Ostatnie lato w Maisons Laffitte - ebook

Przypisy

1 Marek Krawczyk – prezes Towarzystwa Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu.

2 „Dudek” – Henryk Giedroyc (ur. 1922) – brat Jerzego Giedroycia. W czasie wojny m.in. żołnierz Brygady Strzelców Karpackich. Od 1952 r. pracownik, od 2000 r. zastępca kierownika, a od 2003 r. kierownik Instytutu Literackiego.

3 Agnieszka Szypulska – sekretarka Jerzego Giedroycia w latach 1984–2001.

4 Jeden z najstarszych herbów Europy; od 1384 r. herb Wielkiego Księstwa Litewskiego, następnie włączony do herbu Rzeczypospolitej Obojga Narodów; w latach 1992–95 godło niezależnej Białorusi; w latach 1919–40 i od 1991 r. godło państwowe Litwy. Witraż z Pogonią Jerzy Giedroyc otrzymał w 1997 r. w prezencie od prezydenta Litwy Algirdasa Brazouskasa.

5 Gimnazjum męskie, założone w 1915 r. w Mińsku Litewskim przez Piotra Mariana Massoniusa (1862–1945), filozofa, redaktora, organizatora i animatora tajnego nauczania polskiego, pedagoga i polityka, w latach 1920–38 wykładowcę na uniwersytecie w Wilnie.

6 Gimnazjum założone w 1903 r. w Warszawie (od 1905 r. przy ulicy Smolnej 30) przez Pawła Chrzanowskiego; od 1918 r. nosi imię Jana Zamoyskiego; do 1937 r. szkoła o profilu humanistycznym.

7 PAT – utworzona w 1918 r. rządowa agencja prasowa z siedzibą w Krakowie i Lwowie, a następnie w Warszawie; w okresie II wojny światowej oficjalna agenda rządu RP w Paryżu, następnie w Londynie; po 1945 r. praktycznie zaprzestała działalności. W 1991 r. symbolicznie połączona z Polską Agencją Prasową (PAP).

8 ul. Brzozowa 4 – adres ustalony przez Marka Żebrowskiego; w Autobiografii na cztery ręce pojawia się adres „Brzozowa 12, dom PKO”.

9 Rodzice Jerzego Giedroycia zginęli podczas Powstania Warszawskiego.

10 Gabriel Narutowicz (1865–1922) – konstruktor i inżynier, nauczyciel akademicki, polityk; czterokrotny minister robót publicznych (1920–22) i dwukrotny minister spraw zagranicznych (1922); pierwszy prezydent II RP (zaprzysiężony 11 grudnia 1922 r.), oskarżony o ateizm i przynależność do masonerii; zastrzelony 16 grudnia 1922 r. w galerii „Zachęta” przez związanego z endecją malarza-fanatyka Eligiusza Niewiadomskiego.

11 Józef Haller (1873–1960) – generał broni WP, legionista, przewodniczący ZHP, działacz polityczny i społeczny; uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1919–21; 1922–27 poseł na Sejm; potępił zamach majowy (1926 r.) i został przeniesiony w stan spoczynku; w latach 1940–44 minister oświaty w Rządzie RP na Uchodźstwie.

12 Stanisław Grabski (1871–1949) – ekonomista, polityk; współzałożyciel PPS, od 1905 r. w Lidze Narodowej, od 1907 r. wiceprezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w Galicji; w latach 1919–27 poseł na Sejm z listy Związku Narodowo-Demokratycznego; w latach 1923 i 1925–26 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Po zamachu majowym wycofał się z życia politycznego i poświęcił pracy naukowej.

13 Założona w 1921 r. organizacja młodzieżowa o charakterze narodowym; jednym z założycieli i pierwszym prezesem był Janusz Rabski (1900–41).

14 Założona w 1918 r. organizacja szkoląca młodzież w dziedzinie przysposobienia obronnego, popierana przez Józefa Piłsudskiego; w 1918 r. przekształcona w 36 pułk piechoty; walczyła m.in. w wojnie polsko-bolszewickiej 1919–21; w 1932 r. rozwiązana, w 1938 r. włączona do Obrony Narodowej; brała udział w wojnie obronnej 1939 r.; po 1945 r. działalność LA zawieszono.

