Nowe Oświecenie - ebook

PRZEDMOWA

Druga połowa drugiej dekady trzeciego tysiąclecia nie wydaje się odpowiednim momentem na opublikowanie książki o dziejach postępu i jego przyczynach. Moim krajem rządzą ludzie wyznający mroczną wizję chwili obecnej: „Matki i dzieci w pułapce biedy. (...) System edukacyjny, który nie daje naszym młodym i pięknym uczniom żadnej wiedzy. (...) Przestępczość, gangi, narkotyki, które tak wielu pozbawiły życia”. Jesteśmy w stanie „regularnej wojny”, która „rozszerza się i pączkuje”. Winę za ten koszmar można przypisać „globalnej strukturze władzy”, która podkopała „duchowe i moralne fundamenty chrześcijaństwa”1.

Na stronach tej książki pokażę, że ta ponura ocena stanu świata jest błędna. Nie trochę błędna, lecz zupełnie błędna, postawiona na głowie, księżycowa. Książka ta nie dotyczy jednak czterdziestego piątego prezydenta Stanów Zjednoczonych i jego doradców. Wymyśliłem ją kilka lat wcześniej, zanim Donald Trump ogłosił swoją kandydaturę, i mam nadzieję, że pozostanie aktualna jeszcze długo po zakończeniu jego rządów. Idee, które przygotowały grunt pod jego sukces wyborczy, podziela wielu intelektualistów i zwykłych ludzi z obu stron sceny politycznej. Należą do nich: pesymistyczny obraz przyszłości, sceptyczny stosunek do nowoczesnych instytucji i niezdolność do wyobrażenia sobie wyższego celu o innym niż religijny charakterze. Przedstawię odmienne zrozumienie świata ugruntowane w faktach i zainspirowane ideałami Oświecenia: rozum, nauka, humanizm i postęp. Pragnę pokazać, że oświeceniowe ideały są ponadczasowe, ale nigdy nie były bardziej aktualne niż dzisiaj.

•

Socjolog, Robert Merton, uznał komunitaryzm za kardynalną cnotę naukową, obok uniwersalizmu, bezinteresowności i zorganizowanego sceptycyzmu: CUDOS2. Wyrazy uznania należą się wielu naukowcom, którzy w komunitarnym duchu udostępnili mi zebrane przez siebie dane oraz rzetelnie i szybko odpowiedzieli na moje pytania. Chciałbym podziękować przede wszystkim Maksowi Roserowi, właścicielowi poszerzającego horyzonty portalu Our World in Data, bez którego przenikliwości i wielkoduszności nie powstałoby wiele analiz z części II odnoszących się do postępu. Kolejna osoba, której jestem winien wdzięczność, to Marian Tupy z HumanProgress, Ola Rosling i Hans Rosling z Gapminder to dla mnie dwa bezcenne źródła zrozumienia stanu ludzkości. Hans był dla mnie wielką inspiracją, a jego śmierć w 2017 roku jest tragedią dla wszystkich zwolenników rozumu, nauki, humanizmu i postępu.

Podziękowania należą się również innym nękanym przeze mnie naukowcom i instytucjom, które zbierają i przechowują dane. Są to: Karlyn Bowman, Daniel Cox (PRRI), Tamar Epner (Social Progress Index), Christopher Fariss, Chelsea Follett (HumanProgress), Andrew Gelman, Yair Ghitza, April Ingram (Science Heroes), Jill Janocha (Bureau of Labor Statistics — Urząd Statystyki Pracy), Gayle Kelch (US Fire Administration — Amerykański Urząd Pożarnictwa/FEMA), Alaina Kolosh (National Safety Counsil — Narodowa Rada Bezpieczeństwa), Kalev Leetaru (Global Database of Events, Language, and Tone), Monty Marshall (Polity Project), Bruce Meyer, Branko Milanović (World Bank — Bank Światowy), Robert Muggah (Homicide Monitor), Pippa Norris (World Values Survey), Thomas Olshanski (US Fire Administration — Amerykański Urząd Pożarnictwa/FEMA), Amy Pearce (Science Heroes), Mark Perry, Therese Pettersson (Uppsala Conflict Data Program), Leandro Prados de la Escosura, Steven Radelet, Auke Rijpma (Oecd Clio Infra), Hannah Ritchie (Our World in Data), Seth Stephens-Davidowitz (Google Trends), James X. Sullivan, Sam Taub (Uppsala Conflict Data Program), Kyla Thomas, Jennifer Truman (Bureau of Justice Statistics — Urząd Statystyki Przestępczości), Jean Twenge, Bas van Leeuwen (OECD Clio Infra), Carlos Vilalta, Christian Welzel (World Values Survey), Justin Wolfers i Billy Woodward (Science Heroes).

David Deutsch, Rebecca Newberger Goldstein, Kevin Kelly, John Mueller, Roslyn Pinker, Max Roser oraz Bruce Schneier przeczytali wstępną wersję całego maszynopisu i udzielili mi bezcennych rad. Skorzystałem również z uwag ekspertów, którzy przeczytali pojedyncze rozdziały lub fragmenty książki, takich jak: Scott Aaronson, Leda Cosmides, Jeremy England, Paul Ewald, Joshua Goldstein, A.C. Grayling, Joshua Greene, Cesar Hidalgo, Jodie Jackson, Lawrence Krauss, Branko Milanović, Robert Muggah, Jason Nemirow, Matthew Nock, Ted Nordhaus, Anthony Pagden, Robert Pinker, Susan Pinker, Steven Radelet, Peter Scoblic, Martin Seligman, Michael Shellenberger i Christian Welzel.

Inni znajomi lub koledzy naukowcy odpowiedzieli na moje pytania lub wysunęli ważne sugestie: Charleen Adams, Rosalind Arden, Andrew Balmford, Nicolas Baumard, Brian Boutwell, Stewart Brand, David Byrne, Richard Dawkins, Daniel Dennett, Gregg Easterbrook, Emily-Rose Eastop, Nils Petter Gleditsch, Jennifer Jacquet, Barry Latzer, Mark Lilla, Karen Long, Andrew Mack, Michael McCullough, Heiner Rindermann, Jim Rossi, Scott Sagan, Sally Satel i Michael Shermer. Szczególne podziękowania należą się moim kolegom z Harvardu: Mahzarin Banaji, Mercè Crosas, Jamesowi Engellowi, Danielowi Gilbertowi, Richardowi McNally’emu, Kathryn Sikkink i Lawrence’owi Summersowi.

Dziękuję Rhei Howard i Luz Lopez za ich tytaniczną pracę nad zbieraniem, analizowaniem i prezentowaniem danych, a Keehupowi Yongowi za wiele analiz regresyjnych. Dziękuję Ilavenil Subbiah za zaprojektowanie eleganckich wykresów oraz za sugestie dotyczące zarówno formy, jak i treści książki.

Jestem winien głęboką wdzięczność moim redaktorom, Wendy Wolf i Thomasowi Pennowi, oraz mojemu agentowi literackiemu, Johnowi Brockmanowi za wskazówki i zachęty przez cały czas trwania projektu. Katya Rice ma już za sobą korektę ośmiu moich książek — za każdym razem nauczyłem się czegoś i skorzystałem z jej fachowości.

Szczególne podziękowania należą się mojej rodzinie: Roslyn, Susan, Martinowi, Evie, Carlowi, Ericowi, Robertowi, Krisowi, Jackowi, Davidowi, Yaelowi, Solomonowi, Danielle, a przede wszystkim Rebecce, mojej nauczycielce i wspólniczce w dziele zrozumienia ideałów Oświecenia.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki