Prawo gospodarcze prywatne. Podstawowe instytucje - ebook

PRZEDMOWA

W dobie poszukiwań optymalnej formy opracowań dla potrzeb rozwijania nauki w szkolnictwie wyższym przeważa tendencja, w której dąży się do maksymalnej zwięzłości tekstu. Niewątpliwie jest to duże wyzwanie dla Autorów i Redaktorów, zwłaszcza w sytuacji rosnącej liczby regulacji prawnych i częstych zmian przepisów, także tych dotyczących prawa gospodarczego prywatnego.

Koncepcja opracowania odpowiadająca tej myśli ma zalety, ale też stwarza wiele niebezpieczeństw. Do nich należy zaliczyć przede wszystkim niebezpieczeństwo zniekształcenia obrazu dyscypliny naukowej, której opracowanie zostało poświęcone, w najważniejszych jej elementach treściowych. Z pewnością nie tylko objętość zawartej tu treści decyduje o wartości wysiłku Autorów i Redaktorów, nie sposób bowiem pominąć celów, którym ma służyć. Przyjmując warunki Wydawcy co do skromnej objętości książki, Autorzy i Redaktorzy dołożyli najwyższej staranności, aby nie zawieść jej Adresatów.

Redaktorów i Autorów wielokrotnie wydawanego „Prawa gospodarczego prywatnego” pod redakcją Teresy Mróz i Mirosława Steca bardzo cieszy życzliwe przyjęcie przez pracowników i studentów wydziałów prawa oraz studentów innych dyscyplin w dziedzinie nauk społecznych.

Dlatego też Autorzy na prośbę Wydawnictwa przedkładają Czytelnikowi nową wersję, zmienioną konstrukcyjnie, zmodyfikowaną treściowo, uaktualnioną i skróconą. Biorąc pod uwagę m.in. te okoliczności, Redaktorzy uznali, że istnieje też potrzeba zweryfikowania składu Autorów podręcznika.

Koncepcja książki jest wynikiem zarówno wieloletnich doświadczeń dydaktycznych, jak i przemyśleń doktrynalnych Autorów – pracowników Uniwersytetu w Białymstoku i Uniwersytetu Jagiellońskiego, Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży. Autorzy zaproponowali ujęcie polegające na połączeniu w jednym opracowaniu podstawowych zagadnień z prawa gospodarczego prywatnego, zagadnień o charakterze ogólnym, prawa spółek i prawa umów gospodarczych z pominięciem prawa papierów wartościowych, które doczekało się kilku samodzielnych i dydaktycznie satysfakcjonujących pozycji. Można zatem stwierdzić, że opracowanie zawiera takie quantum wiedzy i informacji, które wystarcza do, co najmniej należytego, opanowania zawartej w nim problematyki.