15 Jan Pożaryski (1899–1941) – działacz akademicki.

16 Stanisław Niemyski (1904–1962) – dziennikarz, działacz socjalistyczny.

17 Polski Związek Młodzieży Akademickiej (Narodowy Związek Młodzieży Akademickiej) – utworzony w 1918 r. w Warszawie związek kół i organizacji studenckich o charakterze narodowym.

18 Stanisław Zaćwilichowski (1902–1930) – porucznik WP, oficer II Oddziału Sztabu Głównego; 1926–29 sekretarz premiera Kazimierza Bartla. Zginął w wypadku samochodowym.

19 Jan (Nulek) Karczewski (1900–1947) – pisarz, satyryk, publicysta; w latach 1928–31 oddelegowany do Biura Prasowego Prezydium Rady Ministrów; 1931–32 referent w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, 1932–34 – wicekonsul w Tuluzie; 1941–47 oficer oświatowy Polskich Sił Zbrojnych w Szkocji. Zmarł w Wielkiej Brytanii.

20 II Oddział Sztabu Generalnego (od 1928 Głównego) WP – organ polskiego wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. W latach 1918–39 i później w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie (Francja, Wielka Brytania, Bliski i Środkowy Wschód).

21 Leon Janta-Połczyński (1867–1961) – polityk, działacz społeczny; w latach 1930–32 minister rolnictwa i dóbr państwowych.

22 Organizacja o charakterze klubu dyskusyjnego, próbująca ustalać wytyczne dla polityki państwa.

23 Tygodnik, następnie dwutygodnik społeczno-polityczny, wydawany w latach 1931–37 w Warszawie (do 1930 r. ukazywał się jako tygodnik „Dzień Akademicki”); w 1937 r. pismo zmieniło nazwę na „Polityka”; redaktor naczelny Jerzy Giedroyc.

24 Emigracyjny miesięcznik polski (o problematyce społeczno-politycznej oraz kulturalnej), wydawany w latach 1947–2000; pierwszy numer ukazał się w Rzymie, następne w Paryżu; założyciel i redaktor naczelny – Jerzy Giedroyc. Współpracowali z nim m.in: Andrzej Bobkowski, Witold Gombrowicz, Gustaw Herling-Grudziński, Konstanty A. Jeleński, Juliusz Mieroszewski, Czesław Miłosz, Bohdan Osadczuk, Jerzy Stempowski, Leopold Unger.

25 Roger Raczyński (1889–1945) – polityk i dyplomata; w latach 1918–21 w Ministerstwie Spraw Zagranicznych; 1929–34 wojewoda poznański; 1934–36 wiceminister rolnictwa; 1938–40 ambasador w Rumunii; od 1941 r. poseł przy rządzie greckim na emigracji.

26 Antoni Roman (1892–1951) – polityk i dyplomata; w latach 1936–39 minister przemysłu i handlu; 1938–39 senator.

27 Władysław Studnicki-Gizbert (1867–1953) – działacz niepodległościowy, polityk i publicysta.

28 Edward Rydz-Śmigły (1886–1941) – polityk; marszałek Polski (od 11 listopada 1936 r.); podczas I wojny światowej dowódca I pułku piechoty I Brygady Legionów Polskich; w latach 1935–39 generalny inspektor Sił Zbrojnych; w 1936 r. marszałek Polski; w kampanii wrześniowej naczelny wódz. Internowany po przekroczeniu granicy z Rumunią, zbiegł w 1940 r. i przez Węgry w 1941 r. wrócił do Polski.

29 Kajetan Morawski (1892–1973) – dyplomata i polityk; w latach 1936––39 wiceminister skarbu; 1943–45 ambasador przy rządzie de Gaulle’a.

30 Ignacy Mościcki (1867–1946) – chemik, wynalazca i budowniczy polskiego przemysłu chemicznego; w latach 1926–39 prezydent II RP.

