Prawo Unii Europejskiej z testami online - ebook

W sprzedaży:

J. Barcik, T. Srogosz

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 4

Studia Prawnicze

A. Zawidzka-Łojek (red.)

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 3

Podręczniki Prawnicze

K. Orzeszyna, M. Skwarzyński, R. Tabaszewski

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRAW CZŁOWIEKA, wyd. 2

Podręczniki Prawnicze

M.M. Kenig-Witkowska (red.)

PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 8

Podręczniki Prawnicze

Polecamy też bezpłatne czasopismo „Edukacja Prawnicza”.
Szukaj go na swojej uczelni oraz w księgarniach prawniczych C.H.Beck.WPROWADZENIE DO DRUGIEGO WYDANIA

Podręcznik akademicki „Prawo Unii Europejskiej” jest kompletnym wykładem z zakresu prawa i ustroju Unii Europejskiej. Został przygotowany z myślą o pełnym i przystępnym przedstawieniu integracyjnego systemu prawnego Unii Europejskiej. W efekcie stanowi on źródło wiedzy umożliwiające kompleksowe przygotowanie się do egzaminów z zakresu prawa unijnego, a także pogłębienie rozumienia procesów integracyjnych i ich znaczenia dla państw członkowskich oraz obywateli Unii.

Drugie wydanie podręcznika, przygotowane przez grono specjalistów z wiodących polskich ośrodków akademickich, ukazuje się ponownie nakładem wydawnictwa C.H. Beck. Od publikacji pierwszego wydania w 2022 r. nie doszło do zmian w traktatach założycielskich Unii Europejskiej, jednak świat – w tym sama Unia – uległ istotnym przemianom. Zmieniła się m.in. obsada kluczowych stanowisk unijnych w wyniku nowych kadencji Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. Nadal trwa brutalna agresja Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, wpływająca nie tylko na działania Unii w zakresie sankcji wobec Rosji, lecz także na zmianę podejścia do wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.

W 2024 r. Komisja Europejska formalnie zakończyła procedurę z art. 7 TUE wobec Polski, co – niezależnie od oceny tej decyzji – ma istotny symboliczny wydźwięk. Jednocześnie pogłębiły się i tak już napięte relacje pomiędzy instytucjami unijnymi a Węgrami, które coraz wyraźniej oddalają się od wartości i zasad leżących u podstaw integracji. Trwa rewolucja cyfrowa, rozwija się sztuczna inteligencja, postępuje kryzys klimatyczny i energetyczny, powracają napięcia związane z polityką migracyjną i uchodźczą. W wielu państwach członkowskich oraz na poziomie unijnym rośnie popularność ruchów populistycznych, a wspólna polityka Unii w różnych obszarach – od handlu po ochronę środowiska – musi zmagać się z nowymi wyzwaniami.

W odpowiedzi na zmieniający się kontekst geopolityczny, w szczególności trudności w relacjach transatlantyckich oraz nasilające się zjawiska protekcjonizmu i wprowadzania barier handlowych (takich jak cła), drugie wydanie podręcznika zostało rozszerzone o nowy rozdział poświęcony wspólnej polityce handlowej. To uzupełnienie stanowi istotny krok w kierunku pełniejszego zrozumienia roli Unii Europejskiej jako aktora gospodarczego i politycznego na arenie międzynarodowej.

Jak pisał _Jean Monnet_, „Europa będzie wykuwana w kryzysach i stanie się sumą rozwiązań przyjętych w tych kryzysach”. Ta myśl doskonale oddaje naturę współczesnych przemian w Unii Europejskiej, których analiza jest kluczowym elementem niniejszego podręcznika.

