Pokrzywa. Uzdrawiająca moc - ebook

Spis treści

- Pokrzywa jako surowiec zielarski
- Składniki pokrzywy
- Zbieranie i przechowywanie pokrzywy
- Zastosowanie pokrzywy
- Pokrzywa w medycynie naturalnej
- Ziołolecznictwo – korzyści i zagrożenia
- Interakcje pokrzywy z lekami, żywnością i suplementami
- Suplementy diety zawierające pokrzywę
- Właściwości pokrzywy w świetle badań naukowych
- Działanie przeciwutleniające składników pochodzenia roślinnego
- Stan zapalny w organizmie i strategie przeciwzapalne
- Zapobieganie nowotworom
- W jakich przypadłościach może pomóc pokrzywa?
- Kulinarne wykorzystanie pokrzywy
- Przepisy
- Napoje z pokrzywą
- Słodki koktajl pokrzywowo-szpinakowy
- Sorbet owocowy z pokrzywą i miętą
- Lemoniada z pokrzywą
- Tropikalny koktajl z pokrzywą
- Napar pokrzywowo-imbirowy
- Oranżada pokrzywowa
- Zielony koktajl przeciwzapalny
- Zielony sok z wyciskarki
- Zielona herbata z pokrzywą
- Dania z pokrzywą
- Sałatka na przedwiośnie
- Surówka z pokrzywą
- Dzika sałatka z pokrzywą
- Wiosenna jajecznica z pokrzywą
- Zielone naleśniki
- Wytrawny omlet z pokrzywą
- Zupa krem z pokrzywy
- Pesto bazyliowo-pokrzywowe
- Wybrana bibliografiaPOKRZYWA JAKO SUROWIEC ZIELARSKI

Pokrzywa zwy­czajna (Urtica dio­ica L.), zwana także w nie­któ­rych re­gio­nach żgawką lub pa­rzawką, to ro­ślina wy­stę­pu­jąca bar­dzo po­wszech­nie. Jest chwa­stem, który można zna­leźć na po­bo­czach dróg, w par­kach, na łą­kach, na nie­użyt­kach lub te­re­nach zie­lo­nych wo­kół za­bu­do­wań. Wy­stę­puje za­równo w Eu­ro­pie, jak i Azji, Ame­ryce Pół­noc­nej i po­łu­dnio­wej Afryce. Bar­dzo ła­two się roz­ra­sta i po­trafi do­sto­so­wać się do śro­do­wi­ska zmie­nio­nego przez dzia­łal­ność czło­wieka. Nie­stety owiana jest też złą sławą z uwagi na wła­ści­wo­ści pa­rzące. Chyba każdy cho­ciaż raz w ży­ciu po­pa­rzył się po­krzy­wami i cier­piał z po­wodu pie­kąco-swę­dzą­cej wy­sypki. Pie­cze­nie jest spo­wo­do­wane przez do­ty­ka­nie wło­sków, które po­kry­wają całą ro­ślinę i za­wie­rają sub­stan­cje ta­kie jak hi­sta­mina, kwas mrów­kowy czy ace­ty­lo­cho­lina. Kwas mrów­kowy ma dzia­ła­nie draż­niące, a hi­sta­mina to ta sama sub­stan­cja, któ­rej uwal­nia­nie w or­ga­ni­zmie przy­czy­nia się do wy­stę­po­wa­nia ob­ja­wów aler­gii.

W dzi­siej­szych cza­sach mocno nie­do­ce­niana i tę­piona – w sta­ro­żyt­no­ści po­krzywa uży­wana była jako lek. Hi­po­kra­tes, na­zy­wany oj­cem me­dy­cyny, uzna­wał ją za śro­dek wspo­ma­ga­jący go­je­nie ran i ta­mu­jący krwa­wie­nia. Jej wła­ści­wo­ści lecz­ni­cze wy­ko­rzy­sty­wali też św. Hil­de­garda oraz Pa­ra­cel­sus. Co cie­kawe, była ważną ro­śliną o zna­cze­niu sym­bo­licz­nym dla daw­nych lu­dów. Sło­wia­nie uwa­żali ją za ma­giczną i wy­ko­rzy­sty­wali do ochrony przed złymi uro­kami.

Składniki pokrzywy

Związki bio­lo­gicz­nie czynne od­kryto za­równo w zielu, jak i w ko­rze­niach, na­sio­nach oraz li­ściach po­krzywy. Na­leżą do nich wi­ta­miny, skład­niki mi­ne­ralne, związki fe­no­lowe i inne, które wy­mie­nię szcze­gó­łowo po­ni­żej. Na­ukowcy są zda­nia, że ro­ślina ta może być cen­nym su­row­cem uzu­peł­nia­ją­cym braki die­te­tyczne, a także wy­wie­ra­ją­cym wpływ na fi­zjo­lo­gię or­ga­ni­zmu czło­wieka.

Po­krzywa za­wiera:

- wi­ta­minę C (o wła­ści­wo­ściach prze­ciw­u­tle­nia­ją­cych i bio­rącą udział w re­ge­ne­ra­cji skóry oraz pro­ce­sach od­por­no­ścio­wych),
- wi­ta­minę K (bio­rącą udział w pro­ce­sach krzep­nię­cia krwi),
- wi­ta­minę E (zwaną „wi­ta­miną mło­do­ści” i bę­dącą sil­nym prze­ciw­u­tle­nia­czem),
- kwas fo­liowy i cho­linę (wi­ta­miny, które mają wpływ m.in. na pracę układu ner­wo­wego),
- ace­ty­lo­cho­linę, hi­sta­minę, se­ro­to­ninę (w or­ga­ni­zmie peł­nią funk­cję neu­ro­prze­kaź­ni­ków),
- kwas pan­to­te­nowy (wi­ta­minę B5),
- kwasy fe­no­lowe, chlo­ro­fil i fla­wo­no­idy (silne ro­ślinne prze­ciw­u­tle­nia­cze, nie­które także dzia­ła­jące prze­ciw­za­pal­nie),
- kwasy li­no­lowy i alfa li­no­le­nowy (na­le­żące do nie­zbęd­nych nie­na­sy­co­nych kwa­sów tłusz­czo­wych),
- że­lazo, wapń, ma­gnez, krzem, man­gan, miedź, cynk, mo­lib­den (skład­niki mi­ne­ralne),
- ka­ro­te­no­idy (prze­ciw­u­tle­nia­jące barw­niki ro­ślinne),
- fi­to­ste­role (sub­stan­cje, które mogą wspie­rać ob­ni­ża­nie po­ziomu cho­le­ste­rolu),
- kwas ma­słowy, błon­nik, oli­go­sa­cha­rydy, po­li­sa­cha­rydy – np. ara­bi­no­ga­lak­tan, glu­kan (które mają zna­cze­nie dla stanu na­szych je­lit i „do­brych bak­te­rii je­li­to­wych”, przy czym po­li­sa­cha­rydy wcho­dzą w skład ko­rzeni, a nie ziela po­krzyw),
- inne skład­niki: np. garb­niki, kwasy or­ga­niczne, ter­peny, al­ka­lo­idy, kwas szcza­wiowy, ce­ra­midy, le­cy­tyna czy li­gnany i wiele in­nych, o mniej­szym lub więk­szym zna­cze­niu dla or­ga­ni­zmu.