31 Kazimierz Sosnkowski (1885–1969) – wojskowy, od 1936 r. generał WP; w czasie I wojny światowej w Legionach Polskich, po kryzysie przysięgowym 1917 r. aresztowany i osadzony w Magdeburgu razem z Józefem Piłsudskim. W 1918 r. powrócił z komendantem do Warszawy. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1919–21; 1921–23 minister spraw wojskowych; od 11 września 1939 r. dowódca Frontu Południowego; kierując się w stronę Lwowa stoczył szereg zwycięskich walk; 22 września odcięty od resztek swoich jednostek w rejonie Brzuchowic; przedostał się do Francji; po śmierci Władysława Sikorskiego mianowany Naczelnym Wodzem, zdymisjonowany 30 września 1944 r.; po wojnie na emigracji w Kanadzie.

32 Bolesław Wieniawa-Długoszowski (1881–1942) – generał, dyplomata, osobisty adiutant Józefa Piłsudskiego; poeta, lekarz, dziennikarz; współzałożyciel w 1911 r. Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu; uczestnik I wojny światowej; w latach 1938–40 ambasador RP w Rzymie; 17 września 1939 r. (faktycznie 25 września 1939 r., decyzja antydatowana) Ignacy Mościcki wyznaczył go „na swego następcę na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”. Następnie, także 17 września 1939 r. (faktycznie 26 września 1939 r., decyzja antydatowana), wobec sprzeciwu rządu Francji, odwołał decyzję o wyznaczeniu następcy; w 1940 r. Wieniawa wyjechał do Portugalii, następnie do USA.

33 Léon Noël (1888–1987) – dyplomata francuski; w latach 1935–40 ambasador przy rządzie polskim w Warszawie i Angers.

34 Adolf Maria Bocheński (1909–1944) – pisarz i publicysta polityczny. Redaktor i publicysta pism „Bunt Młodych” i „Polityka”; opowiadał się za wzmocnieniem władzy wykonawczej w Polsce i wspieraniem niepodległości Ukrainy; zwolennik Józefa Piłsudskiego; brał udział w II wojnie światowej, m.in. w bitwie pod Monte Cassino; zginął pod Ankoną (Włochy); autor m.in. książki poświęconej sytuacji geopolitycznej Polski Między Niemcami a Rosją.

35 Ksawery Pruszyński (1907–1950) – publicysta, pisarz, dyplomata. Pierwsze artykuły drukował w „Dniu Akademickim” i „Civitas Academica”; od 1929 r. w redakcji krakowskiego „Czasu”; w latach 30. związany z „Buntem Młodych”; po wrześniu 1939 r. w armii polskiej na Zachodzie; autor zbiorów reportaży i opowiadań (m.in. Trzynaście opowieści), znany z lewicowych poglądów.

Mieczysław Pruszyński (1910–2005) – mecenas kultury, pisarz i dziennikarz; publicysta pism „Czas”, „Polityka” i „Bunt Młodych”; uczestnik II wojny światowej, odznaczony krzyżem Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyżem Walecznych; w 1980 r. ustanowił nagrodę publicystyczną im. Adolfa Bocheńskiego, a w 1989 r. Wieczystą Fundację im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich; autor kilku książek.

36 Stanisław Kot (1885–1975) – historyk, działacz ruchu ludowego, polityk; od 1920 r. profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; od 1921 r. członek Polskiej Akademii Umiejętności; związany z ruchem ludowym; w latach 1941–42 ambasador Rządu RP w ZSRR; 1942–43 minister stanu na Bliskim Wschodzie; 1943–44 minister informacji; 1945–47 ambasador w Rzymie z ramienia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.

37 Samson Mikiciński (1895–1941) – konsul honorowy Republiki Chile w Warszawie; w 1940 r. urzędnik poselstwa chilijskiego w Bukareszcie i Stambule.

38 Ryszard Piestrzyński (1902–62) – publicysta; w latach 1944–58 redaktor „Orła Białego”.

39 Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich – w latach 1940–42 jednostka WP w Syrii, następnie na Bliskim Wschodzie; dowódca generał Stanisław Kopański (1895–1976); w 1941 r. brała udział w obronie Tobruku; przeorganizowana w 3 Dywizję Strzelców Karpackich w składzie II korpusu.

