Prawo medyczne i orzecznictwo lekarskie. Repetytorium - ebook

Spis treści

Strona tytułowa

Strona redakcyjna

Wykaz skrótów

AKTY PRAWNE

INNE

Wprowadzenie

1. Prawo medyczne Emilia Sarnacka

1.1. CZYM JEST PRAWO MEDYCZNE?

1.2. WYKONYWANIE DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ

1.2.1. Wybrane pojęcia dotyczące działalności leczniczej

1.2.2. Rodzaje działalności leczniczej

1.2.3. Podział podmiotów leczniczych

1.2.4. Rejestracja podmiotów leczniczych

1.2.5. Zasady funkcjonowania podmiotów leczniczych

1.2.6. Warunki wypisania pacjenta

1.2.7. Identyfikacja pracowników i pacjentów szpitala

1.2.8. Kontrola Ministra Zdrowia

1.2.9. Nadzór nad podmiotami leczniczymi

1.2.10. Działalność lecznicza lekarza/lekarza dentysty w formie wykonywania praktyki zawodowej

1.3. DOKUMENTACJA MEDYCZNA

1.3.1. Rodzaje dokumentacji medycznej

1.3.2. Zasady prowadzenia dokumentacji

1.3.3. Oświadczenia dołączane do dokumentacji

1.3.4. Dokumentacja szpitala

1.3.5. Dokumentacja lekarza udzielającego świadczeń zdrowotnych w ramach praktyki zawodowej

1.3.6. Dokumentacja prowadzona przez lekarza wystawiającego recepty dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa

1.3.7. Dokumentacja elektroniczna

1.4. ZASADY WYKONYWANIA ZAWODU LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY

1.4.1. Definicja zawodu lekarza i lekarza dentysty

1.4.2. Prawo wykonywania zawodu i ograniczone prawo wykonywania zawodu

1.4.3. Zasady wykonywania zawodu lekarza

1.4.4. Ustawiczne doskonalenie zawodowe

1.4.5. Eksperyment medyczny

1.5. WYBRANE PRAWA PACJENTA

1.5.1. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych

1.5.2. Prawo pacjenta do informacji (art. 9–12 u.p.p.)

1.5.3. Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych (art. 12a u.p.p.)

1.5.4. Prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych (art. 13–14 u.p.p.)

1.5.5. Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych (art. 15–19 u.p.p.)

1.5.6. Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta (art. 20–22 u.p.p.)

1.5.7. Prawo do dokumentacji medycznej (art. 23–30a u.p.p.)

1.5.8. Prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza (art. 31–32 u.p.p.)

1.5.9. Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 33–35 u.p.p.)

1.5.10. Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej (art. 36–38 u.p.p.)

1.5.11. Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie (art. 39–40 u.p.p.)

1.6. SZCZEGÓLNE REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA LEKARZA

1.6.1. Sztuczna prokreacja

1.6.2. Stwierdzenie zgonu i ustalenie jego przyczyn

1.6.3. Pobieranie, przeszczepianie komórek, tkanek i narządów

1.6.4. Przerywanie ciąży

1.6.5. Leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi

1.6.6. Obowiązki lekarza w przypadku procedur antyepidemiologicznych

1.6.7. Leczenie osób uzależnionych od alkoholu

1.7. ZADANIA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU ZAWODOWEGO LEKARZY I LEKARZY DENTYSTÓW

1.7.1. Lekarz i lekarz dentysta jako zawody zaufania publicznego

1.7.2. Zadania izb lekarskich

1.7.3. Prawa i obowiązki członków samorządu lekarskiego

1.7.4. Organizacja i działanie organów izb lekarskich

1.7.5. Odpowiedzialność zawodowa lekarzy i lekarzy dentystów

1.8. ZASADY WYPISYWANIA RECEPT NA LEKI I MATERIAŁY MEDYCZNE ORAZ ZLECEŃ NA PRZEDMIOTY ORTOPEDYCZNE, ŚRODKI POMOCNICZE I LECZNICZE ŚRODKI TECHNICZNE

1.8.1. Recepty na leki refundowane a recepty na leki niepodlegające refundacji

1.8.2. Recepty w opiece transgranicznej

1.9. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY

1.9.1. Rodzaje odpowiedzialności prawnej

1.9.2. Charakterystyka odpowiedzialności cywilnej

1.9.3. Charakterystyka odpowiedzialności karnej

1.9.4. Charakterystyka odpowiedzialności pracowniczej

2. Orzecznictwo lekarskie Anna Jacek

2.1. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH, UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH ROLNIKÓW ORAZ SŁUŻB MUNDUROWYCH

