Państwo konstytucyjne. Der Verfassungsstaat - ebook

Über Professor Wyrzykowski

Die Beiträge zu diesem Buch geben die Vorträge wieder, die auf der Tagung „Verfassungsstaat“ am 20. Oktober 2016 aus Anlass des 20-jährigen Bestehens der Deutschen Rechtsschule an der Universität Warschau gehalten worden sind. Die Thematik dieser Tagung steht ganz im Zentrum der wissenschaftlichen Interessen von Professor Miroslaw Wyrzykowski, der zu den Initiatoren der im Jahre 1996 gegründeten Deutschen Rechtsschule gehört, und der die Rechtsschule mit großer Umsicht und nicht nachlassender Energie in den vergangenen zwei Jahrzehnten in enger und freundschaftlicher Kooperation mit der Rechts- und Staatswissenschaftlichen Fakultät der Universität Bonn geführt hat. Sein großes Engagement für die polnisch-deutsche wissenschaftliche Kooperation, die ein wesentliches Anliegen der Rechtsschule ist, und die auch und vor allem die Dozenten der Rechtsschule beflügelt, bezog sich vor allem auf die organisatorische Verantwortung für die Rechtsschule, die wissenschaftliche Inspiration für das Kursprogramm, die Einladung hochrangiger Redner zu den Festvorträgen, die Anregung zu den nun schon zahlreichen jährlichen Alumni-Tagungen der Deutschen Rechtsschulen Krakau und Warschau, und vor allem auf die Initiierung und verantwortlichen Leitung einer Reihe von wissenschaftlichen Tagungen im Rahmen der Rechtsschule. Der vorliegende Tagungsband spiegelt diese seine Tätigkeit auf das Schönste wider.

Professor Wyrzykowski gibt in diesem Jahr die Leitung der Deutschen Rechtsschule auf und legt sie in jüngere Hände. Wir danken für seinen ebenso wertvollen wie unermüdlichen Einsatz - verbunden mit der Hoffnung, dass sich der polnisch-deutsche wissenschaftliche Dialog weiter vertiefen möge und – darüber hinausgehend – die Absolventen der Deutschen Rechtsschule sich für eine nachhaltige Verständigung und weiterreichende Zusammenarbeit zwischen unseren beiden Staaten einsetzen werden.

Professor Dr. Dres. h.c. Marcus Lutter

Professor Dr. Wulf-Henning Roth, LL.M.O Profesorze Mirosławie Wyrzykowskim

Przez dwie dekady, tj. w latach 1997‒2017, Prof. Mirosław Wyrzykowski kierował Szkołą Prawa Niemieckiego przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie Prof. Wyrzykowski spełniał też w polskim porządku prawnym i w polskiej nauce prawa inne odpowiedzialne funkcje. By wymienić tylko kilka z nich, w latach 1999‒2001 był Dziekanem tegoż Wydziału Prawa UW, w latach 2001‒2010 sędzią Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej, w latach 2011–2015 przewodniczącym Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. A jednak Prof. Wyrzykowski nigdy nie próbował uwolnić się od wymagającego wiele czasu i energii kierowania Szkołą Prawa Niemieckiego poprzez przekazanie tej funkcji komuś innemu.

Profesor Wyrzykowski zaliczył zatem to zadanie do swoich priorytetów. Uznał zapewne, że wobec niemieckiej kultury prawnej, nawet jeśli nie jest już ona może do tego stopnia dominująca w Europie, jak miało to miejsce w wieku XIX, mamy wciąż istotny – i chyba nadal rosnący – dług do spłacenia. Bez odniesienia się do niemieckiego dorobku prawnego i doktrynalnego nie jesteśmy bowiem w stanie przeprowadzić jakiejkolwiek istotnej refleksji, czy to na temat tradycyjnych działów prawa, jak prawo cywilne, czy to na temat dyscyplin nowych, jak prawo europejskie. Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego dziękuje prof. Wyrzykowskiemu za długotrwałe i efektywne podtrzymanie tradycyjnego związku między polską a niemiecką kulturą prawną.

Tomasz GiaroDedykacja dla Profesora Mirosława Wyrzykowskiego

Szanowny Panie Profesorze!

Album, książka, pióro – prawdopodobnie to wszystko otrzymał Pan już w niejednej wersji na pożegnanie z Uniwersytetem Warszawskim. Staramy się nie odbiegać od właściwych dla tegoż uniwersytetu form, ale zarazem chcieliśmy zrobić coś nieco bardziej oryginalnego.

