Praca Przedszkola Niepublicznego z Oddziałami Integracyjnymi im. bł. Bolesławy Lament „Promyczki” w Lublinie – 2005-2015 - ebook

Wstęp

„Trzeba nam też pamiętać, że dzieła Boże nabierają siły żywotnej wśród przeciwności. Powtarzajmy często w głębi dusz: Jezus będzie panował! A ja będę narzędziem w Jego rękach”.

bł. Bolesława Lament.¹

Źródłem inspiracji dla powstania tej publikacji jest zbliżająca się 10. rocznica istnienia Przedszkola Niepublicznego z Oddziałami Integracyjnymi im. bł. Bolesławy Lament w Lublinie. Cieszę się, że najpierw były marzenia i plany, a obecnie już jest widoczny początek dzieła pracy wychowawczo-dydaktyczno-opiekuńczej naszej placówki. Ta książka to nie podręcznik o integracji ani przewodnik po przedszkolu, to raczej próba przedstawienia efektów naszych wieloletnich już działań, gdyż przedszkole istnieje 19 lat, natomiast w nowym budynku i w takim kształcie jak obecnie 10. Dużo się pisze o pracy w przedszkolu i rozwoju dzieci w tym wieku. W tej instytucji wspomagającej wychowanie w rodzinie, bardzo ważnym zadaniem jest tworzenie warunków integralnego rozwoju i edukacji dziecka, przygotowanie go do życia społecznego oraz realizowania obowiązków szkolnych.

O tym, że świeci i ich słowa są ponad czasem, możemy się przekonać choćby z zapisanych przy każdym rozdziale słów bł. Bolesławy Lament, naszej Założycielki. Jej wskazania dotyczące wymiaru duchowego i ukierunkowania na wartości najwyższe pozostają wciąż aktualne i są podstawą klimatu wychowawczego i motywacji służby wychowankom. Kształtowanie ich szlachetnego charakteru i silnych zasad życiowych, opartych na miłości Boga i bliźniego, rozpoczyna się od najmłodszych lat, by jako podstawowe i główne towarzyszyły im w całym życiu. W poszczególnych rozdziałach książki Autorki zaprezentowały podstawy, podmioty i najdrobniejsze szczegóły naszej pracy opiekuńczo-wychowawczej z dziećmi i ich rodzinami.

Zgodnie z charyzmatem Zgromadzenia, misja jest realizowana „szczególnie przez dostępne formy wychowania i nauczania chrześcijańskiego dzieci (…) oraz ewangeliczne świadectwo własnego życia i ofiarną pracę”² sióstr bezpośrednio zaangażowanych w posługę dzieciom. Słowa są mocne i wymagające. Podejmujemy to zobowiązanie z radością i odpowiedzialnością. Cały zespół, który współdziała na rzecz wychowania i kształcenia młodego człowieka w tym ważnym okresie rozwoju, jakim jest wiek przedszkolny, najpierw sam pragnie kształtować własne życie mocno zakorzenione w Chrystusie, a dopiero potem daje przykład. Według słów bł. Bolesławy: albo jesteśmy godni naśladowania albo odwrotnie.

Powstanie przedszkola z oddziałami integracyjnymi, jak pamiętam, było związane z potrzebami środowiska i, co roku , coraz większą liczbą zgłaszających się rodzin z prośbą o przyjęcie dzieci. Starania Zgromadzenia były wielkie, by utworzyć tak wspaniały i wielki „dom dla dzieci” jako przedszkole, z bogatym zapleczem dydaktycznym, wyposażeniem i otoczeniem. Zadania przedszkola są piękne i zaszczytne, bo codziennie spotykamy się i oddziałujemy na rodziny. Ważna jest nasza postawa i czytelne świadectwo życia w Bogu, by łaska, choć niewidzialna, ale przepływała przez rodziny, by doświadczały one dobra, miłości i Bożej pomocy w codziennych sprawach.

Powstanie tej książki jest wielkim przedsięwzięciem wielu osób. Jako siostra misjonarka Świętej Rodziny wiele razy w życiu doświadczałam bezinteresownej i zaskakującej pomocy dawniej i w obecnym czasie. Dziękuję Pani Justynie Truskolaskiej, Wolontariuszkom i całej Kadrze Pedagogicznej Przedszkola za przygotowanie materiałów i poświęcony czas oraz codzienną, gorliwą i sumienną pracę z dziećmi nad ich rozwojem.

