Prawo rolne - ebook

PRZEDMOWA

Prawo rolne jest bardzo ważną dziedziną prawa. Obejmuje ono bowiem normy prawne związane z szeroko rozumianą działalnością rolniczą oraz ze środowiskiem wiejskim. Generalnie normy regulują (porządkują) relacje społeczne, oddziałując na zachowania konkretnych podmiotów w danej sferze życia publicznego i prywatnego, w tym przypadku w szeroko rozumianym rolnictwie. Są to zatem normy o charakterze zarówno publicznym, jak i prywatnym, z tym że ze względu na ogromne znaczenie społeczne działalności rolniczej i gruntów rolnych, wzmacniane globalizacyjnymi procesami, w prawie rolnym coraz bardziej dominują regulacje publicznoprawne. Mogą one zatem posłużyć również do wyjaśniania mechanizmów oddziaływania prawa publicznego i prywatnego na relacje społeczne, ukazywania złożoności samego prawa, jak i trudności w jego konstruowaniu i stosowaniu w praktyce, a tym samym do szerszego postrzegania prawa jako narzędzia zapewniania ładu społecznego. To tłumaczy w jakimś stopniu bardziej funkcjonalne podejście do prawa prawników agrarystów. Dlatego prawo rolne powinno być objęte programem studiów prawniczych na każdym wydziale prawa. Tak jest od wielu dziesięcioleci na Wydziale Prawa i Administracji UJ.

Osoby zainteresowane studiowaniem prawa rolnego można odsyłać do wielu publikacji książkowych i artykułowych, poczynając od podręcznika „Prawo rolne” (Warszawa 2022), napisanego przez szerokie grono przedstawicieli środowiska prawników-agrarystów pod redakcją prof. Pawła Czechowskiego, i monografii „Instytucje prawa rolnego” (Warszawa 2019), napisanej przez węższy krąg autorów pod redakcją prof. Małgorzaty Korzyckiej. W kształceniu studentów prawa i administracji wiodącą rolę pełnią wykłady i ćwiczenia z prawa rolnego. Są one nie tylko podstawową i zarazem wstępną formą edukowania, ale przede wszystkim pełnią rolę przewodnika po prawie rolnym, ukierunkowując osobę zainteresowaną w poszerzaniu wiedzy w tym zakresie. O kształcie zajęć edukacyjnych, w tym wykładów i ćwiczeń, przesądzają ich prowadzący. Nic dziwnego zatem, że zajęcia z tego samego przedmiotu na każdej uczelni mają swoją specyfikę, utrwalaną od lat przez kolejnych mistrzów – profesorów. Nie inaczej jest z nauczaniem prawa rolnego na Wydziale Prawa i Administracji UJ. Owa specyfika wyraża się w łączeniu dogmatyki prawa z jego celowością i funkcjonalnością.

Decydując się na napisanie skryptu, nauczyciele akademiccy tworzący Ośrodek Badań Prawa Rolnego UJ, kierowali się zamiarem zebrania w jednym miejscu podstawowej wiedzy z zakresu prawa rolnego przekazywanej studentom na wykładach i ćwiczeniach na WPiA UJ. Jest to wiedza wstępna, a tym samym bazowa o prawie rolnym, jakby wyciągnięta przed nawias. Wymaga ona zatem rozwijania przez uczestnictwo w wykładach i ćwiczeniach oraz studiowania podręczników i innych publikacji. Zajęcia uniwersyteckie z prawa rolnego są dodatkową okazją dla studentów do żywego kontaktu z prawem, która powinna utrwalać przekonanie, że czym innym jest law in books, a czym innym law in action, że przepisy w aktach prawnych to nie prawo, lecz tylko nośniki norm prawnych.

Wraz z Wydawcą zadecydowaliśmy o przygotowaniu 2. wydania skryptu głównie ze względu na zmiany w prawie dotyczącym stosunków prawnych w rolnictwie. Społeczna doniosłość rolnictwa sprawia, że są one bardzo podatne na władcze oddziaływanie ze strony odpowiednich organów, wyposażonych w kompetencje tworzenia i korygowania aktów prawnych. Po ukazaniu się 1. wydania skryptu znacząco znowelizowano ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego, regulującą własnościowy obrót gruntami rolnymi. Jeszcze większe znaczenie mają zmiany w unijnym ustawodawstwie rolnym. Podjęcie się opracowania 2. wydania jest także sposobnością do zweryfikowania pozostałych części skryptu pod kątem ich aktualności i klarowności wywodów.

