Pamiętniki szefa rosyjskiej policji śledczej. Historia prawdziwa - ebook

RÓŻOWY BRYLANT

Było to w roku 1913.

Pewnego pięknego dnia otrzymałem list od znanej arystokratki rosyjskiej księżnej Szachowskiej-Glebowej-Streszniewoj, jednej z najbogatszych kobiet w Rosji, w którym księżna gorąco mnie prosiła, aby zajść do niej dla omówienia bardzo ważnej sprawy.

Księżna mieszkała wówczas w jednym ze swoich majątków pod Moskwą. Zastałem ją silnie poddenerwowaną. Okazało się, że padła ona ofiarą zuchwałej kradzieży. W pokoju toaletowym, przyległym do jej sypialni znajdowała się szafa ogniotrwała, dosyć zresztą przestarzałego systemu. Księżna przechowywała w niej swoje precjoza. I otóż z tej kasy ogniotrwałej znikły dwa sznurki dużych pereł, pierścień z ametystem i różowy brylant. Pierścień ametystowy miał wartość raczej pamiątkową, dlatego że pod jego kamieniem spoczywał pukielek włosów Eudoksji Łopuchinej, pierwszej żony Piotra Wielkiego, która, jak wiadomo, z rozkazu swego małżonka zakończyła życie w klasztorze. Jeden z przodków księżnej, kochający się w carycy Eudoksji, wybłagał u niej tę drobną pamiątkę. Od tego czasu pierścień przechodził w rodzie Streszniewych od ojca do syna.

Sznurki pereł były po prostu dużym majątkiem, różowy zaś brylant łączył w sobie i jedno i drugie: z jednej strony był on podarowany w swoim czasie przez cesarza Aleksieja Michałowicza swojej małżonce (z domu Streszniewoj). Z drugiej strony, była to istotna rzadkość, opisana i komentowana przez mineralogię.

Księżna była wprost przybita, nie tylko martwiła ją dotkliwa strata materialna, lecz także przejmowała myśl o winowajcy.

– Ciężko jest, straszliwie ciężko – powtarzała ciągle – rozczarowywać się do ludzi, zwłaszcza zaś co do ludzi, którym przywykło się wierzyć. Moje podejrzenie uparcie koncentruje się na jednej osobie, sekretarzu Francuzie. Człowiek ten służy u mnie od dwudziestu lat. Zachowanie jego dotychczas było bez zarzutu. Ale niech pan pomyśli… on tylko jeden wiedział, gdzie przechowuje się moja biżuteria i miał dostęp do kasy. A ponadto wczoraj znikł na cały dzień z domu, powrócił dopiero późno w noc i za żadną cenę nie chce powiedzieć, gdzie się znajdował pomiędzy siódmą a jedenastą wieczorem. Zgodzi się pan, że to jest więcej niż podejrzane.

Wezwałem Francuza do swego biura i poddałem go badaniu. Przede mną stanął człowiek czterdziestopięcioletni o nadzwyczajnie sympatycznym wyglądzie, spokojny, zrównoważony, którego twarz i zachowanie się nacechowane były poczuciem godności osobistej.

Wyraziwszy swój żal, że księżna mogła chociażby przelotnie posądzić go o kradzież, odmówił jednak kategorycznie wyjaśnień co do tego, jak spędzał czas pomiędzy siódmą a jedenastą godziną wieczorem. Wszelkie moje wysiłki, wszelkie wyjaśnienia, że ustalenie jego alibi jest absolutnie konieczne, wszelkie zapewnienia, że wszystko, co on mi powie, zwłaszcza, o ile dotyczyć będzie kobiety, pozostanie absolutną tajemnicą, nie odniosły żadnego skutku. Francuz spokojnie stwierdzał, że gotów jest ponieść wszelkie konsekwencje swojego milczenia. Głos wewnętrzny – długimi latami wyostrzona intuicja – mówił mi, że ten człowiek jest niewinny.

Ale, niestety, szef policji śledczej nie ma prawa powodować się sentymentem, nie ma prawa nie liczyć się z konkretnymi faktami; dlatego i w tym wypadku nie czułem się w prawie uwolnić sympatycznego Francuza i zmuszony byłem przekazać go sędziemu śledczemu, któremu nie omieszkałem zakomunikować swoich spostrzeżeń.