Po­krzywa na­leży do grupy ro­ślin z naj­więk­szą za­war­to­ścią wi­ta­miny C i może po­ma­gać uzu­peł­niać tę wi­ta­minę w okre­sie przed­wio­śnia, gdy jesz­cze cze­kamy na świeże wa­rzywa i owoce. Do­dat­kowo na­siona po­krzywy (rza­dziej wy­ko­rzy­sty­wane) to bo­gate źró­dło oleju, który za­wiera m.in. jed­no­nie­na­sy­cone i wie­lo­nie­na­sy­cone kwasy tłusz­czowe. Oprócz tego do­star­czają kwa­sów or­ga­nicz­nych, fi­to­ste­roli, fi­to­estro­ge­nów, wi­ta­miny E, a także fla­wo­no­idów (w tym ru­tyny zna­nej z ko­rzyst­nego wpływu na na­czy­nia krwio­no­śne i gli­ko­zy­dów kwer­ce­tyny). O zna­cze­niu więk­szo­ści po­wyż­szych związ­ków dla zdro­wia czło­wieka prze­czy­tasz wię­cej w dal­szej czę­ści tej książki.

Zbieranie i przechowywanie pokrzywy

Po­krzywę można bar­dzo ła­two ku­pić w for­mie su­szu (w skle­pach zie­lar­skich, ap­te­kach, a na­wet mar­ke­tach spo­żyw­czych), ale wiele osób zbiera ją sa­mo­dziel­nie. Szcze­gól­nie tę prze­zna­czoną do kon­sump­cji na świeżo. Zbiera się ją przed kwit­nie­niem, które na­stę­puje prze­waż­nie w maju, a zde­cy­do­wa­nie przed po­ja­wie­niem się na­sion, po­nie­waż ziele staje się wtedy naj­mniej war­to­ściowe. Jej li­ście po­sia­dają naj­wię­cej war­to­ści od­żyw­czych od przed­wio­śnia wła­śnie do końca maja. Po­krzywę można zbie­rać także w póź­niej­szych mie­sią­cach, jed­nak na­leży wy­bie­rać tylko naj­młod­sze, świeże listki. Do ce­lów lecz­ni­czych wy­ko­rzy­stuje się naj­czę­ściej wła­śnie li­ście ze­brane przed kwit­nie­niem, całe ziele lub ko­rze­nie po­zy­ski­wane je­sie­nią albo wcze­sną wio­sną. Spo­ra­dycz­nie wy­ko­rzy­stuje się także na­siona.

Je­śli zbie­rasz po­krzywę, pa­mię­taj, by ro­bić to za­wsze na czy­stych te­re­nach (np. w ogro­dzie, na działce, a zde­cy­do­wa­nie z dala od ulicy czy ru­chli­wych dróg). Pra­cuj w rę­ka­wicz­kach (by unik­nąć po­pa­rze­nia). Przy po­mocy no­ży­czek do ziół lub se­ka­tora uci­naj górną część ga­łązki z 4–6 list­kami, a na­stęp­nie osku­buj ga­łązki tak, by po­zo­stały same listki. Nie zbie­raj sta­rych, du­żych li­ści – za­wie­rają one sub­stan­cje, które mogą po­ten­cjal­nie szko­dzić ner­kom.

Przed spo­ży­ciem ze­brane listki zwy­kle spa­rza się wrząt­kiem (dzięki spa­rze­niu tracą pie­kące wła­ści­wo­ści). Oczy­wi­ście przed spa­rze­niem list­ków cały czas uży­wamy rę­ka­wi­czek, by unik­nąć nie­kom­for­to­wych bą­bli na dło­niach. Listki można wy­ko­rzy­stać także na świeżo, np. do­da­jąc je do in­nych pro­duk­tów na sok wy­ci­skany w so­ko­wi­rówce czy wy­ci­skarce wol­no­obro­to­wej.

Jak przechowywać pokrzywę?

Je­śli zbie­rzesz po­krzywę i nie chcesz jej od razu spo­ży­wać lub za­mie­rzasz zro­bić za­pasy – mo­żesz sko­rzy­stać z dwóch spo­so­bów prze­cho­wy­wa­nia:

Mro­że­nie

1. Do­kład­nie umyj listki naj­pierw w mi­sce z wodą, a po­tem prze­płucz pod bie­żącą wodą.
2. Na­stęp­nie sta­ran­nie osusz w wi­rówce do sa­łaty lub na ście­reczce czy też pa­pie­ro­wym ręcz­niku.
3. Listki po­winny być cał­kiem su­che, więc warto zo­sta­wić je na 1–2 go­dziny do do­schnię­cia.
4. Po tym cza­sie włóż je do stru­no­wego wo­reczka lub po­jem­nika od­por­nego na za­mra­ża­nie (naj­le­piej luźno, by ła­twiej po­tem po­dzie­lić mro­żonkę na por­cje) i umieść w za­mra­żarce.

Je­śli chcesz mieć go­towe por­cje do spo­rzą­dza­nia na­paru zio­ło­wego/po­krzy­wo­wego lub do kok­tajlu, mo­żesz za­mro­zić po 15–30 list­ków w otwo­rach pla­sti­ko­wego po­jem­nika na kostki lodu.

Mro­że­nie po­zwala na za­cho­wa­nie więk­szej ilo­ści prze­ciw­u­tle­nia­czy niż prze­cho­wy­wa­nie po­krzywy w lo­dówce. Dla­tego naj­le­piej za­mro­zić ją od razu po ze­bra­niu.

Su­sze­nie

1. Listki po­krzywy do­kład­nie umyj i osusz (tak jak do mro­że­nia).
2. Na­stęp­nie roz­łóż je luźno na ście­reczce lub na bla­sze/tacy wy­ło­żo­nej pa­pie­rem i umieść w su­chym, cie­płym i prze­wiew­nym miej­scu (nie­na­sło­necz­nio­nym).
3. Co ja­kiś czas mo­żesz prze­mie­szać li­ście.
4. Gdy po­krzywa cał­kiem wy­schnie, prze­syp li­ście do szczel­nego sło­ika i scho­waj w ciem­nej szafce.

Bar­dzo do­brym spo­so­bem utrwa­la­nia po­krzywy jest też lio­fi­li­za­cja, na­to­miast nie jest ona moż­liwa do prze­pro­wa­dze­nia w wa­run­kach do­mo­wych. Warto jed­nak o tym wie­dzieć, po­nie­waż lio­fi­li­zo­wana po­krzywa może wy­stę­po­wać na rynku jako do­da­tek do nie­któ­rych pro­duk­tów.

Prze­cho­wu­jąc susz po­krzy­wowy – nie­za­leż­nie od tego, czy przy­go­to­wany sa­mo­dziel­nie, czy ku­piony – pa­mię­taj o kilku rze­czach:

- Prze­cho­wuj susz z dala od świa­tła, cie­pła i wil­goci. Ide­al­nym miej­scem jest za­mknięty słoik scho­wany do chłod­nej szafki ku­chen­nej (nie obok ku­chenki).
- Do­pil­nuj, by po­jem­nik, w któ­rym trzy­masz susz, był szczelny. Je­śli ku­pisz go w pa­pie­ro­wej to­rebce – prze­syp go do sło­ika. Z du­żym praw­do­po­do­bień­stwem unik­niesz w ten spo­sób in­wa­zji szkod­ni­ków, np. moli spo­żyw­czych, i nie­wi­docz­nej, ale groź­nej ple­śni.
- Na­tych­miast wy­rzuć susz, je­śli po­jawi się w nim biały na­lot, wi­doczna pleśń lub za­tę­chły za­pach (lub pa­ję­czynki su­ge­ru­jące, że za­miesz­kały w nim szkod­niki).

