Prawo międzynarodowe publiczne - zarys systemu + testy online - ebook

WSTĘP

Z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce podręcznik zatytułowany „Prawo międzynarodowe publiczne – zarys systemu”. Został on przygotowany przez znawców prawa międzynarodowego, wywodzących się z niemal wszystkich polskich ośrodków akademickich. Podręcznik jest efektem refleksji na temat nauczania tego przedmiotu oraz wynikiem wieloletnich doświadczeń naukowych i dydaktycznych poszczególnych Autorów.

Z założenia podręcznik nie wyczerpuje całości zakresu materiału, co wynika z rozległości tematycznej przedmiotu, jakim jest prawo międzynarodowe publiczne. Jego struktura podporządkowana została systemowemu charakterowi tego prawa, odbiegając od tej często prezentowanej w innych polskich opracowaniach z tego zakresu. W podręczniku uwzględniono postulat konieczności wyodrębnienia w systemie prawa międzynarodowego części ogólnej oraz szczegółowej. I tak w pierwszej opisano: naturę, historię i źródła prawa międzynarodowego oraz podmiotowość prawnomiędzynarodową, prawo traktatów, organizacje międzynarodowe i prawo przez nie stanowione, problematykę ludności, terytorium i sukcesji w prawie międzynarodowym, organy państwa w stosunkach międzynarodowych, uznanie oraz odpowiedzialność w prawie międzynarodowym. W części szczegółowej scharakteryzowano działy – podstawowe składowe systemu prawa międzynarodowego – warunkowane historycznym rozwojem norm prawnych: międzynarodowe prawo dyplomatyczne i konsularne, międzynarodowe prawo morza, pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych, prawo przeciwwojenne, a także międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Odniesiono się także do warunkowanych współczesnym rozwojem norm prawnych działów tegoż systemu: międzynarodowego prawa praw człowieka, międzynarodowego prawa lotniczego i kosmicznego, międzynarodowego prawa środowiska, międzynarodowego prawa karnego, międzynarodowego prawa pracy, międzynarodowego prawa kultury, międzynarodowego prawa medycznego, międzynarodowego prawa migracyjnego i uchodźczego, międzynarodowego prawa zasobów wodnych i międzynarodowego prawa gospodarczego. Ponadto przeanalizowano dwa działy systemu prawa międzynarodowego będące in statu nascendi, do których zaliczono międzynarodowe prawo polarne i międzynarodowe prawo katastrof.

Mamy nadzieję, że podręcznik będzie stanowił nie tylko pomoc dydaktyczną dla studentów i aplikantów, ale również dla tych wszystkich, którym przyszło zgłębiać – tak ciekawą współcześnie – tematykę prawnomiędzynarodową.

Cieszymy się, że treści prezentowane w poszczególnych rozdziałach zilustrowane zostały rysunkami sędziego Arkadiusza Krupy (Ślepym Okiem Temidy), na których w żartobliwej kresce ­zamknięta została istota klasycznych instytucji prawnomiędzynarodowych. Dzięki nim – mamy nadzieję – podręcznik zyskał nowatorski i przystępny charakter. Bardzo za to Panu Sędziemu ­dziękujemy! Podziękowania składamy także na ręce Pani dr hab. prof. UW Katarzyny Myszony--Kostrzewy oraz Pana dr. hab. prof. UMK Marcina Kałduńskiego – recenzentów niniejszego pod­ręcznika.

Wyrazy wdzięczności kierujemy także do Autorów – wiemy, że praca nad podręcznikiem była dla nas wszystkich wyzwaniem. To zaszczyt, że dane nam było – jako redaktorom – przejść przez nie wspólnie z Państwem. Podziękowania składamy także Wydawnictwu C.H.Beck, z którym od lat środowisko polskich internacjonalistów współpracuje. Szczególnie dziękujemy Pani Lucynie Wyciszkiewicz-Pardej i Pani Katarzynie Szubińskiej za wiarę i jej realizację – czyli za to, że ten podręcznik staje się faktem.

Szczecin, wrzesień 2024 r.

