Otello - ebook

Wstęp

„Był niegdyć w Wenecji Maur bardzo waleczny, którego męstwo i dowody roztropności a biegłości, czasu wojny okazane, uczyniły drogim w oczach starszyzny Rzeczypospolitej. I stało się, że cnotliwa niewiasta, cudownej piękności, imieniem Desdemona, uwiedziona, nie żądzą jakąś skrytą, ale cnotą onego Maura, pokochała go, a on też ujęty pięknością i szlachetnymi uczuciami onej kobiety, rozgorzał ku niej. Miłość im tak sprzyjała, iż połączeni zostali małżeństwem, chociaż rodzina niewiasty czyniła, co było w jej mocy, aby kogo innego zaślubiła. I dopóki zamieszkiwali w Wenecji, żyli w tak doskonałej zgodzie i tak słodkim pokoju, że nigdy pomiędzy nimi nie tylko nic nie zaszło, ale i słowa do siebie nie rzekli, w którym by miłości nie było. Aż zdarzyło się, iż panowie weneccy zmienili załogę, którą na Cyprze trzymali, i wybrali Maura za wodza wojsk, jakie tam wysłali. Ten radował się ze czci, jaką mu wyrządzono, lecz radość tę truła myśl o długiej i trudnej podróży. Desdemona, widząc Maura pomieszanym, rzekła mu raz przy stole: — Drogi Maurze, dlaczego, gdy panowie taką ci cześć wyrządzili, ty jesteś smutnym? — Zatruwa moją radość, rzekł Maur, miłość, jaką mam ku tobie, gdyż widzę, że albo cię muszę narazić na długą i niebezpieczną przeprawę, albo cię w Wenecji zostawić. W pierwszym razie boleć będę, gdyż niewczasy, jakich doznasz i niebezpieczeństwo, na jakie będziesz narażoną, udręczenie mi sprawią — a drugiego nie zniosę, bo rozdzielić się z tobą, jest to z życiem się rozstać. — Kochany mężu! co znaczą te myśli, które ci serce poruszają? Pójdę za tobą, gdziekolwiek się udasz, gdyby przez ogień trzeba iść w koszuli jednej, i to bym uczyniła, a cóż znaczy z tobą się puścić na okręcie mocnym i dobrze opatrzonym? Maur objął rękami szyję żony, i całując ją czule, rzekł: Niech nas Bóg długo uchowa, droga moja, z tą miłością. I popłynęli, i przybyli do Cypru po szczęśliwej morskiej podróży.

Maur miał przy sobie Chorążego, mężczyznę pięknego, ale najniecniejszego w świecie człowieka. Niegodziwiec ten wiózł też z sobą żonę, która była piękną i uczciwą, a że Włoszką też była, miłowała ją żona Maura, i większą część dnia spędzały z sobą. Był też w tej wyprawie oficer, którego Maur lubił bardzo; ten przychodził często do domu Maura, razem z nim i żoną jego jadając. Pani widząc, iż go mąż jej kochał, przyjaźń mu też okazywała, z czego i Maur rad był. Niegodziwy Chorąży, nie zważając ani na wierność żonie przysiężoną, ani na przyjaźń, ani na wdzięczność, jaką Maurowi był winien, pokochał gwałtownie Desdemonę i próbował wszelkimi sposoby dać jej poznać swą miłość, a skłonić ją do wzajemności. Ale ona, która tylko Maura na myśli miała, nie zważała wcale na owe natręctwa Chorążego, jakby ich nie widziała… I zdało mu się, że musiała być zakochaną w oficerze… Miłość ku niej zmieniła się w straszną nienawiść, począł myśleć, jakby mógł, pozbywszy się oficera, posiąść niewiastę, lub przynajmniej Maurowi ją odebrać. A tak różne myśli knując niepoczciwe a zbrodnicze, postanowił obwinić Desdemonę o cudzołóstwo, udając, jakoby oficer był jej wspólnikiem. Było to trudne, póki się zręczność nie podała. Wkrótce potem, gdy oficer żołnierza na warcie zranił mieczem, Maur mu odjął jego dowództwo. Desdemona zmartwiona tym, usiłowała go z mężem pojednać.

