Po drugiej stronie. Tom II - ebook

ROZDZIAŁ 20 | ROK 1997

– No i co? Już pojechali? – spytała pani Sarnacka, zanim jeszcze zdążyła przywitać się z córką.

Blanka skinęła głową. Nie zamierzała o tym rozmawiać, wiedziała jednak, że nie uniknie tematu wyjazdu swoich dzieci do Poznania, a następnie w góry w towarzystwie Krzysztofa i… Magdaleny. Było jasne, że gdy tylko przestąpi próg mieszkania rodziców, zaczną się pytania. Na wszelki wypadek zabroniła im dzisiaj do siebie dzwonić. Od razu uprzedziła, że nie będzie miała ani sposobności, ani czasu na rozmowę telefoniczną. Obiecała, że gdy tylko cale zamieszanie minie, to znaczy gdy tylko Piotrek i Majka odjadą wraz z ojcem do Poznania, ona, Blanka, zawita w rodzicielskie progi. Nie zamierzała jednak dać się naciągnąć na żadne dłuższe opowieści i wyznania. Oczywiście rozumiała, że rodzice są ciekawi, jak przebiegło jej spotkanie z byłym mężem, jaka towarzyszyła temu atmosfera, jak zachowywały się dzieci i tak dalej, ale będą musieli zadowolić się krótkimi, rzeczowymi odpowiedziami. Tak naprawdę padała z nóg ze zmęczenia, i to nie tylko z powodu przygotowań do wyjazdu Piotrka i Majki. Miała za sobą trudny okres w szkole, związany z wystawianiem ocen semestralnych, posiedzeniami rady pedagogicznej i zebraniem rodzicielskim. Podczas tego ostatniego natknęła się na pana Bielińskiego. Czuła, że tym razem przyjdzie właśnie on, że poświąteczne, niespodziewane spotkanie obudziło w nim wspomnienia i pragnienie rozmowy, i choć Blanka w cichości ducha była zadowolona, że tym razem nie była zmuszona znosić widoku niezadowolonej miny pani Mankiewicz, a niewykluczone, że i jej kolejnych nieprzyjemnych uwag, nie nastawiała się na bardziej osobistą rozmowę z ojcem Justyny. Powitała go uśmiechem i jakąś niezobowiązującą uwagą, licząc na to, że starszy pan zrozumie, że to ani czas, ani miejsce na bardziej osobiste wynurzenia. Najwyraźniej zrozumiał, bo zaraz po zakończeniu spotkania wyszedł z sali razem z większością innych uczestników zebrania, w żaden sposób nie dając jej do zrozumienia, że liczył na coś więcej. Na miejscu pozostała tylko grupa tych rodziców, których dzieci wypadły na półrocze – mówiąc oględnie – znacznie poniżej przeciętnej.

Tak więc zaczęły się zimowe ferie i miała okazję spędzić je sama w domu. Odpocząć. Co z tego, skoro nie była w stanie poradzić sobie z galopadą własnych myśli? Skoro spokój ducha najwidoczniej nie był jej pisany?

Postanowiła zatem odpocząć także od pamiętnika Justyny. Od wrażenia, że ponownie słyszy jej głos – tyle że dobiegający stamtąd… z drugiej strony rzeczywistości. Musiała zebrać do tego nowy zasób sił. Najpierw jednak porozmawiać z rodzicami o sprawach, które nie dawały jej spokoju, które przepełniały ją żalem. Właściwie tylko dlatego, mimo fizycznego i psychicznego znużenia, zdecydowała się złożyć im wizytę. W przeciwnym wypadku zostałaby w domu i wbrew temu, co zapowiedziała wcześniej, jedynie zadzwoniłaby do nich i krótko zakomunikowała, że dzieci są już w drodze do Poznania. A spotkanie z Krzysztofem przebiegło bez żadnych zakłóceń. Jak to się mówi – w kulturalnej atmosferze.

Nie trwało zresztą długo, znacznie krócej niż wcześniejsze odwiedziny jego ojca. Blanka skądinąd nie oczekiwała, że będzie inaczej. Zaraz po przywitaniu – pewnie trochę zbyt sztywnym i oficjalnym tonem, jednak żadne z nich nie mogło zdobyć się na przełamanie tej bariery, jaka między nimi wyrosła – zaproponowała mu zjedzenie obiadu. Jak by nie patrzeć, miał za sobą długą drogę. Jednak odmówił, uprzejmie wyjaśniając, że zjadł już w towarzystwie warszawskiego klienta, z którym był wcześniej umówiony.

– Ale chętnie napiłbym się kawy – dodał, uśmiechając się lekko.

Zrozumiała, że zaproponował to ze względu na dzieci, które obserwowały ich z zapartym tchem i nawet nie próbowały ukryć zainteresowania. W głębi duszy bowiem Blanka nie wątpiła, że i na tę kawę nie miał ochoty, bo przecież wiązał się z nią rytuał wspólnego, jak niegdyś, zajęcia miejsc przy stole, a w związku z tym jakiej takiej pogawędki. Krzysztof zaś z całą pewnością – zresztą podobnie jak i ona – wzdrygał się na samą myśl o tym, niemniej (także podobnie jak Blanka) rozumiał, że nie oni oboje i ich wzajemne animozje są w tej chwili najważniejsze. Między nimi wszystko się skończyło, cokolwiek by to nie było. Wszystko – z wyjątkiem tych dwojga dzieci, które z przejęciem na nich patrzyły. A wobec tego wszelkie inne dzielące ich sprawy traciły w tym momencie na znaczeniu. Krzysztof to rozumiał, Blanka także – czyli w pewnych sprawach nadal odbierali na tych samych falach. Czy można się było tym pocieszać, czy też nie – o to już mniejsza. Takie dywagacje nie były w tym momencie najistotniejsze.