Ewelina Cała-Wacinkiewicz

Wojciech Szczepan StaszewskiWYKAZ SKRÓTÓW

1. Akty prawne

----------------------------------- -- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Akt końcowy KBWE Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, przyjęty dnia 1.8.1975 r.
Akt końcowy kongresu wiedeńskiego Akt końcowy podpisany dnia 9.6.1815 r. na zakończenie kongresu wiedeńskiego
Artykuły KPM z 2000 r. Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ o obywatelstwie osób fizycznych w odniesieniu do sukcesji państw – załącznik do rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 55/153 z 12.12.2000 r. (A/RES/55/153)
Artykuły KPM z 2001 r. Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ o odpowiedzialności państw za czyny międzynarodowo bezprawne – załącznik do rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 53/83 z 12.12.2001 r. (A/RES/53/83)
Artykuły KPM z 2011 r. Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ o odpowiedzialności organizacji międzynarodowych – załącznik do rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 66/100 z 9.12.2011 r.
Artykuły KPM z 2016 r. Artykuły Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ o ochronie osób w przypadku katastrof – projekt przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji 71/141 z 13.12.2016 r.
CETA Kompleksowa umowa gospodarczo-handlowa (CETA) między Kanadą, z jednej strony, a Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z drugiej strony, podpisana dnia 30.10.2016 r. (Dz.Urz. UE L 11 z 2017 r., s. 23)
DSU Uzgodnienie w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów – załącznik 2 do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzonego w Marrakeszu dnia 15.4.1994 r. (Dz.Urz. WE L 336, s. 234)
EKE Europejska konwencja o ekstradycji, sporządzona w Paryżu dnia 13.12.1957 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 70, poz. 307 ze zm.)
EKPC Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)
EKS Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18.10.1961 r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.)
GATS Układ ogólny w sprawie handlu usługami – załącznik 1B do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzonego w Marrakeszu dnia 15.4.1994 r. (Dz.Urz. WE L 336, s. 190)
GATT 1947 Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu, podpisany w Genewie dnia 30.10.1947 r. (UNTS 1950, vol. 55, s. 194)
GATT 1994 Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu – załącznik 1A do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzonego w Marrakeszu dnia 15.4.1994 r. (Dz.Urz. WE L 336, s. 11)
Karta MKOl Karta Olimpijska przyjęta przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski (wersja obowiązująca od 23.7.2024 r.: https://library.olympics.com/Default/doc/SYRACUSE/3416151/olympic-charter-in-force-as-from-23-july-2024-international-olympic-committee)
Karta MTW Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego – część Porozumienia międzynarodowego w przedmiocie ścigania i karania głównych przestępców wojennych Osi Europejskiej, podpisanego w Londynie dnia 8.8.1945 r. (Dz.U. z 1947 r. Nr 63, poz. 367)
Karta OPA Karta Organizacji Państw Amerykańskich, podpisana w Bogocie dnia 30.4.1948 r. (UNTS No. 1609)
KK ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 17 ze zm.)
KMS Konwencja o misjach specjalnych, otwarta do podpisu w Nowym Jorku dnia 16.12.1969 r. (Dz.U. z 1985 r. Nr 48, poz. 245, zał.)
KNZ Karta Narodów Zjednoczonych (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90)
Konstytucja FAO Konstytucja Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa, podpisana w Quebecu dnia 16.10.1945 r. (Dz.U. z 1958 r. Nr 57, poz. 283 zał. oraz https://www.fao.org/4/K8024E/K8024E.pdf)
Konstytucja MOP Konstytucja Międzynarodowej Organizacji Pracy, przyjęta w Montrealu dnia 9.10.1946 r. (Dz.U. z 1948 r. Nr 43, poz. 308 ze zm., zał.)
Konstytucja PRL Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22.7.1952 r. (t.j. Dz.U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 ze zm.)
Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Konstytucja UNESCO Konwencja dotycząca utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury, podpisana w Londynie dnia 16.11.1945 r. (t.j. Dz.U. z 1958 r. Nr 63 poz. 311, zał.)
Konstytucja WHO Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia, Porozumienie zawarte przez Rządy reprezentowane na Międzynarodowej Konferencji Zdrowia i Protokół dotyczący Międzynarodowego Urzędu Higieny Publicznej, podpisane w Nowym Jorku dnia 22.7.1946 r. (Dz.U. z 1948 r. Nr 61, poz. 477 ze zm.)
I konwencja haska Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych, podpisana w Hadze dnia 18.10.1907 r. (Dz.U. z 1930 r. Nr 9, poz. 64)
II konwencja haska Konwencja dotycząca ograniczenia użycia siły w celu odzyskania długów zawarowanych umową, podpisana w Hadze dnia 18.10.1907 r.
IV konwencja haska Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej, podpisana w Hadze dnia 18.10.1907 r. (Dz.U. z 1927 r. Nr 21, poz. 161)
konwencja biomedyczna Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie, przyjęta przez Komitet Ministrów dnia 19.11.1996 r., otwarta do podpisu w Oviedo dnia 4.4.1997 r. (ETS No. 164)
konwencja chicagowska Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, podpisana w Chicago dnia 7.12.1944 r. (Dz.U. z 1959 r. Nr 35, poz. 212 ze zm.)
konwencja helsińska Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych, sporządzona w Helsinkach dnia 17.3.1992 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 702 ze zm.)