Podręcznik odnosi się do wszystkich wspomnianych czynników, co pozwala Czytelnikom na zrozumienie zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych mechanizmów integracyjnych. Jego wartość przejawia się w aktualnej treści wykładu, wzbogaconej o liczne przykłady z praktyki integracji europejskiej. Całość porządkuje stan wiedzy w zakresie funkcjonowania UE: przedstawiono historię integracji w świetle teorii integracyjnych, charakterystykę Unii z perspektywy prawa międzynarodowego, system ochrony praw człowieka, obywatelstwo UE, wartości leżące u podstaw integracji, źródła prawa UE i procedury jego stanowienia, system instytucjonalny i podział kompetencji, relacje prawa unijnego z prawem krajowym, mechanizmy zapewniające skuteczność prawa UE, budżet i unię walutową, a także przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Zamykający podręcznik wykład dotyczy unijnego rynku wewnętrznego – z charakterystyką czterech swobód przepływu: towarów, pracowników, usług i działalności gospodarczej oraz kapitału. Całość bogato ilustrowano orzeczeniami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i sądów krajowych, ze szczególnym uwzględnieniem judykatury sądów polskich.

Podręcznik przygotowano przede wszystkim z myślą o studentach prawa i administracji oraz kierunków pokrewnych. Będzie on jednak również cenną pomocą dla praktyków prawa – sędziów, adwokatów i radców prawnych. Skorzystać z niego mogą także studenci zarządzania, ekonomii, nauk politycznych i pokrewnych kierunków, a także wszystkie osoby zainteresowane problematyką integracji europejskiej. Każdy rozdział zawiera przykłady z praktyki orzeczniczej oraz wykaz aktualnej literatury przedmiotu. Fragmenty „Dla pogłębienia wiedzy” umożliwiają szerszą refleksję nad omawianą tematyką.

Podręcznik pozostaje publikacją unikatową na polskim rynku wydawniczym. Jego autorami jest szesnaścioro wybitnych specjalistów z zakresu prawa i ustroju Unii Europejskiej, reprezentujących większość polskich ośrodków akademickich. Teoretyczne podejście oparte na przykładach z praktyki oraz skład autorski są – naszym zdaniem – gwarancją najwyższej jakości publikacji. Wyrażamy wdzięczność wszystkim Autorkom i Autorom za ich zaangażowanie i wkład pracy.

Stan prawny uwzględniony został na dzień 1.8.2025 r.

Warszawa–Katowice, sierpień 2025 r.

prof. _Robert Grzeszczak_
prof. _Jacek Barcik_WYKAZ SKRÓTÓW

1. Akty prawne

decyzja 1999/352/WE
decyzja Komisji 1999/352/WE z 28.4.1999 r. ustanawiająca Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) (Dz.Urz. WE L 136, s. 20 ze zm.)

decyzja 2020/2053
decyzja Rady (UE, Euratom) 2020/2053 z 14.12.2020 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej oraz uchylająca decyzję 2014/335/UE, Euratom (Dz.Urz. UE L 424, s. 1)

dyrektywa 88/361/EWG
dyrektywa Rady 88/361/EWG z 24.6.1988 r. w sprawie wykonania art. 67 Traktatu (Dz.Urz. WE L 178, s. 5)

dyrektywa 2004/38/WE
dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz. UE L 158, s. 77)

dyrektywa 2006/123/WE
dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz.Urz. UE L 376, s. 36)

dyrektywa CSDD
dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2024/1760 z 13.6.2024 r. w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz zmieniająca dyrektywę (UE) 2019/1937 i rozporządzenie (UE) 2023/2859 (Dz.Urz. UE 2024/1760)

DyscFinPublU
ustawa z 17.12.2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 289 ze zm.)

EKPC
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmieniona następnie Protokołami Nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem Nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)

FinPublU
ustawa z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 305 ze zm.)

KodeksWyb
ustawa z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy (teksy jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 365)

Konstytucja RP
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.)

konwencja stambulska
Konwencja Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej z 11.5.2011 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 961)

KPA
ustawa z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 572 ze zm.)

KPC
ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.)

KPP
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej z 7.12.2000 r. (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 389)

KWPT
Konwencja wiedeńska o prawie traktatów sporządzona w Wiedniu dnia 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439, zał.)

OrdPU
ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.)

PostAdmU
ustawa z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.)

