Poezje - ebook

WIDMA

poemat

I. Czy znasz ten kraj...

Czy znasz ten kraj pod soplami zczerniałych gorących gromnic

skrzypiący dawniej żywicą — dzisiaj błonami skrzydeł

nietoperzy ogromnych.

Czy znasz ten kraj,

gdzie ścieżkami westchnień

płyną nieżywe

kwiaty zwęglone i kości zwierząt łąkowych i leśnych.

Gdzie płaski wypasał krajobraz

stulone uśmiechy wiosek

i kwitły długo przy ustach łąki łagodne jak flety —

schodzą do jezior z siarki

i węgla lasy brzozowe.

Stanęły w martwym powietrzu głosy psalmistów letnich,

kiedy czerwony tulipan ze strzechy wyrósł drzemiącej

i ronił płatki gorące.

Miasta pogięte jak muszle na czarnoziemnych wybrzeżach,

w których się echo strzępiaste wylewa pod strumień wiatru —

oto latarnie uliczne w ślimaki skręcone leżą

i wieże cieką ku ziemi w ceglasty zimny stalaktyt.

Marszczy się skóra globu, lasami zapada i pęka,

w szczelinach grzmoty podziemne niebo kaleczą niskie,

ziewają krwiste zachody przy ziemi rozwartym pyskiem

i czarne słońce zmalało do kształtu serca człowieka.

Ryby na rzekach z fioletu wypływają brzuchami do góry,

jawią się niebom obcym geometryczne stygmaty,

a to zapowiedź złowieszcza,

bo u serca dzwonów wiszą już nietoperze

i znaki z morowego powietrza

jak obłoki wędrują nad światem.

Ptaki nieznane nikomu po długich roślinach świstu

spadają w dłonie łun

jak w sieci listków.

Jabłko ziemi błądzące w zdwojonych mocnych obrotach

o obręcz blasku ociera sypką sosnową sierść.

Rwie się niebieski bulgot

i pustką złą ustokrotnia,

pustkę o wnętrzu płomienia.

W płomieniu wklęsłym i szklanym mówią — śmierć.

Przymknięte są oczy pożarów, spod których łzy jak katedry —

łzy wyściełane wrzosami miękkie i dziwnie ciche —

a są to farby żałobne rozłożone w skrzydłach motyli,

a są to dźwięki bolesnej muzyki.

Pada śmiertelny deszcz z gromnic wysokich,

bezpańskie zwierzęta straszą między nocą a dniem,

ślepną źrenice ludzi pod cięciem puchowej lotki

ptaków niebieskich przemienionych w zło.

A domy łamią się lekko, domy, w których zamieszkał człowiek

naszeptujący do kopców cmentarnych u granic.

Ludzie o twarzach z wosku i oczach łagodnej łani

czekają na gałązkę oliwną, a może

na gałązkę zwykłego śpiewu.

Skłębiona puchnie darń,

skwierczą rozwiane knoty gromnic,

noce wtulone w skrzydła nietoperzy ogromnych

kołyszą kraj.

Ten kraj.

II. Pieśń mimowolna

Właśnie mnie ciemność wydała nogom, u których po pięć

palców węszących boleśnie. Jednym podstępnym ukłuciem

usta rozdarła i mózg mój w białe zmieniła skiby,

w których się noc przewala zębata, ściśnięta jak pięść.

A zanim gołąb mnie odbiegł i gałąź wydarli mi ludzie

z dłoni szerokiej jak taca, abym pozostał szczęśliwy

wśród nich —

tlący na cienkiej łodydze jak lilipuci instrument

urzekł mnie ptasi skrzyp.

Nigdy nie było łaskawiej. Mąciłem spokój rzeczy

ciałem czystym jak kreda, głowę dźwigałem jak kościół,

odlot drzew żegnałem codzień nadrzeczny,

liczyłem wypluski ryb

na piasku ciężkim od ości.

Dzwony chłodziły mi szyję weselne albo żałobne,

a od tego dzwonienia las z wosku na ołtarzach

w lusterkach trzymanych przez świętych nad głową

może dla mnie powtarzał,

może dla cienia mego, który był

w fałdach mej skóry białej,

że powalony w własnych krzakach żył

zrzucę swe ciało.

Cóż, potem niebo mi obce

błyskając krawędzią gromu

zeszło po listku na którym haft —

I wzywałem donośnym głosem

obok szatan o rogach złoconych:

Ach, zatrzymaj mi, ach zatrzymaj bieg niebieskich lat!

Przypływ księżyca prowadził.

Wciąż na wieżach ludzie w wieczór

żałosnymi językami odczytywali gwiazdy, a gniew

palił im włosy w nieładzie,

bo powietrze gorące od przeczuć

tuliło się małe do pięt.

Sen mój był żółty i straszył

twarzą jak Tatar:

Przyszły

wielkie obłoki schylone nad ziemią pędzącą jak światło,

jak chrust płonęło żelazo i beton bojowych maszyn,

mosty skakały jak owce przez niebo wtopione w Wisłę,

wydęły kamienne dziewczyny usta spragnione pokarmu

i w dzbany parków jak mleko wlewał się ogień i marmur.

Napróżno człowiek z łbem sępa ręką zakwitał jak laurem;

schodziły w ziemię latarnie wciąż parskające, za nimi

wróble z ponurym wyciem, gołębie z płaczem wprost ludzkim

i było biało od planet i mroźno niczem od zimy.