I jednego razu rzekł Maur do Chorążego, iż go żona tak męczy, prosząc za oficerem, że go nazad przyjmie. — Może też, rzekł zdrajca, Desdemona nie bez przyczyny tak go mile widzi. — Dlaczegożby? zapytał Maur. — Nie chcę między męża a żonę ręki kłaść, ale oczy miej otwarte, dopatrzysz się sam. I pomimo wszelkich nalegań Maura, nie powiedział mu nic więcej”.

W ten prosty sposób Giraldi Cinthio, w swych Hekatommythi (ovvero Cento Novelle, Venezia 1608 r.) opisuje historię tę tragiczną, z której Szekspir swój dramat ułożył.

Poeta, wedle zwyczaju, przedmiot wziął gotowy z podania, ale z suchej jego treści, z mało oznaczonych postaci, stworzył całość z największą sztuką zbudowaną, jednolitą, rozwijającą się z życiem potężnym z charakterów, których jest logiczną wynikłością. Jego to jest tajemnicą umieć, w ślad idąc za powieścią, podnieść ją, uczynić zrozumiałą, prawdopodobną i z prochu stworzyć życie.

Zakończenie włoskiej powieści tylko zupełnie jest różne i w dramacie zmienione być musiało.

W opowiadaniu tym, Maur i Chorąży (Jago) oba razem zamordowują Desdemonę nocą, w izbie, w której spała, obalając na nią sufit, jak gdyby ten upadłszy, ją przytłukł. Przez czas jakiś przyczyna istotna jej śmierci jest niewiadomą. Maur wkrótce potem, obrzydziwszy sobie Chorążego, z wojska go wypędza. Ten, powróciwszy do Wenecji, oskarża Maura o zabójstwo żony; przywieziony do Wenecji Maur, wydany na męki, nie przyznaje się do niczego, zostaje skazany na wygnanie, a rodzina Desdemony nasyła nań zbójców i wydaje na śmierć. Po zgonie męża dopiero żona, która o wszystkim wiedziała, wydała tajemnicę.

Z tej treści poeta zbudował dramat, w którym nie tyle Otello sam, jak idealnej, anielskiej cierpliwości łagodności Desdemona i najszkaradniejszej przewrotności Jago, są postaciami głównymi. Ostatni jest sprężyną główną, poruszającą całym dramatem.

W Jagu poeta wystawił człowieka życiem awanturniczym, żołdaczym wniwecz zepsutego, istotę, dla której nie ma nic świętego, której serce ludzkie uschło, litość jest nieznana, który pomiata ludźmi, szydząc z nich, mści się na nich za własną nikczemność, ukrywając swą szkaradę o tyle tylko, o ile mu to dla bezpieczeństwa jest potrzebne. Postać ta zapożyczona ze starego teatru, z czasów Marlowe'a, której raz już podobną, w samych początkach swojego zawodu, nakreślił Szekspir w Aaronie; ogromna jednak różnica między dwoma, bo pierwszy jaskrawo i przesadnie wychodzi, jakby odblask Barrabasza Marlowe'a, drugi z nie mniejszą odmalowany siłą, doskonale jest nacechowany. Żołdak taki najemny, zazdroszczący wszystkiego wszystkim, chciwy życia a przewrotny, stanowi wyborny kontrast z Otellem, rycerzem szlachetnym, mężnym, nieulęknionym, ale charakteru niepohamowanego, gwałtownym, jak człowiek, którego cywilizacja okiełznała, ogładziła, nie mogąc ani mu odjąć pierwotnej prostoty i łatwowierności, ani namiętności w nim poskromić. Jago włada nim jak dzieckiem i na wszystkie jego wady i przymioty rachuje.

Tłumacz nasz poszedł za zdaniem wielu swych poprzedników, którzy w Otellu chcą widzieć Murzyna, gdy poeta miał niezawodnie na myśli Maura śniadej płci, ogorzałego…

Schlegel i wielu innych mają go także za Murzyna. Coleridge (Kolridż) z mniejszością jest za Maurem, my też z tłumaczem francuskim, Fr. V. Hugo, dzielimy przekonanie, iż Szekspir mieć go chciał Maurem. Nic nie dowodzi, iż poeta często czarnym go zowie (black); wyraz ten zarówno oznacza płeć ciemną, czego najlepszym dowodem Sonet (131) Szekspira, w którym woła do ciemnej płci czarnobrewej:

Thy black is fairest in my judgement's place

— i dalej:

Then will I swear beauty herself is *black*

And all they foul that thy complexion lack… (Sonet 132).

