­ści?

Ja­cek: Dzi­siaj mężczy­zna nie może być do ko­ńca sobą. Wy­ra­żać sie­bie tak, jak chce. Roz­ma­wia­łem nie­daw­no ze zna­jo­my­mi o prze­szcze­pie wło­sów u mężczyzn. Wiesz, co usły­sza­łem? „Co ty, to ja­kaś wio­cha”. Wi­dzisz, sama się uśmiech­nęłaś, gdy o tym po­wie­dzia­łem. Wy, ko­bie­ty, far­bu­je­cie wło­sy i to jest okej. To cze­mu fa­cet z prze­szcze­pem wło­sów nie może być sobą? Czy taki fa­cet jest nie­męski? Bądź sobą, pod wa­run­kiem że będziesz męski?

Mar­ty­na: A skąd wspó­łcze­sny mężczy­zna ma wie­dzieć, co to zna­czy „męski”? Gdzie zna­le­źć ten wzo­rzec męsko­ści? Kto nim może być?

Ja­cek: Naj­le­piej, gdy­by mężczy­zna czer­pał wzor­ce od in­nych mężczyzn. Oni rów­nież bu­du­ją i te­stu­ją w ży­ciu swo­ją męsko­ść. Py­tasz, czy le­piej być sobą, czy jed­nak wy­ra­biać się w ocze­ki­wa­niach in­nych. Je­ste­śmy zwie­rzęta­mi stad­ny­mi. W pi­ra­mi­dzie po­trzeb Ma­slo­wa jest taki punkt, któ­ry na­zy­wa się po­trze­bą przy­na­le­żno­ści. Chce­my mieć gro­no lu­dzi, któ­rzy wy­zna­ją po­dob­ne war­to­ści i mają po­dob­ne ce­chy co my. Na sa­mym szczy­cie pi­ra­mi­dy jest jed­nak po­trze­ba sa­mo­re­ali­za­cji.

Mar­ty­na: Może da­ło­by się te wzor­ce od­na­le­źć w fil­mach? Ja bar­dzo lu­bię głów­ną po­stać z Bra­ve­he­art. Wa­lecz­ne ser­ce Mela Gib­so­na...

Ja­cek: Mel Gib­son ma na swo­im kon­cie wie­le cie­ka­wych, pod kątem męsko­ści, ról: Dzień ojca, Cze­go pra­gną ko­bie­ty. Pod ko­niec fil­mu Bra­ve­he­art mężczy­zna nie od­no­si prze­cież suk­ce­su. Wi­dzi­my jego mi­ęk­kie stro­ny, za­ko­chu­je się, tęsk­ni, roz­pa­cza, cier­pi. To wła­śnie ob­raz pe­łne­go, praw­dzi­we­go fa­ce­ta.

Mar­ty­na: Bra­ku­je mi dzi­siaj ta­kich męskich po­sta­ci w ki­nie...

Ja­cek: Mam wra­że­nie, że kul­tu­ro­wo do­szli­śmy dzi­siaj do skraj­ne­go ego­cen­try­zmu i nar­cy­zmu. Bo­ha­te­ro­wie w fil­mach są skon­cen­tro­wa­ni przede wszyst­kim na so­bie. Ży­je­my w po­czu­ciu by­cia wy­jąt­ko­wy­mi. A wy­jąt­ko­wo­ść nie po­le­ga tyl­ko na by­ciu su­per­bo­ha­te­rem. W ży­ciu mo­żna mieć ta­kże wy­jąt­ko­wo prze­sra­ne – wte­dy też je­ste­śmy wy­jąt­ko­wi.

Mar­ty­na: Sko­ro mężczy­znom ci­ężko jest uto­żsa­mić się z su­per­bo­ha­te­ra­mi, może war­to czer­pać rów­nież z an­tyw­zor­ców i czar­nych cha­rak­te­rów? Po to, żeby zo­ba­czyć, że też mo­że­my być źli, smut­ni, skrzyw­dze­ni?

Ja­cek: To cały czas jest ten sam su­per­w­zo­rzec, tyle że czar­ne lu­stro. Cie­ka­wym an­tyw­zor­cem mó­głby być dla nas Lu­cas, bo­ha­ter fil­mu Po­lo­wa­nie Tho­ma­sa Vin­ter­ber­ga. Dla­te­go, że po­ka­zu­je zu­pe­łnie inny ro­dzaj męsko­ści, na do­da­tek bo­ha­ter prze­gry­wa, więc siłą rze­czy nie sta­nie się wzor­cem dla wie­lu fa­ce­tów. A szko­da.

Mar­ty­na: A fil­mo­we wzor­ce re­la­cyj­ne?