Niechaj pochylanie się nad kolejnymi stronami tej pozycji będzie dla czytających okazją do refleksji nad rozwojem dziecka i towarzyszeniem mu w cennym czasie wzrostu całego młodego człowieka, zwłaszcza tego najsłabszego i potrzebującego zauważenia czy pomocy, niepełnosprawnego.

W październiku nasza społeczność Przedszkola, jak i Zgromadzenie pragnie podkreślić, że w Lublinie dzieci rozwijają talenty i bawią się w nowym, wspaniałym, kolorowym przedszkolu już 10 lat. Ta mała, ale ważna rocznica usposabia nas do wdzięczności Bogu, za Jego stałą opiekę i otrzymywane błogosławieństwo. Dlatego tę książkę dedykujemy wszystkim Dobrodziejom, Przyjaciołom i Współpracownikom. Wspominając trud podkreślamy, że warto podążać za wezwaniami i służyć drugiemu człowiekowi.

Lublin, dnia 2.06.2015 r.

s. Dawida Danuta WyszkowskaRozdział 1. Bł. Bolesława Lament – życie i dzieło

„Trzeba mieć energię do czynu, lecz żyć w równowadze ducha swego”

(bł. Bolesława Lament)

Bolesława Maria Lament urodziła się 3 lipca 1862 w Łowiczu, zmarła 29 stycznia 1946 roku w Białymstoku, mając 84 lata. Jej życie i działalność zostały w pełni doceniona przez papieża św. Jana Pawła II, który beatyfikował ją 5 czerwca 1991 roku, podczas swojej IV pielgrzymki do Polski.

1.1. Dzieciństwo i młodość

Dzieciństwo i młodość Bolesławy Marii Lament upływały pod zaborem rosyjskim, w wielodzietnej, katolickiej rodzinie polskiej oraz w rosyjskiej szkole. Rodzina dała jej doświadczenie wspólnotowości i religijności, radości, a także odpowiedzialności. Szkoła zaś - wykształcenie i zawód, ale i upokarzające doświadczenia związane z rusyfikacją.

a. środowisko rodzinne Bolesławy

Bolesława Maria Lament urodziła się w rodzinie rzemieślniczej. Jej ojciec był szewcem, a matka zajmowała się wychowywaniem ośmiorga dzieci oraz prowadzeniem gospodarstwa domowego. Bolesława była najstarsza z rodzeństwa, miała cztery siostry i trzech braci. Troje z nich (dwie siostry i brat) zmarło wcześnie - w wieku dziecięcym, natomiast jeden z braci,19-letni Stefan, zginął podczas ratowania tonącego przyjaciela.

Matka - spokojna, opiekuńcza, głęboko wierząca, ukończyła pensję sióstr bernardynek³, co pozwoliło jej potem uczyć własne dzieci religii, historii i miłości do Ojczyzny, wbrew duchowi panującemu w rządowej szkole. Ojciec surowy, powściągliwy i małomówny, okazywał troskliwość oraz szacunek dla żony i dbałość o dzieci, a także pracowitość. Oboje rodzice stanowili dla niej wzór cnót chrześcijańskich. Jako najstarsza z rodzeństwa była dla młodszych dzieci wychowawczynią i nauczycielką, pomocną córką, przykładem dla swoich sióstr Stanisławy i Marii, które później wstąpiły do Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny⁴.

Rodzina Bolesławy była zintegrowana, spójna, zgodna, pracowita i religijna, a także stosunkowo zamożna. Dała dzieciom nie tylko wychowanie, ale też odpowiednie wykształcenie i zawód. Po ukończeniu szkoły i kursów krawieckich przez Stanisławę i Bolesławę, ojciec założył dla córek pracownię krawiecką w Łowiczu.