Przygotowała więc kawę – taką, jaką lubił; wciąż pamiętała, jak ją przyrządzić. Podała pączki, Krzysztof je uwielbiał, ona także. To była druga wiążąca ich cecha, i choć nawet w jednej dziesiątej nie tak ważna jak ta pierwsza, to jednak nagle – paradoksalnie – nabrała istotnego znaczenia.

Spokojnie, nie ulegaj takim nastrojom, przywołała się do porządku Blanka. To nerwy, emocje, nic więcej. A poza tym… to przecież tylko głupie pączki.

Ale po jakie licho je kupiła? Mało tego, że kupiła – to była specjalna wyprawa do cukierni na Świętojańskiej, bo jakiś czas temu odkryła, że sprzedawane tam paczki są wyjątkowo dobrej jakości: lekkie, świeże, pyszne. Miała na nie ochotę, ale czy przypadkiem, choćby podświadomie, nie zamierzała w ten sposób sprawić przyjemności Krzyśkowi? Czy nie odezwał się w niej dawny instynkt, który od czasu do czasu upominał ją, że powinna czasem się postarać, aby być dla niego miłą?

Przede wszystkim jestem głupia, zrugała się w myślach. Jestem i zawsze byłam. Głupota jest najwidoczniej cechą wrodzoną, a wobec tego nie sposób się jej pozbyć.

Krzysztof, zapewne rozpaczliwie szukając punktu wyjścia do jakiejkolwiek rozmowy, uczynił uwagę, że była żona ładnie urządziła nowe mieszkanie, ale jeśli potrzeba jej jakiejś pomocy, to on jest gotów…

– Nie. Na razie wszystko w porządku – odparła, zanim zdołał dokończyć zdanie. Zaraz przyszło jej do głowy, że jej rodzona siostra, kuzynki, ba – nawet koleżanki z pracy, słysząc podobną odpowiedź na propozycję pomocy – oczywiście materialnej pomocy, bo jakiej by innej – popukałyby się w głowę i nazwałyby ją skończoną idiotką. „Przecież on śpi na forsie – tak nieraz mówiła Bożena – powinnaś go doić, ile się da. To przecież on zawinił, on bryknął na inne podwórko, nie ty”.

Blanki to już jednak nie interesowało. Nie chciała korzystać z jego pieniędzy, zadowalały ją całkiem przecież przyzwoite i przysyłane na czas alimenty. W dodatku, słysząc propozycję byłego męża, od razu przypomniała sobie podobną ofertę wyrażoną z kolei przez jego ojca. Której zresztą również nie przyjęła.

Dzięki Bogu, do rozmowy włączył się Piotrek i zasypał ojca pytaniami o wyprawę na narty, tak że nie groziło im już krępujące milczenie podczas spotkania, choć z kolei Majka – co mogło zastanawiać – prawie się nie odzywała. I w przeciwieństwie do brata podchodziła z niepokojącą rezerwą do perspektywy ponownego wyjazdu do Poznania, a następnie w góry. Nawet do spotkania z ojcem.

Blanka domyślała się przyczyn takiego, a nie innego zachowania córki. Wyczuwając jednak jakimś szóstym zmysłem, że Majka prędzej dałaby się pokroić na kawałki, niż zechciałaby się jej zwierzać ze swoich rozterek, wolała nie podejmować tematu. Choć serce jej pękało.

Wobec tego z ulgą przyjęła słowa Krzysztofa, który spoglądając na zegarek, stwierdził wreszcie, że czas najwyższy już ruszać w drogę.

Obserwując przez okno, jak układali bagaże w samochodzie, Blanka postanowiła, że zdając rodzicom relację ze spotkania z byłym mężem, ograniczy się jedynie do kilku ogólnikowych informacji na ten temat.

***

– Dlaczego nic nie mówisz? Czy coś się stało? – Pani Sarnacka wydawała się nie na żarty wystraszona brakiem odpowiedzi na swoje wcześniejsze pytanie.

Słysząc zaniepokojenie w jej głosie, Blanka przyznała w duchu, że matka faktycznie miała prawo w jak najgorszy sposób zinterpretować przedłużające się milczenie.

Wykrzywiła więc twarz w wymuszonym uśmiechu (dokładnie w taki sam sposób, jak zrobił to Krzysztof, proponując jej trzy godziny wcześniej, by przygotowała kawę).

– Nic się nie stało. Skinęłam przecież głową, gdy mnie zapytałaś, czy już pojechali. Otóż pojechali. Wszystko w porządku.

– A… Krzysztof? Co z nim? – Pani Sarnacka nie zamierzała tak łatwo dać się zbyć.