Protokół (Nr …)
Protokoły (Nr 1–37) dołączone do Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 201–329)

Regulamin PE
Regulamin Parlamentu Europejskiego (Parlament Europejski 2024–2029, Regulamin. Dziesiąta kadencja Parlamentu, styczeń 2025, europarl.europa.eu)

Regulamin Sądu
Regulamin postępowania przed Sądem (Dz.Urz. UE L 105 z 2015 r., s. 1 ze zm.)

Regulamin TS
Regulamin postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości z 25.9.2012 r. (Dz.Urz. UE L 265 z 2012 r., s. 1 ze zm.)

rozporządzenie 883/2004
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 166, s. 1 ze zm.)

rozporządzenie 492/2011
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 492/2011 z 5.4.2011 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii (Dz.Urz. UE L 141, s. 1 ze zm.)

rozporządzenie 883/2013
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) Nr 883/2013 z 11.9.2013 r. dotyczące dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie Rady (Euratom) Nr 1074/1999 (Dz.Urz. UE L 248, s. 1 ze zm.)

rozporządzenie 2017/1939
rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z 12.10.2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (Dz.Urz. UE L 283, s. 1 ze zm.)

rozporządzenie 2018/1046
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z 18.7.2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) Nr 1296/2013, (UE) Nr 1301/2013, (UE) Nr 1303/2013, (UE) Nr 1304/2013, (UE) Nr 1309/2013, (UE) Nr 1316/2013, (UE) Nr 223/2014 i (UE) Nr 283/2014 oraz decyzję Nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) Nr 966/2012 (Dz.Urz. UE L 193, s. 1)

rozporządzenie 2020/2092
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z 16.12.2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii (Dz.Urz. UE L 433I, s. 1)

rozporządzenie 2020/2093
rozporządzenie Rady (UE, Euratom) 2020/2093 z 17.12.2020 r. określające wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 (Dz.Urz. UE L 433I, s. 11)

rozporządzenie 2020/2094
rozporządzenie Rady (UE) 2020/2094 z 14.12.2020 r. ustanawiające Instrument Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy w celu wsparcia odbudowy w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 (Dz.Urz. UE L 433I, s. 23)

rozporzędzenie 2024/1263
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1263 z 29.4.2024 r. w sprawie skutecznej koordynacji polityk gospodarczych i w sprawie wielostronnego nadzoru budżetowego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) Nr 1466/97 (Dz.Urz. UE L 2024/1263)

rozporządzenie 2024/2019
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euroatom) 2024/2019 z 11.4.2024 r. zmieniające Protokół Nr 3 w sprawie statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L 2024/2019)

Statut Rady Europy
Statut Rady Europy przyjęty w Londynie dnia 5.5.1949 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565)

TEWEA
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25.3.1957 r.

TEWG
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą z 25.3.1957 r.

TEWWiS
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali z 18.4.1951 r.

TFUE
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 47)

Traktat z Amsterdamu
Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty z 2.10.1997 r. (Dz.Urz. WE C 340, s. 1)

Traktat z Lizbony
Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 306, s. 1)

Traktat z Maastricht
Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. z Maastricht (Dz.Urz. WE C 191, s. 1)

Traktat z Nicei
Traktat z Nicei zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty z 26.2.2001 r. (Dz.Urz. WE C 80, s. 1)

TUE
Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 13)

TWE
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolidowana: Dz.Urz. UE C 321E z 2006 r., s. 37)

Układ z Schengen
Układ między Rządami Państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach, podpisany w Schengen dnia 14.6.1985 r. (Dz.Urz. UE L z 2000 r. Nr 239, s. 13)

unijny kodeks celny
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 952/2013 z 9.10.2013 r. ustanawiające unijny kodeks celny (Dz.Urz. UE L 269, s. 1 ze zm.)