konwencja montrealska Konwencja o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, sporządzona w Montrealu 28.5.1999 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 37, poz. 235 ze zm.)
konwencja nowojorska Konwencja o prawie nieżeglownego użytkowania międzynarodowych cieków wodnych, podpisana w Nowym Jorku dnia 21.5.1997 r. (UNTS vol. 2999, s. 77)
konwencja stambulska Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzona w Stambule dnia 11.5.2011 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 961 ze zm.)
Konwencja z Montego Bay Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10.12.1982 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 59, poz. 543, zał.)
konwencje genewskie Konwencje o ochronie ofiar wojny, podpisane w Genewie dnia 12.8.1949 r. (Dz.U. z 1956 r. Nr 38, poz. 171 ze zm.): I Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych, II Konwencja genewska o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu, III Konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych, IV Konwencja genewska o ochronie osób cywilnych podczas wojny
KPD Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.)
KPON Konwencja o ochronie praw osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13.12.2006 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169 ze zm.)
KPP Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 389)
KSPM Konwencja o sukcesji państw w odniesieniu do mienia, archiwów i długów państwowych, przyjęta w Wiedniu dnia 8.4.1983 r. (A/CONF.117/14, https://treaties.un.org/doc/source/docs/a_conf_117_14-E.pdf)
KSPT Konwencja o sukcesji państw w odniesieniu do traktatów, przyjęta w Wiedniu dnia 23.8.1978 r. (UNTS 1996, vol. 1946, s. 3)
KWPT Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, sporządzona w Wiedniu dnia 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439, zał.)
KWRP Konwencja wiedeńska dotycząca reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami międzynarodowymi o charakterze uniwersalnym, otwarta do podpisu w Wiedniu w dniu 14.3.1975 r.
KWSD Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych, sporządzona w Wiedniu dnia 18.4.1961 r. (Dz.U. z 1965 r. Nr 37, poz. 232, zał.)
KWSK Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych, sporządzona w Wiedniu dnia 24.4.1963 r. (Dz.U. z 1982 r. Nr 13, poz. 98, zał.)
MPPGSiK Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169, zał.)
MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, zał.)
NAFTA Północnoamerykański układ o wolnym handlu – umowa zawarta pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem dnia 17.12.1992 r. (https://www.international.gc.ca/trade-commerce/trade-agreements-accords-commerciaux/agr-acc/nafta-alena/fta-ale/index.aspx?lang=eng)
Pakt LN Pakt Ligi Narodów – część I („Umowa Związku Narodów”) Traktatu pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisanego w Wersalu dnia 28.6.1919 r. (Dz.U. z 1920 r. Nr 35, poz. 200 ze zm.)
PDPC Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 (III)A z 10.12.1948 r.
Porozumienie WTO Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzone w Marrakeszu dnia 15.4.1994 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483 ze zm.)
PrKonsul ustawa z 25.6.2015 r. – Prawo konsularne (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1329)
PrLot ustawa z 3.7.2002 r. – Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2110 ze zm.)
Protokoły do konwencji genewskich Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich z 12.8.1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II), sporządzone w Genewie dnia 8.6.1977 r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 41, poz. 175); Protokół dodatkowy do Konwencji Genewskich z dnia 12.08.1949 roku dotyczący przyjęcia dodatkowego znaku rozpoznawczego, Genewa, 8.12.2005 r. (Protokół III) (Dz.U. z 2010 r. Nr 70, poz. 447)
I Protokół do MPPOiP Protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 16.12.1966 r. w Nowym Jorku (Dz.U. z 1994 r. Nr 23, poz. 80)
II Protokół do MPPOiP Drugi Protokół fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych w sprawie zniesienia kary śmierci, przyjęty w Nowym Jorku dnia 15.12.1989 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 891)
Protokół Nr 1 do EKPC Protokół Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzony w Paryżu dnia 20.3.1952 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/1)
Protokół Nr 4 do EKPC Protokół Nr 4 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności gwarantujący niektóre prawa i wolności inne niż już zawarte w Konwencji i w Protokole 1 do Konwencji z 16.9.1963 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175/2)
Protokół Nr 6 do EKPC Protokół Nr 6 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zniesienia kary śmierci, sporządzony w Strasburgu dnia 28.4.1983 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 23, poz. 266)
Protokół Nr 7 do EKPC Protokół Nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony w Strasburgu dnia 22.11.1984 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364)
Protokół Nr 12 do EKPC Protokół Nr 12 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zakazu dyskryminacji, sporządzony w Rzymie dnia 4.11.2000 r. (ETS No. 177)
Protokół Nr 13 do EKPC Protokół Nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach z 3.5.2002 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1155).
Protokół Nr 16 do EKPC Protokół Nr 16 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzony w Strasburgu dnia 2.10.2013 r. (CETS No. 214)
PrPrywM ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 503)