W Kupcu Weneckim książę marokański, zarówno jak Maur w Otellu, jest porównany do diabła. Prawda, że Aaron w Tytusie zowie się tak samo „Moor”, a jest Murzynem jawnie — lecz i to nie przesądza o Otellu. Szlachetność ta i męstwo, które ujęły Desdemonę, były cechą Maurów, nigdy Murzynów. Negr w XVI wieku był uważanym za istotę upośledzoną, której poeta nie śmiałby tknąć i podnosić. O Maurach w Hiszpanii prawiono cuda jako o narodzie rycerskim, krwi gorącej, namiętnym jak Otello i jak on szlachetnym. W roku 1601, na rok przed pierwszym przedstawieniem Otella na scenie, królowa Elżbieta przyjmowała na swym dworze ogorzałych maurytańskich posłów, którym Szekspir mógł się przypatrzeć.

Dla nas zdaje się nie ulegać wątpliwości, że tradycje teatralne zostały zwichnięte. Dramat zyskuje na jaskrawości, na efekcie pewnym, odegrywany przez Murzyna; ale Maur byłby w nim prawdopodobniejszym i całość w nim wspanialszą — piękniejszą.

Między dramatami Szekspira jest to jeden z najdoskonalszych, szczególniej wyrazistością charakterów. Sam Otello, natura pierwotna, przyswojona, ułagodzona, za najmniejszym dotknięciem staje się znowu synem pustyni, dziecięciem Afryki. Stosunek jego do zepsutego płodu cywilizacji fałszywej, przegniłej, rozuzdanej, polerowanej na pozór, a szkaradnej wewnątrz, którą przedstawia Jago, odmalowany po mistrzowsku. Żadna może z bohaterek poety nie ma tego wdzięku kobiecego, jakim jest obdarzona Desdemona, zakochana w Maurze dla jego bohaterskich czynów i z anielską słodyczą znosząca wszystko z rąk ukochanego. Miłość, zazdrość, nikczemność żołdaka, stanowią naturalne sprężyny tragedii, z niezmierną prawdą przeprowadzonej.

Szekspirowskie:

All is true —

nigdzie się lepiej zastosować nie daje. Prawda charakterów, naturalność scen i języka, nawet w chwilach najwyższego natężenia uczuć, napiętnowanego taką rzeczywistości cechą, podnoszą złudzenie do najwyższego stopnia. Dosyć jest Otella porównać do francuskiej tragedii, aby odróżnić obraz z natury od konwencjonalnego utworu. Szekspira nic nie pęta, nie zna on innych wzorów nad to, co czerpie z natury i z siebie; dla podniesienia wrażenia nie poświęca prawdy, dla jednolitości obrazu nie wyrzeka się rysów na pozór dysharmonijnych; widzi wszędzie życie w kontrastach i w sztuce się ich nie lęka. Kreśli wizerunki człowieka w całej jego nagości, z blaskami razem i sromotą. Wśród postaci wprowadzonych w Otellu, nie ma też ani jednej, która by wyrazistą indywidualnością się nie odznaczała. Wrażenie tragiczne, jakie wywołuje szlachetna, anielska, czysta, dziewicza postać Desdemony rzuconej, wśród tego obozu brudnego, na łup ludziom wojaczką zdziczałym — jest przejmujące. Zdeptaną widzimy tu świętość, sponiewierany w błocie ideał. Lecz nie spotykaż się podobnej roli co chwila? Podobnych losów co kroku? Zetknięcie się dwóch światów, dwóch natur — jest w całym dramacie najpotężniejszym efektem tragicznym. Nie mamy potrzeby tłumaczyć Jaga. Jest to natura zepsuta, nikczemna, lubująca się w złem, bo niezdolna podnieść się nad kał, z którego wyszła. Nienawidzi Maura za to, że — obcy, przybłęda dobił się stanowiska w Rzeczypospolitej; za to, że jemu nie dał namiestnictwa, że pogłoski chodzą, jakoby w łaskach był u jego żony, za to wreszcie, iż Maur jest szlachetny, mężny, i że takie dwie postacie jak Otello i Jago nienawidzić się muszą. Szatańska złość i przewrotność Chorążego, jest to płód owej półcywilizacji, w obozie rozbestwionej, rozpasanej życiem rozpustnym na lagunach, okryty polorem, a przejedzony zgnilizną. Jak Maur wierzy wszystkim i nie podejrzewa nikogo, tak Jago nie kocha nic, nie ufa nikomu, żonę ma za nikczemną istotę, przyjaciółmi posługuje się jak narzędziami — jest to istotny szatan i nie dziw, że w ostatniej scenie Otello patrzy mu na nogi, czy kopyt u nich nie dostrzeże. Kassjo, człek prostoduszny i słaby, Roderigo chciwy rozkoszy głupiec, daje się wyzyskiwać i wyszydzać..