2. Instytucje, organy, organizacje

COREPER
Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich

CPVO
Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin (Community Plant Variety Office)

EBC
Europejski Bank Centralny

EBI
Europejski Bank Inwestycyjny

EFTA
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association)

EJN
Europejska Sieć Sądowa w sprawach karnych (European Judicial Network)

EMA
Europejska Agencja Leków (European Medicines Agency)

ENO
Europejska Sieć Ombudsmanów (European Network of Ombudsmen)

EOG
Europejski Obszar Gospodarczy

EPPO
Prokuratura Europejska (European Public Prosecutor’s Office)

ESBC
Europejski System Banków Centralnych

ETPC
Europejski Trybunał Praw Człowieka

ETS
Europejski Trybunał Sprawiedliwości

EUIPO
Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (European Union Intellectual Property Office)

EURES
Europejskie Służby Zatrudnienia (European Employment Services)

EWEA (Euratom)
Europejska Wspólnota Energii Atomowej

EWG
Europejska Wspólnota Gospodarcza

EWWiS
Europejska Wspólnota Węgla i Stali

FTK
Federalny Trybunał Konstytucyjny

KAS
Krajowa Administracja Skarbowa

MTS
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

NIK
Najwyższa Izba Kontroli

NSA
Naczelny Sąd Administracyjny

OBWE
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

OECC
Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organisation for European Economic Co-operation)

OECD
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development)

OLAF
Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (Office européen de lutte antifraude)

ONZ
Organizacja Narodów Zjednoczonych

SN
Sąd Najwyższy

SPI
Sąd Pierwszej Instancji (obecnie Sąd)

STSM
Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej

TK
Trybunał Konstytucyjny

TS
Trybunał Sprawiedliwości

TSUE
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

UGiW
Unia Gospodarcza i Walutowa

UOKiK
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

3. Czasopisma, orzecznictwo, publikatory

Biul. NDFP
Biuletyn orzecznictwa w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

BVerfGE
Entscheidungen des Bundesverfassungsgerichts (Orzeczenia Federalnego Trybunału Konstytucyjnego)

CBOSA
Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych (orzeczenia.nsa.gov.pl)

CETS
Council of Europe Treaty Series

CMLRev.
Common Market Law Review

Dz.U.
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej

Dz.Urz. UE/WE
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej / Wspólnot Europejskich

EPS
Europejski Przegląd Sądowy

HUDOC
baza orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (hudoc.echr.coe.int)

ICJ Reports
International Court of Justice Reports

OJ
Official Journal of the European Union

ONSAiWSA
Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych

OSNC
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna

OSNKW
Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa

OTK-A
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy, Seria A

PCIJ Reports
Permanent Court Of International Justice Reports

PiP
Państwo i Prawo

RPEiS
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny

4. Inne skróty

DNB
Dochód Narodowy Brutto

EMS
Europejski Mechanizm Stabilności

ENA
europejski nakaz aresztowania

ESW
Europejski System Walutowy

EURES
europejskie służby zatrudnienia (European Employment Services)

JST
jednostki samorządu terytorialnego

KPO
Krajowy Plan Odbudowy

KTZ
kraje i terytoria zamorskie

OFE
otwarte fundusze emerytalne

PSPP
Program Zakupowy Aktywów Sektora Publicznego Europejskiego Banku Centralnego na rynkach wtórnych (Public Sector Purchase Programme)

PWBiS
przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

SIS
System Informacyjny Schengen

WPH
wspólna polityka handlowa

WPZiB
wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwoPEŁNY SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie do drugiego wydania
2. Wykaz skrótów
3. Rozdział I. Teorie integracji europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Teoria integracji europejskiej i jej znaczenie
3. III. Państwo jako centrum integracji europejskiej w warunkach globalizacji

2. § 2. Federacja i federalizm
3. § 3. Konfederalizm
4. § 4. Funkcjonalizm i neofunkcjonalizm
5. § 5. Międzyrządowa teoria integracji
6. § 6. Teoria komunikacyjna
7. § 7. Integracja przez prawo
8. § 8. System wielopoziomowego rządzenia
9. § 9. Dla pogłębienia wiedzy