Wynikiem merytorycznych dociekań zespołu jest propozycja dotycząca zarówno kwestii natury terminologicznej, jak i konstrukcyjnej. Autorzy przyjmują, że termin „prawo gospodarcze prywatne” odpowiada w większym stopniu obecnemu przedmiotowi regulacji stosunków gospodarczo-prawnych niż określenie „prawo handlowe”. Jest to też wyrazem uznawanej przez Autorów za słuszną szerokiej koncepcji tej gałęzi prawa, obejmującej znaczącą większość sfer działalności gospodarczej, co najlepiej uwidacznia się w strukturze części III książki, przy prezentacji poszczególnych typów umów gospodarczych (m.in. pośrednictwa gospodarczego, inwestycyjnych, transportowych, bankowych czy ubezpieczeniowych). Równie istotne z punktu widzenia idei tego opracowania jest wyodrębnienie części ogólnej. Nie bez znaczenia pozostaje również konkluzja, że nazwa gałęzi i tytuł opracowania nawiązują do klasycznego, ale wciąż podstawowego i generalnego, podziału na prawo prywatne i prawo publiczne. Tym samym prawo gospodarcze prywatne jawi się jako gałąź prawa wyraźnie odrębna od drugiego istotnego działu prawa odnoszącego się do działalności gospodarczej, czyli prawa gospodarczego publicznego. Normy tego ostatniego, wykorzystując metodę administracyjno-prawną, regulują stosunek państwa do gospodarki i jego w niej udziału. O ile ich celem jest cywilizowanie działalności państwa wobec gospodarki i chronienie w szczególności przedsiębiorców przed zbyt daleko idącą ingerencją państwa w ich działalność (C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2010, s. 44 i nast.), o tyle normy prawa gospodarczego prywatnego, wykorzystując metodę cywilnoprawną, opierają się na zasadzie wzajemnej autonomiczności i równorzędności podmiotów stosunków prawnych uczestniczących w działalności gospodarczej. Większość interesów majątkowych uczestników rynkowego obrotu gospodarczego, opartego na fundamentalnej ­zasadzie wolności gospodarczej, artykułowana jest przede wszystkim na poziomie przedsiębiorcy i jego przedsiębiorstwa. Prawo gospodarcze prywatne reguluje majątkowe stosunki gospodarcze, godząc interesy poszczególnych przedsiębiorców z użyciem metody przejawiającej się przede wszystkim w swobodzie kontraktowej i ekwiwalentności świadczeń uczestników obrotu gospodarczego (A. Stelmachowski, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998, s. 47 i nast.).

Określenie prawa gospodarczego prywatnego bazuje więc na dwóch podstawowych kryteriach: podmiotowym i przedmiotowo-funkcjonalnym, które stały się podstawą do skonstruowania struktury wewnętrznej opracowania. Dzieli się ono na trzy części. Pierwsza obejmuje zagadnienia ogólne i zawiera wyjaśnienie podstawowych pojęć, zasad i konstrukcji prawnych z zakresu objętego prawem gospodarczym prywatnym.

Trzonem materii opracowania zamieszczonym po zagadnieniach ogólnych, w części drugiej, jest problematyka organizacyjno-prawnych, najważniejszych form działania przedsiębiorców w obrocie gospodarczym, a więc spółek.

Trzecia część dotyczy umów (kontraktów) zawieranych w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej między przedsiębiorcami lub przez przedsiębiorców z konsumentami. Omówione zostały tu najważniejsze umowy występujące w wybranych, ale najistotniejszych, obszarach działalności gospodarczej według klasycznego schematu ma­jącego zastosowanie w analizie prawnej kontraktów.

Opracowanie napisane jest, jak powiedziano wyżej, przede wszystkim z myślą o potrzebach wydziałów prawa, jednak może być wykorzystywane także na innych kierunkach, zwłaszcza w dziedzinie nauk społecznych. Stanowić tam będzie źródło pogłębienia wiedzy z zakresu reguł prawnych obowiązujących w obrocie gospodarczym. Zawarta w książce analiza mechanizmów działania instytucji prawnych może być przydatna także praktykom wykonującym zawody prawnicze oraz przedstawicielom innych zawodów, w których wymagana jest znajomość prawa w zakresie funkcjonowania obrotu gospodarczego.

Materia objęta zakresem opracowania jest bardzo obszerna. Mimo to Autorzy – biorąc pod uwagę wymogi Wydawnictwa, i założenie, że książka będzie wykorzystywana nie tylko na kierunkach magisterskich, ale także licencjackich – dążyli do maksymalnej zwięzłości tekstu, dokładając równocześnie starań, aby fakt ten nie miał negatywnego wpływu na poziom merytorycznych rozważań opracowania. Książka zawiera niezbędne informacje, a jednocześnie zwraca uwagę czytającego na założenia prawa gospodarczego prywatnego, ma służyć jako baza dla własnych przemyśleń, zachęcić do podjęcia próby rozwiązania kwestii kontrowersyjnych, wskazywać na kierunki myślenia, na sposób dojścia do własnych konkluzji. Ocenę stopnia osiągnięcia tych celów Autorzy pozostawiają Czytelnikom.