Ten ostatni okazał się upartym głupcem, przyczepił się do faktu zatajania alibi i kazał aresztować Francuza. Postanowiłem nie rozstawać się z tą sprawą. Delegowałem swego współpracownika Michajłowa, ażeby dokładnie zbadał cały personel służbowy księżnej i tryb życia jej pałacu.

W ciągu kilku dni Michajłowowi udało się wydłubać pewien drobny i na razie nic nieznaczący szczegół. Oto na jakieś trzy miesiące przed kradzieżą księżna wydaliła lokaja, Piotra Chodunowa, który osiem lat służył u niej ku zupełnemu zadowoleniu swej chlebodawczyni.

Nieraz znajdował się w jej świcie, towarzyszył jej za granicę, gdzie księżna wyjeżdżała zwykle własnym jachtem. Był to doskonale dyscyplinowany służący, spokojny i cichy. Księżna ufała mu na tyle, że niejednokrotnie, według jej własnego zeznania, nakazywała Piotrowi otwierać ogniotrwałą kasę i bądź przynosić, bądź chować w niej te lub inne biżuterie. Zwolnienie Chodunowa nastąpiło z dosyć oryginalnych powodów: okazuje się, że ten zawsze spokojny i trzeźwy człowiek, nagle stał się brutalny, często się podchmielał, zaniedbywał swoje obowiązki i zachowywał się w ogóle tak, jakby chciał sprowokować swoje zwolnienie.

Wszystko to wzbudziło moje podejrzenia.

Piotr Chodunow nie figurował w naszych kartotekach, ale kiedy na wszelki wypadek zasięgnąłem wiadomości o nim w sądach, jakże wielkie było moje zdziwienie, gdy przekonałem się, że Piotr Chodunow dwukrotnie już był sądzony za kradzieże, za które odsiadywał karę więzienia.

W biurze adresowym odnalazłem jego miejsce zamieszkania.

Ale teraz stanąłem przed problemem: aresztować łatwo, ale co potem. Na pewno wyprze się wszystkiego, zasłoni się tym, że już od trzech miesięcy u księżnej nie służy i w żadnym wypadku biżuterii nie odda, przekładając raczej wysiadywanie w ciupie, do którego, jak już widzieliśmy, był nawykły.

Toteż zdecydowałem raczej pozostawić go jeszcze na wolności, poruczając śledzić go moim ludziom.

Od dwóch dni już Chodunow był więc wzięty pod obserwację i okazało się, że pędzi żywot nieusystematyzowany, widuje się z licznymi ludźmi i popija sobie po różnych knajpkach. Nagle na trzeci dzień przybiegli agenci, zeznając z konfuzją, że „stracili Chodunowa gdzieś w Lewortowie". Według wszystkich danych, zauważywszy, że jest śledzony, postarał się ukryć.

Zwymyślawszy swoich niezgrabiaszy, wpadłem bezzwłocznie do mieszkania Chodunowa (nic już nie miałem do stracenia…), ażeby zrobić rewizję i aresztować gospodarza, o ile go się zastanie. Zresztą na to ostatnie nie liczyłem, bo od chwili „zasypania się" moich agentów minęło już dobre trzy godziny. Przez ten czas złodziej dawno już mógł zabrać z mieszkania wszystko co trzeba.

Mieszkanie Chodunowa składało się z dwóch pokoi i kuchni. Jeden z nich on odnajmował szewcowi, a w drugim mieszkał z jakąś Tańką i jej matką.

Chodunowa nie zastaliśmy, rzecz prosta, ale uderzyło mnie zachowanie się kobiet: ujrzawszy nas, nie tylko nie straciły kontenansu, jak gdyby nas oczekiwały, lecz także nawet wymieniły pomiędzy sobą szybkie i jakby drwiące spojrzenie. W ogóle zachowanie się ich było wyzywające. Szczegółowa rewizja nie dała żadnych wyników, ale ponieważ kobiety i lokator szewc kłamali zbyt widocznie, twierdząc, że Chodunow od trzech dni już nie pokazywał się w mieszkaniu, podczas kiedy tegoż dnia rano moi ludzie właśnie zaczęli za nim śledzić od bramy zdecydowałem się więc całą trójkę wsadzić do paki, a w mieszkaniu zostawić ludzi w zasadzce, nie licząc zresztą zbyt wiele na tę ostatnią.