2.2. LEKARZ JAKO ORZECZNIK W SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH, UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH ROLNIKÓW ORAZ SŁUŻB MUNDUROWYCH

2.3. WARUNKI UZYSKANIA UPRAWNIEŃ DO ŚWIADCZEŃ Z UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

2.3.1. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

2.3.2. Okresy składkowe i nieskładkowe

2.4. STATUS, ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

2.5. PRZYZNAWANIE, USTALANIE WYSOKOŚCI I WYPŁATY ŚWIADCZEŃ Z UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

2.5.1. Emerytura i jej rodzaje

2.5.2. Renta

2.5.3. Określenie tzw. niezdolności do pracy

2.5.4. Rodzaje rent

2.5.5. Dodatek pielęgnacyjny

2.5.6. Zasiłek pogrzebowy

2.5.7. Przyznawanie, ustalanie wysokości i wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

2.6. STATUS, ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE KASY ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

2.6.1. Wybrane pojęcia dotyczące ubezpieczenia społecznego rolników

2.6.2. Zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników

2.7. PRZYZNAWANIE, USTALANIE WYSOKOŚCI I WYPŁATY ŚWIADCZEŃ Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO ROLNIKÓW

2.7.1. Emerytura rolnicza, w tym częściowa emerytura rolnicza

2.7.2. Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy

2.7.3. Szkoleniowa renta rolnicza

2.7.4. Renta rodzinna

2.7.5. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej

2.7.6. Zasiłek chorobowy

2.7.7. Zasiłek macierzyński

2.7.8. Zasiłek dla opiekuna

2.8. PRZYZNAWANIE ŚWIADCZEŃ Z TYTUŁU WYPADKÓW PRZY PRACY ORAZ CHORÓB ZAWODOWYCH

2.8.1. Wybrane pojęcia dotyczące świadczeń z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych

2.8.2. Zasady i tryb przyznawania świadczeń z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych

2.8.3. Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

2.9. PRAWO DO RENTY SOCJALNEJ ORAZ ZASADY JEJ PRZYZNAWANIA

2.10. LEKARZ JAKO ORZECZNIK W SYSTEMIE EMERYTALNYM SŁUŻB MUNDUROWYCH

2.11. INNE PRZYPADKI DOTYCZĄCE ORZEKANIA PRZEZ LEKARZA

2.11.1. Badanie lekarskie przeprowadzane w celu ustalenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami

2.11.2. Badania ogólne, specjalistyczne, pomocnicze i kontrolne pracowników kolejowych

2.11.3. Przeprowadzenie badań oraz wydawanie orzeczeń w celu uzyskania zezwolenia na posiadanie broni

2.11.4. Przeprowadzanie badań lekarskich pracowników oraz młodocianych

Piśmiennictwo

AKTY PRAWNE

ORZECZNICTWO

INNE ŹRÓDŁA INTERNETOWE1. Prawo medyczne

Emilia Sarnacka

1.1. CZYM JEST PRAWO MEDYCZNE?

Prawo medyczne uważane jest za zespół norm określonych w aktach prawnych różnej rangi, konstytucyjnej, ustawowej czy aktów prawnych wykonawczych odnoszących się do obszaru ochrony zdrowia, w tym praw pacjenta1.

Doktryna prawnicza2 wyróżnia prawo medyczne w znaczeniu wąskim (sensu stricto) i szerokim (sensu largo).

Prawem medycznym w znaczeniu wąskim określa się zbiór przepisów prawnych regulujących prawa oraz obowiązki pacjenta i personelu medycznego oraz sposób funkcjonowania NFZ i podmiotów leczniczych. Natomiast w znaczeniu szerokim – zarówno regulacje obejmujące wykonywanie zawodów medycznych, jak i normy innych dziedzin prawa (cywilnego, karnego, pracy) odnoszące się do powyższych kwestii3.

Podczas analizy poszczególnych norm prawa medycznego, zostały wyróżnione cztery generalne zasady wyrażające podstawowe wartości i założenia omawianego obszaru: autonomii woli pacjenta, dobra chorego, ochrony godności człowieka-pacjenta oraz odpowiedzialności za czyn wyrządzający szkodę pacjentowi4.

