Płeć zmiany. Zjawisko transformacji w Polsce z perspektywy gender. Wydanie drugie zmienione i poprawione - ebook

Publikacja zawiera analizę transformacji w Polsce z perspektywy społecznej zmiany uwzględniającej wymiar płci. Składa się na nią prezentacja teoretycznego zaplecza i metodologicznych założeń, następnie omówienie wybranych wymiarów analizy (takich jak rynek pracy, przestrzeń publiczna, dyskurs publiczny, polityki płci) na podstawie literatury przedmiotu i badań autorki, a na koniec opis badań własnych obejmujących wspomniane wymiary analizy (wyrywkowo) z lat 1989-2015. Autorka bada treści gazet i czasopism (z lat 1989, 2009), ogłoszeń o pracę (1995-2010), reklam telewizyjnych (1997, 2010) oraz telewizyjnych kampanii parlamentarnych i prezydenckich kampanii wyborczych (1999, 2000, 2010, 2011, 2015).

Na tle innych prac poświęconych transformacji w Polsce publikację tę wyróżnia przyjęcie teoretycznej i badawczej perspektywy gender oraz niezwykle szeroki zakres czasowy i metodologiczny prezentowanych badań, dotyczących także najnowszych wydarzeń, m.in. kampanii wyborczych z 2015 r. oraz fenomenu nowego ruchu kobiet - Czarnych Protestów, Strajku Kobiet i Marszy Czarnych Parasolek.

Książka jest kierowana zarówno do badaczy społecznych, jak i specjalistów z zakresu nauk o polityce oraz do przedstawicielek i przedstawicieli studiów gender.

1. Wstęp     9

1.1. Metodologiczne dylematy badań nad płcią, stereotypami i dyskryminacją       10

1.2. Badacze a stereotypy płci          11

1.3. Struktura pracy   16

2. Płeć zmiany. Transformacja, demokratyzacja i płeć 19

2.1. Płeć demokracji  20

2.2. Podział na sferę prywatną i publiczną 26

2.3. Polityka równości płci czy konserwatywny zwrot? 31

3. Płeć w naukach społecznych       45

3.1. Początki socjologii         45

3.2. Horyzont, mainstream i kanon   47

3.3. Kres patriarchatu, fala równouprawnienia, nowy kontrakt płci i demokratyzacja intymności  54

3.4. Płeć na mapie globalnego wyzysku – teoria systemu światowego Immanuela Wallersteina 60

4. Nierówności płci i ich wyjaśnianie         63

5. Stereotypy płci a nierówności  71

5.1. Kobieta tradycyjna         77

5.2. Tradycja czy zmiana?    81

5.3. Stereotyp, autostereotyp a tożsamość    85

5.4. Tożsamość zbiorowa polskich kobiet    88

5.5. Tożsamość indywidualna a zbiorowa    91

6. Socjalizacja do nierówności     93

6.1. Rodzinna reprodukcja nierówności       93

6.2. Podwójny standard w socjalizacji i edukacji. Kobiecość i męskość w podręcznikach szkolnych        103

6.3. Rola mass mediów w kreowaniu i upowszechnianiu stereotypowych wizji męskości i kobiecości      111

6.4. Monsteryzacja kobiet w świetle wyników analizy zawartości prasy 2005–2012          114

7. Miejsce dla kobiet: obrazy i przestrzenie transformacji        131

7.1. Media feministyczne – alternatywa dla mainstreamu 132

7.2. Kobiece przestrzenie – próba analizy proksemicznej 137

7.3. Walka o miejsce w przestrzeni publicznej – od sztuki krytycznej do miejskiej  partyzantki    146

7.4. Przestrzeń publiczna – przestrzeń politycznych manifestacji 156

8. Płeć, seksualność i polityka      159

8.1. Upolitycznienie prywatnego – aborcja, antykoncepcja, związki partnerskie i zapłodnienie in vitro 160

8.2. Wartości chrześcijańskie, presja Kościoła katolickiego czy patriarchalny backlash?   162

8.3. Historia aborcji w polskim prawie 166

8.4. Dyskurs wokół aborcji   171

8.5. Funkcjonowanie ustawy            172

9. Kobiety, praca i nierówności ekonomiczne w procesie transformacji          177

9.1. „Wypychanie” kobiet ze sfery pracy 178

9.2. Feminizacja biedy          186

10. Przemoc wobec kobiet i przemoc domowa    201

10.1. Kobiety doświadczające przemocy (2005)      202

10.2. Prawne instytucje a przemoc wobec kobiet (2017)     210

11. Polityczność ruchów kobiecych          217

11.1. Zakaz aborcji – hipotetyczny zwornik hipotetycznego ruchu kobiecego        220

11.2. Społeczny ruch matek  221

11.3.  Kongresy Kobiet 224

11.4. Czarne Protesty, Strajk Kobiet i Dziewuchy Dziewuchom 226

11.5. Aktywność społeczna i polityczna kobiet mieszkających na wsi 230

12. Medialne obrazy kobiet i mężczyzn   241

12.1. Płeć w dyskursie publicznym i politycznym. Analiza porównawcza prasy codziennej i mediów feministycznych z lat 1989–2009           246

12.2. Analiza zawartości „Gazety Wyborczej” 1 lipca – 31 grudnia

1989 roku         248

12.3. Analiza zawartości mediów kobiecych w latach 1989–2009 na przykładzie „Kroniki Kobiet” i portalu Feminoteka       262

12.4. Porównanie ilościowej i jakościowej analizy treści „Gazety Wyborczej”, „Kroniki Kobiet” i portalu Feminoteka  274

12.5. Analiza treści podsumowania tygodnika „Polityka”: Ludzie roku 277

12.6. Kobiety, mężczyźni i praca – analiza zawartości prasowych ofert pracy        281

12.7. Płeć w kampaniach wyborczych 301

12.8. Kobiety i mężczyźni w reklamie telewizyjnej 343

12.9. Podsumowanie analiz treści     347

13. Płeć transformacji. Próba podsumowania     351

Bibliografia   355

Summary       375

Aneks 1. Kwestionariusz ankiety w badaniu przemocy przeprowadzonym dla Centrum Praw Kobiet, 2005         379

Aneks 2. Kobiety na pierwszych stronach „Gazety Wyborczej” i portalu Feminoteka       383

Spis rysunków           411

Spis tabel       413

Nota o Autorce          415