O lepszy ład społeczno-ekonomiczny - ebook
O lepszy ład społeczno-ekonomiczny - ebook
I miejsce w kategorii "najlepsza książka szerząca wiedzę ekonomiczną" w konkursie '"ECONOMICUS" organizowanym przez Dziennik Gazetę Prawną.
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne oddaje do rąk czytelników książkę przygotowaną wspólnie z Instytutem Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Książka ta stanowi wybór dzieł Tadeusza Kowalika, wybitnego naukowca, profesora nauk ekonomicznych, specjalizującego się w badaniach z zakresu ekonomii transformacji, ekonomii porównawczej, a także historii gospodarczej i metodologii nauk humanistycznych.
Tadeusz Kowalik urodził się 19 listopada 1926 r. w Kajetanówce, w woj. lubelskim, zmarł 30 lipca 2012 r. w Warszawie. Do końca życia był aktywny zawodowo, pracując naukowo w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN. Współ-pracował z wieloma zagranicznymi ośrodkami naukowymi, m.in. w Wiedniu, Genewie, Cambridge, Toronto, Sztokholmie, Waszyngtonie, Nowym Jorku i Los Angeles. Był jednym z najbardziej wyrazistych badaczy, ale zarazem krytyków polskiego modelu transformacji i reform wprowadzanych pod kierunkiem Leszka Balcerowicza.
Ostatni tekst napisany przez Tadeusza Kowalika to posłowie do opublikowanego w 2012 r. przekładu publikacji „Manifest oburzonych ekonomistów. Kryzys i dług w Europie: 10 fałszywych oczywistości, 22 sposoby na wyprowadzenie debaty z impasu”, autorstwa czterech francuskich ekonomistów: Philippe’a Askenazy’ego, Thomasa Coutrota, Andre Orléana, Henri Sterdyniaka. Główne publikacje Tadeusza Kowalika to: „Systemy gospodarcze, efekty i defekty reform i zmian ustrojowych” (2005), „www.PolskaTransformacja.pl” (2009), książka przetłumaczona na język angielski oraz „Transformacja polska. Dokumenty i analizy” (2010) (współautorstwo S. Gomułka).
Te wybrane, suche fakty z życia Tadeusza Kowalika nie mogą z natury rzeczy w pełni ukazać, jakim był Człowiekiem. A był niezwykle szlachetny i krystalicznie uczciwy. Miałam niejednokrotnie okazję przekonać się o tym, m.in. w czasie 11-letniej współpracy w ramach funkcjonującej w latach 1994–2005 Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów (RSSG). Zawsze bardzo imponowała mi odwaga i bezkompromisowość Tadeusza Kowalika w obronie ideałów społecznych. Zdarzało się, że do raportów RSSG zgłaszał swoje votum separatum w sytuacji, gdy jakaś teza raportu nie była zgodna z Jego poglądami i ideami. Zawsze pozostawał im wierny. Był niezmordowanym orędownikiem sprawiedliwości społecznej. Zawsze na sercu leżało Mu dobro ludzi, przede wszystkim słabszych, biedniejszych.
Silne uwrażliwienie Tadeusza Kowalika na kwestie społeczne z pewnością miało związek z Jego niełatwym dzieciństwem i wczesną młodością, co poruszająco odzwierciedla zamieszczony w niniejszym tomie wywiad pt. „Musztarda przed obiadem”. Nigdy do końca nie pogodził się ze społecznymi kosztami transformacji, bezrobociem, nędzą niektórych grup społecznych, w tym rodzin i dzieci, żyjących na terenach popegeerowskich. Uważał, że kosztów tych można było uniknąć. Uważał, że o kształcie przyjętego w Polsce modelu ustrojowego zadecydowały złożone okoliczności, przede wszystkim wynikające z gry politycznej. Pisał bez ogródek, iż „Mazowiecki popełnił ‘kolumbowy błąd’ − szukał wzoru w Bonn, a podsunięto mu reformy z Chicago i Waszyngtonu” („Dwudziestolecie polskich przemian. Konserwatywna modernizacja”, pr. zb. pod red. P. Kozłowskiego, 2011, s. 53).