Mamy nadzieję, że oddawany do rąk studentów skrypt z prawa rolnego w zaktualizowanym wydaniu będzie pomocny w przygotowaniach do egzaminu z prawa rolnego, ale przy okazji będzie także służył poszerzaniu wiedzy o mechanizmach działania zarówno prawa prywatnego, jak i publicznego.

dr hab. Zygmunt Truszkiewicz, prof. UJWYKAZ SKRÓTÓW

1. Źródła prawa

AgResRolU
ustawa z 9.5.2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1199 ze zm.)

GospNierRolU
ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 826)

GrProdRolU
ustawa z 15.9.2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1145 ze zm.)

KC
ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 1071 ze zm.)

KPA
ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572 ze zm.)

KPC
ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.)

KRO
ustawa z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809 ze zm.)

KOWRU
ustawa z 10.2.2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 294)

NierCudzU
ustawa z 24.3.1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2278)

OchrGrU
ustawa z 3.2.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 82)

OchrPrzyrodU
ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1478 ze zm.)

PlanZagospU
ustawa z 27.3.2023 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2024 r. poz. 1130 ze zm.)

PlanStrWPRU
ustawa z 8.2.2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1741 ze zm.)

PrOchrŚrod
ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 647 ze zm.)

PrPrzed
ustawa z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.)

rozporządzenie Nr 1305/2013
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1305/2013 z 17.12.2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) Nr 1698/2005 (Dz.Urz. UE L 347, s. 487 ze zm.)

rozporządzenie Nr 1306/2013
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1306/2013 z 17.12.2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) Nr 352/78, (WE) Nr 165/94, (WE) Nr 2799/98, (WE) Nr 814/2000, (WE) Nr 1290/2005 i (WE) Nr 485/2008 (Dz.Urz. UE L 347, s. 549 ze zm.)

rozporządzenie Nr 1307/2013
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1307/2013 z 17.12.2013 r. ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) Nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) Nr 73/2009 (Dz.Urz. UE L 347, s. 608 ze zm.)

ScalGrU
ustawa z 26.3.2982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1197)

ŚrodInfU
ustawa z 3.10. 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1112)

TFUE
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 47)

TWE
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 321E z 2006 r., s. 37)

UstRolU
ustawa z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 423 ze zm.)

UbRolIndU
ustawa z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 197 ze zm.)

WstrzSprzNierRolU
ustawa z 14.4.2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 559)

2. Organy orzekające

NSA
Naczelny Sąd Administracyjny

SA
Sąd Apelacyjny

SN
Sąd Najwyższy

SN(7)
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów

TK
Trybunał Konstytucyjny

3. Czasopisma

Biul. SN
Biuletyn Sądu Najwyższego

MoP
Monitor Prawniczy

OSNC
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej

OSP
Orzecznictwo Sądów Polskich

PiP
Państwo i Prawo

PPR
Przegląd Prawa Rolnego

Pr. Sp.
Prawo Spółek

PS
Przegląd Sądowy

PZiS
Praca i Zabezpieczenia Społeczne

Rej.
Rejent

RPEiS
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny

SI
Studia Iuridica

SIA
Studia Iuridica Agraria

SIL
Studia Iuridica Lublinensia

SPP
Studia Prawa Prywatnego

ST
Samorząd Terytorialny

ZNSA
Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego

ZNUJ
Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego

4. Inne skróty

ARiMR
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

ANR
Agencja Nieruchomości Rolnych

ARR
Agencja Rynku Rolnego

art.
artykuł

AWRSP
Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa

cz.
część

Dz.U.
Dziennik Ustaw

Dz.Urz.
Dziennik Urzędowy

KOWR
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

KRS
Krajowy Rejestr Sądowy

KRUS
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

lit.
litera

m.in.
między innymi

nast.
następna (-e, -y)