– Co ma być? Też w porządku – odparła z pozorną obojętnością Blanka, zdejmując z siebie płaszcz.

I dopiero wtedy, gdy umieściła go na wieszaku w przedpokoju, spostrzegła znajdującą się tam skórzaną kurtkę. – Ktoś do was przyszedł? Macie gościa?

To nie była zbyt sprzyjająca okoliczność do zadania rodzicom tych kilku pytań, które od pewnego czasu chodziły jej po głowie. Do rozmowy na temat, który uwierał ją, odkąd zaczęła uważnie czytać zapiski Justyny. No, ale trudno. Siła wyższa, jak to mówią. Rozmowę trzeba będzie odłożyć na inną, bardziej sprzyjającą okoliczność. A poza tym fakt, że rodzice mają gościa, miał też swoją dobrą stronę – będzie można wcześniej wrócić do domu. Wreszcie nacieszyć się ciszą i pobyć samej; ostatnio tak jej tego brakowało.

– Marcin przyszedł – oświadczyła radośnie matka. – Zupełnie niespodziewanie, dosłownie dziesięć minut temu.

Marcin, młodszy brat. Ulubieniec całej rodziny, w tym także obojga rodziców, pewnie dlatego, że był ich jedynym synem. Poza tym, w przeciwieństwie do Blanki i Bożeny, nie sprawiał im nigdy żadnych, nawet najmniejszych kłopotów. Dawał wyłącznie powody do dumy, świetnie się uczył w szkole, potem odnosił sukcesy w pracy, zrobił karierę, wciąż rozwijał swoje umiejętności i zdolności, znakomicie zarabiał. Dobrze się ożenił, miał udane życie osobiste, zdolne, grzeczne dzieci. Blanka czy nawet Bożena – każda na swój własny sposób – mniej lub bardziej borykały się z życiem. Bożena kilka razy zdążyła już stracić pracę, aktualna posada także nie należała do najpewniejszych. Jej dzieci bynajmniej nie były orłami w nauce, syn powtarzał klasę. Blanka także miała świadomość, że zawiodła oczekiwania rodziców. Ich piękna córka! Kiedyś zupełnie inaczej wyobrażali sobie jej przyszłość. Pewnie, podobnie jak większość ludzi, myśleli, że uroda otwiera przed kobietą wszystkie drzwi i ułatwia jej życie. A jednak w przypadku ich najstarszego dziecka zasada ta zawiodła na całej linii, właściwie w każdej dziedzinie. A zapowiadało się tak pięknie… w każdym razie tak się wydawało.

Blanka także kochała swojego błyskotliwego brata. Uważała, że powodzenie, jakiego w życiu doświadczał, było w jego przypadku jak najbardziej zasłużone. Lubiła z nim rozmawiać, bo potrafił uważnie słuchać, a jego uwagi zawsze dawały dużo do myślenia. Poza tym to, co mówił, nigdy nie było nudne i jałowe, jak to się zdarzało w przypadku większości osób w rodzinie. I nie tylko w rodzinie.

Zaraz też przyszło jej do głowy, że może to dobrze, iż odwiedziny jej i Marcina u rodziców zbiegły się w tym samym czasie.

– Cześć, siostra, wreszcie cię widzę – zawołał radośnie, gdy tylko weszła do pokoju.

Jakby było mało wszystkich darów, jakimi obdarzyły go natura i los, należał do najbardziej przystojnych i czarujących mężczyzn, jakich Blanka znała. Powszechnie dziwiono się, że pod względem wyglądu zewnętrznego był zdecydowanie bardziej podobny do starszej siostry niż do swojej bliźniaczki, Bożeny. Zdumienie to miało często mało delikatny podtekst – w przeciwieństwie do rodzeństwa Bożena nie mogła poszczycić się imponującą urodą, a wszelkie braki w tej dziedzinie dawały o sobie coraz bardziej znać w miarę upływającego czasu.

– Skoro nie przyjechałeś w święta do Pieczysk, to nie mieliśmy okazji się widzieć. Co tam słychać u ciebie? U was? – poprawiła się.

Pytanie było czysto grzecznościowe, bo odpowiedź dało się łatwo przewidzieć.

– Byliśmy w tym roku u teściów. Sama rozumiesz, tak wypadało. A poza tym wszystko gra. Jola z dzieciakami wyjechała wczoraj na ferie w Alpy. Ja nie mogłem, mam teraz istne urwanie głowy w firmie.

– Krzysztof także zabrał Majkę i Piotrusia w góry – wtrąciła pani Sarnacka, zanim Blanka zdążyła wydać z siebie jakikolwiek dźwięk. – Nie powiem, aby ta dzisiejsza moda na wyjazdy z jednym tylko rodzicem, podczas gdy drugi zostaje w domu, przynosiła dobre efekty – dodała znacząco.

Tym razem Blanka postarała się odpowiedzieć szybko.

– W moim przypadku nie było innego wyjścia. Chyba się nie spodziewałaś, że pojadę razem z nimi?

– Właśnie od tego zaczynają się małżeńskie problemy. – Pani Sarnacka nigdy nie mogła pozwolić, aby ostatnie zdanie w dyskusji nie należało do niej.