Z gromnicy wysokiej jak sosna wyszedł z pętlicą na krtani

Traugutt i wargą poruszał, gestem tłumaczyć chciał;

łamał się werbel pod krokiem, a on pełen cichego kochania

wzrokiem pytał: Czy znasz ten kraj...

Nagły jaszczur w smolistej łusce

wypadł z nory pod Męką Pańską

i zanucił dziecięciu jak listek

— a tym dzieckiem pewnie byłem ja —

o jeziorze, gdzie kąpał się w blasku,

pełnym siarki, fioletu i darni —

A wciąż noce wtulone w ogromne

skrzydła —

kołysały kraj.

Ten kraj.

Dalej... Sen mnie z nóg zrzucił...

Wracałem, gdzie dym jak pies leżał

przed każdym wschodem księżyca.

— O mieście mówili, że wielkie, o wieży, że jest potężna —

Tam patrząc na lot jej zazdrośnie

znowu zacząłem swój głos

wysilać niby cięciwę, — obok złocony szatan:

Ach, jeśli nie latom niebieskim — to pozwól mojej młodości,

aby przez ciało przebrnęła i twardą zębatą noc!

Wieczność siedząca za nami ziewała szczęką czerwoną,

mały anioł po sznurze schodził ku mojej pomocy,

po pięć palców u stopy ciągle boleśnie węszących

spoczęło wreszcie. Był dzień,

w którym przy mięsie ofiarnym Kain ugodził brata,

więc kipiał wełniasty step

w gwiazdach lecących na północ.

Wtedy ostrożnie mi zdjęto głowę, przykryto całunem

i gałąź wyrosła w mej ręce, a z nią boskości mej zapach.

III. Pieśń ostateczna

Strzaskałeś kroplami głuchymi jak młot

kuty w powietrzu sarkofag,

gdziem leżał w kwietnym puchu

czekający na nową noc,

kiedy twe ręce spoczną na chlebie i koszach.

Wielekroć gwiazdy stawały nad ciemną równiną,

mowa splątanych kopyt dudniła w łozach i wierzbach,

gdy śpiąca rzesza nad wodą wołała: głód!

Szalały krowy zdziczałe o ciemność druzgocąc szyje,

wychodził z lasu pasiasty tygrys do ognisk i sprężał

mięśnie do skoku. Chłód

budził leżących — ręce

wznosili potrzykroć i oczy,

wołali: przybądź! i trawą sypali żałobnie włosy

i budowali z kamienia ołtarze polne naprędce.

Nie było kresu tym czasom. Tyś spał

głowę rzuciwszy na wiosło, gdy zaczął buntować się płomień,

woda i blade powietrze. Latały ciała żyjących,

kości ich cienkie i żółte, raczej podobne słomie.

Zatapiał dziąsła zsiniałe w pierś córki śmiejący się ojciec

i kapłan kryjomo z kielicha krew twą od ust suchych lał.

Już woda spijała ziemię, już wodę pochłaniał ogień

i ogień ginął w powietrzu — ja ciągle leżałem jak martwy,

czując na zimnych policzkach dotyk żywiołów trzech.

Wąż poparzony się przywlókł, ciałem bezsilnym mi nogi

okręcił...

Ufałem — oto zbudujesz mi arkę

i weźmiesz na nią zwierzęta, tylko zostawisz mój grzech.

Potem mi ziarno przez ptaka

prześlesz — i włożę w doniczkę —

Siedem ogromnych nocy i siedem ogromnych dni

będzie kiełkować, aż wreszcie z nowego wyczytam zodiaku,

że wolna ziemia mnie czeka, spokojne żywioły wszystkie.

Nie było tak. Już sam jeden

leżałem i czułem me oczy

topiące się głębiej i głębiej w twarzy zlepionej z wosku;

dogasał ogień na studniach, woda walczyła z lewej,

a z prawej kapał bezdźwięcznie w łuk przechylony nieboskłon.

Próżnia zdławiła już dawno węża u moich nóg.

Twardniały w kamień korzenie mchów, tataraków i lilji,

w ustach mych pęd posępny warczał,

łagodnie spadała ziemia, księżyc się w tyle przechylił

i słońca leciała tarcza czarna na pół.

Jeszcze wierzyłem: wyślesz łuk

tęczy, gdy zbudzić się zdołasz —

lecz tyś spał — a u wiosła niespokojny tłum

twoich aniołów.

Więc nadzieję żegnając z warg zwaliłem szeptem,

który ogromnym wołaniem się rozległ i deptał

gwiazdy błędnie wiszące nad kolumnadą kosmicznych bram:

Nie złamałeś mej mocy —

jestem sam!

IV. Sen drugi.

Biskup w ornacie tajemniczych szelestów pełnym

głośno śpiewa litanie i świecił aksamitnym obuwiem

szły za nim ulubione dwie hieny

i świecące jak talerze dwa żółwie.

Chłopcy biegli za orszakiem tym,

jak za cygańskim wozem,

chcieli ujrzeć pierścień biskupi, gdzie płyn

cudowny, — bo z krwi — bulgotał,

ale już kobiet pisk zmysłowy

odrzucił ich na stronę:

To Dionizos rwał grona na płotach.

Na rogatkach — tam fryzjer i rzeźnik

mówili o czasach zjawiających się im we śnie:

złe były — a przeżyje kto wierzy,

kto nie wierzy — nie wypije i nie zje.

A wierzyła staruszka, której już wiele kanarków

w klatce zmarło. Ostatni miał ciężkie konanie,

modliła się nawet za tę duszę małą,

ale najczęściej składała ręce

miękkie jak włóczka i prosiła: Panie

niech wnuk mój zostanie księdzem.