„Ze wszystkich rozwiązań teatru Szekspira, powiada Hugo, śmierć Desdemony i Otella jest najboleśniejszym, najprzykrzejsze czyniącym wrażenie. W innych dramatach konieczność takiego krwawego końca sama z siebie tłumaczy się i usprawiedliwia. Hamlet musi umrzeć, bo zabił Ofelii ojca i winien jest jej śmierci; Romeo umiera, bo jest zabójcą Parysa; Lear własną córkę przekleństwem zamordował; Macbeth odpokutowuje za Banqua i Lady Macduff — lecz co zawinił Otello? Co uczyniła Desdemona? Padają oni ofiarą złości ludzkiej, a raczej losów człowieka, które na ziemi częściej są niezrozumiałe niż logiczne”.

Schlegel widzi w tym karę Desdemony za nieposłuszeństwo ojcu, za połączenie się z obcym, ekspiację za namiętność, której ona poświęciła wszystko, ojca, rodzinę, dom… Lecz gdyby taką w istocie była myśl poety, nigdy by nie przedstawił bohaterki w takim blasku cnoty, pokory i rezygnacji.

Malone pierwsze przedstawienie Otella odnosi do roku 1611; Fr. V. Hugo, uwiedziony rękopismem znalezionym jakoby przez p. Colliera, sądzi, iż sztuka była przedstawiana na zamku Harefield (Herold), gdy królowę Elżbietę przyjmowała Lady Derby w roku 1602 dnia 3 sierpnia, lecz wielkie odkrycia Colliera okazały się tak dowodnie fałszerstwami, iż się wcale dziś na nich opierać nie można.

Drukowany wychodzi Otello dopiero w roku 1622 kosztem Thomasa Walkleya (Uokleja) u. N. O., ze wzmianką, iż sztuka grywana bywała wielekroć w teatrze Globe i Black-Friars, przez sługi J. Kr. Mości.

Walkley pisze w przedmowie:

Księgarz do Czytelnika.

Książka wydana bez przedmowy byłaby, jak mówi stare angielskie przysłowie, suknią niebieską bez galona. Autor umarł, zdało mi się właściwym podnieść jego dzieło. Polecać go nie będę, bo co dobre, to się samo, bez pośrednictwa zaleca wszystkim, a ja tu tym większą mam pewność, że imię autora starczy na postawienie dzieła. A więc, zostawując każdemu sąd wolny, ośmieliłem się wydrukować tę sztukę i poddaję ją krytyce ogółu. Wasz

Tomasz Walkley

Wydawca zabezpieczył się od przedruków, wpisując swe prawo w Stationer's Hall dnia 6 października 1621 roku. Drugi raz ukazał się Otello już w wydaniu zbiorowym (folio) 1623 roku podzielony na akty i sceny. Rękopism roku 1622, różni się od tego, który służył wydawcom 1623 roku, oba dopełniają się wzajemnie. Wydanie pierwsze ma o dziesięć wierszy więcej, które nie znajdują się w następnym, ale to o 163 innych jest pełniejsze. Rękopism Walkleya poprawniejszy, służył do sprostowania 1623 roku.

Imię Otella, nie znajduje się w noweli Cinthio. Malone znalazł je w innej włoskiej powieści, nadane jakiemuś staremu żołnierzowi Niemcowi. Imiona Jago i Emilii zapożyczył pono poeta ze starego romansu o Evordanusie, księciu duńskim, i Jago, księciu saskim.