regulamin do IV konwencji haskiej Regulamin dotyczący praw i zwyczajów wojny lądowej – aneks do Konwencji dotyczącej praw i zwyczajów wojny lądowej, podpisanej w Hadze dnia 18.10.1907 r. (Dz.U. z 1927 r. Nr 21, poz. 161)
SłużbaZagrU ustawa z 21.1.2021 r. o służbie zagranicznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 85 ze zm.)
Statut MFW Umowa o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego, zawarta w Bretton Woods dnia 22.7.1944 r. (Dz.U. z 1948 r. Nr 40, poz. 290) wraz z poprawkami I–VI
Statut MKCK Statut Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, obowiązująca wersja przyjęta w Genewie dnia 21.12.2017 r. (https://www.icrc.org/en/document/statutes-international-committee-red-cross-0)
Statut MTK Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie dnia 17.7.1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708)
Statut MTKJ Status Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii – załącznik do rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 827 (1993) z 25.5.1993 r.
Statut MTKR Status Międzynarodowego Trybunału Karnego dla Rwandy – załącznik do rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 955 (1994) z 8.11.1994 r.
Statut MTPM Statut Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza – aneks VI do Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10.12.1982 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 59, poz. 543, zał.)
Statut MTS Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90)
Statut RE Statut Rady Europy przyjęty w Londynie 5.5.1949 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565)
Statut STSM Statut Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej, przewidziany w artykule 14 Paktu Ligi Narodów, przyjęty w Genewie dnia 16.12.1920 r. (Dz.U. z 1923 r. Nr 106, poz. 839 ze zm.)
Statut TSUE Protokół (Nr 3) do Traktatu o Unii Europejskiej w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 210)
TEWWiS Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 18.4.1951 r.
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 47)
traktat akcesyjny Traktat między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskie, podpisany w dniu 16.4.2003 r. w Atenach (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864 ze zm.)
traktat paryski z 30.5.1814 r. Pierwszy pokój paryski – traktat pokojowy zawarty w Paryżu dnia 30.5.1814 r. pomiędzy przedstawicielami mocarstw tworzących VI koalicję a nowym rządem francuskim reprezentowanym przez Charles’a Talleyranda
traktat paryski z 30.3.1856 r. Traktat o pokoju i przyjaźni zawarty w Paryżu dnia 30.3.1856 r. na zakończenie kongresu przedstawicieli Francji, Anglii, Turcji, Austrii, Sardynii i Rosji
traktat paryski z 27.8.1928 r. Traktat przeciwwojenny podpisany w Paryżu dnia 27.8.1928 r. (Dz.U. z 1929 r. Nr 63, poz. 489) – także jako Pakt Brianda–Kellogga
Traktat Północnoatlantycki Traktat Północnoatlantycki sporządzony w Waszyngtonie dnia 4.4.1949 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 87 poz. 970)
Traktat z Amsterdamu Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty z 2.10.1997 r. (Dz.Urz. WE C 340, s. 1)
Traktat z Lizbony Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 306, s. 1)
Traktat z Maastricht Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (Dz.Urz. WE C 191, s. 1)
Traktat z Wersalu Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28.6.1919 r. (Dz.U. z 1920 r. Nr 35, poz. 200 ze zm.)
traktaty laterańskie Traktaty laterańskie określające wzajemne relacje Włoch i Stolicy Apostolskiej, podpisane dnia 11.2.1929 r. (https://archive.org/stream/TheLateranTreaty11thFebruary1929/The%20Lateran%20Treaty%2011th%20February%2C%201929_djvu.txt)
TRIPS Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej – załącznik 1C do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzonego w Marrakeszu dnia 15.4.1994 r. (Dz.Urz. WE L 336, s. 213)
TUE Traktat o Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 13)
UA Układ Antarktyczny podpisany w Waszyngtonie dnia 1.12.1959 r. (Dz.U. z 1961 r. Nr 46, poz. 237, zał.)
Układ Warszawski Układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej między Ludową Republiką Albanii, Ludową Republiką Bułgarii, Węgierska Republiką Ludową, Niemiecką Republiką Demokratyczną, Polską Rzecząpospolitą Ludową, Rumuńską Republiką Ludową, Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i Republiką Czechosłowacką, podpisany w Warszawie dnia 14.5.1955 r. (Dz.U. z 1955 r. Nr 30, poz. 182)
Układ z 1967 r. Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi, sporządzony w Moskwie, Londynie i Waszyngtonie dnia 27.1.1967 r. (Dz.U. z 1968 r. Nr 14, poz. 82, zał.)
umowa jałtańska postanowienia końcowe konferencji w Jałcie, przyjęte dnia 11.2.1945 r. (Zbiór Dokumentów PISM 1945, Nr 3–4, s. 92–106)
umowa poczdamska postanowienia końcowe konferencji w Poczdamie, przyjęte dnia 2.8.1945 r. (Zbiór Dokumentów PISM 1946, Nr 1, s. 30–33)
UmowyMiędzynarU ustawa z 14.4.2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 127 ze zm.)
WykUmowyMiędzynarR rozporządzenie Rady Ministrów z 28.8.2000 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych (Dz.U. Nr 79, poz. 891)
zasady norymberskie zasady prawa międzynarodowego uznane w Karcie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, potwierdzone w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 95(I) z 11.12.1946 r.
ZEKS Zrewidowana Europejska Karta Społeczna, sporządzona w Strasburgu dnia 3.5.1996 r. (ETS No. 163)
----------------------------------- -- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Instytucje, organy, organizacje