I został. Panny w tiulach nad nim

niosły baldakim jak pierzyna pyszny,

aż z zazdrością patrzała nieładną

młoda żona z ulicy najbliższej.

Wiele prawdy znał fryzjer i rzeźnik.

Do studenta alchemii, gdzie dzwonek

był nad drzwiami rzeźbiony jak szyszka

przychodziły Erynie tlenione,

by na czole mu gorzko napisać:

Masz pamiętać, bo taki jest rozkaz

— w snach go czytał i fryzjer i rzeźnik —

ten przeżyje na ziemi — kto wierzy,

kto nie wierzy — nie wypije i nie zje.

Pluskały karuzele, łodzie na długich linach,

mąciły śmiech — lecz w tym śmiechu

szatan umywał ręce, jeszcze wodę po nich przeklinał

i żałośnie płakał jak dziecko.

Poznał go biskup srogi i powieką obwisłą skinął,

pełen chrzęstu srebra i haftu przystanął przed nim jak wizją,

wzrok do nieba podniósł: Ukrzyżuj!

Wielkim głosem potrząsał jak grzywą.

Wypędzony więc z miasta jak z raju

wziął mnie mocno za przegub dłoni

i na górę wysoką zaniósł.

Kiedy mi z gliny lepił chleb

i daremnie skręcał bicze z piasku,

jak najsmutniej mi w oczy popatrzył

i palcami jak dzwonki u sań

wskazał nisko i spytał: chłopaczku,

czy znasz ten kraj?

Ten kraj?

— Tam stodoły chude, nocą wozu skrzyp

i Chrystusik kulawy przy szybie,

a za szybą już gromnice trzy

i milczenie żyzne.

Tam wilgotny i płytki na dłoń

dół dla ciała rozgrzanego południem,

słońce nawet wątłe jak kłos

i chleb trudny.

Jeszcze gorzej będzie, gdy żebra

stodół wyschną, wyparują studnie,

przyjdzie mór — przyjdą ludzie w złych hełmach...

A tu spójrz: chociaż góra bezludna

są fontanny i zamki na lodzie,

kwiatów zagon, owoce kuliste

i jak tam — karuzele i łodzie

i jak tam — szał, zabawa i gwizdy.

Że nie ludzkie, to nic — tamci kiedyś przestaną

i nie jeden się skusi... będzie raźniej ci wówczas,

patrz — Erynia, ma córka jak muzyka co rano

zbudzi lokiem grającym, ucałuje cię w usta.

Będziesz synem mym. Starość

ciężka dla mnie. Zły biskup,

który żółwie i hieny jak psy wodzi z orszakiem

kazał odejść mi z miasta, gdzie ukryty się błyska

grom i wkrótce przeleci po żyjących i martwych.

Jakże rozeznasz wtedy mgły między nocą a dniem?

Tu tylko będzie wiadome — komu pozostać dane;

niemowlęta zrodzone potłucze popiół z marmuru i kamień,

ciebie? — Ciebie pożegna, rozniesie jak pianę

przelot ptaków niebieskich przemienionych w złe.

V. Hymn do światła

Gotowe są mury miasta. Czekają ciemne katedry,

domy rozpusty i place, na których błędni prorocy

ścieżki prostują twoje.

Tramwaj już węszy w ulicy, kina szaleją prędzej

i rzemyk rozplata wodzowi bohater wśród krzyków miłosnych.

Z trąb zachłannie szerokich wydmuchują orkiestry

noc głęboką i lany spokojnych tło.

Gotowe są mury Jerycha. Na miasto ubogie w przestrzeń

nim się powietrze rozszerzy w wieczność nadmierną — zstąp.

Zstąp na miasto ubogie w ogrody,

nim padnie wapno z kwiatów i nieświadomych budynków,

nim szelest snu nie zasypie wołania człowieka

o dni

powietrza, ognia i głodu.

Oto już słyszę niepokój pomników:

Kopernik wpatrzony w gwiazdę twarz zakrył cieniem kościoła,

z nocy wychodzą kolumny zbrojne. Ich marsz

chwieje drzewami ślepymi

i śpiew długi idzie za nimi:

Hej, dziewczyno ma, czy znasz ten kraj?

Gotowe są mury miasta, ulepiłem już trudny mój sen

w pustej nocy czekający na szmer

promienia od gwiazdy słonecznej.

I zanurzony po usta w niej

słyszę w krwi mej szyderczą wieczność.

Zstąp na głowy bluźniące, zanim

grom po trumnach nie przeleci jak wóz

i niezdarnemu na zimnym posłaniu

wołać daj:

— Oto biskup monstrancją świeci,

szatan z miasta ucieka, a za nim

idzie łuna nad ciemny kraj.

Więc jesteś!

VI. Tren na śmierć siostry

Jest nade mną migotanie witraży.

Dymią książki dłoniom leniwym,

kolorowe, soczyste pejzaże

wyciekają jak senna oliwa.

Wyżej cień mój godzinę wydzwania.

Ściana płynie prosta jak struna —

będzie pieśń może gorzka i trudna,

ale pełna smutnego kochania:

Gdzieś, woskowa panienko,

gdzieś mi się podziała?

Ach, niedobre, niedobre żelazo

odebrało ruchliwość twym rękom

i języczek jak listek porwało.

I kosteczki o szpiku miękkim

wyłamało bez trudu jak słomkę;

a nie pójdzie z powagą i wdziękiem

konik z tobą ubrany w żałobę.