1.2. WYKONYWANIE DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ

Celem niniejszego rozdziału jest prezentacja regulacji prawnych związanych z wykonywaniem działalności leczniczej. Na wstępie należy wyjaśnić, że w obecnym stanie prawnym podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie placówek medycznych jest Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 217 ze zm.) (dalej: u.d.l.), która zastąpiła (uchyliła) ustawę o zakładach opieki zdrowotnej. Dotychczas stosowane formy prawne i związana z nimi terminologia, zwłaszcza termin „zakłady opieki zdrowotnej”, zostały zastąpione nowym tworem, jakim są podmioty lecznicze. Wyjątkiem od powyższego rozwiązania jest pozostawienie przez ustawodawcę samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SPZOZ-ów) jako rodzajów podmiotów leczniczych.

1.2.1. Wybrane pojęcia dotyczące działalności leczniczej

Ustawa o działalności leczniczej reguluje zasady tworzenia i wykonywania działalności przez placówki medyczne. Co za tym idzie, zawiera również definicje odnoszące się do używanej na jej potrzeby terminologii. Do najważniejszych należy zaliczyć:

♦ Przedsiębiorstwo – zespół składników majątkowych, za pomocą którego podmiot leczniczy wykonuje określony rodzaj działalności leczniczej.

♦ Szpital – przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w którym podmiot ten wykonuje działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne.

♦ Świadczenie zdrowotne – działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania.

♦ Świadczenie szpitalne – wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji, które nie mogą być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych; świadczeniami szpitalnymi są także świadczenia udzielane z zamiarem zakończenia ich udzielania w okresie nieprzekraczającym 24 godzin.

♦ Stacjonarne i całodobowe świadczenie zdrowotne inne niż świadczenie szpitalne – np. świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne i lecznictwa uzdrowiskowego, udzielane pacjentom, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonych, stałych pomieszczeniach.

Omawiany akt prawny wprowadził również nowy termin, jakim jest działalność lecznicza. Odróżniając znaczenie definicji pojęć opisanych powyżej od definicji działalności leczniczej, trzeba wyjaśnić, że ustawodawca w akcie prawnym może zdefiniować dwa rodzaje terminów: pojęcie, które należy w określony sposób definiować na potrzeby aktu prawnego, oraz definicję legalną, czyli pojęcie, które należy w określony sposób definiować w każdym akcie prawnym, w jakim występuje. Definicja działalności leczniczej jest zatem definicją legalną i we wszystkich aktach prawnych powinna być w następujący sposób interpretowana:

Działalność lecznicza:

♦ Polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych.

♦ Może polegać również na:

■ promocji zdrowia lub

■ realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia.

Należy zwrócić szczególną uwagę na użyte w ustawie formy: „polega” oraz „może polegać”, które oznaczają, że każdorazowo działalność lecznicza związana jest z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, natomiast niekiedy może być powiązana z promocją zdrowia i udzielaniem zadań dydaktycznych oraz badawczych5.

1.2.2. Rodzaje działalności leczniczej

Ustawodawca wyodrębnił dwa rodzaje działalności leczniczej:

■ stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (podzielone na szpitalne i inne niż szpitalne),

■ ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.

Każde z nich zostały w ustawie zdefiniowane.

Rycina 1.1. Rodzaje działalności leczniczej.

Stacjonarne i całodobowe świadczenia inne niż szpitalne mogą polegać na:

1) udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim zakresem pielęgnację i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji, oraz zapewnianiu im produktów leczniczych i wyrobów medycznych, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych

■ udzielane w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.

2) udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim zakresem pielęgnację, opiekę i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji, oraz zapewnianiu im produktów leczniczych potrzebnych do kontynuacji leczenia, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzeniu edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowaniu tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych

■ udzielane w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym.

3) udzielaniu świadczeń zdrowotnych polegających na działaniach usprawniających, które służą zachowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia

■ udzielane w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

4) sprawowaniu wszechstronnej opieki zdrowotnej, psychologicznej i społecznej nad pacjentami znajdującymi się w stanie terminalnym oraz opieki nad rodzinami tych pacjentów

■ udzielane w hospicjum,

■ mogą być udzielane także wyłącznie w warunkach domowych.

Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne są świadczeniami podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczeniami z zakresu rehabilitacji leczniczej udzielanymi w warunkach niewymagających ich udzielania w trybie stacjonarnym i całodobowym w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu. Udzielanie tych świadczeń może odbywać się w: pomieszczeniach przedsiębiorstwa (placówki medycznej), pojeździe przeznaczonym do udzielania tych świadczeń oraz w miejscu pobytu pacjenta.