Niniejsza publikacja z konferencji poświęconej państwu konstytucyjnemu jest wyrazem naszej wdzięczności za wiele lat pracy na rzecz Szkoły Prawa Niemieckiego i dialogu niemiecko-polskiego.

Ufam, że ta książka będzie miłym wspomnieniem Szkoły Prawa Niemieckiego, chwil spędzonych wspólnie z uczonymi, ludźmi mądrymi, doceniającymi takie słowa, jak nauka, przyjaźń, wartości, odpowiedzialność. Za nadawanie właściwych znaczeń tym słowom we współpracy na rzecz Szkoły dziękuję Panu Profesorowi. Mam nadzieję, że uda nam się podźwignąć i kontynuować pozostawiane dziś dziedzictwo.

dr hab. Adam SzafrańskiProgram polsko-niemieckiej konferencji naukowej z okazji 20-lecia Szkoły Prawa Niemieckiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, która odbyła się 20 października 2016 roku

Szkoła Prawa Niemieckiego
przy
Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

zaprasza na jubileuszową
polsko-niemiecką konferencję naukową
z okazji 20-lecia swojego istnienia

Państwo konstytucyjne

~~~~~~~~

Die Deutsche Rechtsschule
an der
Fakultät für Recht und Verwaltung Universität Warschau

gibt sich die Ehre zum deutsch-polnischen
wissenschaftlichen Symposium zum 20. Jubiläum

Der Verfassungsstaat

Program / Programm

Panel I

Istota państwa konstytucyjnego

Das Wesen des Verfassungsstaates

Prof. Dr. Johannes Masing, Richter am Bundesverfassungsgericht

Prof. dr hab. Marek Zubik, sędzia Trybunału Konstytucyjnego

Panel II

Mechanizmy obronne państwa konstytucyjnego

Mechanismen der Verteidigung des Verfassungsstaates

Prof. Dr. Peter Huber, Richter am Bundesverfassungsgericht

Prof. dr hab. Andrzej Wróbel, sędzia Trybunału Konstytucyjnego

Panel III

Unia Europejska jako wspólnota konstytucyjna

Die Europäische Union als verfassungsrechtliche Gemeinschaft

Prof. Dr. Franz Mayer, Universität Bielefeld

Prof. dr hab., Dr. h.c. Stanisław Biernat, wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego

Wykład inauguracyjny / Antrittsvorlesung

Prof. Dr. Susanne Baer, LL.M.

Menschenwürde – Freiheit – Gleichheit. Die grundlegende Trias der Grundrechte

Godność człowieka – wolność – równość. Triada fundamentalnych praw człowiekaProf. Dr. Andreas Voßkuhle1

Grußwort zum deutsch-polnischen wissenschaftlichen Symposium „Der Verfassungsstaat” der Deutschen Rechtsschule an der Universität Warschau aus Anlass ihres 20. Jubiläums2

Liebe Kolleginnen und Kollegen, meine sehr verehrten Damen und Herren,

ich bedauere es sehr, heute nicht persönlich zu Ihnen sprechen zu können und grüße sehr herzlich alle Teilnehmer des deutsch-polnischen Symposiums „Der Verfassungsstaat”, zu dem die Deutsche Rechtsschule an der Fakultät für Recht und Verwaltung der Universität Warschau aus Anlass ihres 20-jährigen Bestehens eingeladen hat.

Die Deutsche Rechtsschule kann eine beeindruckende Bilanz vorweisen. Bis heute sind aus 20 Kursen zum deutschen und europäischen Recht über 600 erfolgreiche Absolventen hervorgegangen. Das gemeinsame Projekt der Universitäten Warschau und Bonn sowie der Deutschen Stiftung für internationale rechtliche Zusammenarbeit leistet damit einen wichtigen Beitrag zur deutsch-polnischen Zusammenarbeit auf dem Gebiet der Juristenausbildung und ist Ausdruck einer tiefen Verbundenheit unserer beiden Länder. Dem umfassenden Erfahrungs- und Gedankenaustausch, auch im Bereich des Verfassungsrechts, kommt dabei – gerade heute – eine besondere Bedeutung zu.

Der Verfassungsstaat, das Thema der Veranstaltung, ist auf das Funktionieren und die Akzeptanz seiner Institutionen angewiesen. Die Aufgabenwahrnehmung der Verfassungsorgane folgt dabei einer verfassungsrechtlich ausbalancierten Machtverteilung. Sorgen müssen daher Entwicklungen bereiten, bei denen Institutionen des Verfassungsstaates, und hierzu zählen auch Verfassungsgerichte, durch Maßnahmen der jeweils aktuellen politischen Mehrheiten unter Druck gesetzt werden. In diesem Zusammenhang berufen sich die Mehrheitsparteien zur Begründung dieser Maßnahmen gerne auf das Demokratieprinzip. Es könne nicht sein, dass nicht direkt vom Volk berufene Richter die Entscheidungen der vom Volk gewählten Mehrheit in Frage stellten.