Je­śli zwró­cisz uwagę na po­wyż­sze wska­zówki, su­szoną po­krzywę mo­żesz spo­koj­nie prze­cho­wy­wać na­wet cały rok.

Zastosowanie pokrzywy

Po­krzywa jest czę­sto wy­ko­rzy­sty­wana w zio­ło­lecz­nic­twie (ziele, li­ście, na­siona, ko­rzeń), a także ko­sme­tyce. Ist­nieje wiele na­tu­ral­nych i do­mo­wych ko­sme­ty­ków, które wy­twa­rza się na ba­zie tej ro­śliny (np. to­niki, płu­kanki do wło­sów, ma­seczki, na­pary do prze­my­wa­nia skóry). Oprócz tego po­krzywa bywa wy­ko­rzy­sty­wana w prze­my­śle (eks­tra­huje się z niej m.in. chlo­ro­fil, który po­tem sto­so­wany jest jako zie­lony barw­nik E-140 w żyw­no­ści i far­ma­ceu­ty­kach), a także co­raz czę­ściej go­ści wio­sną na na­szych ta­ler­zach. Ku­li­narne wy­ko­rzy­sta­nie po­krzywy łą­czy w so­bie smak, oszczęd­ność, chęć sko­rzy­sta­nia z lo­kal­nych se­zo­no­wych skład­ni­ków oraz do­da­nie war­to­ści proz­dro­wot­nej do na­szej diety.

Przeciwwskazania do stosowania pokrzywy

Bez­pie­czeń­stwo sto­so­wa­nia po­krzywy było przed­mio­tem ba­dań, w któ­rych stwier­dzono m.in., że nie wpływa ona tok­sycz­nie na ko­mórki. W licz­nych ba­da­niach na oso­bach przyj­mu­ją­cych eks­trakt tej ro­śliny przez okres 3–24 mie­sięcy po­twier­dzono brak po­waż­nych skut­ków ubocz­nych jej sto­so­wa­nia. Uważa się ją za bez­pieczną, na­wet do sto­so­wa­nia dłu­go­ter­mi­no­wego. Do­dat­ko­wym atu­tem po­krzywy jest fakt wy­ko­rzy­sty­wa­nia w zio­ło­lecz­nic­twie i me­dy­cy­nie na­tu­ral­nej od wie­ków, co spra­wia, iż jest ona su­row­cem do­brze zna­nym i prze­te­sto­wa­nym na bar­dzo wielu oso­bach. Jed­nak na­wet na­tu­ralne i po­wszech­nie uwa­żane za bez­pieczne zioła mogą mieć prze­ciw­wska­za­nia do po­da­wa­nia.

Pre­pa­ra­tów po­krzywy (su­ple­men­tów) nie za­leca się sto­so­wać w przy­padku ko­biet w ciąży, kar­mią­cych, a także u dzieci. Oka­zjo­nalne zja­da­nie po­krzywy czy pi­cie na­paru w ciąży nie jest bez­względ­nie za­bro­nione, ale po­winno być skon­sul­to­wane z le­ka­rzem. Prze­ciw­wska­za­niem jest też oczy­wi­ście aler­gia lub nad­wraż­li­wość na ziele po­krzywy. Jak w przy­padku wszyst­kich ziół – na­leży za­cho­wać ostroż­ność przy re­gu­lar­nym przyj­mo­wa­niu po­krzywy, je­śli za­żywa się stale ja­kieś leki. Ostroż­ność na­leży też za­cho­wać w przy­padku osób cho­ru­ją­cych na prze­wle­kłe cho­roby ne­rek, szcze­gól­nie nie­wy­dol­ność ne­rek.

Pokrzywa w medycynie naturalnej

Wy­ko­rzy­sta­nie ziół w lecz­nic­twie na­zywa się fi­to­te­ra­pią. Z jed­nej strony mamy tu do czy­nie­nia z po­dej­ściem tra­dy­cyj­nym, wy­ko­rzy­stu­ją­cym ustne prze­kazy hi­sto­ryczne, tra­dy­cyjne re­cepty zie­lar­skie na roz­ma­ite na­pary, na­lewki, ma­ści, od­wary itp. Drugi nurt to fi­to­te­ra­pia współ­cze­sna. Cha­rak­te­ry­zuje się ona sto­so­wa­niem le­ków ro­ślin­nych z wy­stan­da­ry­zo­waną, stałą dawką eks­traktu. Leki zio­łowe zwy­kle są do­stępne bez re­cepty i mogą sta­no­wić po­moc do­raźną lub wspo­ma­ga­nie kon­wen­cjo­nal­nego le­cze­nia. Ten spo­sób te­ra­pii zio­łami bywa sku­tecz­niej­szy niż tra­dy­cyjny, po­nie­waż w nie­stan­da­ry­zo­wa­nych su­row­cach zie­lar­skich (np. w su­szu zio­ło­wym) za­war­tość sub­stan­cji czyn­nych może się róż­nić m.in. w za­leż­no­ści od wa­run­ków zbioru, prze­cho­wy­wa­nia czy miej­sca, gdzie ro­śliny uprzed­nio ro­sły. Nie zna­czy to jed­nak, że na­pary zio­łowe są nie­sku­teczne. Jak naj­bar­dziej mogą ko­rzyst­nie wpły­wać na zdro­wie, szcze­gól­nie bę­dąc ele­men­tem pro­fi­lak­tyki zdro­wot­nej. Na­leży jed­nak mieć świa­do­mość, że efekty ich sto­so­wa­nia nie za­wsze będą po­wta­rzalne.

Cho­ciaż wiele osób sto­suje zioła, czę­sto ich sku­tecz­ność jest nie­do­ce­niana. To, że pre­pa­rat jest po­cho­dze­nia zio­ło­wego, nie musi ozna­czać, że jest mniej sku­teczny niż lek kon­wen­cjo­nalny. Sku­tecz­ność pre­pa­ra­tów i le­ków zio­ło­wych czę­sto jest zbli­żona lub po­rów­ny­walna do le­ków syn­te­tycz­nych. Ce­chują się przy tym za­zwy­czaj więk­szym bez­pie­czeń­stwem sto­so­wa­nia, które wy­nika przede wszyst­kim z niż­szych da­wek sub­stan­cji ak­tyw­nych. Jed­no­cze­śnie mogą one mieć więk­szą bio­do­stęp­ność, więc na­wet sto­sun­kowo mała ilość sub­stan­cji ak­tyw­nej jest w sta­nie wy­wrzeć wpływ na or­ga­nizm. Za­letą ziół jest także długa hi­sto­ria sto­so­wa­nia (cza­sem na­wet kil­ka­na­ście wie­ków) oraz do­brze po­znane efekty uboczne czy prze­ciw­wska­za­nia. Do ziół, któ­rych w Pol­sce używa się naj­czę­ściej, na­leży po­krzywa zwy­czajna.