4. Rozdział II. Historia integracji europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Ogólny zarys historii integracji europejskiej
3. § 3. Pochodzenie Unii Europejskiej
4. § 4. Powstanie i rozwój Wspólnot Europejskich
1. I. Uwagi ogólne
2. II. „Ojcowie założyciele”
3. III. Od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali przez Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej do Unii Europejskiej
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Europejska Wspólnota Węgla i Stali oraz towarzyszące inicjatywy
3. 3. Europejska Wspólnota Gospodarcza i Euratom

5. § 5. Relacje pomiędzy Wspólnotami
6. § 6. Rewizje traktatów stanowiących Wspólnoty i Unię Europejską
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Jednolity akt europejski
3. III. Traktat z Maastricht: Unia Europejska
4. IV. Traktat z Amsterdamu
5. V. Traktat z Nicei
6. VI. Konwent Europejski i Konstytucja dla Europy
7. VII. Traktat z Lizbony

7. § 7. Historia rozszerzeń Wspólnot i Unii Europejskiej o nowe państwa członkowskie
8. § 8. Dla pogłębienia wiedzy: związki przyczynowo-skutkowe odczytywane w historii integracji

5. Rozdział III. Charakter prawny Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa – zagadnienia wprowadzające
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Definicja pojęcia podmiotowości prawnomiędzynarodowej i jej istota
3. III. Atrybuty podmiotowości prawnomiędzynarodowej
4. IV. Katalog podmiotów prawa międzynarodowego

3. § 3. Charakter prawny Unii Europejskiej w Traktacie z Maastricht
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Trudności w określeniu charakteru prawnego Unii Europejskiej w świetle postanowień Traktatu z Maastricht
3. III. Filarowa struktura Unii Europejskiej
4. IV. Koncepcja Unii Europejskiej w świetle założeń państwowych (federalnych)
5. V. Koncepcja Unii Europejskiej w świetle założeń konfederalnych
6. VI. Koncepcja Unii Europejskiej w świetle założeń właściwych organizacjom międzynarodowym – pomiędzy współpracą państw a organizacją międzynarodową in statu nascendi?

4. § 4. Charakter prawny Unii Europejskiej w Traktacie z Lizbony
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Klasyfikacja (typologia) organizacji międzynarodowych i ich ewolucja w kierunku organizacji ponadnarodowych
3. III. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa typu ponadnarodowego o prawnomiędzynarodowej i krajowej podmiotowości
4. IV. Atrybuty podmiotowości prawnomiędzynarodowej Unii Europejskiej
5. V. Członkostwo w Unii Europejskiej
6. VI. Symbole Unii Europejskiej
7. VII. Języki urzędowe Unii Europejskiej
8. VIII. Siedziby instytucji i organów Unii Europejskiej
9. IX. Przywileje i immunitety przysługujące Unii Europejskiej

5. § 5. Unia Europejska jako podmiot (uczestnik) stosunków międzynarodowych
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Zasady i cele działań zewnętrznych Unii Europejskiej oraz ich instytucjonalne uwarunkowania
3. III. Traktatowe obszary działań zewnętrznych Unii Europejskiej

6. § 6. Dla pogłębienia wiedzy: status Euratomu po Traktacie z Lizbony

6. Rozdział IV. Aksjologia i zasady ustrojowe Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Systematyka aksjologii UE
3. § 3. Wartości Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Katalog wartości Unii Europejskiej
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Poszanowanie godności osoby ludzkiej
3. 3. Wolność
4. 4. Demokracja
5. 5. Równość
6. 6. Państwo prawne
7. 7. Poszanowanie praw człowieka

3. III. Sankcje na wypadek naruszenia wartości Unii Europejskiej

4. § 4. Zasady ustrojowe Unii Europejskiej
1. I. Pojęcie zasad ustrojowych UE
2. II. Zasada kompetencji przyznanych i podział kompetencji
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Kategorie i dziedziny kompetencji Unii Europejskiej
3. 3. Suwerenność państw członkowskich a przekazywanie kompetencji na rzecz Unii Europejskiej