Nie opadną na deski z hukiem

krople święte, wonne i lekkie

i nie przyjmie posłanie smutne

w ciepłą trawę — nieśmiałej trumienki.

Cacy, cacy, siostrzyczko snów —

w środku miasta na skwerze pustym

zimny, płytki na dłoń-ci dół

dadzą — oczom otwartym i ustom.

Ileż słońc się przetoczy nad tobą,

ileż rzek się wyleje naraz,

zanim cisza przystanie jak obłok

nad ulicą świętego Łazarza.

A mówili: przeżyje, kto wierzy,

Kto nie wierzy, nie wypije i nie zje.

Śpią zuchwali na szczątkach oręża,

między nimi i fryzjer i rzeźnik.

Niechaj martwi ufają żywym:

kto nie wierzy — wszak także utonie,

ojca twego powiozą na Sybir,

matkę zgwałci — siostrzyczko — zły żołnierz.

Nie pocieszyć twych rzęs, pod którymi

teraz piasku dusznego nadmiar,

a śpiewałeś: wielbłądy w pustyni

po dwa serca noszą w swych garbach.

Jak powiedzieć ci pełniej i smutniej

o nizinie, gdzie płomień stał —

Po twych deskach uderza jak w lutnię

ziemia nocą ogromna i pyta:

czy znasz ten kraj?

Zna go szatan i szeptał z tajemnic...

głos mu drżał delikatny jak pióro.

O siostrzyczko mych snów

poco więcej ci wiedzieć —

Ty wybrałaś dolinę, a mnie każą górą

znów.

VII. Zwiastowanie, czyli sen proroczy

Kogut grzebieniem z korali

nad mą twarzą długą chwilę potrząsał,

potem rzekł: jestem tutaj przysłany,

by cię zbudzić i zabrać w niebiosa.

Potem dziobem gałąź przełamał,

boskość moją skrzydłem rozwiał rozległym

i napełnił kosmiczne bramy

pianiem wielkim i pięknym.

Obok nas,

tam gdzie płaski wypasał krajobraz

stulone uśmiechy wiosek —

schodziły ku drogom modre

krowy, cielęta i owce.

Śliwy, jabłonie i grusze

biły w sadach o ziemię mocno

i melodie przystawały pastusze

między zmierzchem razowym a nocą.

Po krawędzi wysokiej szedł

ceglasty pociąg o kołach wysokich,

ślizgał się most, toczył się szept

i jak łokcie latały tłoki.

Wtedy szeptem prosiłem: zostaw

na to granie, na tę spokojność...

Zstąpił szatan niedosłyszalnie, bo boso

i do lęku mojego podszedł

dotknął skroni i wyrzekł: chłopcze,

jeszcze będzie dana ci wolność.

—

Właśnie mnie ciemność wydała nogom, u których po pięć

palców węszących boleśnie. Zacząłem skarżyć się jękiem,

gdy mózg mój napełnił jak miedź

szelest nagły: to matka — w sukni huczącej na klęcznik

spadła jak ćma.

Dłonie rozwiała jak szarfy, a uśmiech blady był,

gdy dźwiękiem trącała powietrze rozkołysane jej zejściem:

Synu mój — uwierz w sny —

wielką prawdę znał fryzjer i rzeźnik:

Ten przeżyje na ziemi, kto wierzy,

i kto dłoniom własnym zaufa,

kto nie wierzy, nie wypije i nie zje,

a zapłaci mu pustka i cisza.

Kochaj płomień, który niweczy

i twą ziemię przepala jak kładkę

tak się zrodził pochmurny i męski

bohater.

Kochaj pocisk z niedobrego kruszcu,

gdy nad włosem ci leci prosty;

niejednego on przecież nauczył

miłości.

I człowieka, w którego godzisz

mrużąc oko pod blask broni siny,

on nauczył boleśnie twą młodość

ojczyzny.

Synu mój, uwierz w sny: Po raz wtóry zapieje kogut,

a nad miastem proszącym o światło koral łuny ześle wam Ten

Który w dłoniach i wodę i ogień

sprawiedliwie waży na dzień...

ale więcej mówić nie mogę.

VIII. Pieśń wiosenna.

Kora obrasta pnie. Dźwiga się kłos i powój

ptaki prowadzą swe małe, kret wychodzi na światło,

muzyka chmur nad domem

wisi w gronach soczyście i łatwo.

Już ogrodnik zgiął się jak most,

koń paruje liczący skiby,

pęka gałąź i leje się sok

nad żywym i nieżywym.

Deszcz wywodzi roślinne kształty

z szeptu ziaren i owadów chrzęstu,

i na wietrze faluje las.

Z wody ścieka znużony statek

jest jak ręka pełna szelestu

położona ślepo na czas.

Idą dymy z kominów. W nich

drży nieśmiałe powietrze niebieskie:

grom zaszczekał wysoko nad rzeką,

błyskawice obnażyły kły

nad pobitym i nad zwycięskim.

Trawa przewierca kamień, asfalt się marszczy na placach,

korzeń roślinny unosi płytę uliczną i deskę,

krzak kartofla zakwita na ulicy świętego Łazarza —

śpij, wątła, śpij, męski.

Zwalone są mury Jerycha. Pogięta broń

jak szkło przebłyska w ruinach. Złomek księżyca w oknie

po twarzy cień nietoperzy.

Gdzie pójdziesz — ciemność cię dotknie,

daremnie wołasz znów: zstąp!

Lepiej mężnemu: śpij, mężny.

Podziemna fala też pluszcze.