W me­dy­cy­nie na­tu­ral­nej i lu­do­wej po­krzywę sto­so­wano we­wnętrz­nie (np. w po­staci na­paru lub soku), a także ze­wnętrz­nie (do prze­my­wa­nia ran, jako płu­kankę do wło­sów itp.). W wielu źró­dłach prze­czy­tasz też o ko­rzy­ściach od­no­szo­nych z pi­cia „her­batki z po­krzywy”.

Czym się różnią napar, odwar i „herbatka”?

Zie­la­rze wy­ko­rzy­stują zioła na wiele róż­nych spo­so­bów. W za­leż­no­ści od efektu, który chcą osią­gnąć, po­le­cają np. wy­wary, od­wary lub na­pary.

Na­par: zioła (lub inne skład­niki – np. su­szone owoce, przy­prawy ko­rzenne) za­lewa się wrząt­kiem (ewen­tu­al­nie w nie­któ­rych przy­pad­kach bar­dzo go­rącą, ale nie wrzącą wodą). Po za­la­niu na­stę­puje czas pa­rze­nia, który zwy­kle trwa kilka mi­nut.

Od­war: zioła są go­to­wane 5–30 mi­nut we wrzątku.

Wy­war: su­rowce są wkła­dane do zim­nej wody, a na­stęp­nie do­pro­wa­dzane do wrze­nia i go­to­wane przez od­po­wied­nią ilość czasu.

„Her­batka” – to tak na­prawdę na­par. Warto do­dać, że „her­bata” to na­zwa za­re­zer­wo­wana dla li­ści krzewu Ca­mel­lia si­nen­sis, czyli krzewu her­ba­cia­nego. W za­leż­no­ści od tech­no­lo­gii prze­twa­rza­nia można otrzy­mać m.in. her­batę białą, zie­loną, czarną czy czer­woną. Na­pary zio­łowe, a także owo­cowe (np. z ma­lin, z dzi­kiej róży) nie mają nic wspól­nego z her­batą, po­tocz­nie na­zywa się je jed­nak „her­bat­kami”.

W przy­padku po­krzywy prze­waż­nie spo­rzą­dza się na­par. Przy­go­to­wuje się go, za­le­wa­jąc su­szone li­ście na 1–2 mi­nuty (lub na­wet do 10 mi­nut, je­śli chcemy, by miał in­ten­syw­niej­szy smak oraz dzia­łał moc­niej). Za­zwy­czaj na spo­rzą­dze­nie jed­nej szklanki na­paru zu­żywa się czu­batą ły­żeczkę su­szu. Świeże listki po­krzywy można za­pa­rzać kró­cej, około 0,5–1 mi­nutę. Tem­pe­ra­tura wody po­winna wy­no­sić 95–100 stopni. Nie­któ­rzy spo­rzą­dzają na­par z po­krzywy, za­le­wa­jąc po pro­stu całą ga­łązkę mło­dej po­krzywy wrząt­kiem na kilka mi­nut.

Daw­ko­wa­nie na­paru z po­krzywy jest kwe­stią in­dy­wi­du­alną, za­leży też od efektu, jaki chcemy osią­gnąć. Przyj­muje się jed­nak, że mak­sy­malna dzienna ilość po­krzy­wo­wego na­paru to 3–4 szklanki.

W prak­tyce tra­dy­cyj­nie „her­batka” z po­krzywy bywa w na­szym kraju naj­czę­ściej sto­so­wana na:

- bóle sta­wów,
- scho­rze­nia układu mo­czo­wego (w tym za­pa­le­nie pę­che­rza),
- obrzęki,
- zwięk­sze­nie po­ziomu ener­gii i wi­tal­ność,
- do­le­gli­wo­ści zwią­zane z prze­si­le­niem wio­sen­nym,
- oczysz­cze­nie i od­tru­cie,
- po­prawę od­por­no­ści i wzmoc­nie­nie,
- wspar­cie od­chu­dza­nia,
- po­prawę wy­glądu skóry i wło­sów,
- bóle mie­siącz­kowe,
- wspar­cie układu tra­wien­nego.

W Ne­palu po­krzywę sze­roko wy­ko­rzy­stuje się nie tylko w kuchni, lecz także w me­dy­cy­nie na­tu­ral­nej. Jest tra­dy­cyj­nie sto­so­wana jako śro­dek mo­czo­pędny i prze­ciw­pa­so­żyt­ni­czy. Ko­rze­nie wy­ko­rzy­sty­wane są do le­cze­nia kaszlu, prze­zię­bie­nia, a na­wet żół­taczki. Sok wy­ci­śnięty z ło­dyg ma zaś dzia­łać prze­ciw­go­rącz­kowo, a pa­sta z li­ści jest sto­so­wana na bie­gunkę i in­fek­cje prze­wodu po­kar­mo­wego (np. czer­wonkę). Sok z po­krzywy sto­suje się miej­scowo na rany i ska­le­cze­nia. Po­krzywa znaj­duje tam także za­sto­so­wa­nie w po­pra­wie zdro­wia ko­biet. Po­daje się ją na wzmoc­nie­nie mat­kom po po­ro­dzie. Bywa uży­wana jako zioło re­gu­lu­jące cy­kle mie­siącz­kowe. Po­krzywę wy­ko­rzy­stuje się w ce­lach lecz­ni­czych rów­nież w In­diach (na ka­szel, prze­zię­bie­nie, jak i miej­scowo na rany). Z ko­lei we Wło­szech tra­dy­cyj­nie używa się jej w cho­ro­bach sta­wów, a także przy pro­ble­mach tra­wien­nych.

Uważa się po­nadto, że po­krzywa może po­pra­wiać kom­fort ży­cia ko­biet prze­cho­dzą­cych me­no­pauzę po­przez ob­ni­ża­nie in­ten­sy­wa­no­ści zmian hor­mo­nal­nych w or­ga­ni­zmie. We­dług nie­któ­rych do­nie­sień może ona zwięk­szać pro­duk­cję mleka u kar­mią­cych ma­tek.

Osoby sto­su­jące na­par z po­krzywy twier­dzą, że pierw­sze ko­rzystne efekty są od­czu­walne już po 2–3 ty­go­dniach. Ważna jest tu jed­nak re­gu­lar­ność. Po­wyż­sze za­sto­so­wa­nia są znane od lat, przez wiele osób, a in­for­ma­cje o ich sku­tecz­no­ści po­cho­dzą z lu­do­wych prze­ka­zów ust­nych, a także pi­sem­nych. Za­uważ, że na opa­ko­wa­niach ziół i pre­pa­ra­tów zio­ło­wych czę­sto spo­tkasz in­for­ma­cję, że jest to „tra­dy­cyjny pro­dukt ro­ślinny lecz­ni­czy prze­zna­czony do sto­so­wa­nia w okre­ślo­nych wska­za­niach, wy­ni­ka­ją­cych wy­łącz­nie z jego dłu­giego okresu sto­so­wa­nia”. Jest to ni mniej, ni wię­cej, tylko in­for­ma­cja, że wie­dza o sku­tecz­no­ści i bez­pie­czeń­stwie w okre­ślo­nych przy­pad­kach wy­nika wła­śnie z wie­lo­let­niego wy­ko­rzy­sty­wa­nia pre­pa­ratu w me­dy­cy­nie lu­do­wej, a nie z sze­roko za­kro­jo­nych ba­dań kli­nicz­nych. Mu­sisz wie­dzieć, że kie­dyś wie­dza o sku­tecz­no­ści i bez­pie­czeń­stwie ro­ślin była na­by­wana me­todą prób i błę­dów, a także tech­niką ob­ser­wa­cji. Do­piero póź­niej na­uka we­ry­fi­ko­wała pewne fakty, cha­rak­te­ry­zo­wała do­kładny skład che­miczny pro­duk­tów zie­lar­skich i wy­ja­śniała, dla­czego po­szcze­gólne sub­stan­cje dzia­łają na or­ga­nizm ludzki w ten czy inny spo­sób. To samo do­ty­czy po­krzywy. W dal­szych roz­dzia­łach prze­czy­tasz, co na jej te­mat mó­wią ak­tu­alne ba­da­nia na­ukowe.