b. szkoła

Bolesława była pilną uczennicą, w wieku 14 lat ukończyła z wyróżnieniem rosyjskie gimnazjum w Łowiczu. Ze względu na politykę rusyfikacyjną dzieci i młodzież mogły w szkole mówić wyłącznie po rosyjsku, zmuszano je do uczestnictwa w nabożeństwach prawosławnych, wpajano miłość do Rosji i cara. Między rodzicami, a niekiedy i uczniami, z różnych wyznaniowo rodzin, panowały często niezrozumienie i niechęć lub wręcz wrogość, unikano codziennych kontaktów. Ze względu na obecność zarówno polskich, jak i rosyjskich uczniów w gimnazjum, Bolesława stała się również świadoma różnic pomiędzy narodami i potrzeby tolerancji dla osób o różnym pochodzeniu. Doświadczane w tym czasie konflikty pomiędzy katolikami i prawosławnymi powoli kształtowały wrażliwość nastoletniej Bolesławy w kierunku dążenia do jedności chrześcijan. Ukończone w wieku 14 lat gimnazjum dało jej prawo do nauczania w szkole podstawowej i zawód nauczycielski. Jednak przy wsparciu rodziców kontynuowała swoją edukację najpierw na kursie krawieckim w Łowiczu. Po ukończeniu kursów krawieckich w rodzinnym mieście, w zakładzie krawieckim „Pracownia Krawiecka Jakub Zelman i Syn”, siostry Bolesława i Stanisława ukończyły w latach 1878 - 1882 dwuletni kurs krawiecki i uzyskały w słynnym domu mody „Magazyn Mód Damskich i Męskich Bogusława Hersego”⁵ w Warszawie dyplom.

c. młodość – pierwsza praca i życie zakonne

Pierwszą pracą podjętą przez Bolesławę było krawiectwo. Wraz z rodzoną siostrą Stanisławą prowadziła własny zakład w Łowiczu, co pozwoliło jej wykorzystać zdolności organizacyjne i talenty krawieckie. Ta działalność wymagała dużej przedsiębiorczości oraz inicjatywy, ale także poświęcenia. W wieku 22 lat (a więc w 1884 roku) wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Rodziny Maryi. Jako siostra tego zgromadzenia pełniła rolę wychowawczyni i nauczycielki w szkołach w Petersburgu, Odessie, Iłłukszcie oraz Symferopolu na Krymie. Jednak wobec wielu pojawiających się wątpliwości co do wyboru drogi życiowej, przed złożeniem profesji wieczystej, za radą swego spowiednika, wróciła do domu, do Łowicza⁶.

1.2. Praca zawodowa i działalność charytatywna

Po raz pierwszy Bolesława zamieszkała w Warszawie przed przystąpieniem do Zgromadzenia Sióstr Rodziny Maryi, do którego wstąpiła razem z siostrą, rezygnując z prowadzenia zakładu krawieckiego. Powróciła do Warszawy z rodziną po opuszczeniu Zgromadzenia i śmierci ojca. Podjęła decyzję za radą spowiednika, który skierował uwagę Bolesławy na potrzeby zaniedbanej młodzieży. Prowadziła zakład krawiecki na warszawskiej Pradze, równocześnie z Domem Noclegowym dla bezdomnych. Działalność ta trwała dziesięć lat. Bolesława wykazywała się wielką wytrwałością i troską o życie materialne, duchowe i religijne swoich podopiecznych, a przede wszystkim o ich powrót do Boga. Po tragicznej śmierci młodszego brata Stefana i pod wpływem kierownika duchowego o. Honorata Koźmińskiego, zdecydowała się ponownie na życie zakonne. Wówczas, w 1903 roku, za jego radą, udała się do Mohylewa nad Dnieprem (obecna Białoruś), aby poprowadzić placówkę wychowawczą powstałą z inspiracji ziemianki L. Sianożęckiej i przez nią również finansowaną. Tak zaczęła się powtórna, wieloletnia działalność Bolesławy na terenach ówczesnej Rosji⁷. W 1905 roku, w Mohylewie, z pomocą o. Feliksa Wiercińskiego założyła Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny, którego została pierwszą przełożoną (aż do 1935 roku). Celem zgromadzenia było umacnianie katolików w wierze oraz zjednoczenie chrześcijan. Działalność na terenie Rosji Bolesława rozpoczęła w 1907 roku od Petersburga, gdzie podjęła pracę na rzecz dzieci i młodzieży, razem ze swoimi towarzyszkami ze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny. Pomimo prześladowań siostry prowadziły swoją aktywność do roku 1921, narażając się na niewolę, cierpiąc biedę, głód i zimno. Ponieważ działania sióstr w tym czasie pozostawały niezgodne z prawem, groziło im również więzienie i zsyłka na Syberię, co spotkało jedną z nich. Bolesława przebywając w Rosji w 1913 roku złożyła śluby wieczyste.

