Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987-2003) - ebook
Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987-2003) - ebook
Studium Bartłomieja Krupy na tle piśmiennictwa polskiego ostatnich dwudziestu lat jest bezprecedensowe. Autor poszerzył pole walki, dzięki czemu powstała pierwsza w polskim piśmiennictwie synteza dotycząca problematyki Zagłady w literaturze i historiografii okresu 1987-2003. Daty graniczne są tu ważne: granicę początkową wyznacza recepcja powieści "Początek" Andrzeja Szczypiorskiego (a także artykułu Jana Błońskiego "Biedni Polacy patrzą na getto"), granicę końcową - debata nad "Sąsiadami" Jana T. Grossa. Zagarniając literackie i historiograficzne teksty opublikowane między tymi dwoma momentami, autor wybrał okres kształtowania się polskiej świadomości holokaustowej. O tym właśnie jest ta książka - o konfliktowych sojuszach historiografii z literaturą, które doprowadziły do wykrystalizowania się najważniejszych polskich dyskursów zagładowych u schyłku XX wieku. Były to w kolejności: dyskurs uwznioślający żydowskie ofiary Holokaustu; dyskurs pluralizujący postawy i zachowania świadków Zagłady; dyskurs polskiej winy i polskiego wstydu oraz opozycyjny względem niego dyskurs heroizmu Polaków i zdrady Żydów. I choć rozważania Krupy zamykają się na roku 2003, to późniejsze lata niewiele już do tego zestawu dodały.
Przemysław Czapliński
Spis treści
Wstęp
Część I
Metoda
Rozdział I
Teoria wobec Zagłady. Teoria wobec przeszłości
1. Nauka – literatura – moralność. Teoria historii wobec Holocaustu
Historiografia, czyli Berela Langa teoria Zagłady
Literatura, czyli Haydena White’a teoria Zagłady
Moralność, czyli spotkanie
2. Literatura a historia, czyli czego (i jak) może szukać w literaturze zainteresowany przeszłością
Historia i literatura – kilka dystynkcji
Literatura jako zbiór faktów – historyk poszukuje zdarzeń
Literatura jako źródło myślenia – historyk poszukuje idei społecznych
Literatura jako składnik minionego świata – (nowy) historyk tropi ideologię
Ponownie moralność
Podsumowanie
Część II
Wyłonienie, czyli druga połowa lat osiemdziesiątych
Rozdział II
Lata 1987–1989 – próba syntezy
Dyskurs lat 1985–1989. Próba syntezy
Akt narracyjny jako anamnesis
W stronę reportażu
Rozdział III
Oswajanie Zagłady. Początek Andrzeja Szczypiorskiego
Krytycy o narracji Początku
Początek, ale czego?
Podsumowanie
Rozdział IV
Cena wzniosłości. Zagłada Piotra Szewca
1. Narracja Zagłady
Kim jest narrator Zagłady?
Jak autor doświadczył przeszłości
Wzniosłe doświadczenie przeszłości
Wyzwolony przez fotografię akt doświadczenia
2. Między historią a mitem
Nostalgia i wzniosłość
Mit contra historia
Zagłada suponowana
Zagłada według Piotra Szewca
Rozdział V
Autotematyzm i Zagłada.
Umschlagplatz Jarosława Marka Rymkiewicza
1. Ludzie – miejsca – idee. Preliminaria lekturowe
Powieść czy świadectwo. Wprowadzenie do lektury
Postacie i powinności
Miejsca i rzeczy
Idee i problemy ogólne: totalitaryzm, teologia, naród, język
2. Umschlagplatz jako autotematyczna opowieść o Zagładzie
Czym jest autotematyzm?