Blanka wzruszyła ramionami, co miało oznaczać, że nie będzie po raz kolejny omawiać dawno już wyjaśnionej kwestii. Problemy małżeńskie jej i Krzysztofa nie zaczęły się przecież od zaniechania wspólnych wyjazdów. To nie była przyczyna, co najwyżej jedno z następstw tychże problemów. Ale nie warto było przypominać o tym matce, która zawsze miała słabość do tworzenia pewnych mitów; gorzej, że potem zaczynała w nie wierzyć.

– Nie spodziewam się problemów w małżeństwie tylko dlatego, że Jola wyjechała z dziećmi sama – zareplikował wesoło Marcin, mrugnąwszy przy tym do siostry.

– No, mam nadzieję – westchnęła bez większego przekonania pani Sarnacka. – Ona też tak kiedyś twierdziła – wskazała na córkę – i co z tego wynikło?

– Nigdy niczego podobnego nie twierdziłam – zaprotestowała Blanka, czując, że musi jednak podnieść tę rękawicę.

– Daj im już spokój, bo następnym razem solidnie się zastanowią, zanim zdecydują się nas odwiedzić – odezwał się wreszcie pan Sarnacki.

– Odpoczniesz trochę, skoro dzieciaki wyjechały – uśmiechnął się Marcin, a w tym uśmiechu Blanka jak zwykle zobaczyła zrozumienie i otuchę.

– O tak, nawet sobie nie wyobrażasz, jak mi tego trzeba – odparła wesoło.

Pani Sarnacka wciąż jednak nie zamierzała się poddać.

– Owszem, przyda jej się zregenerować siły, tym bardziej że nie wiadomo, w jakim nastroju wrócą. Czekają ją nowe wyzwania.

– Przyznam, mamo, że przestałam cię rozumieć. – Wesołość w głosie Blanki należała już do przeszłości. – Przed Bożym Narodzeniem nie kto inny, tylko ty mnie namawiałaś, abym ustąpiła Majce i zgodziła się na jej wyjazd do Poznania. Miałaś na tyle sensowne argumenty, że na to poszłam. Tym razem, jak zauważyłam, zmieniłaś front. Od tygodnia niedwuznacznie dajesz mi do zrozumienia, że wspólny wyjazd Krzysztofa i dzieci nie jest wskazany. Nie, nie zamierzam stosować się do twoich uwag. Informuję cię tylko, że kilka godzin temu wyjechali. Koniec. Kropka.

– Ale tym razem Majka nie pałała już do tego taką chęcią jak poprzednio – wybuchnęła z goryczą matka. – Powinnaś się domyślić dlaczego. I spróbować nakłonić Krzysztofa by, jeśli tak bardzo zależy mu na pobycie z dziećmi, nie zmuszał ich do znoszenia towarzystwa tamtej… Zabieranie kochanki na wspólny wyjazd z dziećmi uważam z jego strony za…

– Nie interesuje mnie twoje zdanie w tej sprawie – przerwała zdecydowanie Blanka. Zabrzmiało to znacznie ostrzej, niż pierwotnie zakładała, mimo to dodała: – Jeśli nie przestaniesz o tym mówić, w tej chwili wyjdę…

– Powiedziałem, żebyś dała temu spokój – ponownie zwrócił się do żony pan Sarnacki. W zmęczonym tonie jego głosu słychać było tym razem poważne ostrzeżenie.

– Dobrze, już dobrze – westchnęła z rezygnacją matka. – Chciałam tylko… ale już mniejsza z tym.

– Za bardzo się nami przejmujesz – wtrącił Marcin, dokładając wszelkich starań, by zabrzmiało to beztrosko, a nawet żartobliwie. – Jesteśmy już dużymi dziećmi.

– Ale nadal moimi dziećmi. Kiedyś mnie zrozumiecie.

Słowa w rodzaju: „Kiedyś, gdy mnie już nie będzie z wami, ale wtedy już będzie na wszystko za późno” zawisły w powietrzu, nie zostały już jednak wypowiedziane. Na moment zapadło milczenie, nie ulegało wątpliwości, że każdy zastanawia się nad jakimś przyjemniejszym, a przynajmniej bardziej neutralnym tematem do rozmowy. Podjął go Marcin, a pytanie, jakie zadał, na moment zaskoczyło Blankę. Kompletnie się go nie spodziewała.

– Mama mi wspominała, że los ponownie postawił na twojej życiowej drodze rodzinę Bielińskich. Czy dobrze zrozumiałem, że chodzi o twoją uczennicę? Że to…

– Córka Justyny, tak – odparła szybko i w tym samym momencie zakasłała, czując drapanie w gardle.

– No i…? Jak się z nią dogadujesz? Powiedziałaś jej, że Justyna…

– Dowiedziała się od dziadka.

– Od dziadka?

– Dlaczego nigdy nie rozmawialiście ze mną, z nami o naprawdę ważnych sprawach? – Blanka zwróciła się nagle bezpośrednio do rodziców, tym samym uchylając się od odpowiedzi na pytanie brata. Wyjaśni mu to potem, gdy będą mieli okazję porozmawiać zupełnie sami, tylko we dwoje. Na razie musiała dowiedzieć się czegoś zupełnie innego. Po to w gruncie rzeczy tu przyszła. Nagle poczuła, że dłużej nie potrafi z tym zwlekać.