40 II Oddział (patrz przypis nr 20).

41 Henrykiem.

42 II Korpus Polski – polski związek taktyczny utworzony 21 lipca 1943 r. (z Dowództwa i Armii Polskiej na Wschodzie) na podstawie rozkazu Władysława Sikorskiego, w północnym Iraku, następnie w Palestynie; pełną gotowość bojową osiągnął w listopadzie 1943 r.; skierowany do Włoch w składzie brytyjskiej 8 Armii, uczestniczył w kampanii włoskiej; w maju 1944 r. walczył na Linii Gustawa, zdobywając Monte Cassino, następnie na Linii Hitlera; w czerwcu 1944 r. wyzwolił Ankonę (wybrzeże Morza Adriatyckiego), w sierpniu i wrześniu przełamał Linię Gotów, w październiku walczył w Apeninach; w kwietniu 1945 r. brał udział w bitwie o Bolonię; w 1946 r. przeniesiony do Wielkiej Brytanii, w 1947 r. rozwiązany.

43 Józef Czapski (1896–1993) – malarz (członek grupy kapistów), eseista. Studiował prawo w Petersburgu i malarstwo w Krakowie oraz w Paryżu. W czasie II wojny światowej więziony w ZSRR, dołączył do armii gen. Władysława Andersa, na którego polecenie prowadził poszukiwania zaginionych oficerów polskich (Na nieludzkiej ziemi, 1949); następnie w II Korpusie Polskim, m.in. szef Oddziału Lektury i Prasy; od 1945 r. we Francji; bliski współpracownik „Kultury”; autor szkiców o literaturze i sztuce.

44 Władysław Anders (1892–1970) – polityk, generał broni WP; uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej; w 1926 r. szef sztabu dowództwa wojsk rządowych podczas przewrotu majowego; w latach 1939–41 w niewoli sowieckiej, zwolniony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu układu Sikorski-Majski; 1941–42 dowódca Armii Polskiej w ZSRR; 1942–43 dowódca Armii Polskiej na Wschodzie; 1943–46 dowódca II Korpusu Polskiego; 1946–54 Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych na Zachodzie.

45 Józef Zielicki (1910–73) – działacz społeczny, matematyk, nauczyciel.

46 Józef Gawlina (1892–1964) – biskup polowy Wojska Polskiego od 1933 r. We wrześniu 1939 r. na polecenie naczelnych władz WP udał się do Rumunii. W październiku 1939 r. w Paryżu formalnie podjął obowiązki Biskupa Polowego Polskich Sił Zbrojnych na Uchodźstwie. Jego jurysdykcji podlegali żołnierze PSZ we Francji, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, na Bliskim Wschodzie, w Afryce i w ZSRR (od 1942 r.), a od 1944 r. we Włoszech, Belgii, Holandii i w Niemczech. Brał udział w kampanii włoskiej: w bitwie pod Monte Cassino, bitwie o Loreto i Ankonę. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Od 1949 r. Opiekun Duchowy Polaków na Uchodźstwie.

47 Wydziale Propagandy II Korpusu Polskiego, którym do 1944 r. kierował Józef Czapski.

48 Naszywki, które żołnierze Polskich Sił Zbrojnych nosili na battle-dressach w czasie II wojny światowej.

49 Tadeusz Komorowski (pseud. Bór, 1895–1966) – generał; w latach 1913–18 w armii austriackiej; od 1918 r. w WP; 1943–44 dowódca AK i komendant Sił Zbrojnych Kraju; w 1944 r. podjął decyzję o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego, 1944–45 Naczelny Wódz; premier Rządu RP na Uchodźstwie; osiedlił się w Londynie.

50 Stanisław Tatar (1896–1980) – w latach 1915–17 w armii rosyjskiej; od 1918 r. w WP; uczestnik II wojny światowej. Pod jego kierownictwem opracowano m.in. program „Burza”. W 1944 r. przerzucony do Wielkiej Brytanii, powrócił w 1949 r.; aresztowany, w 1951 r. w procesie generałów skazany na karę dożywotniego więzienia; w 1956 r. zwolniony i zrehabilitowany.

51 Stanisław Kopański (1895–1976) – generał; w latach 1940–42 dowódca Brygady Strzelców Karpackich, następnie na czele 3 Dywizji Strzelców Karpackich; 1943–47 szef sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.