Zaczęło się badanie. Matka, było to ciche zapędzone stworzenie, tępe, niepiśmienne, które nauczono stanowczo i wszystkiego się zapierać. Cierpiała zresztą na krwotoki, uważałem więc za stosowne zwolnić ją do domu. Za to córeczka była rozgadana, sprytnie strzelająca na stronie oczami – widać było, że nie z jednego pieca chleb jadła. Zapierając się również wszystkiego, dosyć udatnie udawała oburzenie, grożąc nawet pisaniem jakichś tam skarg. Przyskrzyniliśmy tedy jejmość na dłużej.

Szewc wybrał taktykę najprostszą: „Ani ucho nie słyszało, ani oko nie widziało".

Ale tupet go opadł, kiedy na niego krzyknąłem:

– Ach, nie wiesz?! No, to będziesz bratku siedział, póki złodzieja nie złapiemy. A potem jeszcze posiedzisz dodatkowo za ukrywanie kradzieży.

– Eee, to ja bym miał siedzieć za takiego… Nie, panie naczelniku, niech już pan puści, a ja powiem wszystko, co wiem.

– Gdzie Chodunow?

– Tego ja nie wiem, ale, w rzeczy samej, na godzinkę przed rewizją, przyleciał do mieszkania, jak szalony, coś tam schwycił, pożegnał się z kobietami, coś tam krzyknął o depeszy do ciotki Katarzyny (była to widać siostra starej) i zwiał.

– Gdzież ta Katarzyna mieszka?

– Dalibóg, nie wiem tego.

– Dawno odnajmujesz tam mieszkanie?

– Już trzeci miesiąc.

– Czy nie zauważyłeś, że nastąpiła w ich życiu jakaś poprawa?

– Rzeczywiście, dawniej żyło im się dosyć skąpo, a ostatnimi czasy nic sobie nie żałowali. Goście wciąż, pijaństwo, żarcia w bród. Przedwczoraj i ja się tam tęgo objadłem. A wczoraj Tańka dostała złote kolczyki.

Teraz za wszelką cenę należało odszukać „ciotkę Katarzynę".

Następnego dnia zameldowano mi, że matka prosi o pozwolenie przysłania aresztowanej córce jedzenia i bielizny.

Kazałem sobie przynieść ten prowiant: był tam garnuszek kapuśniaku okrągła bułka i koszula.

Wziąwszy świstek papieru, drobnymi literami, nabazgrałem na nim ołówkiem: „Ciocia Katia otrzymała od Piotrusia telegram. On pyta jak sprawa?" Świstek ten kazałem zapiec w specjalnie obstalowanej bułce, wraz z ułamkiem ołówka.

Na drugi dzień, kiedy Tańka oddała pusty garnek i brudną koszulę, w jej obrębku moi ludzie znaleźli zaszytą odpowiedź, napisaną na odwrocie tejże samej kartki: „Każ cioci Kati posłać Piotrusiowi depeszę do Niżnego (następował adres ulicy i hotelu), że jestem pod kluczem".

Wieczorem mknąłem już w towarzystwie dwóch agentów do Niżnego Nowgorodu.

Zatrzymawszy się w hotelu „Rosja", wezwałem do siebie szefa miejscowej policji śledczej. Według jego słów, hotel Chodunowa były to małe pokoje umeblowane gdzieś za Oką. Miały jednak tę dobrą stronę, że staruszek-właściciel służył ongiś w policji śledczej i pozostawał nadal z nią w kontakcie.

Wezwałem go do siebie.

– Czy u pana mieszka Piotr Chodunow?

– A jakże, już trzeci dzień.

– Jak on czas spędza?

– Diabli go wiedzą! Od rana wychodzi, nie poświeci go przez dzień cały, a wieczorami wraca z jarmarku pijaniuteńki.

– Słuchaj pan! Służył pan długo w policji, należy więc nam pomóc.

– Z ochotą – odpowiedział staruszek, prostując się, jak stary koń bojowy przy dźwięku trąb.