– O czym ty mówisz? Co ci znowu… – wyjąkała pani Sarnacka.

Córka nie dała jej jednak dokończyć. Do uczucia niecierpliwości dołączył żal, tak ogromny, że miała ochotę zacząć krzyczeć. Oczywiście nie podniosła głosu. To nie miałoby żadnego sensu, a jedynie podkręciłoby emocje.

– Mówię o tym, że w naszym domu nigdy nie rozmawialiśmy o ważnych, mądrych sprawach. A już na pewno nie wtedy, gdy dorastałam, gdy byłam nastolatką, a w naszym kraju działy się rzeczy, o których powinnam była wiedzieć… od was. Więc pytam: dlaczego tak nie było?

Zauważyła, że spojrzenia, jakie rodzice wymienili między sobą, wyrażały zdumienie, zaniepokojenie i troskę. Pewnie jak zwykle uznali, że ulegała nastrojom, jakie ich zdaniem niekiedy stają się udziałem samotnych kobiet, czy też, mówiąc wprost, kobiet po rozwodzie. Miała ochotę nimi potrząsnąć i krzyknąć, co myśli o stereotypach, jakim ulegali. O tym ich przekonaniu, że samotność jest strasznym ciosem dla każdego człowieka, zwłaszcza zaś dla kobiety, która musi sprostać obowiązkom samotnego macierzyństwa. Chciała na nich krzyknąć, by wreszcie zrozumieli, że świat nie zamyka się w tak ciasnych granicach, że dostarcza wielu innych bodźców i przeżyć, które warto poznać. Oczywiście kolejny raz zdecydowała się nie podnosić głosu. Z doświadczenia wiedziała, że w przypadku rodziców, a zwłaszcza matki, niczego w ten sposób nie zwojuje. Pani Sarnacka była przyzwyczajona do żywiołowych reakcji swoich córek zarówno w czasie, gdy dorastały, jak i obecnie, gdy już jako dorosłe kobiety wyrażały niekiedy swój sprzeciw wobec jej opinii. Zarówno Blanka, jak i Bożena miały – wedle zgodnej opinii rodziny – żywiołowy temperament odziedziczony po babci Sarnackiej, i nieraz dawały mu upust, a ich matka zdążyła się już na to uodpornić. Należało zatem wyjaśnić jej wszystko rzeczowo i spokojnie. Choć w tym momencie Blanka wcale nie była pewna, czy to jej się uda.

– O jakich to niby ważnych i mądrych sprawach nie rozmawialiśmy w naszym domu? – W pełnym zdumienia głosie matki usłyszała nutkę pobłażliwej ironii. Nutka ta jednak wystarczyła, by Blanka ponownie poczuła gniew.

– Chyba wyraziłam się przed chwilą jasno! Gdy dorastałam, nie rozmawialiśmy o tym, co działo się wtedy w tym kraju – odparła z rozdrażnieniem. – Co do wielu spraw byłam kompletnie nieświadoma. Do cholery, byłam ciemna jak tabaka w rogu!

Niestety podniosła jednak głos. Temperament dał o sobie znać, a i emocje były zbyt silne, aby wziąć je w ryzy. I poczucie rozżalenia.

– A co konkretnie masz na myśli? – spytała pani Sarnacka, wymieniając znaczące spojrzenia z dwoma mężczyznami.

– No proszę, czyli wszystko jasne! Nie rozmawialiśmy o sprawach, które działy się w tym kraju, bo was to w ogóle nie interesowało! A może sami byliście nie mniejszymi ignorantami ode mnie?!

– Na razie widzimy, że coś cię ugryzło i postanowiłaś powyżywać się na nas – skwitowała matka, nalewając do szklanek gorącej herbaty z dzbanka. – Nawet się domyślam, co tak fatalnie wpłynęło na twój nastrój, niemniej…

– A może po prostu wyraziłabyś się jaśniej? – Tym razem to pan Sarnacki przerwał wywód żony, zwracał się jednak bezpośrednio do Blanki. Patrzył tylko na nią, a w jego oczach córka spostrzegła błysk świadczący o zaintrygowaniu.

– Justyna na bieżąco, od początku wiedziała o wydarzeniach na Wybrzeżu w siedemdziesiątym roku, rozumiała ich przyczyny. O tym, co działo się sześć lat później w Radomiu i Ursusie, a także o skutkach tych zajść, miała już całkiem solidną wiedzę. I nabyła ją w domu, od ojca i matki, a także od babki. Być może Bielińscy byli chlubnym wyjątkiem, ale na pewno nie jedynym. Jej dalsza rodzina, w tym kuzyni, także mieli dobre rozeznanie w sytuacji w kraju. Czemu nasza rodzina nie znalazła się w tym gronie?

W ciszy, jaka zapadła po tych słowach, tykanie małego zegara na szafie wydawało się szczególnie głośne i dokuczliwe. Blanka zdawała sobie sprawę, że jej głos zabrzmiał nieprzyjemnie i lamentliwie, uznała jednak, że nie da rady zrealizować swego wcześniejszego postanowienia, by mówić spokojnym tonem i rzeczowo domagać się wyjaśnień. Znowu porwał ją żal, a w dodatku w tym momencie napotkała uważny i przenikliwy wzrok brata. Nie miała cienia wątpliwości, że ją rozgryzł. Odgadł, co było faktycznym powodem jej gniewu i żalu.