52 Stefan Rowecki (pseud. Grot, 1895–1944) – generał; w latach 1914–17 w Legionach Polskich; od 1918 r. w WP; założyciel i redaktor „Przeglądu Wojskowego” (1933 r.); 1940–42 komendant Związku Walki Zbrojnej, 1942–43 komendant główny Armii Krajowej. Aresztowany w 1943 r. w Warszawie i zamordowany przez Niemców w obozie Sachsenhausen.

53 Józef Franciszek Bocheński (1902–95) – o. Innocenty Maria; filozof, logik i sowietolog, dominikanin; studiował prawo we Lwowie i ekonomię w Poznaniu; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; w 1926 r. wstąpił do seminarium duchownego, w rok później do zakonu; w latach 1931–40 wykładowca w Rzymie; uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r., kampanii włoskiej i bitwy o Monte Cassino. W latach 1948–72 profesor Uniwersytetu we Fryburgu, w latach 1964–66 jego rektor.

54 Madonna Giedroyciowa – Matka Boska z Dzieciątkiem znajdująca się w kościele św. Marka w Krakowie (ufundowanym przez Bolesława Wstydliwego), gdzie bł. Michał Giedroyc złożył pierwsze śluby kapłańskie; obraz związany z kultem bł. Michała Giedroycia.

55 Obraz Matki Boskiej przechowywany w Ostrej Bramie w Wilnie, namalowany w XVII w.; uroczyście koronowany 2 lipca 1927 r. przez metropolitę warszawskiego kardynała Aleksandra Kakowskiego w obecności Józefa Piłsudskiego i Ignacego Mościckiego; otoczony szczególnym kultem w Polsce, na Litwie i na Białorusi.

56 Leon Petrażycki (1867–1931) – prawnik, filozof, socjolog prawa, etyk i logik. Ukończył studia prawnicze w Kijowie, następnie kształcił się w Berlinie, Heidelbergu, Paryżu i Londynie; od 1896 r. związany z uniwersytetem w Petersburgu; od 1918 r. wykładał na Uniwersytecie Warszawskim.

57 Edward Lipiński (1888–1986) – ekonomista; od 1929 r. profesor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie; członek i współzałożyciel KOR (1976 r.).

58 jak trzeba; jak należy

59 Zygmunt Wenda (1896–1942) – legionista, adiutant Józefa Piłsudskiego; po 1938 r. szef sztabu OZN, w latach 1938–39 wicemarszałek Sejmu.

60 Kazimierz Bartel (1882–1941) – polityk, matematyk, rektor Politechniki Lwowskiej; od 1922 r. poseł na Sejm; w latach 1926–30 premier; zamordowany przez Niemców na osobisty rozkaz Himmlera.

61 Maria Czapska (1894–1981) – siostra Józefa Czapskiego; publicystka i pisarka.

62 Róża Maria Czapska-Hutten (1901–86) – siostra Józefa Czapskiego, żona Ignacego Platera-Zyberk.

63 Juliusz Mieroszewski (1906–76) – dziennikarz, publicysta, współredaktor „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”; w czasie II wojny światowej w redakcjach „Ku Wolnej Polsce”, „Orła Białego” i „Parady”; po wojnie zamieszkał w Londynie; w latach 1950–76 londyński korespondent „Kultury”; współautor koncepcji porozumienia Polski ze wschodnimi sąsiadami.

64 Kongres Wolności Kultury – powstał na zgromadzeniu intelektualistów w Berlinie 26 czerwca 1950 r.; jego twórcy apelowali o kulturę niezależną od ideologii oraz o uwolnienie od presji totalitaryzmu; w Kongresie uczestniczyli m.in. Jerzy Giedroyc, Józef Czapski, Konstanty Jeleński.

65 Konstanty Jeleński (zw. Kot; 1922–87) – eseista, krytyk literacki i krytyk sztuki, żołnierz I Dywizji Pancernej gen. Maczka; od 1952 r. we Francji; wieloletni współpracownik „Kultury” i miesięcznika Kongresu Wolności Kultury „Preuves”.