Tadeusz Kowalik z uznaniem i satysfakcją przyjął zapis w Konstytucji RP z 1997 r. (art. 20), że „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współ-pracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczy-pospolitej Polskiej”. Jednak z czasem przekonywał się, że rzeczywistość istotnie odbiegała od tego zapisu, co uznawał za „demoralizującą hipokryzję Konstytucji”. W posłowiu do „Manifestu oburzonych ekonomistów” pisał: „W Polsce nasza wielka idea leży odłogiem. A przecież, by rozpocząć debatę, wystarczyłoby zorganizować konferencję nt. 15-lecia Konstytucji RP, która obiecywała (już nie piszę: ‘gwarantowała’, choć konstytucja to właśnie zakłada) zasadniczo inny niż realizowany typ kapitalizmu” (s. 76). Był wielkim krytykiem neoliberalnego modelu kapitalizmu, który oceniał jako podporządkowany wyłącznie interesom sektora finansowego i ludzi najbogatszych. Podkreślał, że „są ciekawsze alternatywy niż akceptacja (…) fiskalnych wędzideł zakładanych na strefę euro, które oznaczają podporządkowanie się rynkom finansowym, a na dłuższą metę ‘uśrednienie’ Unii Europejskiej, także w sensie ustrojowym” („Manifest…”, s. 76).
Tadeusz Kowalik nieprzerwanie współpracował z Polskim Towarzystwem Ekonomicznym, był inicjatorem i uczestnikiem wielu debat oraz autorem i recenzentem publikacji w dwumiesięczniku PTE i PAN „Ekonomista”. Można się było z Tadeuszem Kowalikiem zgadzać lub nie, ale zawsze Jego wystąpienia i publikacje były wspaniałą pożywką i inspiracją intelektualną. Jego konstruktywny krytycyzm, naukowy sceptycyzm i dociekliwość badawcza sprzyjały kompleksowości debaty na tematy społeczno-ekonomiczne. To samo dotyczy Jego publikacji.
W listopadzie 2011 r., z okazji 85. urodzin Tadeusza Kowalika, w PTE zorganizowano konwersatorium „Czwartki u Ekonomistów” nt. „Jakiego ładu społeczno-gospodarczego Polska potrzebuje”. W swej skromności Tadeusz Kowalik był przeciwnikiem organizowania imprez jubileuszowych Jemu poświęconych. Zgodził się w drodze wyjątku, ale wyłącznie pod warunkiem, że seminarium przyjmie formę merytorycznej dyskusji. Tak się też stało. Pełny zapis jubileuszowej debaty przedstawiony został na stronie internetowej PTE http://www.pte. pl/129_starsze_pozycje.html.
26 kwietnia 2012 r. Tadeusz Kowalik uczestniczył w konwersatorium PTE „Czwartki u Ekonomistów”, w debacie zorganizowanej na kanwie książki Witolda Kieżuna „Patologia transformacji”. Niestety, jak się okazało, była to ostatnia debata w PTE z udziałem Tadeusza Kowalika.
Ze wszystkich publikacji Tadeusza Kowalika przebija wielka dbałość nie tylko o obiektywizm i kompleksowość ocen przemian społeczno-gospodarczych w Polsce i świecie, ale przede wszystkim troska o dobrostan kraju, dobrostan społeczny, dobro zwykłych ludzi. Lektura dzieł Tadeusza Kowalika to przestroga przed doktrynalnym podejściem do reform ustrojowych i brakiem głębszej refleksji na temat złożonych procesów przemian gospodarczych i społecznych. Ubolewał, że w polskiej transformacji podejście do reformowania gospodarki – zgodnie z modelem skandynawskim – przegrało ze szkołą chicagowską i preferowaną przez nią doktryną neoliberalną, z tak charakterystyczną dla tej szkoły bez-krytyczną wiarą w niezawodność rynku. Model skandynawski cechuje godzenie interesów społecznych i gospodarczych. A tego właśnie dotkliwie zabrakło w polskiej transformacji ustrojowej. Tę niekompletność transformacji wyraziście eksponuje Tadeusz Kowalik, wskazując na tracony, wskutek zaniedbań społecznych, potencjał rozwojowy kraju. Taka ocena transformacji jest tym bardziej istotna, że Tadeusz Kowalik to nie tylko znany polski ekonomista i historyk gospodarczy, znawca systemów gospodarczych, ale – co szczególnie istotne – przez wiele lat poprzedzających transformację ustrojową aktywny działacz ruchu opozycyjnego, ukierunkowanego na dokonaną w 1989 r. zmianę ustroju społeczno-gospodarczego w Polsce.