1.2.3. Podział podmiotów leczniczych

Każdy podmiot leczniczy obowiązany jest spełniać następujące warunki:

1) posiadać pomieszczenia lub urządzenia odpowiadające wymaganiom odpowiednim do rodzaju wykonywanej działalności leczniczej oraz zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych (wspomniane wymagania szczegółowo reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, Dz. U. z 2012 r. poz. 739);

2) stosować odpowiednie wyroby medyczne;

3) zapewniać udzielanie świadczeń zdrowotnych wyłącznie przez osoby wykonujące zawód medyczny oraz spełniające wymagania zdrowotne określone w odrębnych przepisach;

4) zawrzeć umowę ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej oraz (obowiązek wyłącznie szpitali) na rzecz pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych.

Tabela 1.1. Rodzaje podmiotów leczniczych

+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| W zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą: |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| PRZEDSIĘBIORCY |
| |
| we wszystkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| SAMODZIELNE PUBLICZNE ZAKŁADY OPIEKI ZDROWOTNEJ |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| JEDNOSTKI BUDŻETOWE |
| |
| tworzone i nadzorowane przez MON, MS, MSW, Szefa ABW, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza POZ |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| INSTYTUTY BADAWCZE |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| FUNDACJE I STOWARZYSZENIA |
| |
| których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| MAJĄCE OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ JEDNOSTKI STOWARZYSZEŃ |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| OSOBY PRAWNE I JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE |
| |
| działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w RP, o stosunku Państwa do innych Kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

1.2.4. Rejestracja podmiotów leczniczych

Każdy podmiot leczniczy obowiązany jest uzyskać wpis do odpowiedniego rejestru. Ustawodawca przewidział funkcjonowanie czterech rejestrów – dla wszystkich podmiotów leczniczych, w odniesieniu dla praktyk lekarskich, pielęgniarskich oraz członków wojskowej izby lekarskiej. Każdy z rejestrów prowadzony jest w systemie teleinformacyjnym.

Zmiana nawet jednej z danych zawartych w rejestrze powoduje obowiązek zgłoszenia aktualnych danych podmiotowi prowadzącemu rejestr w terminie 14 dni. Konsekwencją braku zgłoszenia jest możliwość orzeczenia kary pieniężnej.

Tabela 1.2. Organ prowadzący rejestr

Organ prowadzący

Wojewoda właściwy dla siedziby – w odniesieniu do podmiotów leczniczych

Okręgowa rada lekarska właściwa dla miejsca wykonywania praktyki zawodowej lekarza – w odniesieniu do tych praktyk

W odniesieniu do członków wojskowej izby lekarskiej – Wojskowa Rada Lekarska

Okręgowa rada pielęgniarek i położnych właściwa dla miejsca wykonywania praktyki zawodowej przez pielęgniarkę

Wniosek o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą powinien zawierać następujące elementy:

1) imię i nazwisko, nazwę albo firmę;

2) adres siedziby albo miejsca zamieszkania;

3) adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;

4) formę organizacyjno-prawną;

5) rodzaj działalności leczniczej oraz zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych;

6) nazwę przedsiębiorstwa, oraz wykaz jego jednostek lub komórek organizacyjnych, których działalność jest związana z udzielaniem świadczeń zdrowotnych;

7) numer REGON;

8) Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP);

9) dane podmiotu tworzącego – w przypadku podmiotu leczniczego niebędącego przedsiębiorcą.

Ponadto, wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku oświadczenie następującej treści:

Oświadczam, że:

1. Dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą są kompletne i zgodne z prawdą.

2. Znane mi są i spełniam warunki wykonywania działalności leczniczej w zakresie objętym składanym wnioskiem określone w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217).

Organ prowadzący rejestr odmawia wpisu, jeżeli zostało wydane prawomocne orzeczenie zakazujące wnioskodawcy wykonywania działalności objętej wpisem; wnioskodawca został wykreślony z rejestru w okresie ostatnich 3 lat z powodu:

♦ złożenia oświadczenia niezgodnego ze stanem faktycznym;

♦ rażącego naruszenia warunków wykonywania działalności objętej wpisem;

♦ niezastosowania się do zaleceń pokontrolnych,

bądź wnioskodawca nie spełnia warunków.