W publikacji uwzględniono stan normatywny obowiązujący 31 maja 2021 r.

Redaktorzy

Warszawa, czerwiec 2021 r.WYKAZ SKRÓTÓW

1. Źródła prawa

----------------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KC ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.)
KH Kodeks handlowy z 27.6.1934 r. – nie obowiązuje
KK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 ze zm.)
KM ustawa z 18.9.2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2175 ze zm.)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.)
KP ustawa z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.)
KPA ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.)
KPC ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575 ze zm.)
KRO ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.)
KRSU ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 112 ze zm.)
KSH ustawa z 15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526 ze zm.)
dyrektywa 2006/123/WE dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. WE L Nr 376, s. 36)
ObrIFinU ustawa z 20.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 328 ze zm.)
OchrKonkurU ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 275 ze zm.)
OfPublU ustawa z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 2080 ze zm.)
OgrGospU ustawa z 21.8.1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2399 ze zm.)
OrdPU ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325 ze zm.)
PPU ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1644 ze zm. )
PrBank ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1896 ze zm.)
PrBud ustawa z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm.)
PrLot ustawa z 3.7.2002 r. – Prawo lotnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1970 ze zm.)
PrPrzed ustawa z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 162 ze zm.)
PrRestr ustawa 15.5.2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 814 ze zm.)
PrPoczt ustawa z 23.112012 r. – Prawo pocztowe (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1041 ze zm.)
PrPrzewoz ustawa z 15.11.1984 r. – Prawo przewozowe (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 8 ze zm.)
PrSpółdz ustawa z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 648 ze zm.)
PrUpad ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe (tekst jedn. ­Dz.­U. z 2020 r. poz. 1228 ze zm.)
RachunkU ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 217 ze zm.)
StSDER Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2157/2201 z 8.10.2007 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz.Urz. UE L 294/2001, s. 1)
rozp. 139/ 2004 rozporządzenie Rady (WE) Nr 139/2004 z 20.1.2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) (Dz.Urz. UE L Nr 24, s. 1)
ZasUczestPrzedsZagrU ustawa z 6.3.2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1252 ze zm.)
ZNKU ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1913 ze zm.)
----------------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Organy orzekające

------- --- ------------------------------------
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
SA Sąd Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
SN(7) Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów
TK Trybunał Konstytucyjny
------- --- ------------------------------------

3. Czasopisma

------------ --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Dz.U. Dziennik Ustaw
Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
MoP Monitor Prawniczy
OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach 1933–1952), Orzecznictwo Sądu Naj­wyż­szego (w latach 1953–1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach: 1963–1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecz­nych, w latach: 1982–1989: Izby Cywilnej i Administra­cyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w la­tach: 1990–1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administra­cyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od 1995 roku: Izby Cywilnej)
OSP Orzecznictwo Sądów Polskich (w latach 1957–1989: Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych)
OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych)
Pr. Gosp. Prawo Gospodarcze
Pr. Sp. Prawo Spółek
------------ --- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. Inne skróty

------------- --- --------------------------------------------------------------
art. artykuł
CEIDG Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
cz. część
in princ. in principio
KRS Krajowy Rejestr Sądowy
lit. litera
min. minister
m.in. między innymi
nast. następna (-e, -y)
Nb. numer brzegowy
NBP Narodowy Bank Polski
np. na przykład
Nr numer
orz. orzeczenie
PKD Polska Klasyfikacja Działalności
pkt punkt
por. porównaj
post. postanowienie
poz. pozycja
r. rok
red. redakcja (-ą)
RM Rada Ministrów
rozp. rozporządzenie
s. strona
SE Spółka Europejska
tekst jedn. tekst jednolity
uchw. uchwała
UE Unia Europejska
UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
wyr. wyrok
z. zeszyt
zarz. zarządzenie
zd. zdanie
------------- --- --------------------------------------------------------------