---------------- -- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Association of South-East Asian Nations)
COPUOS Komitet Narodów Zjednoczonych do spraw Pokojowego Wykorzystania Kosmosu (United Nations Committee on the Peaceful Uses of Outer ­Space)
COREPER Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich przy Unii Europejskiej (Committee of Permanent Representatives)
ECOSOC Rada Gospodarcza i Społeczna Organizacji Narodów Zjednoczonych (Economic and Social Council)
ECOWAS Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (Economic Community of West African States)
EFTA Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade ­Association)
ESA Europejska Agencja Kosmiczna (European Space Agency)
ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka
EWEA (Euratom) Europejska Wspólnota Energii Atomowej
EWG Europejska Wspólnota Gospodarcza
EWWiS Europejska Wspólnota Węgla i Stali
FAO Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization of the United Nations)
ICAO Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (International ­Civil Aviation Organization)
ICSID Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (International Centre for Settlement of Investment Disputes)
IDI Instytut Prawa Międzynarodowego (Institut de droit international)
ILA Stowarzyszenie Prawa Międzynarodowego (International Law Association)
IMO Międzynarodowa Organizacja Morska (International Maritime Organi­zation)
INTERPOL Międzynarodowa Organizacja Policji Kryminalnej (International Criminal Police Organization)
IOM Organizacja do spraw Migracji (International Organization for Migration)
IPM Instytut Prawa Międzynarodowego
ISA Międzynarodowa Organizacja Dna Morskiego (International Seabed ­Authority
ITU Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (International Telecommunication Union)
IUCN Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (International Union for Conservation of Nature)
KBWE Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
KPGSK Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
KPM Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ
MBOiR Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
MERCOSUR Wspólny Rynek Południa (hiszp. Mercado Común del Sur)
MFCK Międzynarodowa Federacja Czerwonego Krzyża (Międzynarodowa Federacja Towarzystw Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca)
MFW Międzynarodowy Fundusz Walutowy
MKCK Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża
MTK Międzynarodowy Trybunał Karny
MTKJ Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii
MTKR Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy
MTPC Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka
MTPM Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza
MTS Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
MTW Międzynarodowy Trybunał Wojskowy
OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
OECD Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development)
OJA Organizacja Jedności Afrykańskiej
ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych
OPA Organizacja Państw Amerykańskich
OPEC Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (Organization of the Petroleum Exporting Countries)
OWP Organizacja Wyzwolenia Palestyny
PISM Polski Instytut Spraw Zagranicznych
RE Rada Europy
SPI Sąd Pierwszej Instancji
STA Stały Trybunał Arbitrażowy
STSM Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej
TK Trybunał Konstytucyjny
TS Trybunał Sprawiedliwości
TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
ULC Urząd Lotnictwa Cywilnego
UNCITRAL Komisja Narodów Zjednoczonych do spraw międzynarodowego prawa handlowego (United Nation Commission on International Trade Law)
UNCTAD Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (United Nations Conference on Trade and Development)
UNEP Programu Narodów Zjednoczonych do Spraw Środowiska (United ­Nations Environment Programme)
UNESCO Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)
UNHCR Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (United Nations High Commissioner for Refugees)
UNICEF Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (United Nations International Children’s Emergency Fund, od 1953 r. – United Nations Children’s Fund)
UNIDO Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego (United Nations Industrial Development Organization)
UNTSO Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Nadzorowania Rozejmu (United Nations Truce Supervision Organization)
UPU Powszechny Związek Pocztowy (Universal Postal Union)
WHO Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization)
WMA Światowe Stowarzyszenie Lekarzy (World Medical Association)
WMO Światowa Organizacja Meteorologiczna (World Meteorological Organization)
WSO Wojskowy Sąd Okręgowy
WTO Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization)
WWF World Wide Fund for Nature (wcześniej World Wildlife Fund)
---------------- -- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Czasopisma, orzecznictwo publikatory