Organ prowadzący rejestry podmiotów leczniczych ma możliwość skontrolowania podmiotów wpisanych do rejestru w zakresie zgodności wykonywanej działalności z przepisami określającymi warunki wykonywania działalności leczniczej. Kontro­lerzy, po okazaniu upoważnienia do kontroli, mają prawo do:

1) żądania informacji i dokumentacji;

2) oceny realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym lub statucie, w tym dostępności i jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych;

3) wstępu do pomieszczeń podmiotu wykonującego działalność leczniczą;

4) udziału w czynnościach związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych;

5) wglądu do dokumentacji medycznej;

6) żądania ustnych i pisemnych wyjaśnień.

Czynności wymienione w punktach 2, 4 i 5 mogą być realizowane wyłącznie przez osobę wykonującą zawód medyczny. Kontrolerem może być pracownik organu prowadzącego rejestr (izby lekarskiej, wojewody), jak również możliwe jest zlecenie dokonania kontroli konsultantom wojewódzkim oraz jednostkom organizacyjnym podległym lub nadzorowanym przez organ prowadzący rejestr.

1.2.5. Zasady funkcjonowania podmiotów leczniczych

Ustawodawca nałożył na podmioty lecznicze udzielające całodobowych i stacjonarnych świadczeń zdrowotnych obowiązki w razie pogorszenia stanu zdrowia lub śmierci pacjenta. Należy podkreślić, że to obowiązki wyłącznie placówek stacjonarnych i udzielających całodobowych świadczeń zdrowotnych, nie będzie zatem dotyczył placówek POZ i udzielających świadczeń ambulatoryjnych (placówki POZ udzielające świadczeń specjalistycznych oraz rehabilitacyjnych).

1.2.6. Warunki wypisania pacjenta

Podmiot leczniczy może wypisać pacjenta w następujących okolicznościach:

1) gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych w tym przedsiębiorstwie;

2) na żądanie pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego;

3) gdy pacjent w sposób rażący narusza porządek lub przebieg procesu udzielania świadczeń zdrowotnych, a nie zachodzi obawa, że odmowa lub zaprzestanie udzielania świadczeń zdrowotnych może spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia albo życia lub zdrowia innych osób.

1.2.7. Identyfikacja pracowników i pacjentów szpitala

Każdy szpital ma obowiązek odpowiedniego identyfikowania pacjentów i personelu. Określenie personel należy interpretować szeroko – obejmuje zarówno osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, jak i pozostające w stosunku cywilnoprawnym (umowa o dzieło, umowa zlecenia, tzw. kontrakty). Każda z ww. osób ma obowiązek noszenia w widocznym miejscu identyfikatora zawierającego imię i nazwisko oraz funkcję. Praktyka wskazuje, że znaczna część personelu nie umieszcza identyfikatorów w widocznym miejscu, mimo iż niewypełnianie tego obowiązku może być podstawą do odpowiedzialności wobec szpitala.

Obowiązek identyfikacji dotyczy również pacjentów i realizowany jest za pomocą umieszczania opaski na nadgarstku pacjenta zawierającej jego imię i nazwisko, datę urodzenia, a w przypadku noworodka – imię i nazwisko matki, płeć oraz datę urodzenia dziecka ze wskazaniem roku, miesiąca, dnia, godziny i minuty w systemie 24-godzinnym.

Obowiązek identyfikowania pacjentów szpitala nie obejmuje pacjentów:

♦ szpitala dla osób pozbawionych wolności;

♦ szpitala lub oddziału psychiatrycznego;

♦ po uzyskaniu decyzji kierownika szpitala opartej na stanie zdrowia pacjenta (informacja powyższa powinna zostać umieszczona w dokumentacji medycznej).

1.2.8. Kontrola Ministra Zdrowia

Poza podmiotami prowadzącymi rejestr podmiotów leczniczych kontrolę placówek medycznych pod względem:

■ zgodności z prawem;

■ medycznym

może przeprowadzić również Minister Zdrowia.

Kontrola uprawnia m.in. do:

1) wizytacji pomieszczeń;

2) obserwowania czynności związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w sposób nienaruszający praw pacjenta;

3) oceny uzyskanej dokumentacji medycznej;

4) oceny informacji i dokumentacji innej niż dokumentacja medyczna;

5) oceny realizacji zadań określonych w regulaminie organizacyjnym;

6) oceny gospodarowania mieniem oraz środkami publicznymi.

Minister Zdrowia nie ma obowiązku przeprowadzania kontroli osobiście bądź za pośrednictwem pracowników Ministerstwa Zdrowia lub innych instytucji.

1. Kontrola pod względem zgodności z prawem i pod względem medycznym – może zostać zlecona wojewodzie, konsultantom krajowym, jednostkom organizacyjnym podległym lub nadzorowanym przez Ministra Zdrowia.