Ziołolecznictwo – korzyści i zagrożenia

Za­sto­so­wa­nie ziół w lecz­nic­twie jest prak­ty­ko­wane od wie­ków, a za­in­te­re­so­wa­nie nim nie słab­nie na­wet te­raz. Prze­ciw­nie, pod­czas gdy ap­teczne leki kosz­tują nie­rzadko bar­dzo dużo, a do­stęp do opieki me­dycz­nej bywa utrud­niony – lu­dzie po­szu­kują in­nych, na­tu­ral­nych i tań­szych spo­so­bów le­cze­nia. Za­letą ziół jest po­wszechne wy­stę­po­wa­nie, ła­twość uprawy, zbioru i prze­twa­rza­nia. Su­rowce zie­lar­skie prze­waż­nie są mało kosz­towne, a ich sku­tecz­ność – nie­rzadko po­rów­ny­walna z nie­któ­rymi le­kami. No­wo­cze­sne ba­da­nia stop­niowo po­twier­dzają wła­ści­wo­ści ziół od­kry­wane wieki temu przez zie­la­rzy i zna­cho­rów. Do ta­kich ziół o wiel­kim po­ten­cjale lecz­ni­czym, a jed­no­cze­śnie du­żym bez­pie­czeń­stwie sto­so­wa­nia na­leży właś­nie po­krzywa. Jej dzia­ła­nie prze­ciw­u­tle­nia­jące, prze­ciw­za­palne, hi­po­gli­ke­miczne (i nie tylko) znaj­duje za­sto­so­wa­nie w le­cze­niu lub wspar­ciu le­cze­nia cho­rób ta­kich jak cu­krzyca, za­pa­le­nie sta­wów, ła­godny roz­rost gru­czołu kro­ko­wego, a na­wet no­wo­two­rów czy aler­gii.

Cho­ciaż jed­nak zioła (w tym po­krzywa) mogą nam bar­dzo po­móc, warto pa­mię­tać też o po­ten­cjal­nych za­gro­że­niach, które nie­sie za sobą roz­po­czę­cie fi­to­te­ra­pii (te­ra­pii zio­łami):

1. Ak­tyw­ność far­ma­ko­lo­giczna ziół bywa bar­dzo wy­soka. Obie­gowa opi­nia „to tylko na­tu­ralne zioła, więc nie za­szko­dzą, a mogą po­móc” oka­zuje się złudna. Zioła mogą dzia­łać jak leki, in­ge­ro­wać w dzia­ła­nie le­ków ap­tecz­nych, su­ple­men­tów i in­nych za­ży­wa­nych ziół. Dla­tego trzeba za­cho­wać ostroż­ność, a je­śli dłu­go­trwale się le­czymy – za­wsze na­leży po­in­for­mo­wać le­ka­rza o chęci roz­po­czę­cia za­ży­wa­nia ziół.
2. Sa­mo­wolne od­sta­wia­nie le­ków prze­pi­sa­nych przez le­ka­rza i za­czy­na­nie zio­ło­te­ra­pii nie jest wska­zane, a może być bar­dzo groźne w skut­kach. Nie na­leży tego ro­bić ani z wła­snej ini­cja­tywy, ani za na­mową ko­goś, kto obie­cuje, że „leki są nie­sku­teczne i szko­dliwe, to sama che­mia, a na­tu­ralne zioła roz­wiążą wszel­kie pro­blemy zdro­wotne”. Wspar­cie le­cze­nia far­ma­ko­lo­gicz­nego za po­mocą ziół jest czę­sto moż­liwe (a cza­sem na­wet bar­dzo ko­rzystne, bo np. dzięki po­krzy­wie można zmniej­szyć dawki nie­któ­rych za­ży­wa­nych le­ków). Le­cze­nie musi jed­nak być prze­pro­wa­dzone ostroż­nie, z głową i za­wsze pod kon­trolą le­ka­rza. Nie wszy­scy le­ka­rze są otwarci na sto­so­wa­nie ziół, jed­nak można zna­leźć ta­kiego spe­cja­li­stę, który chce i po­trafi go­dzić me­dy­cynę kon­wen­cjo­nalną z tra­dy­cyjną.
3. Brak wie­dzy o le­cze­niu zio­łami, a także po­ten­cjal­nych in­te­rak­cjach czy prze­ciw­wska­za­niach może za­szko­dzić. Dla­tego nie po­leca się dzia­ła­nia na wła­sną rękę. Oczy­wi­ście nic nie stoi na prze­szko­dzie, by cza­sem pi­jać na­par z po­krzywy w celu ogól­nego wzmoc­nie­nia lub pro­fi­lak­tyki zdro­wot­nej, ale w przy­padku głęb­szych pro­ble­mów, cho­rób itp. – warto za­się­gnąć po­rady kom­pe­tent­nego spe­cja­li­sty, który zna się na le­cze­niu zio­łami, po­trafi kom­po­no­wać zio­łowe re­cep­tury i ma w tym do­świad­cze­nie.
4. Cha­otyczne dzia­ła­nie i ko­rzy­sta­nie z in­for­ma­cji prze­ka­zy­wa­nych przez in­ter­ne­to­wych ce­le­bry­tów i po­pu­larne me­dia, za które nikt nie bie­rze od­po­wie­dzial­no­ści, nie jest do­brym po­my­słem. Za­wsze na­leży szu­kać wia­ry­god­nych źró­deł in­for­ma­cji, za­nim za­cznie się ja­ką­kol­wiek ku­ra­cję zio­łową czy su­ple­men­ta­cję.

Le­cze­nie zio­łami lub włą­cze­nie ich do swo­jego menu może przy­nieść wiele ko­rzy­ści, ale za­wsze trzeba za­cho­wać ostroż­ność i zdrowy roz­są­dek, a także nie ule­gać mo­dom i do­sto­so­wać ku­ra­cję do swo­jego stanu i in­dy­wi­du­al­nych uwa­run­ko­wań. Cho­dzi w końcu o na­sze zdro­wie.

Interakcje pokrzywy z lekami, żywnością i suplementami

In­ten­sywna ku­ra­cja po­krzywą nie po­winna być sto­so­wana łącz­nie z le­kami o dzia­ła­niu prze­ciw­za­krze­po­wym (skład­niki an­ty­za­krze­powe po­krzywy mogą na­si­lać dzia­ła­nie le­ków i zwięk­szać skłon­ność do krwa­wień). Z tego sa­mego względu od­ra­dza się ku­ra­cję po­krzywą przed ope­ra­cjami i in­wa­zyj­nymi za­bie­gami chi­rur­gicz­nymi oraz bez­po­śred­nio po nich (by nie zwięk­szać ry­zyka wy­stą­pie­nia krwo­toku). Po­krzywa może także wzma­gać dzia­ła­nie le­ków ob­ni­ża­ją­cych po­ziom kwasu mo­czo­wego (np. za­wie­ra­ją­cych al­lo­pu­ry­nol). Warto po­wie­dzieć le­ka­rzowi o swoim zwy­czaju (lub za­mia­rze) pi­cia po­krzywy i uwzględ­nić to w do­bie­ra­niu dawki leku.