1.3. Utworzenie i rozwój Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny

Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny Bolesława założyła – jak wspomniano – w roku 1905 na Białorusi, w Mohylewie pod kierunkiem i opieką ojca Feliksa Wiercińskiego SJ. Celem, który przed sobą postawiła, było zjednoczenie chrześcijan wschodnich z Kościołem Katolickim, a także umacnianie w wierze katolików, zwłaszcza w tych trudnych dla osób wierzących warunkach. Ponadto wciąż poświęcała się wychowaniu i nauczaniu dzieci i młodzieży oraz pomocy każdej osobie, która tego potrzebowała. Ze względu na władze carskie działalność Zgromadzenia musiała jednak pozostać w ukryciu. Charyzmat Zgromadzenia oparła na fragmencie Ewangelii świętego Jana, który podkreśla jako wartość jedność oraz umacnianie w wierze:

„Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty Ojcze we mnie, a ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty mnie posłał.” (por. J 17, 21).

Ponadto niezastąpionym wzorem dla m. Bolesławy oraz jej towarzyszek była Święta Rodzina, której imieniem Bolesława zdecydowała się nazwać Zgromadzenie.

W 1907 roku w Petersburgu powstał pierwszy dom obejmujący sierociniec przy parafii św. Kazimierza, a pięć lat później również przy parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W 1913 roku powstał dom w Wyborgu, w Finlandii. Działalność Zgromadzenia obejmowała też progimnazjum i internat dla dziewcząt z rodzin katolickich oraz prawosławnych.

W późniejszych latach władze komunistyczne zlikwidowały wszystkie domy Towarzystwa Świętej Rodziny. Siostry działały mimo to do roku 1921, kiedy wyjechały do Polski, aby już rok później rozpocząć działalność w Chełmnie i innych diecezjach w centralnej i wschodniej Polsce. Założenia zgromadzenia w Polsce pozostały niezmienione, siostry skupiały się na pomocy najbardziej potrzebującym bez względu na wiarę czy pochodzenie, szerzyły religię chrześcijańską pracując w małych miejscowościach, położonych daleko od kościoła. Matka Bolesława zarządzała Zgromadzeniem do 1935 roku.

1.4. Współcześnie działające placówki oświatowe i opiekuńczo-wychowawcze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny

„Każdy bliźni to nasz brat, za którego zbawienie, uświęcenie my częściowo odpowiadamy, jeśli nie podamy mu ręki”

(bł. Bolesława Lament)

W okresie, w którym Matka Bolesława przewodziła Zgromadzeniu, siostry prowadziły działalność wychowawczo-naukową (szkoły zawodowe, gimnazja, pensjonaty internaty, przedszkola, żłobki, sierocińce) oraz charytatywną (stołówki dla bezrobotnych, domy noclegowe dla bezdomnych, domy emerytek). Miasta, w których zostały otwarte domy to: Chełmno, Łomża, Piątnica, Ratowo, Żytomierz, Szpanów, Brześć, Prużan, Raczkany, Derewno, Nieźwiedzica, Krzywoszyn, Łahiszyn, Pińsk, Szereszew, Baranowicze, Rudka, Wilno, Słonim, Albertyn, Oszmiana, Holszany, Konstantynów, Roś, Białystok oraz Warszawa, natomiast poza Polską we Włoszech (Rzym) oraz w Estonii (Tallin).

W okresie wojennym siostry przeżywały ciężki okres prześladowań, natomiast tuż po wojnie rozpoczął się czas prężnego rozwoju Zgromadzenia. Otwierano nowe domy między innymi w Giżycku, Konstantynowie koło Łodzi, Olsztynie, Hajnówce, Mrągowie, Szczytnie, Mławie, Reszlu, Ornecie, Kętrzynie i Lidzbarku. Władze komunistyczne ograniczały działalność Zgromadzenia, jednak mimo to w chwili obecnej trzysta pięćdziesiąt sióstr kontynuuje dzieło bł. Bolesławy Lament w 22 ośrodkach w Polsce i poza jej granicami: w Rosji, na Litwie, Białorusi, w Tanzanii, Kenii, Zambii oraz we Włoszech i w Stanach Zjednoczonych Ameryki i na Florydzie. W tych miejscach 38 sióstr prowadzi lekcje religii w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach ponadgimnazjalnych, troszcząc się o rozwój duchowy i religijny wychowanków, a także tworząc dodatkowe grupy spotkaniowe: schole, koła misyjne, Podwórkowe Koła Różańcowe, Promyki Maryi, Apostolstwo Modlitwy oraz Dzieci Bożych. Ponadto kontynuują dzieło nauczania i wychowania dzieci i młodzieży we własnych placówkach oświatowo-wychowawczych, do których należy pięć przedszkoli, szkoła podstawowa, gimnazjum oraz świetlica socjoterapeutyczna NAZARET⁸.