--------------- -- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AJIL American Journal of International Law
AUL Acta Universitatis Lodziensis
AUMCS Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska
AUW Acta Universitatis Wratislaviensis
BGBl Bundesgesetzblatt
CETS Council of Europe Treaty Series
Dz.U. Dziennik Ustaw
Dz.Urz. WE/UE Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich / Unii Europejskiej
ETS European Treaty Series
GSP Gdańskie Studia Prawnicze
HUDOC baza orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (https://www.echr.coe.int/hudoc-database)
ICJ Reports International Court of Justice. Reports of Judgments, Advisory Opinions and Orders
ILM International Law Materials
ILR International Law Reports
ITLOS Reports International Tribunal for the Law of the Sea. Reports of Judgments, ­Advisory Opinions and Orders
KPPubl. Kwartalnik Prawa Publicznego
LNTS League of Nations Treaty Series. Publication of Treaties and International Engagements registered with the Secretariat of the League of Nations
M.P. Monitor Prawny
OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy – Seria A
PCIJ Reports Permanent Court of International Justice. Reports of Judgments, Advisory Opinions and Orders
PiP Państwa i Prawo
Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo
Prz. Sejm. Przegląd Sejmowy
RIAA Reports of International Arbitral Awards
RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
UNTS United Nation Treaty Series
WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy
YILC Yearbook of the International Law Commission
ZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
--------------- -- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. Inne

---------- -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AI ang. artificial intelligence (sztuczna inteligencja)
BITs dwustronne umowy o ochronie inwestycji (Bilateral Investment Treaties)
ed./eds. ang. editor/editors (redaktor/redaktorzy)
FET ang. fair and equitable (obowiązek słusznego i sprawiedliwego traktowania inwestorów przez państwo goszczące)
Hrsg. niem. Herausgeber (redakcja)
IDL międzynarodowe prawo katastrof (international disaster law)
iss. ang. issue (wydanie, zeszyt)
Mm mila morska
MPG międzynarodowe prawo gospodarcze
MPH międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych
no fr. nombre (numer)
No. łac. numero, ang. number (numer)
Nr numer
orz. orzeczenie
post. postanowienie
Nr. niem. Nummer (numer)
red. redaktor, redaktorzy
RTA regionalne umowy handlowe (Regional Trade Agreements)
t. tom
t.j. tekst jednolity
tłum. tłumaczenie
UPO umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania
vol. ang. volume (tom)
wyr. wyrok
z. zeszyt
---------- -- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------