np.
na przykład

Nr
numer

orz.
orzeczenie

pkt
punkt

por.
porównaj

post.
postanowienie

poz.
pozycja

PROW
Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich

r.
rok

red.
redakcja

s.
strona

SN
Sąd Najwyższy

t.j.
tekst jednolity

uchw.
uchwała

WPR
Wspólna Polityka Rolna

wyr.
wyrok

z.
zeszyt

zd.
zdanie

ze zm.
ze zmianami

ZWRSP
Zasób Własności Rolnej Skarbu PaństwaPEŁNY SPIS TREŚCI

1. Przedmowa
2. Wykaz skrótów
3. Rozdział I. Pojęcie prawa rolnego i jego źródła
1. § 1. Pojęcie prawa rolnego i ustroju rolnego
2. § 2. Źródła prawa rolnego
1. I. Wprowadzenie
2. II. Źródła polskiego prawa rolnego
3. III. Źródła unijnego prawa rolnego
4. IV. Źródła pozaunijnego międzynarodowego prawa rolnego

4. Rozdział II. Grunt rolny, nieruchomość rolna, grunt leśny, nieruchomość leśna
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Grunt rolny
3. § 3. Działka rolna
4. § 4. Nieruchomość rolna
5. § 5. Grunt leśny
6. § 6. Nieruchomość leśna

5. Rozdział III. Gospodarstwo rolne
6. Rozdział IV. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa
1. § 1. Uwagi ogólne
2. § 2. Zadania KOWR
3. § 3. Struktura organizacyjna KOWR
4. § 4. Gospodarka finansowa KOWR

7. Rozdział V. Regulacje Kodeksu Cywilnego ograniczające obrót nieruchomościami rolnymi inter vivos
1. § 1. Uwagi ogólne
2. § 2. Pierwokup współwłaścicieli nieruchomości rolnej w razie sprzedaży udziału we współwłasności tej nieruchomości
3. § 3. Ograniczenie zasiedzenia nieruchomości rolnej
4. § 4. Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego (nieruchomości rolnej)
5. § 5. Zbycie spadku obejmującego gospodarstwo rolne lub nieruchomość rolną

8. Rozdział VI. Ograniczenia obrotu nieruchomościami rolnymi przewidziane w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego
1. § 1. Uwagi ogólne
2. § 2. Zakres zastosowania UstRolU
3. § 3. Rolnik indywidualny
4. § 4. Osoby bliskie i małżonkowie jako nabywcy nieruchomości rolnych
5. § 5. Zasada nabycia nieruchomości rolnej przez rolnika indywidualnego i odstępstwa od niej
6. § 6. Prawo pierwokupu nieruchomości rolnej uregulowane w UstRolU
7. § 7. Prawo nabycia nieruchomości rolnej
8. § 8. Obowiązki i zakazy związane z nabyciem nieruchomości rolnej
9. § 9. Uprawnienia KOWR przewidziane regulacjami UstRolU
10. § 10. Sankcje za naruszenie przepisów UstRolU

9. Rozdział VII. Nabywanie nieruchomości rolnych przez cudzoziemców
1. § 1. Uwagi ogólne
2. § 2. Cudzoziemiec
3. § 3. Zezwolenie i promesa
4. § 4. Wyłączenia stosowania przepisów ustawy oraz zwolnienia od obowiązku uzyskania zezwolenia
5. § 5. Rejestr nieruchomości, udziałów i akcji, nabytych lub objętych przez cudzoziemców

10. Rozdział VIII. Umowa dzierżawy nieruchomości rolnej
1. § 1. Ogólna charakterystyka umowy dzierżawy (art. 693–709 KC)
2. § 2. Przedmiot umowy dzierżawy
3. § 3. Strony umowy dzierżawy nieruchomości rolnej
4. § 4. Obowiązki stron umowy dzierżawy nieruchomości rolnej
5. § 5. Czynsz dzierżawny
6. § 6. Ustawowe prawo zastawu przysługujące wydzierżawiającemu
7. § 7. Czas trwania umowy dzierżawy
8. § 8. Wygaśnięcie dzierżawy
9. § 9. Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy nieruchomości rolnej (art. 3 ust. 1–3 i 5 UstRolU)
1. I. Zakres pierwokupu dzierżawcy nieruchomości rolnej
2. II. Przesłanki ustawowego prawa pierwokupu dzierżawcy nieruchomości rolnej
3. III. Wyłączenia ustawowego prawa pierwokupu dzierżawcy
4. IV. Tryb wykonania pierwokupu dzierżawcy – sekwencja zdarzeń