66 Jerzy Niezbrzycki (pseud. Ryszard Wraga; 1902–68) – kapitan WP, oficer polskiego wywiadu wojskowego; po II wojnie światowej we Francji, Wielkiej Brytanii i USA. W 1952 r. sądownie zmienił nazwisko.

67 Leon Kozłowski (1892–1944) – archeolog, polityk; żołnierz I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1919–20; w latach 1934–35 premier. Podczas II wojny światowej w niewoli sowieckiej, wstąpił do armii gen. Władysława Andersa, zdezerterował w Berlinie i rozpoczął współpracę z niemiecką propagandą. Za zdradę skazany zaocznie na karę śmierci.

68 Stanisław Stroński (1882–1955) – romanista, publicysta i polityk; w latach 1939–43 wicepremier i minister informacji w rządzie RP na Uchodźstwie.

69 Maria Prądzyńska (1908–94) – sekretarka „Buntu Młodych“ i „Polityki“.

70 Dragoslavele – miejscowość w Rumunii.

71 Felicjan Sławoj Składkowski (1885–1962) – polityk, generał, z zawodu lekarz, żołnierz I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej 1919–21; od 1931 r. szef Administracji Armii; w latach 1936–39 premier II RP; w czasie II wojny światowej internowany w Rumunii, zbiegł do Palestyny; od 1947 r. na emigracji w Wielkiej Brytanii.

72 Ploeszti – miasto w południowej Rumunii.

73 Eugeniusz Kwiatkowski (1888–1974) – polityk i działacz gospodarczy; żołnierz I wojny światowej; w latach 1926–30 minister przemysłu i handlu; 1935–39 minister skarbu i wicepremier; podczas II wojny światowej internowany w Rumunii; 1945–48 pełnomocnik rządu do spraw odbudowy Wybrzeża.

74 Fragment terytorium Polski oddzielający Prusy Wschodnie od Niemiec; przyznany Polsce na mocy Traktatu Wersalskiego.

75 Bolesław Piasecki (1915–79) – polityk, publicysta; w 1934 r. współzałożyciel ONR oraz w Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, od 1940 r. w konspiracji; w latach 1943–44 dowódca batalionu UBK (podporządkowanego AK); w 1944 r. aresztowany przez NKWD. Organizator, przywódca i główny ideolog środowiska działaczy katolickich współpracujących z PZPR; od 1952 r. przewodniczący Stowarzyszenia „PAX”.

76 Adam Koc (1891–1969) – polityk, publicysta, pułkownik; w latach 1915–17 w Legionach Polskich; 1918–28 w WP; od 1928 r. działacz BBWR; 1929–30 redaktor „Głosu Prawdy”, założyciel i redaktor naczelny „Gazety Polskiej”; 1930–36 wiceminister skarbu; 1936–37 organizator i szef OZN; 1936–39 prezes Banku Polskiego; od 1940 r. na emigracji w USA.

77 Obóz Narodowo-Radykalny ABC – skrajnie prawicowe, nacjonalistyczne ugrupowanie polityczne; powstało w 1935 r. w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym; powiązane z dziennikiem „ABC”.

78 Artykuł Jana Bielatowicza opublikowany w „Orle Białym”, tygodniku Polskich Sił Zbrojnych (PSZ), sugerujący, że bitwa o Tobruk miała większe znaczenie niż zwycięstwo pod Monte Cassino. Odczytany jako zniesławienie II Korpusu. Za jego publikację Jerzy Giedroyc został skazany na areszt domowy.

Jan Bielatowicz (1913–65) – prozaik, krytyk literacki, bibliograf; uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r., żołnierz Brygady Karpackiej; od 1946 r. w Wielkiej Brytanii; redaktor emigracyjnej prasy i serii „Biblioteka Polska”.