Na­par z po­krzywy za­wiera związki, które mogą zmniej­szać bio­do­stęp­ność skład­ni­ków mi­ne­ral­nych z po­ży­wie­nia i su­ple­men­tów (np. że­laza, wap­nia, ma­gnezu). Do­ty­czy to zresztą także in­nych ziół, np. ru­mianku, a także kawy i her­baty. Z tego po­wodu kawą, her­batą i na­pa­rami zio­ło­wymi nie po­winno się po­pi­jać po­sił­ków, szcze­gól­nie je­śli były one do­brym źró­dłem skład­ni­ków mi­ne­ral­nych, a nam za­leży na jak naj­lep­szej ich przy­swa­jal­no­ści. Przy­kła­dowo, gdy mamy ane­mię i chcemy do­star­czać or­ga­ni­zmowi że­laza – nie­po­pi­ja­nie po­sił­ków z że­la­zem her­batą czy zio­łami jest sza­le­nie istotne.

Naj­le­piej po­krzywę pić więc mię­dzy po­sił­kami (wska­zany jest od­stęp co naj­mniej go­dzinny). Je­śli przyj­mu­jesz np. su­ple­menty wap­nia czy ma­gnezu w ta­blet­kach, za­ży­waj je do po­siłku i też ko­niecz­nie pa­mię­taj o od­po­wied­nim od­stę­pie mię­dzy her­batą, kawą lub zio­łami.

Suplementy diety zawierające pokrzywę

Po­krzywa wy­stę­puje też w po­staci su­ple­men­tów. Wy­stę­puje sa­mo­dziel­nie lub jako skład­nik pre­pa­ra­tów zło­żo­nych np.:

- od­wad­nia­ją­cych na obrzęki,
- prze­zna­czo­nych do sto­so­wa­nia na włosy i pa­znok­cie,
- wspie­ra­ją­cych od­por­ność i wi­tal­ność,
- wzmac­nia­ją­cych i oczysz­cza­ją­cych.

Naj­czę­ściej można spo­tkać w su­ple­men­tach wy­ciąg z po­krzywy lub sprosz­ko­wane ziele. Na rynku do­stępne są także soki z po­krzywy oraz cza­sami smo­othies czy shoty za­wie­ra­jące w swoim skła­dzie po­krzywę lub sok z niej. Za­nim za­czniesz za­ży­wać ja­kie­kol­wiek su­ple­menty, uważ­nie prze­czy­taj ulotkę, a naj­le­piej do­dat­kowo skon­sul­tuj się z le­ka­rzem lub far­ma­ceutą (szcze­gól­nie je­śli wy­stę­pują u cie­bie cho­roby prze­wle­kłe albo bie­rzesz leki na re­ceptę).

Su­ple­men­ta­cja może być w nie­któ­rych przy­pad­kach ko­rzystna, ale nie po­winno się dą­żyć do za­stę­po­wa­nia proz­dro­wot­nej żyw­no­ści gar­ścią pi­gu­łek. Trzeba też pa­mię­tać, że:

- Su­ple­menty w ta­blet­kach czy kap­suł­kach za­wie­rają sub­stan­cje po­moc­ni­cze (np. prze­ciw­zbry­la­jące i inne). Nie­które z nich mogą być źle to­le­ro­wane przez część osób. Mogą wtedy wy­stę­po­wać bóle brzu­cha czy inne do­le­gli­wo­ści tra­wienne albo ob­jawy nad­wraż­li­wo­ści.
- Pro­dukty spo­żyw­cze, a także zioła za­wie­rają ogromną liczbę zróż­ni­co­wa­nych związ­ków oraz ich po­chod­nych (spo­śród któ­rych wiele wy­stę­puje do­dat­kowo w róż­nych for­mach i po­łą­cze­niach). Nie spo­sób tego sztucz­nie od­two­rzyć i za­mknąć w jed­nej czy na­wet kilku kap­suł­kach. Szcze­gól­nie że ak­tu­alny stan wie­dzy nie po­zwala cza­sem na­wet na pełne scha­rak­te­ry­zo­wa­nie składu che­micz­nego i prze­mian che­micz­nych za­cho­dzą­cych w nie­któ­rych ro­śli­nach. Nie wiemy też w pełni, jak za­cho­wują się te sub­stan­cje po do­star­cze­niu do na­szego or­ga­ni­zmu (za­zwy­czaj ule­gają bo­wiem ko­lej­nym skom­pli­ko­wa­nym prze­mia­nom np. w je­li­tach czy wą­tro­bie).
- Trudno jest do­kład­nie sko­pio­wać od­po­wied­nią kon­fi­gu­ra­cję i pro­por­cję skład­ni­ków, które współ­wy­stę­pują i współ­dzia­łają ze sobą. Czę­sto su­ple­ment za­wiera tylko jedną, wy­izo­lo­waną sub­stan­cję czynną. Współ­dzia­ła­nie skład­ni­ków od­żyw­czych jest ważne. Cza­sem zda­rza się, że po­je­dyn­cze skład­niki wy­izo­lo­wane z ja­kie­goś pro­duktu nie dzia­łają tak sku­tecz­nie, jak cały pro­dukt spo­żyw­czy.
- W su­ple­men­tach diety mo­żemy mieć do czy­nie­nia z nieco inną przy­swa­jal­no­ścią skład­ni­ków (mogą być z róż­nych wzglę­dów sła­biej przy­swa­jalne niż z po­ży­wie­nia). Z dru­giej strony su­ple­menty za­wie­rają cza­sem dawki zbyt wy­so­kie, które przy re­gu­lar­nym za­ży­wa­niu mogą po­wo­do­wać nie­ocze­ki­wane skutki uboczne.

W przy­padku każ­dej su­ple­men­ta­cji na­leży za­cho­wać ostroż­ność i wsłu­chi­wać się w re­ak­cję or­ga­ni­zmu (by np. za­uwa­żyć symp­tomy nad­wraż­li­wo­ści lub aler­gii). Su­ple­men­ta­cja w więk­szo­ści przy­pad­ków po­winna być sto­so­wana okre­sowo, a nie na stałe. Bez­względ­nie trzeba też uwa­żać na ewen­tu­alne in­te­rak­cje su­ple­men­tów z przyj­mo­wa­nymi na stałe lub okre­sowo le­kami.

Pokrzywa jako nawóz

Co cie­kawe, po­krzywa może dzia­łać wzmac­nia­jąco nie tylko na or­ga­nizm ludzki, lecz także na ro­śliny. Ze względu na za­sob­ność w azot i za­war­tość skład­ni­ków mi­ne­ral­nych ta­kich jak po­tas, krzem, ma­gnez, że­lazo, wapń czy cynk może ona być świet­nym na­wo­zem. Na­par po­krzy­wowy jest przez wielu ogro­do­wych za­pa­leń­ców wy­ko­rzy­sty­wany do pod­le­wa­nia ro­ślin. Taka prak­tyka po­pra­wia kon­dy­cję ro­śliny, sty­mu­luje ją do pusz­cza­nia no­wych pę­dów, a na­wet może wspo­ma­gać po­zby­wa­nie się nie­któ­rych szkod­ni­ków.