2. Jednorazowa (odpłatnie przeprowadzona) kontrola wyłącznie pod względem medycznym – może być zlecona organom samorządów zawodów medycznych, medycznym towarzystwom naukowym, uczelniom medycznym, instytutom badawczym oraz specjalistom z poszczególnych dziedzin medycyny.

1.2.9. Nadzór nad podmiotami leczniczymi

Nadzór nad podmiotem leczniczym niebędącym przedsiębiorcą sprawuje podmiot go tworzący. Powyższe oznacza, że każda publiczna placówka medyczna podlega nadzorowi w zakresie zgodności swoich działań z przepisami prawa oraz ze statutem i regulaminem organizacyjnym. W ramach sprawowania nadzoru podmiot nadzorujący może żądać od placówki medycznej informacji, wyjaśnień i dokumentów i dokonać kontroli oraz oceny działalności podmiotu leczniczego.

Zakres kontroli i wystawionej na jej podstawie oceny działalności podmiotu leczniczego nie został przez prawodawcę określony precyzyjnie; posługując się zwrotem „w szczególności”, ustawodawca wskazał, że kontrola obejmuje m.in. (a nie wyłącznie) następujące działania: realizację zadań określonych w regulaminie organizacyjnym i statucie, dostępność i jakość udzielanych świadczeń zdrowotnych, prawidłowość gospodarowania mieniem oraz środkami publicznymi oraz gospodarkę finansową.

Jeżeli podmiotem tworzącym podmiot leczniczy jest uczelnia, ma ona obowiązek przeprowadzić kontrolę przynajmniej raz na sześć miesięcy.

Stwierdzenie w ramach kontroli niezgodności z prawem działań kierownika podmiotu leczniczego skutkuje wstrzymaniem ich wykonania oraz zobowiązuje kierownika do ich zmiany lub cofnięcia. Brak ustosunkowania do powyższych wytycznych może spowodować rozwiązanie umowy (zarówno o pracę, jak i cywilnoprawnej) z kierownikiem.

1.2.10. Działalność lecznicza lekarza/lekarza dentysty w formie wykonywania praktyki zawodowej

Działalność lecznicza opisywana w niniejszym rozdziale może być prowadzona przez lekarzy:

♦ Indywidualnie w formie jednoosobowej działalności gospodarczej jako

■ indywidualna praktyka lekarska,

■ indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania,

■ indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska,

■ indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania,

■ indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem,

■ indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem.

♦ Grupowo w formie spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka lekarska.

Tabela 1.3. Rodzaje praktyk lekarskich

Rodzaj działalności

Indywidualna praktyka lekarska

Indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska

Indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania

Indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego

Indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania

Indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego

Wymagania

Posiadać prawo wykonywania zawodu

Nie może być:

• zawieszony w prawie wykonywania zawodu ani ograniczony w wykonywaniu określonych czynności medycznych na podstawie przepisów o zawodach lekarza i lekarza dentysty lub przepisów o izbach lekarskich;

• ukarany karą zawieszenia prawa wykonywania zawodu;

• pozbawiony możliwości wykonywania zawodu prawomocnym orzeczeniem środka karnego zakazu wykonywania zawodu albo zawieszony w wykonywaniu zawodu zastosowanym środkiem zapobiegawczym

Dysponować pomieszczeniem, w którym będą udzielane świadczenia zdrowotne, wyposażonym w produkty lecznicze, wyroby medyczne, aparaturę i sprzęt medyczny odpowiedni do rodzaju i zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych, oraz mieć opinię właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o spełnieniu warunków wymaganych przy udzielaniu określonych świadczeń zdrowotnych, a także świadczeń udzielanych w zakresie obowiązku udzielenia pomocy w razie zagrożenia zdrowia lub życia pacjenta

Uzyskać wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej

Zawrzeć umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

Mieć specjalizację w dziedzinie medycyny odpowiadającej rodzajowi i zakresowi wykonywanych świadczeń zdrowotnych

Mieć specjalizację w dziedzinie medycyny odpowiadającej rodzajowi i zakresowi wykonywanych świadczeń zdrowotnych

Mieć produkty lecznicze i sprzęt medyczny umożliwiające udzielanie świadczeń zdrowotnych, w tym również w zakresie obowiązku udzielenia pomocy pacjentowi w razie zagrożenia zdrowia lub życia