Przekazując czytelnikom wybór dzieł Tadeusza Kowalika, wydawcy czynią to w przekonaniu, że lektura tych dzieł będzie sprzyjać zgłębieniu wiedzy ekonomicznej i obiektywizacji ocen dotyczących przemian społeczno-gospodarczych w Polsce. Zatem bardzo zachęcam do lektury tej książki.
Elżbieta Mączyńska
Prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego
Spis treści
Wprowadzenie
I. WYBORY USTROJOWE W CZASIE GLOBALIZACJI
1. Globalizacja na rozdrożu
2. Amerykański system gospodarczy w ewolucji
3. Systemowe źródła obecnego kryzysu światowego
4. Spory wokół Nowej Trzeciej Drogi
5. Społeczna gospodarka rynkowa – demokracja czy program działania?
6. O możliwości wyboru systemu ekonomicznego. Dahrendorf po 10 latach
II. POLSKA TRANSFORMACJA A SPRAWIEDLIWOŚĆ SPOŁECZNA
1. Upadek realnego socjalizmu
2. Krótkotrwały kompromis (Okrągły Stół)
3. Polska transformacja a nurty liberalne
4. Reforma i transformacja (wspólnie z Pawłem Kozłowskim)
5. Ekonomia polityczna klęski socjaldemokratycznej opcji
6. Czy sprawiedliwość społeczna kosztuje?
7. Sprawiedliwość społeczna a nowy ład społeczny
8. Własność a sprawiedliwość społeczna
9. Ponownie o uwłaszczeniu i kapitale obcym
10. Systemy o małym zróżnicowaniu: wnioski dla Polski
11. Bez buntu się nie obejdzie. W rozmowie z Krzysztofem Lubczyńskim
12. Słuchany doradca
13. Rok 1990
III. EKONOMIA I EKONOMIŚCI WŚRÓD NAUK SPOŁECZNYCH
1. Racjonalność – zasada działania, postulat czy mit (na marginesie poglądów Oskara Langego)
2. Ekonomia i ekonomiści wobec kryzysu
3. O stanie ekonomii w „Księdze Jubileuszowej” dla Jana Lipińskiego
4. Czy i kiedy współpraca socjologów z ekonomistami jest możliwa?
IV. WOBEC REALNEGO SOCJALIZMU
1. O socjalizmie bez mistyki. Uwagi jak najbardziej osobiste
2. Socjalizm i rozwój (wspólnie z Włodzimierzem Brusem)
3. Reforma przełomowa realnego socjalizmu
4. Wspomnienia ze Stoczni Gdańskiej
5. Sierpień – Epigońska Rewolucja Mieszczańska
6. Na trzydziestolecie Sierpnia 1980. Parę uwag polemicznych
7. W kierunku „realnych utopii”. Nowy liberalizm
V. O MOICH NAUCZYCIELACH I O SOBIE
1. Oskar Lange odczytywany na nowo
2. Michał Kalecki, kim był, jakim go znałem i podziwiałem
3. Włodzimierz Brus. w czyśćcu historii
4. Czesław Bobrowski – wybitny intuicjonista
5. Trzech na jednego. Musztarda przed obiadem (JEDEN: Tadeusz Kowalik, TRZECH: Edward Chudziński, Paweł Kozłowski, Filip Ratkowski)
Indeks nazwisk
| Kategoria: | Ekonomia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-88700-87-3 |
| Rozmiar pliku: | 1,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne oddaje do rąk czytelników książkę przygotowaną wspólnie z Instytutem Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Książka ta stanowi wybór dzieł Tadeusza Kowalika, wybitnego naukowca, profesora nauk ekonomicznych, specjalizującego się w badaniach z zakresu ekonomii transformacji, ekonomii porównawczej, a także historii gospodarczej i metodologii nauk humanistycznych.
Tadeusz Kowalik urodził się 19 listopada 1926 r. w Kajetanówce, w woj. lubelskim, zmarł 30 lipca 2012 r. w Warszawie. Do końca życia był aktywny zawodowo, pracując naukowo w Instytucie Nauk Ekonomicznych PAN. Współpracował z wieloma zagranicznymi ośrodkami naukowymi, m.in. w Wiedniu, Genewie, Cambridge, Toronto, Sztokholmie, Waszyngtonie, Nowym Jorku i Los Angeles. Był jednym z najbardziej wyrazistych badaczy, ale zarazem krytyków polskiego modelu transformacji i reform wprowadzanych pod kierunkiem Leszka Balcerowicza.