Siostry Misjonarki Świętej Rodziny angażują się w pracę dobroczynną jako pielęgniarki w szpitalach i hospicjach oraz opiekunki parafialne, nie ograniczają się do fachowej pomocy, ale również pomagają w przetrwaniu ciężkiego okresu choroby, pogodzeniu się ze śmiercią i pogłębianiu wiary. Celem sióstr pielęgniarek jest także dyskretna ewangelizacja własnego środowiska pracy w służbie zdrowia, poprzez postawę poświęcenia, szacunek dla człowieka i ludzkiego życia. Współpracują także z młodymi wolontariuszami w hospicjach. Na terenie parafii siostry opiekunki poświęcają swój czas oraz uwagę potrzebującym, przychodzą im z codzienną pomocą, a także zachęcają do wspólnej modlitwy i angażują się w organizację zbiórek darów, organizują kolonie dla dzieci i młodzieży w okresie letnim, a w zimie wigilię dla samotnych. W każdym z tych środowisk siostry zwracają uwagę na katechizację osób, które nawiązują z nimi kontakt i pogłębianie ich wiary⁹.

1.5. Koncepcja wychowania podejmowana przez Zgromadzenie w duchu charyzmatu bł. Bolesławy, opracowana przez s. Łucję Czechowską

„Mamy zdążać do tego, aby wyrobić w naszych wychowankach charakter i silne zasady życiowe, oparte na miłości Bożej i bliźniego, które mają im jako podstawowe i główne zasady towarzyszyć w życiu całym.”

(bł. Bolesława Lament)

Koncepcja i zadania wychowawcze Zgromadzenia wynikają z charyzmatu, a więc daru Ducha Świętego, który siostry realizują w swej pracy – jednoczeniu chrześcijan i umacnianiu w wierze. Koncepcja wychowania, którą realizuje Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny opiera się na wierze katolickiej, nauczaniu Kościoła i personalizmie chrześcijańskim. Punktem wyjściowym tej koncepcji jest godność wychowanków i wychowawców jako niezbywalna wartość osoby, co wywodzi się z założenia, że każdy człowiek jest wolny i rozumny. Kładzie nacisk na równoległy rozwój duszy i ciała - dwóch równoważnych elementów istoty ludzkiej.

W systemie tym wychowanie zdefiniowane jest nie tylko jako relacja pomiędzy wychowawcą a wychowankiem, ale również jako nieustanny proces samodoskonalenia się – samowychowania, zarówno przez dorosłego, jak i przez dziecko. Podkreślone jest znaczenie kierowania podopiecznych w stronę życia wiecznego, odnosząc się do wartości ostatecznych. Uczą wychowanków zdolności odróżniania dobra od zła, podejmowania właściwych decyzji i realizacji cnót chrześcijańskich w życiu codziennym. Celem tego systemu jest zatem kształtowanie osoby tak, aby służyła ona społeczności, w której żyje. Wychowanie personalistyczne jako podstawę dla rozwoju moralności przyjmuje idee wywodzące się z Ewangelii, oparte na życiu i działaniach Chrystusa oraz jego stosunku do każdej osoby, niezależnie od jej płci, wieku oraz możliwości psychicznych i fizycznych.

System ten zakłada, że wychowawca musi odznaczać się specyficznymi cnotami i umiejętnościami, być mistrzem, który kieruje się znajomością wychowanka, jego dobrem (pojętym jako rozwój osobowy w perspektywie życia wiecznego) i miłością. Nadrzędną cechą wychowawcy jest umiejętność dostrzegania niepowtarzalności i indywidualności dziecka, przy jednoczesnym poszanowaniu jego wolności. Powinien on stanowić inspirację, wzór do naśladowania, tak aby obserwując jego poczynania wychowanek potrafił odnaleźć się w społeczeństwie i wyznaczać adekwatne dla siebie cele życiowe. Jedynie osoba, która pracuje nad własnym rozwojem, może zachęcić podopiecznych do nieustannego dążenia do wierności ideałom chrześcijańskim. Bł. Bolesława Lament pisze: „Trzeba nam samym świecić przykładem zawsze i wszędzie, gdyż dziatwa – młodzież pilnie śledzą swoich wychowawców nauczycieli, toteż będziemy dla nich zbudowaniem lub odwrotnie”.