10. § 10. Tak zwana dzierżawa bezczynszowa (art. 708 KC)
11. § 11. Szczególna regulacja dzierżaw gruntów rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa

11. Rozdział IX. Kontraktacja
1. § 1. Ogólna charakterystyka umowy kontraktacji (art. 613–626 KC)
2. § 2. Przedmiot umowy kontraktacji
3. § 3. Strony umowy kontraktacji
4. § 4. Obowiązki stron umowy kontraktacji
5. § 5. Świadczenia dodatkowe
6. § 6. Odpowiedzialność producenta rolnego
1. I. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontraktacji
2. II. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne przedmiotu kontraktacji

7. § 7. Odpowiedzialność kontraktującego
1. I. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontraktacji
2. II. Odpowiedzialność za wady fizyczne i prawne dostarczonych przez kontraktującego środków produkcji

8. § 8. Solidarna odpowiedzialność kilku producentów
9. § 9. Przedawnienie roszczeń
10. § 10. Miejsce spełnienia świadczenia
11. § 11. Kontrola kontraktującego
12. § 12. Rozkład ryzyka produkcyjnego
13. § 13. Konsekwencje zmiany posiadacza gospodarstwa rolnego

12. Rozdział X. Gospodarowanie zasobem własności rolnej skarbu państwa
1. § 1. Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa
2. § 2. Powiernictwo ustawowe
3. § 3. Sposoby gospodarowania Zasobem
1. I. Zagadnienia ogólne
2. II. Metody zagospodarowania Zasobu
1. 1. Wydzierżawianie nieruchomości
2. 2. Sprzedaż nieruchomości
3. 3. Gospodarowanie Zasobem z posłużeniem się konstrukcją spółki
4. 4. Administrowanie
5. 5. Trwały zarząd
6. 6. Zamiana nieruchomości
7. 7. Zabezpieczenie lub przeznaczenie mienia na inne cele w trybie określonym w statucie KOWR
8. 8. Nieodpłatne przekazanie nieruchomości Zasobu
9. 9. Przekazanie nieruchomości Lasom Państwowym
10. 10. Przekazanie nieruchomości Agencji Mienia Wojskowego
11. 11. Ośrodki produkcji rolniczej
12. 12. Wyposażenie lub doposażenie państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki organizacyjnej
13. 13. Gospodarka mieszkaniowa i socjalna
14. 14. Inne metody gospodarowania mieniem

4. § 4. Przeznaczenie środków uzyskanych z gospodarowania mieniem Zasobu

13. Rozdział XI. Dziedziczenie gospodarstw rolnych
1. § 1. Uwagi ogólne
2. § 2. Szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych w Polsce w latach 1963–2001
1. I. Ramy czasowe i kwestie intertemporalne
2. II. Przedmiot szczególnej regulacji
3. III. Szczególne zasady dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych
4. IV. Szczególne zasady dziedziczenia gospodarstwa rolnego z testamentu
5. V. Dziedziczenie gospodarstw rolnych przez Skarb Państwa
6. VI. Zapis gospodarstwa rolnego (art. 1067 KC)
7. VII. Dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne (art. 1070–1071 KC)
1. 1. Dział spadku w świetle art. 1035 i nast. KC
2. 2. Dział spadku w świetle art. 1070–1079 KC w pierwotnym brzmieniu z 18.5.1964 r.
3. 3. Dział spadku w świetle art. 1070 KC w brzmieniu obowiązującym od 1.10.1990 r.

