Polskie zmory. Psychoanaliza w międzywojniu. Wybór tekstów - ebook

Książka jest kontynuacją oraz dopełnieniem antologii Od Jekelsa do Witkacego. Psychoanaliza na ziemiach polskich pod zaborami 1900‒1918 i realizuje dwa odmienne, choć uzupełniające się wzajemnie cele. Po pierwsze więc, pokazuje, że wbrew pokutującym nie tylko wśród laików opiniom psychoanaliza stanowiła w Polsce okresu międzywojnia realną siłę. Wywołała w rodzimych kręgach intelektualnych spory oddźwięk oraz zyskała grono oddanych zwolenników i zwolenniczek. Upewniają o tym fascynujące teksty zawarte w tej antologii. Wśród ich autorek i autorów znaleźć można zarówno postaci znaczące i szanowane w swoich środowiskach profesjonalnych (jak choćby Tadeusz Bilikiewicz, Stefan Borowiecki, Maurycy Bornsztajn, Gustaw Bychowski czy Natalia Zylberlast-Zandowa), jak i osoby mniej znane, stanowiące jednak „sól” naszej freudowskiej „ziemi”. Po drugie jednak, Polskie zmory prowokują do pytań, które dotyczą nie tylko przeszłości „polskiej psychoanalizy”, lecz również naszej trudnej współczesności. Czy bogata obecność psychoanalizy w piśmiennictwie i debatach intelektualnych międzywojnia „przeorała” świadomość Polaków i dokonała jej trwałej transformacji? Czy doprowadziła w Polsce do zmiany stosunku do takich kwestii jak podmiotowość i wolna wola, świadomość i nieświadomość, erotyka i seksualność, przemoc i rywalizacja? Lektura pozwala samodzielnie odpowiedzieć na te pytania i stwarza okazję do pogłębionej refleksji na temat naszej „narodowej” tożsamości oraz zastanowienia się nad tym, kim jesteśmy teraz i kim pragnęlibyśmy być w przyszłości.

Objaśniając w błyskotliwym wprowadzeniu do tego tomu, dlaczego „psychoanaliza nam się nie udała”, Bartłomiej Dobroczyński rzuca mocne światło na rdzeń kultury polskiej. Nie inaczej jest w samej antologii: także za pośrednictwem symfonii głosów cudzych antologiście udaje się mówić o naszym kraju. Po pierwsze dlatego, że dzięki tym głosom otrzymujemy nieoczywisty wgląd w międzywojenną Polskę. Po drugie dlatego, że możemy tu obcować z siłami, które starały się wzbogacić naszą katolicko-szlachecko-chłopską kulturę o perspektywę psychoanalityczną, oraz tymi, które owym próbom się przeciwstawiały i które okazały się potężniejsze. Stąd też ta sumienna antologia jest po prostu arcyważną książką o Polsce.
Adam Lipszyc

Bartłomiej Dobroczyński (ur. 1958) – psycholog, dr hab., profesor nadzwyczajny w Instytucie Psychologii UJ. Zajmuje się historią psychologii, psychopatologii i psychoanalizy, irracjonalizmem, a także sztuką i alternatywnymi ruchami kulturowymi. Autor m.in. książek: New Age. Il pensiero di una ‘nuova era’ (1997), Idea nieświadomości w polskiej myśli psychologicznej przed Freudem (2005), Niezabliźniona rana Narcyza. Dyptyk o nieświadomości i początkach polskiej psychoanalizy (2018, z Mirą Marcinów) oraz Historia polskiej myśli psychologicznej. Wydanie nowe (2019, z Teresą Rzepą).

Nota redakcyjna

Podziękowania

Bartłomiej Dobroczyński, Polskie zmory, czyli dlaczego psychoanaliza nam się nie udała

TEKSTY WPROWADZAJĄCE: ORTODOKSJA I REWIZJA

Gustaw Bychowski (1895–1972)

Gustaw Bychowski, Rozmowa z Freudem

Gustaw Bychowski, Istota i możliwości lecznicze psychoanalizy

Maurycy Bornsztajn (1874–1952)

Maurycy Bornsztajn, Życie płciowe kobiety w świetle psychoanalizy

Roman Markuszewicz (1894–1946)

Roman Markuszewicz, O działalności naukowej śp. dra Adama Wizla

Roman Markuszewicz, Wstępny zarys psychopatologii popędu samozachowawczego

Stefan Borowiecki (1881–1937)

Stefan Borowiecki, Stosunek jednostki do otoczenia w nerwicach

Tadeusz Bilikiewicz (1901–1980)

Tadeusz Bilikiewicz, Psychopatologia marzenia sennego

Kazimierz Golonka (1902–1979)

Kazimierz Golonka, Psychoanaliza Stekla

MIĘDZY TECHNIKĄ TERAPEUTYCZNĄ A HERMENEUTYKĄ: PSYCHOANALIZA W DZIAŁANIU

Stefan Błachowski (1889–1962)

Stefan Błachowski, Stefan Borowiecki, Epidemia psychiczna w Słupi pod Środą

Jakub (vel Jakób) Frostig (1896–1959)

Jakub Frostig, Analiza tremy koncertowej jako przykład metody

Norbert Praeger (1899–?)

Norbert Praeger, Analiza przypadku niemocy płciowej oraz uwagi krytyczne o metodzie psychoanalitycznej

Władysław Matecki (1895–1941)

Władysław Matecki, O popędach destrukcyjnych

Jan Władysław Nelken (1876–1940)

Jan Nelken, Humanizacja wojny w świetle zagadnień higieny psychicznej

Henryk Higier (1866–1942)

Henryk Higier, Lekarz a rasa i wyznanie

Henryk Higier, Psychoterapia a rasizm

PSYCHOANALIZA A LITERATURA I PEDAGOGIKA

Marian Albiński (ps. jaks) (1892–1978)

Marian Albiński, Stan badań psychoanalitycznych w zakresie twórczości literackiej

Stanisław Higier (1894–1942)

Stanisław Higier, Literatura i psychoanaliza

Józef (Kretz) Mirski (1882–1943)

Józef Mirski, Psychoanaliza a pedagogia

KOBIETY W PSYCHOANALIZIE

Helena Renata Katzówna (1895–1942)

Helena Katzówna, W sprawie opieki wychowawczo-lekarskiej dzieci neurotycznych i wychowawczo zaniedbanych

Natalia Zylberlast-Zand (1883–1942)

Natalia Zandowa, Histeria ze stanowiska teorii Freuda

Natalia Zandowa, Znaczenie praktyczne teorii Freuda

Henryka Gottliebowa (1882–1959)

Henryka Gottliebowa, Psychoanaliza i psychoterapia w ginekologii

Jeanette (Janina) Fraenklowa (1899–1931)

Jeanette Fraenklowa, Analiza przypadku schizofrenii

KRYTYKA PSYCHOANALIZY

Stefan Szuman (1889–1972)

Stefan Szuman, Krytyczny pogląd na znaczenie psychoanalizy dla badań twórczości poetyckiej

Józef Pastuszka (1897–1989)

Józef Pastuszka, Psychoanaliza

Antoni Feliks Mikulski (1872–1925)

Antoni Mikulski, Teoria Freuda

Abraham (Abram) Wirszubski (1871–1943)

Abraham Wirszubski, Ocena krytyczna nauki Freuda

Indeks osobowy