Krzyż się bezradnie poruszył

i ręka wynurza się biała, palce wskazują na sąd,

a pod nocą zwierzęcą i ludzką

świecą czaszki toczone jak lustra —

kość człowiecza opada na dno.

IX. Nawrót wątku

Szatan muzyczny piszczel

palcami przy ustach rozdzwonił,

kołysały się żebra jak liście,

chwiał się ząb wyłamany i goleń.

Robak drobny wąsami poruszał

i po czaszce wędrował jak globie,

uśmiechały się oczy i usta

mej siostrzyczki w trumience obłej.

Jeszcze raz, tylko raz

hejnał bajkę zanuci —

każda kość będzie grać, każda trawa i korzeń:

...jechał piękny przez sosnowe morze

w nikłej łódce

pod blask.

Więc i inne okręty — wszystkie z listków i jagód.

Cicho ptaki ze smutku płakały,

bo na zawsze, bo nie wrócą, gdy odjadą

pod żaglami z koniczyny i malin.

Nucił piękny, a usta miał modre:

kajet rzuć, ze mną chodź,

to karocę ci zbuduję i otulę w chorągiew

i dam welon czarny jak noc...

Dudnił flet i organy w kaplicy

wyciągały ramiona jak anioł;

jeszcze raz zagra kość — szatan w miasto powróci —

szepnął zwiastun i we śnie przystanął.

Z dymu będzie dom twój i sen,

a z płomienia wieczność zupełna

i opowieść inna — lecz wiedz,

że muzyka w niej nagła gra...

Nie anielskie to pienia.

Tak opowieść ta się zaczyna:

Czy znasz ten kraj...

X. Ryby na rzekach...

Ryby na rzekach z fioletu wypływają brzuchami do góry,

ostatni kanarek staruszki wydał śmiertelne westchnienie,

żółto było od śpiewa jego,

teraz leży — sztywne ma pióra —

więc się módlmy: wybaw od złego.

Marszczy się skóra globu, lasami zapada i pęka,

płacze serdecznie kamień,

gwiazda się traci na wietrze:

czarne słonce zmalało do kształtu serca człowieka

więc się módlmy: daj zmiłowanie,

oddal zapowiedź złowieszczą.

Stanęły w martwym powietrzu głosy psalmistów letnich,

biskup w żałobnej kapie

kropidłem widma gasi;

skrzypią haki szubienic,

zaraz salwa w ciało zapadnie —

więc się módlmy: ześlij nam łaskę.

Przymknięte są oczy pożarów,

lasy są drżące jak rzęsy,

krew już straszy na drogach, żadne stopy jej śladów nie otrą —

kwiaty zwęglone — i kości zwierząt łąkowych i leśnych,

więc się módlmy: od lęku nadmiaru

i szatana czułego nas ochroń.

A domy łamią się lekko

i znaki ciągną po niebie;

wciąż na. wieżach ludzie w wieczór

żałosnymi językami czytają gwiazdy, a gniew

pali im włosy w nieładzie,

bo powietrze gorące od przeczuć

tuli się małe do pięt.

Rwie się niebieski bulgot,

a przecież w wirze karuzel

szatan już ogień dojrzał, łzy mu z policzków pociekły —

a są to farby żałobne, rozłożone w skrzydłach motyli

w czarnych skrzydłach albo niebieskich.

Pada śmiertelny deszcz z gromnic wysokich,

idzie ciemną niziną śpiewanie,

ślizga się most, toczy się szept i zmęczone pracują tłoki

po lesie, po wodzie, po łanie —

Nachyl twarzą się ku ziemi,

tam usłyszysz, tam odnajdziesz.

Ślepną źrenice ludzi pod cięciem puchowej lotki —

nie gałązka oliwna z nieba ściętego mrozem,

lecz podłużny opada jak kropla

spod paznogcia szatana — nietoperz.

Skłębiona puchnie darń,

więc się módlmy o słoneczny promyk,

bo wciąż noce wtulone w ogromne

skrzydła —

odpływają od rąk człowieka,

a za nimi — czy znasz?

Ten kraj.

XI. Wczorajszemu.

Ufałeś: na niebo jak na strunę miękko złożysz dłoń,

muzykę podasz ustom, utoczysz dotknięciem,

łukiem wiersza wysokie księżycowe tło

wprowadzisz w bezmiar dolin —

Modlitwę nocnych cieni rozwiesisz jak więcierz

na słodkich oczach dziewann i szumach topolich.

Ufałeś: trzepot ptaków rozsiejesz ziarnisty,

rozległą piersią ujmiesz horyzonty, w których świat

pływa mały jak 2 dzieciństwa okręcik.

Klechda z omszałych lat —

— świty w klechdzie powiewały krwawe —

do snu kołysała dzieci.

Taką klechdą przełamał się dzień

walczącej

Warszawy.

Wtedy —

rozwiodły się nad miastem ornamenty łun

na złotych kolcach wieżyc i bełkocie Wisły,

muzyka — lecz nie nieba — krążyła jak sen,

dziś wiesz:

to skowyt strzałów na brukach się wił,

otaczał, chodził wokół jak zbłąkany zwierz.

A tobie — dni wczorajsze w oczach nie ostygły,

ufałeś...

Księżyc sierpem zmrużone rzęsy kosił,

wśród krzyży zwijał światła purpurową nitkę;

żołnierze nieśli drżące, spokorniałe oczy

na sfruwającą powietrzem

białą Nikę.

Falował spokój w ciepłej darni,

kiedy młodzi plecami wsparci o wieczność

odchodzili w głębokie posłania.

więc nakryły ich obłoki podobne kulistym mleczom

i wiatr, któremuś wierzył — składał pocałunki umarłym.