8. VIII. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (art. 1081 KC)

3. § 3. Dziedziczenie i dział spadku rolnego w świetle aktualnych regulacji ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz Kodeksu cywilnego

14. Rozdział XII. Grupy producentów rolnych i ich związki
1. § 1. Ogólna charakterystyka grup producentów rolnych
2. § 2. Cel tworzenia grup producentów rolnych
3. § 3. Zasady organizowania i działania grup producentów rolnych
4. § 4. Warunki prowadzenia działalności jako grupa producentów rolnych w przypadku spółdzielni
5. § 5. Akt założycielski grupy producentów rolnych
6. § 6. Rejestracja oraz nadzór nad działalnością grup producentów rolnych
7. § 7. Związki grup producentów rolnych
8. § 8. Rejestracja oraz nadzór nad działalnością związków grup producentów rolnych

15. Rozdział XIII. Scalanie i wymiana gruntów
1. § 1. Ogólna charakterystyka
2. § 2. Przedmiot postępowania scaleniowego i wymiennego
3. § 3. Organ prowadzący postępowanie scaleniowe i wymienne
4. § 4. Finansowanie prac scaleniowo-wymiennych
5. § 5. Uczestnicy postępowania scaleniowego i wymiennego
6. § 6. Zasada pośredniego udziału uczestników postępowania scaleniowego oraz organy występujące w postępowaniu scaleniowym
7. § 7. Zasada bezpośredniego udziału uczestników postępowania wymiennego
8. § 8. Wszczęcie postępowania scaleniowego
9. § 9. Wszczęcie postępowania wymiennego
10. § 10. Szacunek gruntów w postępowaniu scaleniowym
11. § 11. Szacunek gruntów w postępowaniu wymiennym
12. § 12. Ekwiwalentność gruntów
13. § 13. Projekt scalenia
14. § 14. Projekt wymiany
15. § 15. Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów
16. § 16. Wprowadzenie uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych gruntów
17. § 17. Skutki postępowania scaleniowego i wymiennego

16. Rozdział XIV. Ochrona gruntów rolnych i leśnych
1. § 1. Konieczność ochrony gruntów rolnych i leśnych
2. § 2. Kierunki ochrony gruntów rolnych i leśnych
3. § 3. Ochrona zasobów gruntów rolnych i leśnych i ich właściwości (ochrona w węższym znaczeniu)

17. Rozdział XV. Ubezpieczenia społeczne rolników
1. § 1. Ogólna charakterystyka
2. § 2. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
3. § 3. Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników
4. § 4. Fundusze Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
5. § 5. Rodzaje ubezpieczeń rolniczych
6. § 6. Zakres podmiotowy ubezpieczenia rolniczego
7. § 7. Sposoby podlegania ubezpieczeniu
8. § 8. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie
1. I. Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej
2. II. Zasiłek chorobowy

9. § 9. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe
1. I. Emerytura rolnicza
2. II. Renta rolnicza
3. III. Renta rolnicza szkoleniowa
4. IV. Renta rodzinna
5. V. Zasiłek pogrzebowy
6. VI. Zasiłek macierzyński
7. VII. Zasady obliczania wysokości emerytury lub renty rolniczej
8. VIII. Częściowe zawieszenie wypłaty renty rolniczej

10. § 10. Składki z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników
11. § 11. Umowa z następcą
1. I. Przedmiot umowy z następcą
2. II. Roszczenie następcy o wykonanie umowy
3. III. Rozwiązanie umowy z następcą

18. Rozdział XVI. Podstawowe informacje o Wspólnej Polityce Rolnej UE
1. § 1. Źródła Wspólnej Polityki Rolnej UE
1. I. Ustanowienie Wspólnej Polityki Rolnej
2. II. Źródła tzw. pierwotnego prawa rolnego
3. III. Źródła tzw. wtórnego prawa rolnego
4. IV. Umowy międzynarodowe
5. V. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości

2. § 2. Cele Wspólnej Polityki Rolnej UE (art. 39 TFUE)
1. I. Cele polityki rynkowej
2. II. Cele polityki strukturalnej (rozwoju obszarów wiejskich) – art. 39 ust. 2 TFUE