Mieć produkty lecznicze i sprzęt medyczny umożliwiające udzielanie świadczeń zdrowotnych, w tym również w zakresie obowiązku udzielenia pomocy pacjentowi w razie zagrożenia zdrowia lub życia

Wskazać adres siedziby indywidualnej praktyki lekarskiej wykonywanej w miejscu wezwania oraz miejsca przyjmowania wezwań i miejsca przechowywania dokumentacji medycznej oraz produktów leczniczych i sprzętu medycznego

Wskazać adres siedziby indywidualnej praktyki lekarskiej wykonywanej w miejscu wezwania oraz miejsca przyjmowania wezwań i miejsca przechowywania dokumentacji medycznej oraz produktów leczniczych i sprzętu

1.3. DOKUMENTACJA MEDYCZNA

Dokumentacja medyczna jest zbiorem wszelkich dokumentów dotyczących stanu zdrowia pacjenta. Stanowi nie tylko istotne źródło informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, postawionej diagnozy oraz przebiegu leczenia, lecz także bardzo istotny dowód w sprawach sądowych. W związku z powyższym bardzo ważne jest jej sumienne i terminowe uzupełnianie.

W niniejszym rozdziale zostaną przedstawione podstawowe zagadnienia dotyczące dokumentacji medycznej – rodzaje, zasady prowadzenia oraz wprowadzenie do dokumentacji elektronicznej.

1.3.1. Rodzaje dokumentacji medycznej

Dokumentacja medyczna dzieli się na indywidualną (odnoszącą się do poszczególnych pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych) oraz zbiorczą (dotyczącą ogółu pacjentów lub określonych grup pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych). Ponadto, w ramach dokumentacji indywidualnej wyróżnia się dokumentację indywidualną wewnętrzną (przeznaczoną na potrzeby podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych) oraz indywidualną zewnętrzną (przeznaczoną na potrzeby pacjenta korzystającego ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot).

Do dokumentacji indywidualnej wewnętrznej należy dołączyć zwłaszcza (katalog otwarty):

1) historię zdrowia i choroby;

2) historię choroby;

3) kartę noworodka;

4) kartę indywidualnej opieki pielęgniarskiej;

5) kartę indywidualnej opieki prowadzonej przez położną;

6) kartę wizyty patronażowej;

7) kartę wywiadu środowiskowo-rodzinnego.

Natomiast do dokumentacji indywidualnej zewnętrznej:

1) skierowanie do szpitala lub innego podmiotu;

2) skierowanie na badanie diagnostyczne lub konsultację;

3) zaświadczenie, orzeczenie, opinię lekarską;

4) kartę przebiegu ciąży;

5) kartę informacyjną z leczenia szpitalnego;

6) informację lekarza leczącego pacjenta w poradni specjalistycznej dla lekarza POZ o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych produktach leczniczych lub środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym o okresie ich stosowania i dawkowania, oraz o wyznaczonych wizytach kontrolnych.

-- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --
Dokumentacja indywidualna wewnętrzna (pacjenta na potrzeby placówki) powinna zawierać wpis o wydaniu dokumentacji zewnętrznej zawierający jej opis lub kopię.
-- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --

1.3.2. Zasady prowadzenia dokumentacji

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 177 ze zm. – dalej r.d.m.) zawiera wiele wytycznych określających zasady prowadzenia dokumentacji medycznej:

1. Wpisu w dokumentacji dokonuje się niezwłocznie po udzieleniu świadczenia zdrowotnego, w sposób czytelny i w porządku chronologicznym.

2. Każdy wpis w dokumentacji opatruje się oznaczeniem osoby dokonującej wpisu: nazwisko i imię, tytuł zawodowy, zyskane specjalizacje, numer prawa wykonywania zawodu – w przypadku lekarza, pielęgniarki i położnej, podpis.

3. Nie można usuwać dokonanych wpisów.

4. Wpis dokonany błędnie powinien zawierać adnotację o przyczynie błędu oraz datę i oznaczenie osoby dokonującej adnotacji zgodnie z p. 2. Osobą umieszczającą adnotację nie musi być osoba dokonująca błędnego wpisu.

5. Strony (dokumentacja papierowa) powinny być ponumerowane i stanowić chronologicznie uporządkowaną całość. Wydruki z dokumentacji elektronicznej powinny zawierać numery stron.

6. Każda strona dokumentacji indywidualnej prowadzonej w postaci papierowej powinna zawierać co najmniej imię i nazwisko pacjenta. Analogiczny obowiązek dotyczy wydruków z dokumentacji elektronicznej.