Ostatni tekst napisany przez Tadeusza Kowalika to posłowie do opublikowanego w 2012 r. przekładu publikacji „Manifest oburzonych ekonomistów. Kryzys i dług w Europie: 10 fałszywych oczywistości, 22 sposoby na wyprowadzenie debaty z impasu”, autorstwa czterech francuskich ekonomistów: Philippe’a Askenazy’ego, Thomasa Coutrota, Andre Orléana, Henri Sterdyniaka. Główne publikacje Tadeusza Kowalika to: „Systemy gospodarcze, efekty i defekty reform i zmian ustrojowych” (2005), „www.PolskaTransformacja.pl” (2009), książka przetłumaczona na język angielski oraz „Transformacja polska. Dokumenty i analizy” (2010) (współautorstwo S. Gomułka).
Te wybrane, suche fakty z życia Tadeusza Kowalika nie mogą z natury rzeczy w pełni ukazać, jakim był Człowiekiem. A był niezwykle szlachetny i krystalicznie uczciwy. Miałam niejednokrotnie okazję przekonać się o tym, m.in. w czasie 11-letniej współpracy w ramach funkcjonującej w latach 1994–2005 Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów (RSSG). Zawsze bardzo imponowała mi odwaga i bezkompromisowość Tadeusza Kowalika w obronie ideałów społecznych. Zdarzało się, że do raportów RSSG zgłaszał swoje votum separatum w sytuacji, gdy jakaś teza raportu nie była zgodna z Jego poglądami i ideami. Zawsze pozostawał im wierny. Był niezmordowanym orędownikiem sprawiedliwości społecznej. Zawsze na sercu leżało Mu dobro ludzi, przede wszystkim słabszych, biedniejszych.
Silne uwrażliwienie Tadeusza Kowalika na kwestie społeczne z pewnością miało związek z Jego niełatwym dzieciństwem i wczesną młodością, co poruszająco odzwierciedla zamieszczony w niniejszym tomie wywiad pt. „Musztarda przed obiadem”. Nigdy do końca nie pogodził się ze społecznymi kosztami transformacji, bezrobociem, nędzą niektórych grup społecznych, w tym rodzin i dzieci, żyjących na terenach popegeerowskich. Uważał, że kosztów tych można było uniknąć. Uważał, że o kształcie przyjętego w Polsce modelu ustrojowego zadecydowały złożone okoliczności, przede wszystkim wynikające z gry politycznej. Pisał bez ogródek, iż „Mazowiecki popełnił ‘kolumbowy błąd’ − szukał wzoru w Bonn, a podsunięto mu reformy z Chicago i Waszyngtonu” („Dwudziestolecie polskich przemian. Konserwatywna modernizacja”, pr. zb. pod red. P. Kozłowskiego, 2011, s. 53).
Tadeusz Kowalik z uznaniem i satysfakcją przyjął zapis w Konstytucji RP z 1997 r. (art. 20), że „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”. Jednak z czasem przekonywał się, że rzeczywistość istotnie odbiegała od tego zapisu, co uznawał za „demoralizującą hipokryzję Konstytucji”. W posłowiu do „Manifestu oburzonych ekonomistów” pisał: „W Polsce nasza wielka idea leży odłogiem. A przecież, by rozpocząć debatę, wystarczyłoby zorganizować konferencję nt. 15-lecia Konstytucji RP, która obiecywała (już nie piszę: ‘gwarantowała’, choć konstytucja to właśnie zakłada) zasadniczo inny niż realizowany typ kapitalizmu” (s. 76). Był wielkim krytykiem neoliberalnego modelu kapitalizmu, który oceniał jako podporządkowany wyłącznie interesom sektora finansowego i ludzi najbogatszych. Podkreślał, że „są ciekawsze alternatywy niż akceptacja (…) fiskalnych wędzideł zakładanych na strefę euro, które oznaczają podporządkowanie się rynkom finansowym, a na dłuższą metę ‘uśrednienie’ Unii Europejskiej, także w sensie ustrojowym” („Manifest…”, s. 76).