Pan Sarnacki zinterpretował jednak jej słowa po swojemu. Zdjął i przetarł szmatką okulary, a ten gest zawsze w jego przypadku oznaczał, że był w najwyższym stopniu poruszony.

– Ani ja, ani matka nie należeliśmy do partii, jeśli o to ci chodzi. Nie mamy niczego na sumieniu, nie zrobiliśmy niczego złego. Nie masz powodu do tego, aby robić nam takie wyrzuty. Aby się nas wstydzić.

– Ależ mam powody! – krzyknęła. – To, że nie należeliście do partii, niewiele tu zmienia. Obojętność i ignorancja też są grzechem. Grzechem zaniedbania. Przecież chodziliście i chodzicie do kościoła, powinniście wiedzieć, o czym mówię.

– Ach, więc o to masz pretensje! Że nie byłem jakimś dzielnym opozycjonistą, dysydentem czy jak to tam się zwie! Dotyczyło to jednak większości ludzi, nie tylko mnie. Trzeba było jakoś sobie radzić. I bez tego warunki bytowe były byle jakie. Nie byłem jasnowidzem, by wiedzieć, że tamta rzeczywistość kiedykolwiek się zmieni. Mało kto wierzył w coś podobnego.

– Niektórzy jednak brali to pod uwagę, a przynajmniej robili coś bardziej sensownego.

– Rozumiem, że byłabyś teraz dumna, mogąc opowiadać, że za komuny odwiedzałaś ojca w więzieniu. Pod warunkiem że nie siedziałby tam za przestępstwo kryminalne. W przeszłości jednak inaczej byś na to patrzyła, zapewniam cię.

– Och, przestań, nie o to chodzi, nie przeinaczaj moich słów! – zawołała gniewnie Blanka. Równocześnie jednak poczuła, że przechodzi jej chęć, by o tym mówić. By robić im wymówki. Nie miała już wątpliwości, że i tak jej nie zrozumieją. Z rezygnacją ujęła szklankę, ale herbata była tak gorąca, że przy niewielkiej nawet nieostrożności można było sobie poparzyć przełyk. Chyba że to tylko ona była na tyle rozdrażniona, że wszystko jej teraz przeszkadzało.

– Jak w ogóle mogłeś pomyśleć, że chciałabym cię widzieć w więzieniu, pobitego do nieprzytomności? – podjęła. – Bo tak właśnie potraktowano tamtych z Radomia i Ursusa. Ale coś jednak nie daje mi spokoju.

– Co takiego? – spytał łagodnie Marcin.

Patrzył na nią tak, jakby to ona była młodszą siostrą potrzebującą wsparcia starszego brata. A przecież urodził się dwa lata po niej. Czy przynajmniej on starał się ją zrozumieć?

– Wspomnienie – odparła cicho.

– Wspomnienie? Jakie?

– W czerwcu siedemdziesiątego szóstego roku wyjechaliśmy na wczasy do Gródka nad Bugiem. No wiesz, taki urlopowy wyjazd z Funduszu Wczasów Pracowniczych, zdaje się z fabryki ojca.

– Zgadza się – mruknął pan Sarnacki.

– Przypominam sobie ten wyjazd, ale daty nigdy bym już nie odgadł. Masz dobrą pamięć, siostro. Szczerze podziwiam – wtrącił Marcin.

– Po prostu przypomniałam to sobie, gdy ostatnio czytałam… – Zawahała się, po czym dokończyła: – Gdy ostatnio coś czytałam o tamtych wydarzeniach.

Nie miała ochoty wtajemniczać rodziny, że lekturą, jakiej się ostatnio poświęciła, był pamiętnik Justyny.

– Pamiętam, że do Gródka wyruszyliśmy naszą kilkuletnią syrenką – kontynuowała. – Psuła się przez całą drogę, wszyscy na to pomstowaliśmy, a mama w pewnym momencie nawet straciła ochotę na wczasy i chciała wracać do domu. W dodatku przez cały czas podróży lało jak z cebra.

– Pamiętam – podchwyciła pani Sarnacka. – I jakby wszystkiego było mało, na miejscu okazało się, że przeznaczono nam na kwaterę jakiś stary domek z przeciekającym dachem. O bieżącej wodzie nawet nie było co marzyć. Takie to były czasy. Teraz nikt by nie chciał słyszeć o podobnych warunkach podczas urlopu.

– No właśnie – uśmiechnęła się smętnie Blanka. – Takie były warunki, takie były nasze problemy. I nikomu z nas nie przyszło nawet do głowy, że w tym samym czasie władze tego kraju organizowały tak zwane ścieżki zdrowia, podczas których niepokornym obtłukiwano nerki, wyrzucano ich z pracy, wsadzano do więzienia, a całe rodziny pozbawiano środków do życia. Ja na przykład dowiedziałam się o tym dopiero kilka lat po tych wydarzeniach. A przy okazji także o ludziach, którzy ryzykując utratę własnej pracy, przyjaciół i wolności, starali się pomagać pokrzywdzonym i poszkodowanym.