Meine Damen und Herren,

das heutige Symposium ist ein guter Anlass, daran zu erinnern, dass Demokratie sehr viel mehr bedeutet als Entscheidungen der Mehrheit. Demokratie setzt u.a. Minderheitenschutz, eine effektive Opposition, Meinungsfreiheit, Pressefreiheit und Versammlungsfreiheit voraus. Und es war kein geringerer als der von den Nazis verfolgte große Rechtsgelehrte und Demokrat Hans Kelsen, der darauf hingewiesen hat, dass Demokratien dauerhaft nur funktionieren können, wenn Verfassungsgerichte ihre Voraussetzungen schützen. Verfassungsgerichte sorgen mit dafür, dass die Demokratie atmen kann!

In diesem Sinne wünsche ich Ihnen allen ein ertragreiches und belebendes Symposium!

1 Präsident des Bundesverfassungsgerichts.

2 Am 20. Oktober 2016 Alte Universitätsbibliothek, Warschau.Prof. dr Andreas Voßkuhle1

Wystąpienie na otwarcie polsko-niemieckiej konferencji naukowej „Państwo konstytucyjne”, zorganizowanej na Uniwersytecie Warszawskim przez Szkołę Prawa Niemieckiego z okazji dwudziestolecia jej istnienia2

Drogie Koleżanki, Drodzy Koledzy, Szanowni Państwo,

ogromnie żałuję, że nie mogę przemawiać dziś do Państwa osobiście. Bardzo serdecznie pozdrawiam wszystkich uczestników konferencji naukowej „Państwo konstytucyjne”, zorganizowanej przez Szkołę Prawa Niemieckiego przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego z okazji dwudziestolecia jej istnienia.

Szkoła Prawa Niemieckiego może się pochwalić nie lada osiągnięciami. Do dziś 19 kursów prawa niemieckiego i europejskiego ukończyło ponad 600 absolwentów. Wspólny projekt Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Bonn oraz Niemieckiej Fundacji Międzynarodowej Współpracy Prawnej wnosi tym samym istotny wkład we współpracę polsko-niemiecką w obszarze kształcenia prawników. Stanowi on też dowód na bliską więź między naszymi krajami. Szczególne znaczenie – zwłaszcza obecnie – ma przy tym szeroka wymiana myśli i doświadczeń, również w zakresie prawa konstytucyjnego.

Istnienie państwa konstytucyjnego, będące tematem dzisiejszego spotkania, wymaga funkcjonowania i akceptacji instytucji państwowych. Realizacja zadań przez organy konstytucyjne podporządkowana jest zapisanemu w konstytucji zrównoważonemu podziałowi władzy. Dlatego też trudno nie odczuwać niepokoju, widząc, jak aktualna polityczna większość wywiera presję na instytucje państwa konstytucyjnego – do których zaliczają się także sądy konstytucyjne. W takich sytuacjach partie posiadające większość parlamentarną zwykły usprawiedliwiać podejmowane przez siebie działania zasadą demokracji. Nie może przecież być tak, aby niepochodzący z wyborów bezpośrednich sędziowie podważali decyzje większości wybranej przez naród.

Szanowni Państwo,

dzisiejsza konferencja stanowi znakomitą okazję, aby przypomnieć sobie, że demokracja to o wiele więcej niż decyzje większości. Demokracja to też między innymi ochrona mniejszości, skuteczna opozycja, wolność sumienia, wolność prasy i wolność zgromadzeń. Wielki znawca prawa i wielki demokrata, prześladowany przez nazistów Hans Kelsen, podkreślał, że warunkiem trwałego istnienia państw demokratycznych jest ochrona ich fundamentów przez sądy konstytucyjne. Sądy konstytucyjne dbają o to, aby demokracja nie została zaduszona!

W tym duchu życzę Państwu owocnych i ciekawych obrad!

1 Prezes Federalnego Trybunału Konstytucyjnego.

2 Wykład wygłoszony 20 października 2016 r., Stary BUW, Warszawa.