Nowe jedwabne szlaki. Teraźniejszość i przyszłość świata - ebook

SZLAKI NA WSCHÓD

Kiedy dwadzieścia pięć lat temu zbliżałem się do dyplomu, świat wydawał się innym miejscem. Zimna wojna dobiegła końca i rozbudziła nadzieję na pokój i dobrobyt. Jak prezydent Bill Clinton stwierdził podczas spotkania z prezydentem Rosji w Vancouver w 1933 roku, dzięki „heroicznym czynom Borysa Jelcyna i narodu rosyjskiego” Rosja obrała kurs na reformy i demokrację. Perspektywa „nowej produktywnej i dostatniej Rosji” podobała się wszystkim³².

Optymistyczna perspektywa rysowała się też przed Republiką Południowej Afryki – twarde negocjacje mające położyć kres apartheidowi zaszły na tyle daleko, że Komitet Noblowski przyznał pokojową nagrodę Frederikowi Willemowi de Klerkowi i Nelsonowi Mandeli za „wkład w pokojowe obalenie polityki apartheidu i stworzenie fundamentów demokracji w Republice Południowej Afryki”³³. Tak prestiżowe wyróżnienie niosło nadzieję RPA, Afryce i całemu światu – mimo iż później okazało się, że jeden z najbardziej zaufanych ludzi Mandeli namawiał go do odrzucenia nagrody, którą musiałby dzielić z, jak to określił, „swoim ciemiężycielem”. Mandela kładł jednak nacisk na przebaczenie jako kluczowy element pojednania³⁴.

Sprawy wyglądały obiecująco również na Półwyspie Koreańskim, gdzie podobnie jak w 2018 roku osiągnięto wstępne porozumienie w czasie rozmów pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Koreą Północną w kwestii denuklearyzacji, a nawet pokojowego zjednoczenia Korei, co powitano jako ważny krok ku ograniczeniu wyścigu zbrojeń oraz zwiększeniu bezpieczeństwa regionu i świata³⁵.

W 1993 roku Chiny zawarły ważne porozumienie z Indiami rozwiązujące kwestie granic, spornych od trzech dekad – oba kraje zgodziły się również na redukcję liczebności wojsk przygranicznych i doszły do wzajemnie akceptowalnych rozstrzygnięć³⁶. Było to istotne dla obydwu państw w momencie, gdy umysły ich przywódców szczególnie zaprzątały ekspansja i liberalizacja gospodarcza. W Chinach Den Xiaoping niedługo przedtem objechał południowe prowincje, aby przyspieszyć reformy społeczne, polityczne i finansowe oraz rozprawić się z przeciwnikami liberalizacji rynków, która zaowocowała w 1990 roku otwarciem w komunistycznych Chinach giełdy w Szanghaju³⁷.

Transformacja Korei Południowej trwała już w najlepsze. W latach sześćdziesiątych XX wieku kraj ten, pozbawiony bogactw naturalnych i niekorzystnie położony na wschodnim krańcu Azji, należał do najbiedniejszych na świecie. Jego przemiana w gospodarczą superpotęgę, gdzie swoje siedziby ulokowały firmy takie jak Samsung, Hyundai Motor i Hanwha Corporation – każda z aktywami przekraczającymi 100 miliardów dolarów – została przez niektórych komentatorów powitana stwierdzeniem, że Korea Południowa „osiągnęła największy sukces ze wszystkich krajów świata”³⁸.

W Indiach, podobnie jak na całym świecie, na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku dało się zauważyć parcie na rozwój, choć niewielu oczekiwało czegoś spektakularnego od małej firmy produkującej oprogramowanie, która w lutym 1993 usiłowała wejść na giełdę w Bombaju. Pomimo swoich rozmiarów i potencjału Indie były gospodarczą płotką, sektor technologiczny miały niewielki i niedoświadczony. Ci, którzy wykazali się odwagą i kupili udziały w Infosys Technologies, dobrze na tym wyszli, jeśli je zachowali. 31 marca 2018 roku firma ogłosiła zysk operacyjny za poprzedni rok w wysokości 2,6 miliarda dolarów³⁹, a jej akcje były warte cztery tysiące razy więcej niż dwadzieścia pięć lat wcześniej⁴⁰.

Nowe linie lotnicze założone w państewku nad Zatoką Perską w listopadzie 1993 roku również nie rokowały sukcesu. Dwa miesiące później Qatar Airways rozpoczęły swoją działalność – zapowiadało się, że skromną, na skalę lokalną, odpowiadającą na minimalne zapotrzebowanie wśród klientów. Dziś linia ta dysponuje flotą złożoną z 200 samolotów, ma 40 tysięcy pracowników i lata do 150 miast na całym świecie, zbierając liczne wyrazy uznania, których dwie i pół dekady wcześniej nikt by się nie spodziewał⁴¹. 10 kwietnia 2018 roku Qatar Airways wykupiły 25 procent udziałów w międzynarodowym lotnisku Wnukowo w Moskwie – trzecim co do wielkości w Rosji⁴².

Oczywiście nie zewsząd napływały same dobre wieści. W 1993 roku pod nowojorskim World Trade Center wybuchła ciężarówka, a w skoordynowanej serii zamachów bombowych w Bombaju zginęło ponad 250 osób. Sarajewo – miasto znane z zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, które doprowadziło do wybuchu I wojny światowej – było oblegane przez bośniackich Serbów dłużej, niż trwała bitwa o Stalingrad w trakcie II wojny światowej. Dzień w dzień snajperzy zabijali cywilów na ulicach, a straszliwe zniszczenia wywoływał ostrzał moździerzowy z okolicznych wzgórz. Pojawienie się w Europie obozów koncentracyjnych w Srebrenicy i Goražde w połowie lat dziewięćdziesiątych brutalnie uświadomiło wszystkim, że nawet najbardziej przerażające lekcje z przeszłości mogą łatwo popaść w zapomnienie.

Niektóre z problemów wczesnych lat dziewięćdziesiątych wyglądały bardziej znajomo. W Wielkiej Brytanii na przykład dyskurs polityczny kształtowały zajadłe debaty na temat członkostwa w Unii Europejskiej i nawoływania do referendum. W rezultacie niemal upadł rząd, a premier John Major członków własnego gabinetu określał mianem „sukinsynów”⁴³.