– Nic nie mogliśmy na to poradzić – westchnął pan Sarnacki. – Co było robić? Byłaś za młoda, by wiedzieć o podobnych sprawach. I co by to dało, gdybyś wiedziała?

– Justyna wiedziała – szepnęła Blanka, ale już bez żadnej złości w głosie. Raczej z rezygnacją i nagłym przeświadczeniem, że niepotrzebnie w ogóle zaczynała ten temat.

Pan Sarnacki odstawił szklankę tak gwałtowanie, że część płynu wylała się na blat, ku ogromnemu niezadowoleniu żony. Poderwała się ona z miejsca, przyniosła z kuchni ścierkę i mrucząc, że ostatnio nic innego nie robi w życiu, jak tylko sprząta po każdym, wycierała stół. Blance w tym momencie stanęły przed oczami wszystkie minione lata spędzane przy tym samym stole i podobne komentarze matki. Tak właśnie wyglądały rozmowy w ich domu, zawsze płytkie tematy, rzadko kiedy o czymś, co wykraczało poza zwykłą codzienność.

– Chcesz powiedzieć, że twoja przyjaciółka miała wielkie szczęście, bo wychowała się w profesorskim domu, a nie wśród takich prostaków jak my? – warknął ojciec.

– Nie o to chodzi – odparła porywczo Blanka, choć w duchu musiała przyznać, że w pewnym sensie właśnie o to.

Dom, w którym wychowała się jej przyjaciółka, był niczym cicha przystań, czy raczej pełna zadumy biblioteka lub świątynia w porównaniu z wiecznym rejwachem panującym u Sarnackich. Z zapisków Justyny wynikało jednak, że niekiedy brakowało jej tego rejwachu i życia, tej gwałtownej wymiany zdań między Blanką a jej siostrą i kipiącej energią matki, która wodziła rej w rodzinie i wiecznie walczyła o porządek. Tak, Justynie niekiedy doskwierała cisza panująca w jej własnym domu. Ta cisza, pod którą w istocie aż kotłowało się od mniej lub bardziej ukrytych emocji. A jednak zawdzięczała swojej rodzinie bardzo dużo – wiedzę często niedostępną jej rówieśnikom. Niedostępną Blance.

– Nie o to chodzi – powtórzyła już spokojnie Blanka. – To już przecież tylko wspomnienia. Zresztą może rzeczywiście nie warto już tego teraz wałkować.

Machnęła z rezygnacją dłonią.

***

– Wciąż chodzi o Roberta, prawda? – spytał znienacka Marcin, gdy dwie godziny później opuścili mieszkanie rodziców i zmierzali w kierunku parkingu. Uparł się, że zawiezie ją do domu, więc po pewnym czasie ustąpiła, czując, że za jego deklaracją pomocy stała chęć porozmawiania w cztery oczy. Nie przypuszczała jednak, że będzie aż tak bezpośredni, że zapyta tak zupełnie wprost.

Zawahała się, a ponieważ nie odpowiedziała od razu, uznał to za oczywiste potwierdzenie jego przypuszczeń.

– Tego się właśnie obawiałem – rzekł, gdy siedzieli już w samochodzie. Uruchomił silnik, ale nie ruszyli jeszcze z miejsca. – Gdy tylko się dowiedziałem, że postanowiłaś podjąć pracę w tym liceum, od razu nabrałem takiego cholernego przeczucia, że to nie skończy się dla ciebie dobrze. Nie wiedziałem dlaczego, ale to siedziało we mnie i nie dawało mi spokoju. A potem, gdy mama powiedziała, że ta mała jest uczennicą twojej szkoły…

– Nie jest mała – przerwała mu niecierpliwie Blanka. – W tym roku skończy siedemnaście lat.

– Dobra, dobra, wiesz, co mam na myśli. – Zamilkł i ostrożnie wycofał w kierunku wyjazdu z parkingu. Tam dokonał półobrotu, by wjechać w wąską alejkę, a następnie włączył się w ruch na ulicy Mickiewicza. – Jak się z nią dogadujesz?

Wzruszyła ramionami.

– Należy do uczniów, którzy robią to, czego się od nich wymaga, ale nie szukają bliskiego kontaktu z nauczycielem, a nawet z wychowawcą klasy. Stawiają granice, poza które wolno przedostać się tylko wybranym. Na pewno nie mnie – odparła wymijająco.

– Dobrze, daruj sobie te pedagogiczne dywagacje. – Lekko się skrzywił. – Wiem, że te wszystkie psychologizmy zrobiły się ostatnio strasznie modne. Mów do mnie jak do człowieka. A zatem, jeśli dobrze zrozumiałem, dziewczyna wie o przyjaźni, jaka łączyła cię z jej matką.