7. Przy braku możliwości ustalenia tożsamości pacjenta – w dokumentacji stosuje się oznaczenie „NN” oraz podaje przyczynę i okoliczności uniemożliwiające ustalenie tożsamości.

8. Do dokumentacji indywidualnej wewnętrznej należy dołączyć kopie dokumentacji przedstawionej przez pacjenta lub odnotować zawarte w niej informacje istotne dla procesu diagnostycznego, leczniczego lub pielęgnacyjnego.

9. Żaden dokument dołączony do dokumentacji indywidualnej wewnętrznej nie może być z niej usunięty.

10. Nazwa i numer statystyczny rozpoznania choroby, problemu zdrowotnego lub urazu są wpisywane w dokumentacji według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych Rewizja Dziesiąta (ICD-10). Numer statystyczny składa się z pięciu znaków, przy czym po trzech pierwszych znakach czwarty stanowi znak kropki. W przypadku gdy rozpoznanie ma trzyznakowe rozwinięcie, należy podać trzy znaki.

1.3.3. Oświadczenia dołączane do dokumentacji

Zgodnie z Ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.) (dalej: u.p.p.), każdy pacjent ma prawo upoważnić osobę bliską (współmałżonka, krewnego, powinowatego lub dowolną osobę wskazaną przez siebie) do uzyskania informacji o jego stanie zdrowia oraz do dostępu do dokumentacji medycznej. W związku z powyższym dokumentacja indywidualna wewnętrzna (dokumentacja pacjenta prowadzona na rzecz placówki) powinna zawierać:

1. Oświadczenie pacjenta o upoważnieniu osoby bliskiej do uzyskiwania informacji o jego stanie zdrowia i udzielonych świadczeniach zdrowotnych, ze wskazaniem imienia i nazwiska osoby upoważnionej oraz danych umożliwiających kontakt z tą osobą, albo oświadczenie o braku takiego upoważnienia.

2. Oświadczenie pacjenta o upoważnieniu osoby bliskiej do uzyskiwania dostępu do dokumentacji, ze wskazaniem imienia i nazwiska osoby upoważnionej, albo oświadczenie o braku takiego upoważnienia.

3. Oświadczenie pacjenta o wyrażeniu zgody albo zezwolenie sądu opiekuńczego na przeprowadzenie badania lub udzielenie innego świadczenia zdrowotnego (zob. podrozdz. 1.5.5).

4. Upoważnienie osoby trzeciej do odbioru recept wystawionych celem kontynuacji leczenia albo oświadczenia, że recepty będą odbierane przez osoby trzecie bez precyzyjnego ich określenia (zob. podrozdz. 1.8).

Trzeba podkreślić, że rozporządzenie stanowi, iż należy dołączyć oświadczenie, co oznacza, że konieczne jest podpisanie przez pacjenta dokumentu upoważnienia. Nie jest zatem możliwe dokonanie upoważnienia ustnego oraz poproszenie lekarza lub pielęgniarki o odnotowanie zaistniałych okoliczności w dokumentacji. Ponadto, rozporządzenie nakłada obowiązek pisemnego określenia się pacjenta w kwestii upoważnień – zarówno gdy upoważnia osobę bliską do informacji/dostępu do dokumentacji, jak i wówczas, kiedy wspomnianego upoważnienia odmawia, pacjent powinien podpisać odpowiednie oświadczenie.

Przypisy

1 J. Potulski, Prawo medyczne. W: Leksykon prawa medycznego. 100 podstawowych haseł. Warszawa 2012, s. 164.

2 Terminem „doktryna prawnicza” określa się zarówno literaturę prawniczą, jak i opinie autorytetów prawniczych. Nie stanowi ona źródła prawa, a jedynie sugestie interpretacyjne lub poglądy poszczególnych auto­rów.

3 Za: A. Fiutak, Prawo w medycynie. Warszawa 2011, s. 3.

4 P. Dzienis, Zasady prawa medycznego, w: Leksykon prawa medycznego. 100 podstawowych haseł (red. A. Górski). Warszawa 2012, s. 283.

5 O ile z cząstkowym powiązaniem działalności leczniczej z udzielaniem świadczeń dydaktycznych i badawczych należy się zgodzić, o tyle nie można przyznać racji ustawodawcy w kwestii braku integralności udzielania świadczeń zdrowotnych z promocją zdrowia. Opisana konstrukcja przepisu sugeruje, że w określonych okolicznościach lekarze nie mają obowiązku promować zdrowego stylu życia i edukować pacjentów.