Tadeusz Kowalik nieprzerwanie współpracował z Polskim Towarzystwem Ekonomicznym, był inicjatorem i uczestnikiem wielu debat oraz autorem i recenzentem publikacji w dwumiesięczniku PTE i PAN „Ekonomista”. Można się było z Tadeuszem Kowalikiem zgadzać lub nie, ale zawsze Jego wystąpienia i publikacje były wspaniałą pożywką i inspiracją intelektualną. Jego konstruktywny krytycyzm, naukowy sceptycyzm i dociekliwość badawcza sprzyjały kompleksowości debaty na tematy społeczno-ekonomiczne. To samo dotyczy Jego publikacji.
W listopadzie 2011 r., z okazji 85. urodzin Tadeusza Kowalika, w PTE zorganizowano konwersatorium „Czwartki u Ekonomistów” nt. „Jakiego ładu społeczno-gospodarczego Polska potrzebuje”. W swej skromności Tadeusz Kowalik był przeciwnikiem organizowania imprez jubileuszowych Jemu poświęconych. Zgodził się w drodze wyjątku, ale wyłącznie pod warunkiem, że seminarium przyjmie formę merytorycznej dyskusji. Tak się też stało. Pełny zapis jubileuszowej debaty przedstawiony został na stronie internetowej PTE http://www.pte.pl/129_starsze_pozycje.html.
2. kwietnia 2012 r. Tadeusz Kowalik uczestniczył w konwersatorium PTE „Czwartki u Ekonomistów”, w debacie zorganizowanej na kanwie książki Witolda Kieżuna „Patologia transformacji”. Niestety, jak się okazało, była to ostatnia debata w PTE z udziałem Tadeusza Kowalika.
Ze wszystkich publikacji Tadeusza Kowalika przebija wielka dbałość nie tylko o obiektywizm i kompleksowość ocen przemian społeczno-gospodarczych w Polsce i świecie, ale przede wszystkim troska o dobrostan kraju, dobrostan społeczny, dobro zwykłych ludzi. Lektura dzieł Tadeusza Kowalika to przestroga przed doktrynalnym podejściem do reform ustrojowych i brakiem głębszej refleksji na temat złożonych procesów przemian gospodarczych i społecznych. Ubolewał, że w polskiej transformacji podejście do reformowania gospodarki – zgodnie z modelem skandynawskim – przegrało ze szkołą chicagowską i preferowaną przez nią doktryną neoliberalną, z tak charakterystyczną dla tej szkoły bezkrytyczną wiarą w niezawodność rynku. Model skandynawski cechuje godzenie interesów społecznych i gospodarczych. A tego właśnie dotkliwie zabrakło w polskiej transformacji ustrojowej. Tę niekompletność transformacji wyraziście eksponuje Tadeusz Kowalik, wskazując na tracony, wskutek zaniedbań społecznych, potencjał rozwojowy kraju. Taka ocena transformacji jest tym bardziej istotna, że Tadeusz Kowalik to nie tylko znany polski ekonomista i historyk gospodarczy, znawca systemów gospodarczych, ale – co szczególnie istotne – przez wiele lat poprzedzających transformację ustrojową aktywny działacz ruchu opozycyjnego, ukierunkowanego na dokonaną w 1989 r. zmianę ustroju społeczno-gospodarczego w Polsce.
Przekazując czytelnikom wybór dzieł Tadeusza Kowalika, wydawcy czynią to w przekonaniu, że lektura tych dzieł będzie sprzyjać zgłębieniu wiedzy ekonomicznej i obiektywizacji ocen dotyczących przemian społeczno-gospodarczych w Polsce. Zatem bardzo zachęcam do lektury tej książki.
Elżbieta Mączyńska
Prezes Polskiego Towarzystwa EkonomicznegoWPROWADZENIE
To ostatnia książka napisana i przygotowana przez Tadeusza Kowalika. Rozmawialiśmy o niej od 2010 roku. Na spacerach, w domu, przez telefon. Zastanawialiśmy się nad jej formą, tytułem, układem poszczególnych części. Tadeusz robił jednocześnie masę innych rzeczy. Jak zawsze. Tym razem czas płynął jednak szybciej. Trzeba było się spieszyć. Nie nadmiernie, żeby nie wpaść w paraliżującą panikę, ale przecież… Tadeusz nie ukrywał swojej choroby.