W wydaniu 1622 roku osoby (na końcu) oznaczone są jak następuje: Otello, Maur wenecki; Brabanti, ojciec Desdemony; Kassjo, porucznik uczciwy; Jago, złoczyńca; Roderigo, szlachcic oszukany; Doża; Senatorowie; Montano, rządca Cypru; Szlachta; Lodowiko i Graciano, szlachcice; Majtkowie; Clown (Klaun); Desdemona, żona Otella; Emilia, żona Jago; Bianka, nierządnica.

Pieśń o wierzbie, którą nuci Desdemona, znajduje się cała w zbiorze Percy'ego i ma charakter ludowy… lecz — u niego nuci ją opuszczony kochanek.OSOBY

• Doża Wenecki

• Brabancjo, senator, ojciec Desdemony

• Dwaj inni Senatorowie

• Gracjano, brat Brabancja

• Lodowiko, krewny Brabancja

• Otello, wódz, Murzyn

• Kassjo, jego porucznik

• Jago, jego chorąży

• Roderigo, szlachcic wenecki

• Montano, poprzednik Otella, gubernator Cypru

• Pajac, sługa Otella

• Herold

• Desdemona, żona Otella

• Emilia, żona Jaga

• Bianka, kortezana

• Oficerowie, Szlachta, Posłańcy, Muzykanci, Majtkowie, Służba

Scena w pierwszym akcie w Wenecji, w innych aktach w porcie Cypryjskim.SCENA I

/ Ulica w Wenecji. /

/ Wchodzą: Roderigo i Jago. /

RODERIGO

Dość tego, przestań! Naprawdę się gniewam,

Że ty, ty, Jago, coś miał kieskę moją,

Jakby jej sznurki w twoim były ręku,

Wiedziałeś o tym.

JAGO

Lecz nie chcesz mnie słuchać!

Brzydź się mną, jeślim marzył nawet o tym.

RODERIGO

Mówiłeś nieraz, że go nienawidzisz.

JAGO

Gardź mną, jeżeli nie mówiłem prawdy.

Prosili za mną trzej senatorowie,

Żeby mnie swoim zrobił porucznikiem,

Chodzili za mną, czapkowali przed nim;

Znam moją cenę; wiem, żem godzien stopnia;

Lecz on w swych własnych zakochany planach,

Ciągle ich łudził brzmiącymi słowami,

Epitetami wojny nadzianymi,

A w końcu, z kwitkiem odprawił proszących.

„Prawdziwie, rzekł im, mam już porucznika”.

Któż on? Zaiste, wielki matematyk,

Jakiś Florentczyk, jakiś Michał Kassjo,

Co nie jak żołnierz, ale żył jak panna,

Co nigdy w polu nie rozwijał kolumn,

A na manewrach tak zna się jak szwaczka.

Porządku bitwy z książek się nauczył;

Teoria, którą lada mowny rzecznik

Może wykładać; jego też wojskowość

Czczą jest gawędą. A ja, którym walczył

Pod jego okiem na Cyprze i Rodus,

Po chrześcijańskich i pogańskich ziemiach,

Jak stara nawa muszę w tyle zostać,

Muszę ustąpić temu kupczykowi!

On porucznikiem, a ja, co za łaska!

Jego murzyńskiej mości ot, chorążym!

RODERIGO

Wolałbym raczej jego być oprawcą.

JAGO

Nie ma lekarstwa; to jest klątwa służby.

Awans zależy od wpływu i łaski,

Nie od starszeństwa, jak dawniej bywało,

Gdy drugi miejsce pierwszego dziedziczył.

Sam teraz osądź, czyli mam powody

Murzyna kochać.

RODERIGO

A po cóż z nim płyniesz?

JAGO

Mój Roderigo, niech cię to nie dziwi:

Idę z nim tylko w nadziei odwetu.

Toćże nie każdy panem może zostać,

I pan nie każdy wierne sługi znaleźć.

Czasem zobaczysz pokornego głupca,

Który w niewoli własnej zakochany

Czas swój marnuje, niby osieł pański,

Za lichą strawę; na starość — idź z torbą!

Daj mi batogi tym głupcom uczciwym!