Koncepcja wychowania realizowana przez Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny zakłada wychowanie integralne, mające na celu zrównoważony rozwój fizyczny, umysłowy, społeczny, kulturowy, moralny oraz religijny. Sposoby realizacji doskonalenia wychowanków w tym zakresie według bł. Bolesławy oraz matki Łucji zostaną pokrótce omówione niżej¹⁰.

Wspomagając podopiecznego w rozwoju fizycznym siostry zwracają uwagę na doskonalenie zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez kształtowanie postaw, naukę zasad higieny oraz edukację w zakresie profilaktyki chorób, a także podejmowania leczenia. Ważne są ćwiczenia fizyczne w formie zabaw ruchowych, aktywność na świeżym powietrzu oraz gimnastyka z elementami gimnastyki korekcyjnej. Duże znaczenie mają spacery i wycieczki oraz poznawanie przyrody. Celem tych działań jest wytworzenie i utrwalenie nawyków dbałości o zdrowie fizyczne.

Praca nad rozwojem umysłowym wychowanka opiera się na nauczaniu zgodnym z zasadami wiary katolickiej oraz na aktualnych wymogach i standardach oświatowych. Są one podstawą do tworzenia programów wychowawczo-dydaktycznych oraz funkcjonowania placówek. Określają też zakres przekazywanych wychowankom umiejętności i wiedzy w aspekcie różnych obszarów edukacyjnych oraz metody rozwoju struktur poznawczych takich, jak spostrzeganie, myślenie, pamięć, uwaga, wyobraźnia i mowa.

Za podstawę wychowania społecznego uznaje się dążenie do naśladowania Świętej Rodziny, która stanowi ideał relacji między małżonkami oraz rodzicami i ich dziećmi. Wychowanie w dobrze funkcjonującej rodzinie jest najbardziej skuteczne i trwałe, zwłaszcza, gdy rodzice i inni członkowie rodziny stanowią dla dzieci wzór do naśladowana. Z tego względu wychowanie powinno obejmować nie tylko podopiecznych, ale całe ich rodziny, co określa się jako oddziaływanie formacyjne i duchowe oraz pedagogizację rodziny. Tym, co przede wszystkim powinno zostać wdrożone w życie każdej małej społeczności, jaką stanowi system rodzinny, jest posłuszeństwo dzieci, ich uczestnictwo w codziennych obowiązkach oraz pomoc rodzicom w pracy, przy jednoczesnym poszanowaniu godności dziecka, jego indywidualności i prawa do rozwoju w moralnie zdrowej atmosferze. Dbamy o to, bo dobra atmosfera w domu jest podstawą prawidłowego rozwoju dziecka.

Przedszkole, jako placówka oświatowo-wychowawcza, ma na celu kształtowanie relacji wychowanka nie tylko z członkami rodziny, ale także z osobami nie należącymi do niej, a więc jego uczestniczenie w szerszej społeczności. Ze względu na ekumeniczne założenia tego systemu wychowawca stara się kształtować w podopiecznych postawę szacunku dla odmiennych poglądów religijnych. Ponadto ze względu na personalizm chrześcijański u wychowanków kształtuje się umiejętność otwarcia na innych oraz postawę akceptującą drugiego człowieka, uwrażliwiając ich na niezbywalną godność każdej osoby niezależnie od jej przekonań, pochodzenia i właściwości: wieku, płci, czy stanu zdrowia. Dodatkowo podejmowane są starania, aby każde z dzieci rozwijało swoje talenty i zainteresowania.

Ważnym środowiskiem wychowawczym, które należy uwzględnić w zakresie rozwoju społecznego, jest wspólnota lokalna. Postawą, która powinna zostać ukształtowana w rezultacie jej oddziaływań , jest znajomość oraz szacunek dla dziedzictwa własnego kraju i jego kultury. W tym celu dzieci uczestniczą w koncertach zapoznających je z muzyką i poezją polską, w lekcjach tańców narodowych, akademiach patriotycznych, zajęciach związanych z polską historią i kulturą. Rezultatem tak pojętego wychowania społecznego powinna być zatem postawa patriotyczna, nie zaś nacjonalistyczna - kolejny raz należy zatem podkreślić wagę szacunku dla różnic kulturowych.