Rozważaliśmy kilka spraw. Najważniejsze było rozstrzygnięcie, jaki punkt widzenia ma dominować w zbiorze: historyczny czy problemowy. Czy całość ma być przeglądem ewolucji poglądów Autora i wybieranej przez niego tematyki, czy też pokazywać wagę problemów i tematów, niezależnie od czasu ich przedstawiania? Ja wolałem perspektywę pierwszą, historyczną. Tadeusz Kowalik optował za drugą. Zależało Mu na bieżącym oddziaływaniu tekstu. Zawsze, różnymi sposobami, chciał ulepszać świat istniejący i wpływać na świat przyszły, rodzący się. Psychologia taką postawę łączy z poczuciem sprawstwa, a filozofia z odpowiedzialnością i aktywizmem. Decyzję, bo tak być musiało i powinno, podjął Autor. Dalsze ustalenia były jej konsekwencją.
Tadeusz Kowalik napisał bardzo dużo tekstów, nie tylko książek, ale przede wszystkim artykułów. Żywo i szybko reagował na aktualne wydarzenia i spory ideowe. Polemizował, wyrażał swoje stanowisko, rozwijał je. Selekcja nie była więc zadaniem łatwym. Dokonał jej Autor, wątpliwości omawialiśmy wspólnie. Podobnie rzecz się miała z układem zbioru, podziałem całości na części. Zabieg konieczny i niełatwy. Poszczególne teksty zostały przecież napisane w różnym czasie, jako publikacje samodzielne. Z artykułów, które odłożyliśmy na bok, a właściwie Autor odłożył, można skomponować jeszcze kilka tego rodzaju zbiorów.
Zamieszczenie tylko jednego tekstu nie jest konsekwencją inicjatywy Tadeusza Kowalika. To rzecz ostatnia, rozmowa z Nim, o Jego życiu, poglądach i świecie, zatytułowana „Trzech na jednego. Musztarda przed obiadem”. Upierałem się, by tę rozmowę przypomnieć. Uważam ją za ważną, bo mówi wprost o Autorze. Nie tylko o Nim. Tadeusz w końcu ustąpił, wyraził zgodę, a więc uzyskałem Jego akceptację. Co z tego, że po moich namowach. Wszyscy, którzy go znali, wiedzą przecież, że nie lubił mówić o sobie, nie miał w sobie odrobiny egocentryzmu.
Redakcja całości okazała się wyzwaniem. Dającym jednak poczucie sensu tej roboty. Tadeusz Kowalik był przez całe życie wierny swoim poglądom. Może wzbudzać podziw odwagą cywilną i nonkonformizmem. Łączył je z wiernością w przyjaźni, ale najważniejsze były dla Niego poglądy. Zdążył przejrzeć pierwszą redakcję tej książki. Szczególną uwagę zwracał na wyraziste przedstawienie swoich myśli. I ja, i Gabriela Ziewiec pamiętaliśmy o tym, gdy podejmowaliśmy decyzje o usunięciu lub skróceniu fragmentów powtarzających się w kilku wybranych do zbioru tekstach. Dołożyliśmy starań, by na skutek naszej ingerencji żadna ze szczególnie istotnych i charakterystycznych dla Tadeusza Kowalika myśli nie straciła na wyrazistości. Niektóre powtórzenia pozostawiliśmy celowo. W tekście zostały także ujednolicone oraz uzupełnione (tam, gdzie było to wskazane i możliwe) odesłania do źródeł i bibliografie. Dwa razy dotychczasowe tytuły artykułów („Przedmowa” i „Wprowadzenie”) zastąpiliśmy nowymi („Słuchany doradca” i „Rok 1990”). To jedyne zmiany, które wprowadziliśmy.
Tadeusz Kowalik podkreślał, że nie ma nic wspólnego z neoliberalizmem i ekonomią neoklasyczną. Neoliberalizm uważał za najbardziej niebezpieczny i zwodniczy prąd ideowy końca XX i początku XXI wieku. Dostrzegał różnicę między liberalizmem filozoficzno-społecznym a współczesnym liberalizmem ekonomicznym. Identyfikował się z tym pierwszym, a odrzucał ten drugi. Książka ma mocną podstawę ideową. Jej drugim pozytywnym składnikiem jest tradycja socjaldemokratyczna. Swoje poglądy ideowe Tadeusz Kowalik eksponował, troszczył się, żeby nikt ich nie zacierał. Dlatego o nich wspominam, mimo że są przecież widoczne.
Paweł Kozłowski