Mogła mu odpowiedzieć, aby pilnował własnego nosa i dał jej święty spokój, ale po pierwsze nigdy dotąd tak się do niego nie zwracała, a po drugie… cóż, był dobrym słuchaczem i często potrafił doradzić. W przeciwieństwie do Bożeny, której z pewnością dałaby do zrozumienia, co myśli o jej wścibstwie, tak jak to zresztą zrobiła podczas Wigilii. Potem zresztą żałowała swojej popędliwości, bo atmosfera przy stole była nieco zważona, ale słów nie dało się już cofnąć i od tej pory Bożena nie odezwała się do niej ani słowem. Oczywiście, nie raz i nie dwa zdarzały się między nimi podobne starcia, które po pewnym czasie traciły na znaczeniu i następował rozejm, toteż i tym razem należało się spodziewać, że będzie podobnie. Niemniej Bożena i tak nie potrafiłaby niczego sensownego jej doradzić. Marcin był inny, a Blanka wiedziała, że jego niekiedy dociekliwe pytania były podyktowane szczerą troską.

– Jak już wspomniałam, gdy siedzieliśmy jeszcze u rodziców, dowiedziała się o tym od dziadka – odparła.

– Bielińskiego?

– Profesora Bielińskiego. Jest jej prawnym opiekunem, mieszkają razem.

– No jasne, pewnie zobaczył cię w szkole podczas jakiegoś zebrania. Wyobrażam sobie jego zaskoczenie.

– Był zaskoczony, ale spotkaliśmy się w kinie, nie na zebraniu.

Krótko opowiedziała bratu o tym, jak natknęła się na Bielińskiego i jego wnuczkę.

– Prędzej czy później i tak byście się na siebie natknęli – skwitował Marcin. – A wiesz, że ja go nawet lubiłem? Ojca Justyny. Zawsze uważałem, że facet jest w porządku. Współczułem mu, gdy się dowiedziałem, że został prawie sam na świecie. Najpierw Justyna, a potem jego żona. No bo teściowa to już trochę inna kwestia, jakkolwiek podle by to nie zabrzmiało.

– Zabrzmiało. Nawet bardzo podle. – Wykrzywiła twarz w słabym uśmiechu.

– Odwiedzisz go?

– Słucham? – Jej zdumienie nie było udawane.

– Przecież najwyraźniej dał ci do zrozumienia, że chętnie by cię u siebie zobaczył.

– To niemożliwe. Łączą nas teraz inne relacje. Nie wypada, aby nauczycielka wnuczki składała mu prywatne wizyty.

– Nie świruj, siostro. Czy to prawny zakaz? Bo ja nie słyszałem o podobnej bzdurze. Nie jesteś niewolnikiem. Możesz odwiedzać, kogo zechcesz. Chyba że chodzi o co innego.

– To niełatwe – przyznała. – Poza tym pani Mankiewicz… – Zająknęła się. – To znaczy babka Moniki ze strony ojca zabroniła mi jakichkolwiek bliższych kontaktów z wnuczką i… – Przerwała, zdając sobie sprawę, jak to musiało zabrzmieć w uszach Marcina.

– Mów po ludzku – parsknął śmiechem. – Nie może ci po prostu przejść przez gardło sformułowanie „matka Roberta”? Musisz wyrażać się tak długo i zawile? A poza tym jak to zabroniła? Kim ona dla ciebie jest? Twoją szefową?

Przestań! – chciała wrzasnąć Blanka, ale nie zrobiła tego. Jedynie potrząsnęła głową i rzekła:

– To nie takie proste.

– Więc jednak się nie myliłem. W gruncie rzeczy chodzi ci o niego, o Roberta – powtórzył łagodnie.

Ponownie nie odpowiedziała, choć powinna była to zrobić. Powinna była zaprzeczyć. Nic jednak nie mogła poradzić na to, że własny głos odmówił jej posłuszeństwa.

– Wróciłaś do Warszawy, to i stare sprawy o sobie przypomniały – kontynuował Marcin. – Jeżeli nie chcesz tych wspomnień, jeśli chcesz raz na zawsze zamknąć za sobą tamte drzwi, to radziłbym ci zmienić pracę. Przynajmniej nie będziesz się co dzień potykać o tę dziewczynę, a pośrednio także o jej dziadków. Przecież już raz postanowiłaś zostawić to wszystko. Ułożyłaś sobie życie w Poznaniu, z Krzyśkiem. To wcale nie był zły pomysł. Naprawdę cholernie żałuję, że się wam nie udało.

Nie mogło się udać, pomyślała z goryczą. Nie mogło się udać, właśnie dlatego, że to był zły pomysł. Oparty na niewłaściwych przesłankach.

Powinna była już wtedy, przed laty, wiedzieć, że nie zawiera się małżeństwa z jednym mężczyzną jedynie po to, aby zapomnieć o innym, a przy okazji zagłuszyć w sobie poczucie winy. To także jej się nie udało. Nie zapomniała o Robercie i nie uporała się z poczuciem winy wobec Justyny, a przy okazji wobec jej bliskich. I chyba nie tylko dlatego, że okazało się to wyczynem ponad jej możliwości. W głębi serca wcale nie chciała o nim zapomnieć.

Na głos powiedziała jednak zupełnie coś innego. Nie była w stanie tłumić w sobie dłużej tych słów.

– Oni oboje bardzo szybko nawzajem się zrozumieli. – Zacisnęła dłonie. – Robert i Justyna. Rozmawiali o sprawach, o których nie miałam pojęcia. Od tego wszystko się zaczęło. Od początku… ja nie miałam żadnych szans.

Niecierpliwym ruchem dłoni otarła łzę, która jak na złość spłynęła po jej policzku. A zaraz potem następną.