79 Miejscowość we Włoszech, w rejonie Apulia.

80 Instytut Literacki został założony w 1946 r. w Rzymie przez Jerzego Giedroycia. Pierwszą książką Instytutu były Legiony Henryka Sienkiewicza. W czerwcu 1947 r. ukazał się pierwszy numer kwartalnika „Kultura” (redaktorzy: Jerzy Giedroyc i Gustaw Herling-Grudziński), w październiku Instytut przeniósł się do Francji (Maisons-Laffitte pod Paryżem); od numeru 2/3 „Kultura” wydawana była jako miesięcznik, a zespół redakcyjny Instytutu Literackiego i „Kultury” tworzyli: Jerzy Giedroyc, Zofia i Zygmunt Hertzowie, Józef Czapski. Z czasem zespół uległ poszerzeniu, dołączył m.in. Henryk Griedroyc. W 1953 r. wydawnictwo zainaugurowało Bibliotekę „Kultury” (Witold Gombrowicz: Trans-Antalntyk, Ślub), a w jej ramach (od 1955 r.) serię wydawniczą „Dokumenty” oraz (od 1962 r.) „Zeszyty Historyczne”. W 1954 r. przyznana została pierwsza nagroda literacka „Kultury” (dla Mariana Pankowskiego), z czasem także zainicjowana została nagroda plastyczna. W latach 1979–2000 regularnie przyznawano nagrody: Literacką, Publicystyczną oraz Przyjaźni. W 1956 r. „Kultura” przez krótki czas popierała Władysława Gomułkę, wycofała poparcie po likwidacji czasopisma „Po prostu”. Wydawnictwa Instytutu były pozbawione prawa rozpowszechniania na terenie Polski. Dopiero w 1979 r. w Polsce ukazał się nakładem Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWa pierwszy wybór roczników „Kultury”. Od 1992 r. w Polsce zaczęły regularnie ukazywać się „Zeszyty Historyczne” oraz „Kultura” (nakładem OW Pomost, a od 1995 r. staraniem Towarzystwa Opieki nad Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu).

81 Stanisław Mikołajczyk (1901–66) – polityk, działacz ruchu ludowego, rolnik; w latach 1920–31 w PSL „Piast”; 1930–35 poseł na Sejm; w 1939 r. walczył w kampanii wrześniowej; internowany na Węgrzech, następnie na emigracji we Francji i Wielkiej Brytanii; 1943–44 premier rządu RP na Uchodźstwie; zwolennik porozumienia z ZSRR; w 1945 r. powrócił do Polski, 1945–47 wicepremier i minister reform rolnych; współzałożyciel PSL; organizator legalnej opozycji antykomunistycznej; w 1947 r. w obawie przed aresztowaniem i procesem politycznym przedostał się za granicę; osiadł w USA.

82 1 Av. Corneille.

83 Wacław Zbyszewski (1903–85) – dziennikarz i publicysta; współpracownik „Słowa”, „Buntu Młodych” i „Polityki”; podczas II wojny światowej pracownik Ministerstwa Informacji; współpracownik „Kultury”.

84 Zofia i Zygmunt Hertzowie.

85 Solvay – międzynarodowa grupa kapitałowa; zajmowała się produkcją sody i innych środków chemicznych, farmaceutyków i tworzyw sztucznych; założona w 1863 r. jako fabryka sody, z siedzibą w Brukseli.

86 Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia – utworzona z inicjatywy Wielkiej Brytanii ochotnicza formacja dla zdemobilizowanych żołnierzy wszystkich jednostek Polskich Sił Zbrojnych; istniał w latach 1946–49; w 1946 r. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej PRL uznał służbę w Korpusie za służbę w obcej armii.

87 Libella – polska księgarnia, działająca w latach 1946–93 w Paryżu, założona i kierowana przez Kazimierza Romanowicza. Rozprowadzała książki wydawane zarówno na emigracji, jak i w Polsce; w 1959 r. przy księgarni otwarto Galérie Lambert, prezentującą twórczość malarzy z całego świata.

88 Witold Gombrowicz (1904–69) – pisarz, dramaturg, felietonista; rozgłos przyniosła mu powieść Ferdydurke (1937). Tuż przed wybuchem II wojny światowej uczestniczył w dziewiczym rejsie Chrobrego – polskiego statku pasażerskiego, do Ameryki Południowej. Postanowił przeczekać wojnę w w Argentynie, jednak pozostał tam aż do 1963 r. W 1953 r. „Kultura” rozpoczęła druk fragmentów jego Dziennika. W tym samym roku ukazał się pierwszy tom Biblioteki „Kultury”, zawierający dramat Ślub oraz powieść Trans-Atlantyk. Instytut Literacki wydał m.in.: Pornografię (1962), Dziennik 1957–1961 (1962), Kosmos (1965), Dziennik 1961–1966, Operetkę (1966).