3. § 3. Założenia Wspólnej Polityki Rolnej UE o charakterze pozaprawnym
4. § 4. Zasady Wspólnej Polityki Rolnej UE o charakterze prawnym
5. § 5. Podstawowe pojęcia z zakresu Wspólnej Polityki Rolnej UE
1. I. Produkty rolne
2. II. Działalność rolnicza
3. III. Producent rolny – rolnik
4. VI. Gospodarstwo rolne

19. Rozdział XVII. Organizacja Rynków Rolnych
1. § 1. Ogólna charakterystyka Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych (art. 40 TFUE)
2. § 2. Ewolucja regulacji dotyczących wspólnej organizacji rynków rolnych
3. § 3. Aktualny kształt wspólnej organizacji rynków rolnych
1. I. Instrumenty rynku wewnętrznego
1. 1. Interwencja rynkowa
2. 2. Przepisy regulujące wprowadzanie do obrotu i organizacje producentów

2. II. Instrumenty w ramach handlu z państwami trzecimi
1. 1. Pozwolenia na przywóz i wywóz
2. 2. Należności celne przywozowe
3. 3. Administrowanie kontyngentem taryfowym oraz szczególne regulacje przywozowe w państwach trzecich
4. 4. Przepisy szczególne dotyczące przywozu niektórych produktów
5. 5. Środki ochronne

3. III. Środki wyjątkowe
1. 1. Środki przeciwdziałania zakłóceniom na rynku
2. 2. Środki dotyczące chorób zwierząt i agrofagów roślin oraz utraty zaufania konsumentów spowodowanej zagrożeniami dla zdrowia ludzi, zdrowia zwierząt lub zdrowia roślin

4. IV. Reguły konkurencji na rynku rolnym

4. § 4. Regulacje polskie uzupełniające regulacje unijne z zakresu wspólnej organizacji rynków rolnych

20. Rozdział XVIII. Płatności bezpośrednie i Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
1. § 1. Geneza i ewolucja płatności bezpośrednich
1. I. Plan MacSharry’ego
2. II. Wprowadzenie systemu płatności jednolitej
1. 1. System płatności jednolitej na gospodarstwo rolne (single payment) – płatność zryczałtowana wdrażana w tzw. starych krajach UE
2. 2. System jednolitej płatności obszarowej (single area payment – SAPS)

3. III. Płatności bezpośrednie w świetle rozporządzenia Nr 1307/2013

2. § 2. Aktualna postać płatności bezpośrednich w świetle regulacji UE na podstawie rozporządzenia Nr 2021/2115
3. § 3. Aktualna postać płatności bezpośrednich w świetle regulacji polskiej
4. § 4. Status i organizacja Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Struktura Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (art. 9–10 AgResRolU)
3. III. Zadania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

21. Rozdział XIX. Polityka Rozwoju Obszarów Wiejskich. II filar WPR
1. § 1. Ogólne uwagi dotyczące polityki strukturalnej
1. I. Pojęcie struktury agrarnej
2. II. Polityka struktur agrarnych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
3. III. Charakterystyka polityki strukturalnej w świetle art. 39 ust. 2 TFUE i jej związek z polityką rynkową (I filar)

2. § 2. Od polityki strukturalnej do polityki rozwoju obszarów wiejskich. Ewolucja koncepcji w ramach II filaru WPR
1. I. Konkluzje Konferencji w Stresa (1958 r.)
2. II. II Plan Mansholta (1968 r.)
3. III. Od reform tzw. okresu Zielonej księgi do reform Raya MacSharry’ego – lata 1985–1999
4. IV. Rozporządzenie Nr 1257/99 – przejście od polityki strukturalnej do polityki rozwoju obszarów wiejskich
5. V. Rozporządzenie Nr 1698/2005
6. VI. Rozporządzenie Nr 1305/2013

3. § 3. Aktualna postać polityki rozwoju obszarów wiejskich UE w świetle rozporządzenia Nr 2021/2115
4. § 4. Realizacja założeń Polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich na obszarze RP
1. I. Lata 2004–2006
2. II. Lata 2007–2013
3. III. Lata 2014–2020
4. IV. Lata 2023–2027

22. Indeks rzeczowy