– Nie ma pan tam wolnego numeru obok numeru Chodunowa?

– Właśnie dzisiaj kogoś zwolnię.

– Doskonale! Zajmą go moi ludzie. A czy ściana między numerami jest gruba?

– Gdzie tam, cieniutki dycht.

– Chodunowa teraz nie ma w hotelu?

– Nie i przed nocą pewno nie wróci.

– Świetnie! Ot co, kochasiu: natychmiast proszę pana ześwidrować w ścianie parę otworów i dobrze je zamaskować, a już ja dwóch „gości" zaraz panu dostarczę.

– Rozkaz…

Nie minęła godzina, kiedy dwóch solidnych kupców z walizkami w rękach wtoczyło się do portierni i wytargowawszy się solidnie, zajęło numer sąsiadujący z pokojem Chodunowa.

Spenetrowawszy przez wywiercone otwory pokój sąsiada, zobaczyli następnie wieczorem, jak podchmielony Chodunow, wróciwszy, rozebrał się szybko i wyjąwszy dwa małe pakieciki schował je pod poduszkę i zasnął.

Następnego ranka zatelefonował mi jeden z moich agentów:

– Chodunow ubrał się i wydobywszy spod poduszki pakieciki, schował jeden z nich do kieszeni marynarki, a drugi ostrożnie rozwinął, zwrócił się ku oknu i wziąwszy jego zawartość w dwa palce, podniósł pod światło. Ujrzałem w jego ręku różowy kamień. Chodunow schował go do prawej dolnej kieszeni w kamizelce. Po czym, siadłszy pośpiesznie napisał jakiś list, zakleił kopertę i zdaje się, że chce teraz opuścić numer.

– Nie spuszczać go ani przez chwilę z oka i zakomunikować mój rozkaz agentom, stojącym na ulicy. Proszę pamiętać, że pan osobiście odpowiada za dokładne wykonanie tego zlecenia.

Natychmiast pomknąłem za Okę i spotkałem po drodze moich podwładnych, śledzących z całym natężeniem jakiegoś człowieka, który szedł przed nimi. Przyłączyłem się do nich nieznacznie. Chodunow szedł szybkim krokiem i doprowadził nas do głównego budynku jarmarcznego, w którym w czasie jarmarku mieścił się urząd pocztowy. Weszliśmy za nim. Chodunow podszedł do okienka, kupił markę, nakleił i skierował się do skrzynki pocztowej. W tejże chwili podszedłem do niego i krzyknąłem:

– Stać! Jestem naczelnikiem moskiewskiej policji śledczej. Oddawaj brylant.

Chodunow skonfundował się i ledwie wyjąkał:

– O co chodzi? Jaki brylant?

– Ten, który masz w prawej kieszonce w kamizelce! – i z tymi słowami, wsunąwszy palce w kieszonkę, wyciągnąłem papierek. Odrzuciłem papierek i we wzniesionej wysoko nad głową mojej ręce zabłysnął blado-różowy kamień. Wśród osłupiałej publiczności rozległy się głosy podziwu. Chodunow zgłupiał do reszty.

– Jezu Chryste! Skąd pan wiedział o tym? Cuda, czy co? Niech pan już bierze i perły; widać nic już się nie da ukryć… Przez ubranie widzi!

– Gdzie pierścień ametystowy?

– Nie mam go już, panie naczelniku.

– Gdzieś go podział?

– Sprzedałem wczoraj tutaj na jarmarku Persowi. Ale nic on nie był wart, pięć rubli otrzymałem.

– Prowadź do Persa!

W parę chwil potem odebraliśmy od Persa pierścionek.

Tegoż dnia złodziej wraz z konwojem odesłany został do Moskwy, ja zaś z wielkiej uciechy zaprosiłem moich funkcjonariuszy pohulać do tinglu jarmarcznego.

Kto nie był w Niżnim Nowgorodzie w czasie jarmarku, ten nigdy nie będzie wiedział co to był szantan w sezonie jarmarcznym. Olbrzymie sumy były wyrzucane szeroką ręką przez ludzi, zawierających jednego dnia milionowe nieraz transakcje. O naszej obecności jakoś natychmiast dowiedziała się publiczność, na razie jednak trzymając się na dystans. Ale zwolna atmosfera zaczęła się rozgrzewać. Wreszcie z przyległego gabinetu wtoczył się z kielichem w ręku olbrzymi kupiec i rozpoczął orację, bełkocząc nie bardzo zrozumiale, ale z wielkim aplombem.