Nie wiedziałeś, że dłoń, którą uczyłeś śpiewać

potrafi nienawidzieć i pięścią grubieć pełną,

gniewu unosić żagiew —

Ufałeś. Nie ukoił twoich ust śpiew drzewa

i oczu blask nie zajął pod kopułą hełmu,

i serca nie nasycił krzyk wbity na bagnet.

Dzień rozbrój z woni siana. Sandały zielone

niech zostawi przed progiem, na którym go czekasz —

odejmij pustkę oczom, gdy w smutku zatoną

i nie daj mówić wiatrom o liliowych zmierzchach.

Bo kłamią. Po śpiewają gorejącą lawą,

że znowu dłoń na niebo jak na strunę złożysz,

muzykę podasz ustom —

Dzisiaj —

w piaskach cmentarzy

powiędły echa strzałów,

wiruje błękit niski jak wczoraj łaskawy,

jak lustro.

Każ trawie, by milczała. Jej śpiew cię zadławi,

spowije watą wzruszeń i ciśnie w niepamięć.

Nim ockniesz się już serce zagubisz w obrazie

i dłonie w przerażeniu milcząco załamiesz.

Dzisiaj

inaczej ziemię witać!

Wierzyłeś: słowiczym pieniem wierszy popłynie sława harda

i wzejdzie w barwnych tęczach, obudzi się w mitach.

Nie tak.

Nazbyt duszno jest słowom na wargach

ciosanym z łun i żalu o wadze kamienia —

Myślałeś: będzie prościej.

A tu słowa, śpiewne słowa trzeba zamieniać,

by godziły jak oszczep.

XII. Droga tajemnic

Błękitniejący umarłych proch

rośnie w ziemi mocny jak żywioł

i na oczach pisze co noc

kręte znaki jak mróz na szybie.

Białą czaszką kołysze księżyc,

stosy planet utkanych z kości,

zagubisz się, pomylisz - w tym tokowisku

zwierząt

szklistym włosem porosłych.

Łasi się grom i ciemność

do twych stóp: skuś się tylko i poddaj,

a zarośniesz jak liściem - ziemią

i zaleje cię ogień i woda.

Usta z lęku zwiotczałe jak gąbka

schylisz, poznasz: misterny znak

pisze w oczach ręką jak lotka,

który kości umarłych zna.

Będzie syczeć wapno i fosfor,

każdy ślad twój pokryje węgiel,

ale gwiazdy w kopule nocy

wzejdą bliskie i jakże piękne.

I wywiedzie cię z trwogi gęstej,

w zimnej skórze zamkniętego jak w łusce,

Który ognia lub kwiatu szelestem

sen odmyka - jakże obcy i pusty.

XIII. Legenda o Homerze

Na wzorzystym jarmarku, gdzie farby nierówne

korali i lusterek, — tam

kupił drewniany instrument

pełen dzwoniących gam.

Lutnię podobno. Więc uczył

struny niezwykle cienkie

wielu łagodnych nutek

przejęty bólem i lękiem.

Na wybrzeżu, gdzie chudy czart

nozdrza podał ku górze i smyczę

ściągał twardo — on grał

i uciszał rośliny nieliczne.

Tańczyła sól. Wiatry krzepły,

ptaki zaczęły płonąć,

wielkie łodzie pękały jak miażdżone orzechy

i zsuwała się ziemia ku domom.

Ptak uderzył o wodę, gdzie Odys

wracał wsparty plecami o maszt,

a już wtedy płonęła młodość

i żałosny lament wśród miast.

Wrzask obłoków krążył nad głową,

falowało powietrze, kamień,

bursztyn w rzęsach sosen pionowo

spadał hucząc i trawy łamał.

Więc zatrzymał struny i przez

wybrzeże szedł o wyspach śniąc foczych;

tylko wiatr grał na smyczy, gdy pies

jak ster prowadził mu oczy.

XIV. Chwila biblijna

Na przystanku tramwajowym jak u studni czekał

apostoł płomienny,

kiedy stopy najłagodniej oderwał od ziemi

policjant o dostojnych powiekach.

Tłum nie widział apostoła, który był obdarty

i modlitwę rwał palcami łapczywie jak mięso —

lecz zastygał pod pałeczką — czerwoną od żaru,

gdy dzieliła sprawiedliwie świat pomiędzy grzesznych.

Skradały się do niej korne

zwierzęta na kołach,

lamy, wilki, płoche kozy —

strasząc apostoła.

Z głębokości wielkich domów

ślepe kraby wyszły,

a za nimi grzechotały ogony

rude jak lisy.

Spod daszka jak niebo czarnego

patrzał bóg i w wymiarach je znanych umieszczał.

I apostoł nie był bezpieczny. Ledwie

ujrzał: skowronkowa Agnieszka

wysiadała z sześciennego powietrza.

Po niego.

XV. Bajka.

Chiński cesarz w malowanej trumience

zamknął oczki skośne jak łódki

włos falisty zacisnął w ręce,

włosa strzegły jelenie malutkie.

Już ostatnie spłynęły łezki,

czarny bonza przyklękał nad szarfą,

kiedy Lojola w pantoflach niebieskich

stanęła krucho i płakała bardzo.

Lojoli lekki lok, jej lok

cesarz tulił do martwego kimona

jak dzwoneczek kołysał lok blond,

o Lojolo, Lojolo, Lojolo!