Istota rozwoju kulturowego dziecka zawiera się w wychowaniu estetycznym oraz nauce kultury osobistej. Pierwszy z tych elementów to kształtowanie wrażliwości na piękno poprzez zapoznawanie dzieci z dziełami sztuki, literaturą, muzyką, tańcem, ale również ukazywanie piękna przyrody poprzez wycieczki krajoznawcze, filmy edukacyjne, spacery. W tym obszarze znajduje się również dbałość o rozwój artystyczny wychowanków i danie im możliwości nie tylko odbierania sztuki, ale również tworzenia jej i rozwijania własnych talentów. Drugim elementem tego rozwoju jest nauka kultury osobistej, słowa, sposobu bycia, estetyki wyglądu zewnętrznego oraz relacji pomiędzy wychowawcą a wychowankiem.

Za podstawę rozwoju moralnego uznaje się wartości chrześcijańskie, dlatego też wychowanków kształtuje się tak, aby potrafili postępować zgodnie z Ewangelią. Wartościami nadrzędnymi są miłość i dobroć oraz dążenie do świętości. Wychowanie w tym aspekcie odbywa się poprzez wyrabianie cnót i wykorzenianie wad, naukę kierowania się ku dobru oraz unikania zła. Praktycznie odbywa się to poprzez wdrażanie dzieci do punktualności, dyscypliny, systematyczności, poczucia odpowiedzialności, ale również ukazanie wychowankom radości z życia w prawdzie i realizacji wartości chrześcijańskich w swoich dążeniach. Wychowanek stopniowo uczy się refleksji nad swoim postępowaniem, praktykowania rachunku sumienia i pracy nad sobą.

Celem nadrzędnym wychowania religijnego jest dołożenie wszelkich starań, aby pomóc podopiecznym w osiągnięciu życia wiecznego. Z tego względu w wychowaniu kładzie się nacisk na wzbudzanie miłości do Boga, pogłębianie wiedzy o Nim i świadomość Jego bezwarunkowej miłości do każdego człowieka, a także przekazywanie wiedzy na temat świętych, którzy stają się autorytetem i wzorem do naśladowania na drodze do świętości. W wychowaniu religijnym uwzględnia się też m. in. udział w nabożeństwach (np. majowych, czerwcowych, adoracjach), przygotowanie do sakramentów świętych oraz śpiew.

Ważnym efektem edukacji według koncepcji bł. Bolesławy Lament i s. Łucji Czechowskiej jest wychowanie dobrego człowieka - chrześcijanina i obywatela, przez co rozumie się pełne i satysfakcjonujące uczestnictwo we wspólnocie. Chodzi o wychowanie w przyszłości do odpowiedzialnego podejmowania i pełnienia ról w społeczeństwie i rodzinie, zawodowych oraz obywatelskich przez podopiecznych zarówno w dzieciństwie, młodości, jak i w wieku dorosłym.1 Wszystkie cytowane słowa bł. Bolesławy Lament pochodzą ze zbioru: Bym kochała coraz więcej. Myśli wybrane bł. Bolesławy Lament, przygotowała s. Joanna Babińska MSF, Warszawa 1997, s. 110.

2 Konstytucje Zgromadzenia rozdz. II pkt 11, Komorów 1984, s. 25.

3 Por. A. T. Gronkiewicz, Życie i działalność Bolesławy Marii Lament (1862-1946) Założycielki Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Św. Rodziny, Warszawa 1990, s. 12

4 Tamże, s. 32

5 Tamże, s. 75-78.

6 E. Korbut MSF, Duchowość Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny w świetle pism Założycielki – bł. Bolesławy Lament i dokumentów Zgromadzenia, UKSW Sekcja Teologii Duchowości, Mistyka Polska 137, Warszawa 2014, s. 427-430.

7 Bolesława Lament, mtrojnar.rzeszow.opoka.org.pl/swieci/boleslawa_lament/zycie.html (20 lutego 2015); Por. też: E. Korbut MSF, tamże, s. 428-429.

8 Działalność zgromadzenia, http://www.misjonarki-swietej-rodziny.org/zgromadzenie_dzialalnosc.html (21. stycznia 2015)

9 Nasza Patronka, http://www.promyczki.lublin.pl/, (29. stycznia 2015) (20 stycznia 2015)

10 J. A. Morzyc MSF, Koncepcja wychowania bł. Bolesławy Lament, http://www.promyczki.lublin.pl/, (20. stycznia 2015)