Są inni, biegli w wszystkich formach służby,

Którzy dla siebie baczne strzegą serca,

A łudząc panów usługi pozorem,

Tuczą się na nich; podszywszy kieszenie,

Żyją swobodnie. Tacy mają duszę,

Do takich rzędu ja się także liczę.

Bo tak jest pewna jak to, żeś Rodrygo,

Będąc Murzynem, nie chciałbym być Jagiem.

Idąc z nim, z sobą tylko samym idę;

Niebo mi świadkiem, nie, nie dla miłości,

Choć to jest pozór, lecz dla własnych celów.

Bo kiedy moja zewnętrzna postawa

Zdradzi rodzimą formę mego serca

Znakiem wyraźnym, niezadługo potem

Własne me serce przypnę do rękawa

Na żer dla kawek. Nie jestem, czym jestem!

RODERIGO

Co za fortunę znajdzie grubowargi,

Jeśli mu jego udadzą się plany!

JAGO

Wołajże, krzyczże; ze snu rozbudź ojca;

Goń za nim w tropy, zatruj mu rozkosze;

Trąb o nim w mieście, podszczuwaj jej krewnych,

A chociaż żyje w szczęśliwym klimacie,

Dręcz go muchami; choć radość radością,

Przynajmniej tyle frasunku mu dorzuć,

Żeby choć cząstkę blasku utraciła.

RODERIGO

To dom jej ojca. Głośno go zawołam.

JAGO

Niech głos twój będzie trwożny a wrzaskliwy,

Jak kiedy w nocy, wśród ludnego miasta,

Ujrzy kto nagle płomień buchający.

RODERIGO

Hola, Brabancjo! hej, panie Brabancjo!

JAGO

Wstawaj, Brabancjo! Złodzieje! złodzieje!

Pilnuj twej córki, pilnuj twoich worków!

Wstawaj! Złodzieje!

BRABANCJO

/ w oknie: /

Co się to ma znaczyć?

Co za przyczyna tych krzyków ulicznych?

RODERIGO

Panie, czy w domu cała twa rodzina?

JAGO

Czy drzwi zamknięte?

BRABANCJO

Dlaczego się pytasz?

JAGO

Boś okradziony; ubierz się co prędzej;

Pierś twa rozdarta, pół duszy straciłeś,

Bo teraz, teraz, stary czarny baran

Tryksa się z twoją bieluchną owieczką.

Wstawaj! Chrapiących zbudź obywateli,

Albo cię wkrótce diabeł zrobi dziadkiem.

Wstawaj! powtarzam.

BRABANCJO

Czy głowę straciłeś?

RODERIGO

Czyli znasz głos mój, przewielebny panie?

BRABANCJO

Nie znam. Kto jesteś?

RODERIGO

Jestem Roderigo.

BRABANCJO

Tym gorzej. Czym ci raz już nie powiedział,

Abyś się więcej przy mych drzwiach nie włóczył?

Wszak ci z uczciwą otwartością rzekłem,

Że ręka córki mojej nie dla ciebie.

Teraz szalony wieczerzą i winem,

Chcesz mnie, jak widzę, próżno niepokoić,

Sen mój przerywać.

RODERIGO

Panie! panie! panie!

BRABANCJO

Ale bądź pewny, dość mam jeszcze wpływu,

Aby ci z lichwą złość twoją zapłacić.

RODERIGO

Cierpliwość, panie!

BRABANCJO

Mówisz o kradzieży;

Wszak to Wenecja, dom mój nie stodoła.

RODERIGO

Panie Brabancjo, przychodzę do ciebie

W całej prostocie i szczerości ducha.

JAGO

Należysz, jak widzę, mój panie, do liczby ludzi, którzy nie chcą służyć Bogu, jeśli im diabeł to radzi. Przychodzimy oddać ci usługę, a ty, biorąc nas za łotrów, wolisz, żeby się twoja córka odstanowiła z afrykańskim ogierem; chcesz, żeby twoje wnuki rżały do ciebie; chcesz mieć rumaki za kuzynów, a za kuzynki klacze.

BRABANCJO

Kto jesteś? wyuzdany nędzniku!

JAGO

Jestem człowiek, który przychodzi powiedzieć ci, panie, że twoja córka i Murzyn robią teraz zwierzę o dwóch grzbietach.

BRABANCJO

Jesteś nędznikiem!

JAGO

A pan — senatorem!