Była jak ziarnko ryżu lub deszczu

przezroczysta i lekka taka —

Ach, jak grała, jak grała co wieczór

na berle większym od niej

ulubione jedwabne melodie,

że słowiki słuchały w klatkach.

Wtedy cesarz żółty jak księżyc

mrużył oczki skośne jak łódki

i palcami przebierał w jej lokach —

w malowanej trumience leży,

a Lojola

— mandarynkę obiera ze smutkiem.

XVI. Ballada o stajence

Matka pełna uśmiechu i chemii

dłonie zamyślała w balii

co wieczór...

a nad dłońmi tymi

trzej królowie spóźnieni płakali.

Nawet aniołki. Gipsowe i krągłe

na kolędach jak wielbłądach fruwające,

krótkie szatki haftowane ogniem

na jej ręce zrzucały w locie.

Woda nie była zwykła. Ze źródeł,

gdzie kadzidło rośnie i mirra,

palma także. I w liściastej urnie

Bóg się mały w piosence obmywa.

Przychodziły do niej z pustyni lwy płowe

gasić czerwone języki,

po głosie ich, po tęsknocie ich — człowiek

zjawił się śpiewny i zwykły.

Na sianie szemrzącym, na szmerze

obok róży cichej i bydła

leżał. Lecz róża z cierniem

była.

Trzej królowie chłostali zwierzęta,

ramionami ku gwieździe śpiewali,

zamyśliła dłonie matka uśmiechnięta

wonne płótno na zły całun kołysała w balii.

XVII. Wiersz o szukaniu

Ile rąk, ile spojrzeń

ile melodii trzeba w śnie —

Nie wiem, ja i ty nie wiesz

i nikt wiedzieć nie może,

ile rąk, ile spojrzeń

ile melodii —

kto wie?

Czy na łodydze z zapachu i barwy,

czy na liściu płaskim, który wyrzeźbił wiatr

i czy naprawdę zielonym blaskiem, czy naprawdę —

przez jedną chwilę czy przez wiele lat?

A przez westchnienia leniwych żmij

zwiniętych płasko w księżycowej mgle,

a przez usta syczące jeżyn,

a przez kwiaty wysokie i prężne

iść źle.

Więc śpij —

Czy wcześniej czy później nocą ci się przyśni

koronkowy fosforyczny kształt —

nikły płomyk leśny biały sen wyciśnie

i obudzisz się z otwartą dłonią, jakbyś zerwać i pogonić chciał.

Więc śpij —

Pożeglujesz powiekami wstecz

i ramiona wyrzucisz za krawędź —

a tam — z puchu księżycowy mlecz

tańczy w igłach drzew chwiejnych i barwnych.

Mchy spienione suną jak obłoki

przygwożdżone łodygami grzybów —

nie odróżnisz — płomyk jest podobny

do malutkich owadów nieżywych.

Pożeglujesz powiekami naprzód

i raniona utulisz jak dziecko —

noże zawołasz do kwiatu lecz nie odpowie ci na to —

i zapłaczesz

w księżycowym mleczu.

Ale to nic, tak trzeba,

tak trzeba, abyś nie wiedział

ile rąk, ile spojrzeń

ile melodii w śnie —

aby znaleźć, aby dotrzeć

i oprzeć powieki najprościej

o koronkowy fosforyczny kształt.

Więc śpij —

Przecież nikt wiedzieć nie może,

a ty byś chciał ?

=====Grom powszedni

PRZESŁANIE.

Wywiodę noc wiosenną przed zwalony dom

— a nad nim biała stoi Niedźwiedzicy struna

jak dymu wędka piękna albo kształt pioruna —

i bieg ciepłego nieba otworzę pod rąk

promieniem pełnym łaski. Przez pejzażu próg

odejdę rózgi olszyn zginając jak pasterz

na traw spokojny deser, jezior sady płaskie,

tam kwiat ukośny błyska jak krzemienny zdrój.

Opowiem wszystkie dzieje raz jeszcze wargą pełną,

przywrócę ogień ścianom, ziemi rozpacz ciał

i łzę jak krwi kruszynę zawieszę pod powieką

jak On planety bryłę w księżyca zmienił kształt.

Byście na niebo patrząc poznali ognia szyszkę

i ziemię z nim spojoną i twarz człowieczą w nim

i rąk muzykę niemą jak strun rozbitych skrzypiec,

gdy ołów w serce mierzył jak topór srebrny w pień.

Byście przymknięciem oczu mówili: właśnie tutaj,

gdzie namiot sosny burej i ornat wąskich rżysk

łamali siwą młodość łagodni tak i smutni

w płomieniu dom budując jak szafot albo krzyż. —

Nie my, samotni w czasie, ujmiemy w rękę twardą

obłoków kontur cenny i ziemi ufnej kwiat,

jak rzeźba wpół-złamana ale miażdżąca prawdą

jest trudne słowo nasze i krótki męski płacz.

Wywiodę ton ostatni w tej wiosennej nocy

pod Niedźwiedzicy posępnej sercem,

byście mówili: narodzeni z miłości

nie chcemy więcej.

DO ZMARŁEJ.

Pusty po tobie powietrza słup

oczy mi mrozem przekłuł;

dochodzi do mnie świergot twych stóp

gołębich, szelest

sukni najlżejszy, korali dźwięk

okrągły, nikły jak dzwonków pęk

u głowy twojej w kościele.

Ze snu powstaję i cieniem rąk

nierzeczywistych dla mnie i trudnych

szukam oddechu twojego. Skroń

zgina mnie ciężka jak kamień — i

widzę przez oczy, które mróz przekłuł:

ciało twe drobne tuli się w trumnie

w chłodnej koszuli jak w śniegu.

