Polityka rachunkowości NGO 2023 - ebook

Wykaz skrótów

art. – artykuł

BHP – bezpieczeństwo i higiena pracy

Dz.U. – dziennik ustaw

FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

FP – Fundusz Pracy

kc – Kodeks cywilny

kp – Kodeks pracy

KSR – Krajowy Standard Rachunkowości

KŚT – Klasyfikacja Środków Trwałych

MSR – międzynarodowe standardy rachunkowości

NBP – Narodowy Bank Polski

NGO – ang. non-government organization – organizacja pozarządowa

NSA – Naczelny Sąd Administracyjny

OPP – organizacja pożytku publicznego

par. – paragraf

pb – prawo bankowe

PFRON – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

pp – prawo przedsiębiorców

RMB – rozliczenia międzyokresowe bierne

RMK – rozliczenia międzyokresowe kosztów

udpp – ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

UE – Unia Europejska

uor – ustawa o rachunkowości

updof – ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych

updop – ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych

uptu – ustawa o podatku od towarów i usług

VAT – podatek od towarów i usług

WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

WNIP – wartości niematerialne i prawne

WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów

WSA – wojewódzki sąd administracyjny

ZFRON – zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

ZFŚP – zakładowy fundusz świadczeń pracowniczych

ZFŚS – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

ZPK – zakładowy plan kont

ZUS – Zakład Ubezpieczeń SpołecznychWstęp

W publikacji zawarto najważniejsze wskazówki związane z elementem dokumentacji polityki rachunkowości, którym jest zakładowy plan kont. Opracowanie to może być przydatne zwłaszcza przy przygotowywaniu, wdrażaniu, aktualizowaniu oraz sprawdzaniu poprawności stosowanych w poszczególnych jednostkach rozwiązań w zakresie całości lub określonych fragmentów zakładowego planu kont.

W opracowaniu – poza typowymi tematami, które są regulowane w zasadach polityki rachunkowości – zostały zamieszczone stosowne komentarze objaśniające sposób dokonywania zapisów w obrębie poszczególnych kont.

Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych wszystkie jednostki są zobowiązane przestrzegać zasad określonych w ustawie o rachunkowości (dalej: uor) oraz w innych obowiązujących je przepisach prawa. W konkretnej organizacji bezpośrednią podstawą prowadzenia rachunkowości nie może być jedynie uor, lecz akt prawny, którego przepisy są wprost do tej jednostki adresowane. W szczególności są to następujące regulacje:

•ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

•ustawa z 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach,

•ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach,

•statuty jednostek.

Ma to szczególne znaczenie w kontekście wymogów związanych z wyodrębnianiem działalności statutowej – odpłatnej i nieodpłatnej oraz działalności gospodarczej prowadzonej przez organizacje pozarządowe.

W każdej jednostce musi być też dokument opisujący jej zindywidualizowaną politykę rachunkowości. Powinien on uwzględniać jej uwarunkowania oraz potrzeby, a równocześnie nie pozostawać w sprzeczności zarówno z przepisami uor, jak i z innymi przepisami prawa znajdującymi się na styku z rachunkowością, np. ustawami podatkowymi. Takim aktem normatywnym, zgodnie z art. 10 uor, jest dokumentacja opisująca przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, którą powinna posiadać każda jednostka zobowiązana do stosowania przepisów uor.

Przypomnijmy, że dokumentacja polityki rachunkowości powinna obejmować głównie zasady dotyczące:

•określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

•przyjętych metod wyceny aktywów i pasywów, a także ustalania wyniku finansowego w ramach przewidzianego dla jednostki w ustawie prawa wyboru;

•sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym zwłaszcza:

a) zakładowego planu kont (dalej: ZPK), określającego:

– wykaz syntetycznych kont księgi głównej,

– przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, w tym np. komentarz do zapisów typowych operacji, korespondencję kont itp.,

– zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z syntetycznymi kontami księgi głównej;

b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu tych ksiąg z zastosowaniem techniki komputerowej – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych, z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych w procesie przetwarzania danych;

c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych z zastosowaniem komputerów – opisu systemu lub podsystemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, zależnie od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, a zwłaszcza metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, jak również określenie wersji oprogramowania i dat rozpoczęcia ich eksploatacji;

•opisu systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym ksiąg rachunkowych, dowodów księgowych oraz innych dokumentów będących podstawą dokonanych zapisów w tych księgach.

Dokumentację opisującą przyjęte zasady (politykę) rachunkowości ustala w formie pisemnej i aktualizuje – w miarę potrzeby – kierownik jednostki, co wynika z art. 10 ust. 3 uor.

Budując ZPK, należy pamiętać o trzech bardzo istotnych przepisach uor. Muszą one być zawsze wzięte pod uwagę przy planowaniu technicznych rozwiązań księgowych.

Po pierwsze, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 11 uor, ilekroć w ustawie jest mowa o przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości – tylekroć rozumie się przez to wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych. ZPK musi uwzględniać przyjęte zasady związane z wyceną aktywów i pasywów, ustalaniem wyniku finansowego, sporządzaniem sprawozdań finansowych i uwzględnianiem innych potrzeb informacyjnych użytkowników systemu rachunkowości.

Po drugie, art. 4 ust. 1 uor wskazuje, że jednostki muszą stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Zatem ZPK musi być tak skonstruowany, aby umożliwiał dostarczenie rzetelnych i wiernie odzwierciedlających stan faktyczny informacji.

Po trzecie, art. 8 ust. 1 uor przypomina, że określając zasady (politykę) rachunkowości, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności. A zatem należy zadbać o odpowiednią szczegółowość poziomów gromadzenia danych i zapewnić elastyczność ZPK, jeśli pojawi się potrzeba pozyskania innych nowych danych. Kierownicy jednostek powinni zastanowić się, czy uproszczenia nie przyniosą więcej szkody niż korzyści.

Więcej znajdziesz w wersji pełnej publikacji

Tematy publikacji w pełnej wersji

Rozdział 1. Polityka rachunkowości w organizacji pozarządowej

Rozdział 2. Ogólna charakterystyka kont zespołu 0

Rozdział 3. Ogólna charakterystyka kont zespołu 1

Rozdział 4. Ogólna charakterystyka kont zespołu 2

Rozdział 5. Ogólna charakterystyka kont zespołu 3

Rozdział 6. Ogólna charakterystyka kont zespołu 4

Rozdział 7. Ogólna charakterystyka kont zespołu 5

Rozdział 8. Ogólna charakterystyka kont zespołu 6

Rozdział 9. Ogólna charakterystyka kont zespołu 7

Rozdział 11. Zasady składania sprawozdań finansowych

Wzór sprawozdania finansowego według załącznika nr 6 do UoR

Wzór sprawozdania finansowego według załącznika nr 1 do UoR

Przygotowanie do wersji elektronicznej: RASTER studio, 603 59 59 71