BRABANCJO

Odpowiesz za to; znam cię, Roderigo!

RODERIGO

Za wszystko jestem gotów odpowiedzieć.

Jeśli z twą radą, mądrym zezwoleniem,

(Jak w części wierzę) piękna córko twoja,

W tej chmurnej nocy, tej późnej godzinie,

Sama, wątpliwej powierzona straży

Najemniczego wioślarza gondoli,

Biegnie w lubieżne objęcia Murzyna;

Jeśli wiesz o tym, gdyś na to zezwolił,

Wtedy, wyznaję, masz powód mnie łajać;

Lecz jeśliś dotąd o niczym nie wiedział,

Wyznaj, żeś krzywdził przyjaciół niesłusznie.

Nie sądź, bym ustaw grzeczności niepomny

Chciał szydzić z twojej wysokiej godności.

Twa córka, jeśliś na to nie zezwolił,

Bunt przeciw twojej podniosła powadze,

Łącząc swą piękność, dowcip i majątek

Z awanturnikiem obcego narodu,

Który, bez domu, tuła się po świecie.

Patrz, czyli córka jest w swojej komnacie;

Jeśli ją znajdziesz, cała prawa srogość

Niech spadnie na mnie, żem śmiał cię tak łudzić.

BRABANCJO

Rozpalcie ogień! Dajcie mi pochodnię!

Zwołajcie wszystkich moich domowników!

To wydarzenie zgadza się z snem moim,

Wiara w nie ciąży już na duszy mojej.

Światła! powtarzam; dajcie mi pochodnię!

/ Znika z okna. /

JAGO

Bądź zdrów! Nie mogę z tobą dłużej zostać.

W mym położeniu źle i niebezpiecznie

Stawać jak świadek przeciw Murzynowi,

A to mnie czeka, jeśli nie odejdę.

Senat nie może, chociaż obrażony,

Bez niebezpieczeństw odjąć mu dowództwa,

Bo zbyt ma wiele i ważnych powodów,

By mu cypryjskiej wojny dać kierunek;

I duszy kosztem znaleźć by nie zdołał

Równego jemu wyspy swej obrońcy.

Tak więc, zmuszony koniecznością życia,

Choć się nim brzydzę jak mękami piekła,

Miłości flagę i znaki wywieszam;

Lecz znaki tylko! Dla większej pewności

Brabancja z dworem zaprowadź pod Strzelca,

A tam mnie znajdziesz z Otellem. Więc żegnam.

/ Wychodzi. — Wchodzą: Brabancjo i Domownicy z pochodniami. /

BRABANCJO

O, zbyt prawdziwe nieszczęście! Zniknęła!

A dla dni moich nędznego ostatka

Gorycz została. Powiedz, Roderigo,

Gdzie ją widziałeś? — Nieszczęsna dziewczyna! —

Z Murzynem, mówisz? — Kto by chciał być ojcem! —

Jakżeś ją poznał? — O, ty mnie zawiodłaś

Nad myśli miarę! — Co ci powiedziała?

Więcej pochodni! Rozbudźcie mych krewnych!

Czy sądzisz, że już ślub wzięli?

RODERIGO

Tak sądzę.

BRABANCJO

O nieba! Ale jakże wyszła z domu?

Zdrada krwi własnej! O, odtąd, ojcowie,

Przestańcie wierzyć, że zewnętrzne znaki

Szczerze tłumaczą córek waszych myśli! —

Nie ma li czarów, które tajną siłą

Młodej dziewicy uwieść mogą duszę?

Czy nie czytałeś o podobnych czarach?

RODERIGO

Czytałem, panie.

BRABANCJO

Zawołać mi brata!

Teraz żałuję, że ci jej nie dałem.

My tą, a tamtą wy pójdziecie stroną.

Czy wiesz, gdzie szukać córki i Murzyna?

RODERIGO

Myślę, że zdołam znaleźć ich schronienie.

Panie, racz tylko dobrą straż wziąć z sobą.

BRABANCJO

Prowadź nas, proszę. Wszystkie zburzę domy,

Bo wszędzie prawie mogę rozkazywać.

Wszyscy do broni! Zbudzić komisarzy!

Naprzód, Rodrygo! licz na moją wdzięczność!

/ Wychodzą. /