Ordynarna demonstracja władzy. O zarządzaniu konfliktem w Bośni i Hercegowinie - ebook

Podziękowania

Pisanie tej książki było długą podróżą. Jej pomysł pojawił się, gdy – otoczona podręcznikami – siedziałam na niebieskiej, pluszowej podłodze British Library w Londynie, a powstający z mozołem manuskrypt podróżował ze mną później przez miasta, państwa i kontynenty. Nie dobrnęłabym jednak nigdy do końca pracy, gdyby nie wsparcie i niesłabnąca wiara moich najbliższych: mamy, przyjaciół – Anki i Zoliego, i partnera – Amadou. Za cudowną atmosferę, pełną inspiracji, dziękuję również mojemu promotorowi Florianowi Bieberowi oraz całemu Centre for Southeast European Studies w Grazu. Wspomnieć należy również dziesiątki osób, z którymi dyskutowałam na ważne dla mojej książki tematy, przede wszystkim ekspertki i ekspertów nie tylko z Bośni, ale i z całego świata (przede wszystkim Allison McCulloch, Cerę Murtagh, Daniela Bochslera, Josepha Marko, Kurta Bassuenera, Mirellę Korzeniewską-Wiszniewską, Soerena Keil, Timofeya Agarina, Valery Perry), oraz uczestniczki i uczestników moich wywiadów, bez których nigdy nie zdobyłabym wiedzy koniecznej do jej napisania. Specjalne podziękowania należą się również dobrym duszom, które opiekowały się mną w czasie moich badań – Ismecie Osmanović i Zlatkowi Serdareviciowi.Wykaz skrótów

ABiH – Armia Bośni i Hercegowiny (Armija Bosne i Hercegovine)

BiH – Bośnia i Hercegowina (Bosna i Hercegovina)

DF – Front Demokratyczny (Demokratska fronta)

ETPC – Europejski Trybunał Praw Człowieka

EUFOR – Siły Unii Europejskiej (European Union Force)

EUSR – Specjalny Przedstawiciel Unii Europejskiej (European Union Special Representative)

FBiH – Federacja Bośni i Hercegowiny (Federacija BiH)

HDZ BiH – Chorwacka Wspólnota Demokratyczna (Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine)

HDZ 1990 – Chorwacka Wspólnota Demokratyczna 1990 (Hrvatska demokratska zajednica 1990)

HNS – Chorwackie Zgromadzenie Narodowe (Hrvatski narodni sabor)

OHR – Biuro Wysokiego Przedstawiciela (Office of High Representative)

ICTY – Międzynarodowy Trybunał Karny dla Byłej Jugosławii (International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia)

IFOR – Siły Implementacyjne (Implementation Force)

KPJ – Komunistyczna Partia Jugosławii (Komunistička partija Jugoslavije)

Królestwo SHS – Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca)

PDP – Partia Postępu Demokratycznego (Partija demokratskog progresa)

PIC – Rada Wdrażania Pokoju (Peace Implementation Council)

RS – Republika Serbska (Republika Srpska)

SBB BiH – Związek na rzecz Lepszej Przyszłości BiH (Savez za bolju budućnost BiH)

SBiH – Partia na rzecz BiH (Stranka za BiH)

SDA – Partia Akcji Demokratycznej (Stranka demokratske akcije)

SDP – Socjaldemokratyczna Partia Bośni (Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine)

SDS – Serbska Partia Demokratyczna (Srpska demokratska stranka)

SFOR – Siły Stabilizacyjne (Stabilization Force)

SFRJ – Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii

SK BiH – Związek Komunistów BiH (Savez komunista BiH)

SKJ – Związek Komunistów Jugosławii (Savez komunista Jugoslavije)

SNSD – Partia Niezależnych Socjaldemokratów (Stranka nezavisnih socijaldemokrata)

SRS – Serbska Partia Radykalna (Srpska radikalna stranka)Spis treści

Podziękowania

Wykaz skrótów

WSTĘP

1. KONFLIKT ETNICZNY I ZARZĄDZANIE NIM – BiH JAKO SPOŁECZEŃSTWO PODZIELONE

1.1. Etniczność i konflikt etniczny w świecie społeczeństw podzielonych

1.2. Bośnia i Hercegowina – podzielone społeczeństwo na przestrzeni wieków

Bošniacy

Chorwaci

Serbowie

Kształtowanie się relacji między narodami konstytutywnymi

1.3. Strategie zarządzania konfliktem etnicznym

Zarządzanie konfliktem a budowanie demokracji

2. INSTYTUCJE I KONSOCJONALIZM – ZARZĄDZANIE KONFLIKTEM W POSTDAYTONOWSKIEJ BiH

2.1. Instytucje w modelu konsocjonalnym

2.2. Tradycja współdzielenia władzy – instytucje implementowane w BiH w perspektywie historycznej

Przed Dayton – instytucje bośniackie do lat 90. XX wieku

Jugosławia – federalizm i konsocjonalizm w wydaniu komunistycznym

2.3. Po Dayton – konsocjonalizm i powojenna BiH

Podstawowe instytucje modelu konsocjonalnego

Nadprogramowy element systemu: wspólnota międzynarodowa

Bośniacka demokracja i jej deficyt

Problemy i zmiany

3. AKTORZY I KONSOCJONALIZM – ELITY POLITYCZNE W POSTDAYTONOWSKIEJ BiH

3.1. Elity polityczne w modelu konsocjonalnym

3.2. Konstelacja aktorów politycznych w postdaytonowskiej BiH

3.3. Zdolności aktorów jako zasoby elit

Blok bošniacki

Blok chorwacki

Blok serbski

Blok nienarodowy/wielonarodowy

3.4. Orientacje aktorów jako język kultury politycznej elit

Deklarowana tożsamość

Deklarowane cele

Percepcja systemu politycznego

4. AKTORZY KONTRA INSTYTUCJE W MODELU KONSOCJONALNYM – DYSFUNKCJONALNOŚĆ POSTDAYTONOWSKIEJ BiH

4.1. Relacje między aktorami i instytucjami w modelu konsocjonalnym

4.2. Instytucja autonomii, czyli jak zbudować quasi-państwo

Chorwackie instytucje równoległe

Serbska polityka od bojkotu do referendum

4.3. Instytucja proporcjonalności, czyli kto jest kim i dlaczego

Poszukując wystarczająco chorwackiego Chorwata – sprawa Komšicia

Między liczbami a tożsamością – spektrum manipulacji

4.4. Instytucja weta, czyli o gwarancji, że decyzja nie zostanie podjęta

4.5. Instytucja wielkich koalicji, czyli jak dopuścić każdego „do koryta”

Quasi-koalicje lat 1996–2000

Sojusz na rzecz zmian – 2000–2002

Koalicja umiarkowanie mieszana – 2002–2006

Koalicja „przelicytowywania się” – 2006–2010

Koalicja kryzysów – 2010–2014

Koalicja przetrwania – 2014–2018

Przedłużający się kryzys – 2018–dziś

4.6. Instytucje nieformalne – między procesami prudskim a butmirskim

KILKA SŁÓW PODSUMOWANIA

BIBLIOGRAFIA

INDEKS NAZWISK