Ja­cek: Był taki film Mi­ło­ść ma dwie twa­rze Bar­bry Stre­isand z Jef­fem Brid­ge­sem, gdzie dwo­je wy­kła­dow­ców, on – ma­te­ma­ty­ki, ona – li­te­ra­tu­ry an­giel­skiej, kła­dzie się ra­zem do łó­żka i czy­ta ksi­ążki. To dla mnie przy­kład na ele­men­tar­ne dba­nie o sie­bie. Prze­cież je­ste­śmy jed­nym z dwóch naj­wa­żniej­szych za­so­bów bu­du­jących na­szą re­la­cję.

Mar­ty­na: Naj­pierw po­win­ni­śmy po­znać swo­je po­trze­by, żeby two­rzyć zdro­wy zwi­ązek.

Ja­cek: Do­kład­nie tak. Je­że­li znam moje po­trze­by re­la­cyj­ne, to czu­ję, czy mam je za­spo­ko­jo­ne w zwi­ąz­ku, czy nie. Je­że­li lu­bię go­to­wać, sprzątać lub cho­dzić do kina – to nie ma dla mnie zna­cze­nia, jak często to ro­bię, w po­rów­na­niu z moim part­ne­rem. Pro­blem po­ja­wia się, je­śli w ogó­le tego nie ro­bię. Bo wte­dy nie re­ali­zu­ję swo­jej po­trze­by. Tym­cza­sem wie­lu mężczyzn ma bar­dzo ni­ską świa­do­mo­ść swo­ich po­trzeb. Nie wy­kszta­łci­li tej umie­jęt­no­ści albo zo­sta­ła wy­ci­ęta z ich ży­cia. Jak w aneg­do­cie o tym, że mały Ja­siu bawi się z dzie­ćmi na po­dwór­ku, gdy woła go mama. Chło­piec pod­bie­ga pod bal­kon i mówi: „A co, mamo, je­stem głod­ny?”. „Nie, śpi­ący”. Sko­ro ko­bie­ty mó­wią mężczy­znom, co jest dla nich do­bre, to siłą rze­czy fa­ce­ci są z tymi po­trze­ba­mi na ba­kier. Mężczy­zna po­trze­bu­je pre­tek­stu, żeby zre­ali­zo­wać coś dla sie­bie – idzie wy­rzu­cić śmie­ci, żeby spo­tkać się z kum­plem. Bo żona musi mu po­zwo­lić na spo­tka­nie, tak jak ma­mu­sia. Mężczy­źni wcho­dzą dzi­siaj w re­la­cje z po­zio­mu chłop­ca, któ­ry pa­trzy na swo­ją ko­bie­tę i my­śli: „Ojej, dzi­siaj krzy­wo na mnie spoj­rza­ła”. Masę pra­cy na te­ra­pii wkła­da­my w to, żeby mężczy­źni po­tra­fi­li w zwi­ąz­ku sta­wiać na swo­im.

Mar­ty­na: Mężczy­źni za­czną ma­so­wo sta­wiać na swo­im, a ko­bie­ty za­czną ma­so­wo ich zo­sta­wiać.

Ja­cek: Wręcz prze­ciw­nie. Kie­dy mężczy­źni za­czną sta­wiać na swo­im, ko­bie­ty będą za­chwy­co­ne. Bo wresz­cie sta­ną się dla nich wy­ra­zi­ści. Nie na­ma­wiam do igno­ran­cji po­trzeb dru­giej oso­by w zwi­ąz­ku. Cho­dzi o świa­do­mo­ść po­trzeb i umie­jęt­no­ść roz­ma­wia­nia o nich. A nie ich de­pre­cjo­no­wa­nie. Mężczy­znom bra­ku­je siły do tego, żeby w mi­ęk­ki spo­sób po­sta­wić na swo­im, czy­li na­zwać to, co jest dla nich wa­żne.

Mar­ty­na: A co jest naj­wa­żniej­sze dla mężczy­zny w zwi­ąz­ku z ko­bie­tą?

Ja­cek: Kie­dy roz­ma­wiam z mężczy­zna­mi o ich re­la­cyj­nych po­trze­bach, często mó­wią o ak­cep­ta­cji. Jak­by się temu głębiej przyj­rzeć, po­trze­ba ak­cep­ta­cji jest po­kło­siem ży­cia chłop­ców w tym sfe­mi­ni­zo­wa­nym świe­cie mam i babć. Po­tem mężczy­zna wspi­na się na na­stęp­ne pola, któ­re rów­nież są zdo­mi­no­wa­ne przez ko­bie­ty. Bo to ko­bie­ty na­da­ją ton temu, co dzie­je się w zwi­ąz­ku, przy­naj­mniej wer­bal­nie. A już naj­moc­niej mężczy­źni pra­gną świ­ęte­go spo­ko­ju. I to wca­le nie jest żart.

------------------------------------------------------------------------

Za­pra­sza­my do za­ku­pu pe­łnej wer­sji ksi­ążki

------------------------------------------------------------------------