– Prawosławni! Czy wiecie kto jest pośród was? Nie wiecie? To ja wam powiem. Rodak mój, obaj my z Moskwy jesteśmy, pan Koszkow! O-o-o! Jakie to wieloryby hodują się w naszej Białokamiennej! On i ja to nie to, co wy, śmiecie niżniegorodzkie! Czyż nie słyszeliście, jak dziś na poczcie podszedł do jakiegoś hycla i krzyczy: „Zdejmuj but! Między palcami chowasz tam brylant zielony!"? I co myślicie? Istotnie był brylant. Buty temu człowiekowi powinniście całować. On naszych kapitałów broni i wielką nam, znaczy, pożyteczność wyświadcza!

To przemówienie od razu rozwiązało języki. Jedni koniecznie chcieli wypić, inni się wycałować. Jakiś jegomość mocno ekspansywny, a jeszcze bardziej pijany, roztworzył ogromny pugilares i ryczał:

– A co, może pieniądze potrzebne? Bierz bez krępacji, miły człowieku! Bierz, ile chcesz!

Na salę ktoś wprowadził orkiestrę, której kazano grać triumfalny marsz. Sala cała ryczała „Ura!". Na szansonetki, które tu się zjechały ze wszystkich końców Europy, lunął deszcz sturublówek i rozszalała się hulanka, o której człowiek Europy słabego nawet nie ma pojęcia.

Następnego dnia opuściłem Niżny i wróciłem do Moskwy.

Wezwawszy Tańkę, powiedziałem:

– No, dosyć tego udawania! Mów, gdzie Chodunow?

– Oj, co pan, panie naczelniku, wciąż mnie męczy. Mówiłam już przecie, że nie mam pojęcia, gdzie on się obraca.

– Więc nie wiesz nic o nim?

– Broń Boże! Niech mnie tu na miejscu nagła śmierć spotka! Niech ja oślepnę!

– I nie żal ci swoich oczu?

– Nie, panie naczelniku, niech ja oślepnę, jeśli kłamię!

Wolniutko tedy począłem wyjmować z kieszonki różowy brylant i wysupływać go z papieru.

– Widzisz to cacko?

Tania spąsowiała.

– Widzę – szepnęła.

Teraz wziąłem mój karteluszek, na którym z drugiej strony ona nagryzmoliła swoją odpowiedź.

– A to widziałaś kiedy?

– To ja pisałam… – ledwo dosłyszalnie wyszeptała Tania.

– Otóż to! A powiadasz: „niech oślepnę!". Przecież to ja tobie posłałem kartkę i ja też twoją odpowiedź z koszuli wyprułem… Sama wydałaś swojego gagatka.

Odpowiedział mi histeryczny atak.

Zwracając skradzioną biżuterię księżnej Szachowskiej-GlebowejStreszniewoj, zauważyłem, że jest nie tylko ucieszona, lecz także skonfundowana.

– Mój Boże, przecież to jest straszne. A ja podejrzewałam tego uczciwego i nic niewinnego człowieka. Jak ja mu teraz w oczy spojrzę?…

Nie wiem, jaka była ich rozmowa. Ale w oczach moich pozostał na zawsze ten rycerski i szlachetny człowiek.

Tingel – przest. podrzędna restauracja lub knajpa, miejsce występowania piosenkarzy