Umschlagplatz a problem koherencji tekstu
Historia a literatura
Historia mentalności według Rymkiewicza
Autora uwagi na temat pisania
Umschlagplatz na tle prozatorskiej twórczości Rymkiewicza
Podsumowanie
Część III
Rozproszenie czyli lata dziewięćdziesiąte
Rozdział VI
Lata 1989–1999 – próba syntezy
Przełom roku 1989
Przełom roku 1989 z perspektywy żydowskiej
Proza lat dziewięćdziesiątych wobec Holocaustu. Próba syntezy
Głosy z zewnątrz. Fink – Akavia – Amiel
Długa pamięć Zagłady
Polska historiografia lat dziewięćdziesiątych wobec Zagłady
Podsumowanie
Rozdział VII
Interioryzacja Zagłady
Interioryzacji odsłona pierwsza, czyli Zagłada jako efekt nowoczesności
Nowoczesność i Zagłada Zygmunta Baumana
Interioryzacji odsłona druga, czyli spór o Czarne karty powstania
Interioryzacji odsłona trzecia, czyli spór wokół oświęcimskich krzyży
Dwie pamięci o Auschwitz
Podsumowanie
Rozdział VIII
Regionalne historie Zagłady
Żydzi płoccy. Dzieje i martyrologia 1939–1945 Jana Przedpełskiego
Regionalne historie Zagłady – dookreślenia
Żydzi płoccy Jana Przedpełskiego jako przykład regionalnej historii Zagłady
Dobrzy polscy sąsiedzi
Epilog, czyli regionalne historie Zagłady w nowym tysiącleciu
Rozdział IX
Wobec nicości. Kamień graniczny Piotra Matywieckiego
W stronę autobiografii
W stronę tradycji heideggerowskiej
W stronę języka
W stronę nicości
W stronę przeszłości
Głos wołającego na puszczy
Rozdział X
Dzieci Holocaustu wspominają. Późne świadectwa Wilhelma Dichtera, Michała Głowińskiego i Romy Ligockiej
Między literaturą a wspomnieniem. Koń Pana Boga Wilhelma Dichtera
„Błyski pamięci”. Czarne sezony Michała Głowińskiego
Odnajdywanie siebie. Dziewczynka w czerwonym płaszczyku Romy Ligockiej
Zagłada oczyma dziecka. Dziecięcy narrator wobec Holocaustu
Meandry ujawnienia
Podsumowanie
Rozdział XI
Inny na opak, czyli o rewizjonizmie.
Tematy niebezpieczne Dariusza Ratajczaka
Strategia „kozła ofiarnego”, czyli casus Dariusza Ratajczaka
„Kłamstwo oświęcimskie” jako argument w sporze z postmodernizmem
Rewizjonizm jako wyzwanie dla konstruktywizmu
Zagłada jako przedmiot wiary
Rozdział XII
Miłość – język – Zagłada. Tworki Marka Bieńczyka
Romantyczna miłość a Zagłada
„Upojeni szczęściem, bogom podobni, śnili złoty sen o miłości, co wszystko zwycięża” [T102].
Tworki jako powieść fabularna o niespełnionej miłości
„Trzeba dać im wreszcie szansę wypełnienia całej linii, pełnego oddechu
od marginesu do marginesu, teraz kiedy już po wszystkim” [T7].
Konsekwencje zastosowania romantycznego toposu
„Teraz ja też się muszę zapisać. Na śmierć” [T 185].
Tworki jako powieść o języku
„Przecież pan wie. Jej nie ma. Ona nie żyje” [T180].
Tworki jako powieść o kresie języka
„Toteż myślę, że właśnie po tych wykrzyknikach mogę podjechać
niczym po szynach, po wąskich torach, magiczną kolejką w tamte okolice”. [T9]
Tworki jako ponowoczesna opowieść o Zagładzie
Rozdział XIII
Uhistorycznianie i odhistorycznianie Zagłady, czyli problemy historycznej syntezy Holocaustu.
Wojna i okupacja Teresy Prekerowej oraz
Z dziejów wielkiej katastrofy narodu żydowskiego Mariana Fuksa
Połowa lat dziewięćdziesiątych jako zmiana formacji
intelektualnej w polskiej historiografii
Uhistorycznianie Zagłady
Zagłada jako całkowite zaskoczenie, czyli odhistorycznianie Zagłady
Poza dychotomie
Podsumowanie
Część IV
Poróżnienie czyli początek nowego tysiąclecia
Rozdział XIV
Lata 2000–2003 – próba syntezy
Proza lat 2000–2003. Rekonesans
Proza autobiograficzna a problem falsyfikatu
Historiografia lat 2000–2003
Rozdział XV
Dwa głosy – dwa światy. Z Auszwicu do Belsen Mariana Pankowskiego oraz
Podzwonne dla dzwonnika Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
W świecie obozowej groteski
Chrystianizowanie Zagłady
Podsumowanie
Rozdział XVI
Historia contra literatura, Polacy contra Polacy.
Sąsiedzi Jana Tomasza Grossa
1. Opus
Przed Sąsiadami
Wprowadzenie
Źródła
Zanim spalono stodołę
Sprawcy
Zbrodnia
Refleksje
Wezwanie
2. Debata
Sąsiedzi – pierwsze trudności lekturowe
Szarota vs Gross. Inauguracja
„Obiektywni” historycy vs Gross
Strzembosz vs Gross
Śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej
Argumentum ad metum czyli język lęku – Nowak, Pająk, Niekrasz
Obrońcy Grossa
Inne wątki debaty
Podsumowanie
Zakończenie, czyli o książkach, które mogłyby jeszcze zostać napisane
Wykaz skrótów
Bibliografia
Indeks
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 97883-242-2416-6 |
| Rozmiar pliku: | 9,6 MB |