Roz­cień­czo­nym na­pa­rem z po­krzywy lub po­krzy­wową gno­jówką można pod­le­wać nie­mal wszyst­kie ro­śliny ogro­dowe, ozdobne i do­nicz­kowe z wy­jąt­kiem m.in. ro­do­den­dro­nów, aza­lii, wrzo­sów, wrzo­ś­ców, czosnku i ce­buli, a także wa­rzyw strącz­ko­wych. W przy­padku ro­ślin lu­bią­cych kwa­śną lub lekko kwa­śną glebę (np. iglaki, skrzy­dło­kwiaty, blusz­cze, gar­de­nia, ka­me­lia, an­tu­rium, pa­pro­cie i inne) na­wo­że­nie po­krzywą nie po­winno być za czę­ste, po­nie­waż zmie­nia ono od­czyn gleby na za­sa­dowy, a wy­mie­nione ro­śliny wolą od­czyn kwa­śny pod­łoża, w któ­rym ro­sną.

Gno­jówka z po­krzyw to baza do stwo­rze­nia świet­nego na­wozu, opry­sku, a także śro­dek prze­ciwko licz­nym szkod­ni­kom (ta­kim jak mszyce, nie­które cho­roby grzy­bowe ro­ślin, przę­dziorki czy mi­secz­niki). Jest bar­dzo sku­teczna, ła­twa w przy­go­to­wa­niu i ta­nia, ale jej wadą jest brzydki za­pach, dla­tego żeby ją zro­bić – trzeba mieć ogród, w któ­rym można

ją usta­wić w ustron­nym miej­scu. Nie po­leca się ro­bić tego np. przy oknach, na ta­ra­sie domu lub na bal­ko­nie.

Gno­jówkę z po­krzyw spo­rzą­dza się z ki­lo­grama po­krzyw (naj­le­piej mło­dych pę­dów) na 10 li­trów wody. Roz­drob­nione li­ście za­lewa się wodą i od­sta­wia pod prze­wiew­nym przy­kry­ciem (np. tka­niną lub gazą) w za­cie­nione miej­sce w pla­sti­ko­wej beczce lub wia­drze na mi­ni­mum 2 ty­go­dnie, pod­czas któ­rych co ja­kiś czas na­leży ją za­mie­szać. Gno­jówkę przed za­sto­so­wa­niem na­leży prze­fil­tro­wać i roz­cień­czyć w sto­sunku 1:20 (czyli ½ li­tra gno­jówki na 10 l wody). Tak po­wsta­łego roz­tworu można użyć do pod­le­wa­nia lub opry­sków na szkod­niki.

W wa­run­kach do­mo­wych, gdy nie mamy moż­li­wo­ści na­sta­wie­nia gno­jówki, można po­sił­ko­wać się zwy­kłym, moc­nym na­pa­rem z su­szu po­krzy­wo­wego (wspo­mnia­nym już wy­żej). Oczy­wi­ście przed pod­la­niem ro­śliny na­leży po­cze­kać, aż prze­sty­gnie on do tem­pe­ra­tury po­ko­jo­wej. Na­par po­dob­nie jak gno­jówkę roz­cień­czamy wodą w sto­sunku 1:20 (czyli np. 100 ml na 4 l wody).KULINARNE WYKORZYSTANIE POKRZYWY

Pokrzywa, czy to świeża, czy su­szona, jest nie tylko su­row­cem do przy­rzą­dza­nia na­paru, wie­lo­krot­nie wspo­mi­na­nego wcze­śniej na kar­tach tej książki.

Młode, świeże listki po­krzywy można w kuchni wy­ko­rzy­stać na różne spo­soby, np. jako:

- ele­ment kok­tajli/smo­othies wa­rzyw­nych lub owo­co­wych,
- do­da­tek do le­mo­niady owo­cowo-zio­ło­wej,
- skład­nik soku z wy­ci­skarki wol­no­obro­to­wej/so­ko­wi­rówki,
- do­da­tek do sa­ła­tek lub su­ró­wek,
- bazę do sosu pe­sto,
- je­den ze skład­ni­ków omletu bądź ja­jecz­nicy,
- przy­prawę do so­sów i far­szów, a także do gu­la­szy wa­rzyw­nych,
- do­da­tek do wy­pie­ków wy­traw­nych (ta­kich jak np. tarta, qu­iche, pizza, muf­finy wa­rzywne),
- do­da­tek do chłod­nika,
- skład­nik do­mo­wych lo­dów i sor­be­tów,
- do­da­tek zio­łowy do zup (np. jako baza zupy).

Po­mimo że po­krzywa jest ja­dalna za­równo na su­rowo, jak i po ob­róbce ter­micz­nej, do więk­szo­ści za­sto­so­wań li­ście po­krzywy naj­pierw się spa­rza (pro­ces ten opi­sy­wa­łam w roz­dziale Zbie­ra­nie i prze­cho­wy­wa­nie po­krzywy, s. 13). Wy­jąt­kiem jest np. po­krzywa prze­zna­czona do wy­ci­ska­nia soku lub przy­go­to­wa­nia kok­tajlu. Żeby unie­czyn­nić sub­stan­cje, które wy­wo­łują efekt pa­rzący po­krzywy, na­leży ją bo­wiem roz­drob­nić (zmik­so­wać, wy­ci­snąć) lub wła­śnie ugo­to­wać albo pod­sma­żyć.

Ciekawostka

Go­to­wa­nie czy su­sze­nie nie zmniej­sza zna­cząco war­to­ści prze­ciw­u­tle­nia­ją­cej po­krzywy. Go­to­wa­nie może wpraw­dzie ob­ni­żyć za­war­tość wi­ta­miny C, ale za to po­wo­duje nie­znaczny wzrost za­war­to­ści nie­któ­rych związ­ków fe­no­lo­wych.

Miesz­kańcy gó­rzy­stych re­gio­nów In­dii i Ne­palu zbie­rają górne pędy po­krzywy (np. za po­mocą bam­bu­so­wych szczy­piec) i go­tują je w zu­pie lub jako ja­rzynkę. Jest ona także uży­wana do go­to­wa­nia cze­goś w ro­dzaju na­szej owsianki, tylko w wer­sji wy­traw­nej. Go­tuje się ją wów­czas z mąką ku­ku­ry­dzianą, ja­glaną lub pszenną i z do­dat­kiem soli oraz przy­praw (np. chili). Co cie­kawe, w cza­sach głodu na te­re­nach du­żego wy­stę­po­wa­nia po­krzywy była ona jedną z ro­ślin, które wy­ko­rzy­sty­wano jako bazę do go­to­wa­nia bu­lionu.

Po­krzywa do­brze kom­po­nuje się z wie­loma pro­duk­tami spo­żyw­czymi. Lubi się np. z:

- czosn­kiem,
- mio­dem,
- do­brą oliwą,
- so­kiem z cy­tryny,
- po­ma­rań­czą,
- miętą,
- im­bi­rem,
- jaj­kami,
- ma­słem,
- jabł­kami.

