Płacz Antygony. O ludziach powstania styczniowego - ebook

Zbiór ośmiu szkiców Płacz Antygony dotyczy różnych narracji (z przeznaczenia fikcjonalnych i niefikcjonalnych) o insurgentach powstania styczniowego. Łączy je przede wszystkim próba wykorzystania prymarnych źródeł historycznych, tj. metryk - dokumentów autentycznych i surowych, w przekazie indyferentnych, jako materiału nie tyle pozwalającego na uznanie referencjalności wiedzy historycznej, ile organizujące go próby odkształcania (i demaskowania przez odsłonięcie mechanizmu) mitów lub modelowania biografii znanych dotąd jedynie w rudymentach. Stwarza się przez to niekiedy nowa narracja, alternatywna wobec poprzedniej (szkic o Marii Piotrowiczowej).

Bohaterkami większości tekstów są kobiety: piszące lub opisywane, mówiące swoim głosem lub cudzym słowem, Antygony szukające grobów braci i Amazonki walczące i ginące ja k mężczyźni, heroiny i westalki, gloryfikowane i postponowane.

Ze Wstępu

Choć znaczna część książki dotyczy marginaliów, odległych od spraw o znaczeniu przesądzają cym o losach narodu, ustalenie faktów ma kapitalne znaczenie - blokuje rozradzanie się mitów opartych na pogłoskach. Takie mity na dłuższą metę są społecznie szkodliwe. Książka ma szansę stać się podstawową lekturą ilustrującą proces światopoglądowego i kulturowego emancypowania się kobiety polskiej w XIX wieku: w stosunku do feministycznej orientacji w humanistyce stanowi rzadki przykład mówienia o rzeczach nowych bez ustawicznego przywoływania wytartych argumentów publicystycznych o widmie Kodeksu Napoleona nad światem polskiej kobiety w XX wieku.

Z recenzji prof. dr. hab. Tadeusza Budrewicza

Uwagi wstępne 9

I. „O mogile twojej ptacy tylko wiedzą, a zna ją rosa polna, co przychodzi płakać nad samotnymi grobami”. Marii Konopnickiej wspominanie brata-powstańca         11

II. Insurekcja 1863 na Mohylewszczyźnie we wspomnieniach Marie Bonin (Deux années de séjour en Pologne) i Józefy Świętorzeckiej-Obiezierskiej (Męczeńskie lata) 19

III. „[…] grały rolę wielkich patriotek, lecz mnie się zdawało, że dlatego tylko były kurierkami, aby w swych urzędowych podróżach mogły łatwiej znaleźć jakiego konkurenta” – konstrukty patriarchalne w pamiętnikach Józefa Ożegalskiego i Feliksa Riedla    29

IV. Odkształcanie mitu. O Marii z Rogolińskich Piotrowiczowej 41

V. Kamień na szaniec. Jan Paweł Gadomski 71

VI. Wspomnienie o księdzu Janie Chyliczkowskim 77

VII. „[…] płacz Antygony, co szuka swojego brata” – Dramat bez nazwy jako martyrologia Platerów 83

VIII. Od prywatnej strony. Patriotyzm i powstanie styczniowe na lekcjach języka polskiego 123

Indeks osób         131

Bibliografia (wybór)            139

Spis ilustracji 145