Szantan – kawiarnia, w której odbywają się występy

Aplomb – przest. śmiałość, tupetPOLECAMY RÓWNIEŻ

KLASYKI POLSKIE KRYMINAŁY

Kryminały przedwojennej Warszawy

- _Marek Romański_, Mord na Placu Trzech Krzyży. Tom 1
- _Stanisław Antoni Wotowski_, Demon wyścigów. Powieść sensacyjna zza kulis życia Warszawy. Tom 2
- _Stanisław Antoni Wotowski_, Tajemniczy wróg przy Alejach Ujazdowskich. Tom 3
- _Stanisław Antoni Wotowski_, Upiorny dom w Pobereżu. Tom 4
- _Marek Romański_, W walce z Arsène Lupin. Tom 5
- _Marek Romański_, Mister X. Tom 6
- _Marek Romański_, Miss o szkarłatnym spojrzeniu. Tom 7
- _Marek Romański_, Szpieg z Falklandów. Tom 8
- _Marek Romański_, Tajemnica kanału La Manche. Tom 9
- _Marek Romański_, Pająk. Tom 10
- _Marek Romański_, Znak zapytania. Tom 11
- _Marek Romański,_ Prokurator Garda. Tom 12
- _Marek Romański,_ Złote sidła, pierwsza część. Tom 13
- _Marek Romański,_ Defraudant, druga część. Tom 13
- _Marek Romański_, Małżeństwo Neili Forster. Tom 14
- _Marek Romański,_ Serca szpiegów, pierwsza część. Tom 15
- _Marek Romański_, Salwa o świcie, druga część. Tom 15
- _Marek Romański_, Zycie i śmierć Axela Branda. Tom 16
- _Kazimierz Laskowski,_ Agent policyjny. Papiery po Hektorze Blau. Tom 17
- _Walery Przyborowski_, Czerwona skrzynia. Tom 18
- _Walery Przyborowski_, Widmo na kanonii (pierwsza i druga część). Tom 19
- _Antoni Hram_, Upiór podziemi. Tom 20

Inspektor Bernard Żbik

Adam Nasielski

- Alibi. Tom 1
- Opera śmierci. Tom 2
- Człowiek z Kimberley. Tom 3
- Dom tajemnic w Wilanowie. Tom 4
- Grobowiec Ozyrysa. Tom 5
- Skok w otchłań. Tom 6
- Puama E. Tom 7
- As Pik. Tom 8
- Koralowy sztylet i inne opowiadania. Tom 9

Najciekawsze kryminały PRL

- _Tadeusz Starostecki_, Plan Wilka. Tom 1
- _Zuzanna Śliwa_, Bardzo niecierpliwy morderca. Tom 2
- _Janusz Faber_, Ślady prowadzą w noc. Tom 3
- _Kazimierz Kłoś_, Listy przyniosły śmierć. Tom 4
- _Janusz Roy_, Czarny koń zabija nocą. Tom 5
- _Zuzanna Śliwa_, Teodozja i cień zabójcy. Tom 6
- _Jerzy Żukowski_, Martwy punkt. Tom 7
- _Jerzy Marian Mech_, Szyfr zbrodni. Tom 8
- _G.R Tarnawa_, Zakręt samobójców. Tom 9
- _I. Cuculescu (pseud.)/Iwona Szynik_, Trucizna działa. Tom 10

Klasyka angielskiego kryminału

Edgar Wallace

- Tajemnica szpilki. Tom 1
- Czerwony Krąg. Tom 2
- Bractwo Wielkiej Żaby. Tom 3
- Szajka Zgrozy. Tom 4
- Kwadratowy szmaragd. Tom 5
- Numer Szósty. Tom 6
- Spłacony dług. Tom 7
- Łowca głów. Tom 8

Detektyw Asbjørn Krag

Sven Elvestad

- Człowiek z niebieskim szalem. Tom 1
- Czarna Gwiazda. Tom 2
- Tajemnica torpedy. Tom 3
- Pokój zmarłego. Tom 4

NOWE POLSKIE KRYMINAŁY

Kryminały Warszawskie

Wojciech Kulawski

- Lista sześciu. Tom 1.
- Między udręką miłości a rozkoszą nienawiści. Tom 2.
- Zamknięci. Tom 3
- Poza granicą szaleństwa. Tom 4

Komisarz Ireneusz Waróg

Stefan Górawski

- Sekret włoskiego orzecha. Tom 1
- W cieniu włoskiego orzecha. Tom 2

Kapitan Jan Jedyna

Igor Frender

- Człowiek Jatka - Mroczna twarz dwulicowa. Tom 1
- Mordercza proteza. Tom 2

Tim Mayer

Wojciech Kulawski

- Syryjska legenda. Tom 1
- Meksykańska hekatomba. Tom 2