Aro­ma­tyczne na­siona po­krzywy mogą także słu­żyć do przy­pra­wia­nia mięs i dań we­ge­ta­riań­skich. Co cie­kawe, można wy­twa­rzać też piwo po­krzy­wowe. A na­pary po­krzy­wowe, ogól­nie rzecz bio­rąc, świet­nie łą­czą się z roz­ma­itymi owo­cami, mio­dem i przy­pra­wami, więc można na ich ba­zie przy­go­to­wy­wać smaczne na­poje na cie­pło i na zimno. Bazą do na­po­jów może być też po­krzy­wowy sok.Słodki koktajl pokrzywowo-szpinakowy

4 porcje

Składniki

- 3 szklanki wody
- 4 garście młodego szpinaku
- 4 garście młodych listków pokrzywy
- ½ obranego dojrzałego ananasa
- duże dojrzałe kiwi
- czubata łyżka nasion babki płesznik lub lnu

Wykonanie

1. Owoce umyj i obierz.
2. Pokrzywę i szpinak dokładnie opłucz.
3. Wszystkie składniki umieść w kielichu blendera.
4. Zblenduj na gładki koktajl. Możesz dodać tyle wody, ile chcesz, by uzyskać ulubioną gęstość napoju.

Jeśli chcesz, możesz do koktajlu dodać także listki melisy lub mięty.Wybrana bibliografia

Bhusal K.K. i wsp., Nutritional and pharmacological importance of stinging nettle (Urtica dioica L.): A review, „Heliyon” 2022, Volume 8, Issue 6, s. e09717.

Bogdański P. i wsp., Żywienie w chorobach układu krążenia w Dietetyka kliniczna, pod red. M. Grzymisławskiego, PZWL, 2019.

Boguszewska-Czubara A., Pasternak K., Silicon in medicine and therapy, „Journal of Elementology” 2011, nr 3, s. 489–497.

Devkota H.P. i wsp., Stinging Nettle (Urtica dioica L.): Nutritional Composition, Bioactive Compounds, and Food Functional Properties, „Molecules” 2022, 27(16), s. 5219.

Dzieniszewski J. i wsp., Uważaj co jesz, gdy zażywasz leki. Interakcje między żywnością, suplementami diety a lekami, pod red.: Jarosz M., Dzieniszewski J., Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2010.

El Haouari M., Rosado J.A., Phytochemical, Anti-diabetic and Cardiovascular Properties of Urtica dioica L. (Urticaceae): A Review, „Mini Reviews In Medicinal Chemistry” 2019, 19(1), s. 63–71.

Engelhardt L. i wsp., Edible Wild Vegetables Urtica dioica L. and Aegopodium podagraria L. Antioxidants Affected by Processing, „Plants” 2022, 11(20), s. 2710.

Grajek W. (red.), Przeciwutleniacze w żywności, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2007.

Gülçin I. i wsp., Antioxidant, antimicrobial, antiulcer and analgesic activities of nettle (Urtica dioica L.), „Journal of Ethnopharmacology” 2004, Feb, 90(2–3), s. 205–215.

Jabłońska M.K., Podprogowy przewlekły stan zapalny – przyczyna czy skutek występowania chorób i starzenia się organizmu?, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2015, 5, 1, s. 73–79.

Jakubczyk K. i wsp., Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2015, 61, 2, s. 191–198.

Kasouni A.I. I wsp., The Unexplored Wound Healing Activity of Urtica dioica L. Extract: An In Vitro and In Vivo Study, „Molecules” 2021, Oct 15, 26(20), s. 6248.

Kasprowicz B., Pokrzywa – właściwości lecznicze i kulinarne wykorzystanie, „Food Forum. Fitoterapia” 2020, Nr 2.

Krawęcka A. i wsp., Stinging Nettle (Urtica dioica L.) as a Functional Component in Durum Wheat Pasta Production: Impact on Chemical Composition, In Vitro Glycemic Index, and Quality Properties, „Molecules” 2021, Nov 16, 26(22), s. 6909.

Lange E., Dietoprofilaktyka i dietoterapia powikłań miażdżycy Dietoterapia, PZWL, 2014.

Lewandowska A., Dieta antyrakowa. RM, 2021.

Lewandowska A., Dieta dla urody. RM, 2019.

Lewandowska A., Polskie superfoods na cztery pory roku. RM, 2021.

Malczyk E., Maciejewicz M., Znaczenie fitoterapii przy wspomaganiu leczenia otyłości, „Hygeia Public Health” 2017, 52(3), s. 209–216.

Matulewicz N, Karczewska-Kupczewska M., Insulin resistance and chronic inflammation, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2016, Dec 20, 70(0), s. 1245–1258.

Napiórkowska L., Franek E., Insulinooporność a stan przedcukrzycowy, „Postępy Nauk Medycznych” 2017, nr 2, s. 84–88.

Ngo H.T.T. i wsp., Inhibitory Effects of Urtica thunbergiana Ethanol Extract on Atopic Dermatitis-Induced NC/Nga Mice, „Antioxidants (Basel)” 2020, Feb 26, 9(3), s. 197.

Pieszak M., Mikołajczak P.Ł., Właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.), „Postępy Fitoterapii” 2010, 4, s. 199–204.

Rekomendacje dotyczące leczenia dyslipidemii w Polsce — III Deklaracja Sopocka Interdyscyplinarne stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo--Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego – Stanowisko grupy ekspertów, „Choroby Serca i Naczyń” 2018, tom 15, nr 4, s. 199–210.

Repajić M. i wsp., Bioactive Compounds in Wild Nettle (Urtica dioica L.) Leaves and Stalks: Polyphenols and Pigments upon Seasonal and Habitat Variations, „Foods”, 2021, Jan 18, 10(1), s. 190.

Rondanelli M. i wsp., Silicon: A neglected micronutrient essential for bone health, „Experimental Biology and Medicine” 2021, Jul, 246(13), s. 1500–1511.

Sabzian-Molaei F. i wsp., Urtica dioica Agglutinin: A plant protein candidate for inhibition of SARS-COV-2 receptor-binding domain for control of Covid19 Infection, „Public Library of Science one” 2022, Jul 28, 17(7), s. e0268156.

Samakar B. i wsp., A review of the effects of Urtica dioica (nettle) in metabolic syndrome, „Iranian Journal of Basic Medical Sciences” 2022, May, 25(5), s. 543–553.

Szajdek A., Borowska J., Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 2004, 11, 4 Spec.

Śliż D. i wsp., Modyfikacja zwyczajów żywieniowych w prewencji chorób cywilizacyjnych, „Postępy Nauk Medycznych” 2016, 5, s. 344–349.

Upreti S. i wsp., Identification of novel inhibitors of angiotensin-converting enzyme 2 (ACE-2) receptor from Urtica dioica to combat coronavirus disease 2019 (COVID-19), „Molecular Diversity” 2021, Aug, 25(3), s. 1795–1809.

Włodarek D. i wsp., Dietoterapia. PZWL, 2014.

Zespół metaboliczny — nowa definicja i postępowanie w praktyce: Stanowisko PTNT, PTLO, PTL, PTH, PTMR, PTMSŻ, sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, „Klubu 30” PTK oraz sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej TChP, „Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce” 2022, tom 8, nr 2, s. 1–26.

Ziaei R. i wsp., The effect of nettle (Urtica dioica) supplementation on the glycemic control of patients with type 2 diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis, „Phytotherapy Research” 2020, Feb, 34(2), s. 282–294.