Rozumiem teraz błyskawic syk,

wołanie kwiatu, gdy pryska w twarz

kolorem silnym, i garstkę śpiewu

w krzaku pobliskim ciemnym jak głaz.

Lecz język wtedy martwy był. Nie mógł

odczytać pisma, które u powiek

nosiłem niemy światłu podobne.

Kto wzywał ciebie miłosną tak,

że ręką zimną, senną jak plusk

odwiodłaś świat ten? Godzina inna

była i inny księżyc się kładł,

sen gęstniał wonny, wiec w oczach rósł,

zagarniał usta. Ciało jak linia

proste zostawił... kroplami żal

Świec sinych pada i stopy parzy

bezradne, kruche w pościeli tej.

Twarz moja ciemna — noc na mej twarzy

wilgotna, czujna jak z tobą w śnie.

Kto głosem wzywał z ciemności nagłej

i wywiódł ciebie z miejsca miłego

ciało otworzył i na dnie skały

ziemskiej zostawił? —

Wysoki świat

leży jak słońce ślepe na brzegu

chmur spadających. I dudnią dna

wód po kamieniach z lawy i srebra,

z komet chodzących świetlisty łuk

tęczy zawisa lekki jak brew

i jak muzyka toczy się huk.

Podziemna przestrzeń wyrasta z głębi:

drzewa jak ryby, skały jak bór,

szumi jak rzeka zielona węgiel,

bryła otwiera usta do krzyku,

spaca gwałtownej ciemności nurt

po mchach żelaznych, grzybach krzemiennych

i noc kołysze głuchą muzyką.

Dla mnie, dla ciebie, dla wielu z nas.

Ty tylko szmer ten pojęłaś szybciej

i wiesz dlaczego chmur chwiejnych maszt

nie ma krawędzi i czasu nie zna,

a człowiek milcząc śpiewa jak skrzypce,

dłonie złamane śmiesznie wytęża

i czeka nogą szukając dna.

Chwilą to nazwij albo strumieniem

kolorów wszystkich i woni świeżych.

Jak pejzaż przeszło obok milczenie

i stoję: w oczach łamie się tło,

niebo faluje krótkie przez rzęsy

i znowu nie wiem patrząc w to miejsce,

jakie w nas struny wyschnięte mrą.

Podwoję ilość imion daremnych,

uśmiech przypomnę srebrny jak sierp

i nad parzystym widmem twej ręki

oczy zawieszę czarne od świec.

Ale czy dojrzę, ale czy chwycę

ten dźwięk, tę nutę wybraną z mrozu,

co pada za mną i truje liście

drzew jak posągi rżnięte w złej zorzy?

Pod słońcem małym dogna mnie tchnienie

z jarów śmiertelnych; — stuloną dłoń

położę wówczas w nagim strumieniu

tych niepojętych wołań za mgłą.

Ale czy znajdę światłem przebity

tę chwilę skąpą, jak okno wąską,

kiedy widnokrąg podobny szybie

sunął pod chmury perłowy łoskot

i wiódł falistą sukni twej kroplę?

Dochodzi do mnie powtórny sen:

jak witraż fiolet u twoich stóp

i ciało czeka chłodne i proste

nocy, o której tak mało wiem.POEMAT LETARGICZNY.

I.

Tak; w tych ścianach, za którymi piękna

błyskawica jak głóg ostra miota znaki smutnym,

noc trwa ciągła: to jej usta uporczywe zostały na sękach,

to jej palce widzę w deskach czarne jak na płótnie.

Świat odrębny, ach, poznaję: ludzkie

śpiewy śmieszne i zawiłe, lot ptaków, skrzyp studzien,

klaskają bicze nad drogą, którą już nigdy nie pójdę,

drzewa przystają, a kształt ich jakże znajomy.

Woda opada stromo i znowu barwy jej uczę

oczy me w noc wpatrzone.

Tu roślinność z milczenia wzory rysuje płaskie:

księżyc pośrodku drobny, wokół zielony puch,

stół mój i lustro sine porosło pyłem jak lasem,

dywan kosmaty i ufny jak trawa leży u nóg.

Lecz nad gontem, lecz nad głową krąży niewidzialny

głaz kosmiczny w bieg rzucony wolą ręki mściwej,

wiem, że warczy — lecz w tym domu, gdzie puszyste palmy

jak na strunach drżą na cieniu — głos pęka wśród ścian

i opada na me ręce omszałe jak grzyby.

II.

Nie powiedziane dziś wszystko, co było albo co będzie.

Papier zostawię czysty i ćmę samotną i cichą,

zapomnę, pewnie zapomnę — drzewa zaświecą jak z miedzi,

chmury polecą splątane, deszcze otworzą muzykę,

niżej — konie na grzbietach mokrych pyski położą drżące

i wóz przetoczy się mały, horyzont mając po osie;

biały się księżyc rozwinie i będzie cisza spełniona.

Już nigdy kwiat ani owoc tych nut nie zdoła wywołać

pożegnanych zbyt łato i wcześnie.

Jest sen. Oczy zachodzą błoną,

ciało przechyla się puste, chwieją się linie roślin

gwałtowniej coraz, bo światło szersze o wieczność miota

błyskawica ostra jak głóg.

Zapomnę, pewnie zapomnę — i sen mój tym samym grozi,

nie czeka w nim złotowłosa,

a dom mój krąży nade mną bez głosu, senny jak puch.