89 Czesław Straszewicz (1904–63) – pisarz; w latach 1937–39 redaktor „Tygodnika Ilustrowanego”; 1939–44 we Francji i Wielkiej Brytanii, następnie w Urugwaju; 1944–55 kierownik Radia Polskiego w Montevideo; 1956–61 pracownik Radia Wolna Europa.

90 Adam Skwarczyński (1886–1934) – polityk, publicysta, brat Stanisława. Od 1919 r. redaktor i wydawca „Gazety Polskiej” oraz m.in. założyciel (1922 r.) i wydawca pisma piłsudczyków „Droga”.

91 Stanisław Skwarczyński (1888–1981) – generał brygady WP, polityk, brat Adama. W latach 1914–17 w Legionach Polskich; po kryzysie przysięgowym wcielony do armii austriackiej; od 1918 r. w WP; 1930–38 dowodził I Dywizją Piechoty Legionów Polskich; 1938–39 na czele OZN; 1939–41 internowany w Rumunii, następnie w niewoli niemieckiej; zmarł w Londynie.

92 Wielka Emigracja – ruch o charakterze patriotyczno-politycznym, powstały po upadku Powstania Listopadowego (1830–31), złożony głównie z polskiej szlachty, żołnierzy powstańczych, członków Rządu Narodowego, artystów, pisarzy, inteligencji. Głównym ośrodkiem Wielkiej Emigracji był Paryż, mniejsze znajdowały się w Saksonii, Belgii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii; w ramach ruchu powstało wiele zrzeszeń, stowarzyszeń i organizacji, m.in. Hôtel Lambert, skupiony wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego.

93 Unia polsko-litewska zawarta w 1413 r. w Horodle; wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie, urzędy wojewodów i kasztelanów na Litwie, szlachtę litewską zrównała z polskimi rodami.

94 Gustaw Adolf Gebethner; wraz z Robertem Wolffem założył firmę wydawniczo-księgarską Gebether i Wolff; działającą w latach 1857–1950 (antykwariat do 1961 r.) w Warszawie, prowadzącą filie w kilku miastach polskich i w Paryżu (od 1925 r. do dziś).

95 Jerzy Stempowski (1893–1969) – eseista i krytyk literacki; w latach 1921–25 korespondent Polskiej Agencji Telegraficznej w Paryżu, Genewie i Berlinie; w latach 1954–69 pod pseudonimem Paweł Hostowiec publikował w „Kulturze” kolumnę Notatnik niespiesznego przechodnia (felietony i eseje).

96 Jan Karski (właśc. Jan Kozielewski, 1914–2000) – kurier i emisariusz polityczny, historyk. Przewoził do Francji i Wielkiej Brytanii raporty dla władz RP na Uchodźstwie; w latach 1942–43 przekazał władzom RP na Uchodźstwie, Wielkiej Brytanii i USA oraz organizacjom żydowskim informacje o zagładzie Żydów w Polsce; po wojnie osiadł w USA.

97 Henryk Ratajczak (ur. 1932 r.) – profesor chemii; w latach 1987–91 dyrektor Instytutu Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego; członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, były dyrektor Paryskiej Stacji PAN.

98 Paryska Stacja Polskiej Akademii Nauk (PAN) w drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku nawiązała bliską współpracę z Instytutem Literackim Jerzego Giedroycia.

99 Zygmunt Hertz, Listy do Czesława Miłosza 1952–79, Instytut Literacki 1992.

100 Włodzimierz Bączkowski (1905–2000) – publicysta, historyk; w latach 1930–39 publikował w pismach „Biuletyn Polsko-Ukraiński”, „Wschód-Orient”, „Myśl Polska”; 1939–41 przebywał w Rumunii, następnie na Bliskim Wschodzie; od 1952 r. współpracownik „Kultury”; w 1955 r. osiadł w USA.