3. III. Poszanowanie tożsamości narodowych państw członkowskich Unii Europejskiej
4. IV. Zasada pomocniczości
5. V. Zasada proporcjonalności
6. VI. Zasada jednolitych ram instytucjonalnych
7. VII. Zasada równowagi instytucjonalnej
8. VIII. Zasada autonomii instytucjonalnej
9. IX. Zasada lojalnej współpracy
10. X. Zasada otwartości w działaniu instytucji Unii Europejskiej

5. § 5. Dla pogłębienia wiedzy

7. Rozdział V. Ochrona praw człowieka w Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Geneza i istota ochrony praw podstawowych w unijnym porządku prawnym
1. I. Nieobecność problematyki praw człowieka na etapie tworzenia Wspólnot
2. II. Konceptualizacja praw podstawowych w orzecznictwie TSUE
3. III. Umocowanie praw podstawowych w prawie pierwotnym UE

3. § 3. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej
1. I. Idea kodyfikacji i prace przygotowawcze
2. II. Status Karty praw podstawowych w prawie Unii Europejskiej i w prawie polskim
3. III. Zakres zastosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej
4. IV. Ograniczenia w korzystaniu z praw podstawowych
5. V. Treść Karty praw podstawowych Unii Europejskiej
6. VI. Zakaz dyskryminacji w Karcie praw podstawowych i tzw. dyrektywy antydyskryminacyjne

4. § 4. Przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
1. I. Geneza i celowość przystąpienia UE do EKPC
2. II. Opinia TS 2/13 w sprawie projektu umowy o akcesji Unii Europejskiej do EKPC
3. III. Skutki akcesji Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dla unijnego porządku prawnego
4. IV. Europejski Trybunał Praw Człowieka wobec spraw z „elementem unijnym” – domniemanie ekwiwalencji ochrony

5. § 5. Prawa człowieka w stosunkach zewnętrznych Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Prawa człowieka a zasady i cele działań zewnętrznych Unii Europejskiej
3. III. Praktyczny wymiar praw człowieka w działaniach zewnętrznych Unii Europejskiej
4. IV. Standardy wspierające ochronę praw człowieka w polityce zewnętrznej Unii Europejskiej

6. § 6. Dla pogłębienia wiedzy
1. I. Zobowiązania międzynarodowe Unii Europejskiej w dziedzinie praw człowieka
2. II. Prawa człowieka w biznesie – dyrektywa CSDD

8. Rozdział VI. Obywatelstwo Unii Europejskiej. Prawa obywateli Unii oraz pozasądowe środki ochrony praw. Mechanizmy partycypacji
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Obywatelstwo Unii Europejskiej – charakter prawny
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Obywatelstwo Unii Europejskiej jako członkostwo we wspólnocie politycznej
3. III. Obywatelstwo wielopoziomowe
4. IV. Zależność obywatelstwa UE od obywatelstwa państwa członkowskiego

3. § 3. Obywatelstwo UE a inny status prawny jednostki w Unii Europejskiej
1. I. Różne statusy prawne
2. II. Unijni rezydenci długoterminowi
3. III. Członkowie rodzin obywateli UE nieposiadający statusu obywatelstwa państwa członkowskiego
4. IV. Obywatele Wielkiej Brytanii po brexicie
5. V. Uchodźcy oraz inne osoby objęte ochroną międzynarodową
6. VI. Szczególny status uchodźców z Ukrainy po ataku Rosji w lutym 2022 r.
7. VII. Inne osoby przebywające legalnie na terenie Unii Europejskiej
8. VIII. Osoby przebywające nielegalnie na terenie Unii Europejskiej
9. IX. Wymóg „rzeczywistego związku” jednostki z państwem przyjmującym (genuine link)

4. § 4. Prawa związane z obywatelstwem Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Wolność przemieszczania się i osiedlania na terytorium innego państwa członkowskiego
1. 1. Bezpośredni skutek wolności przemieszczania się i osiedlania
2. 2. Zakres podmiotowy
3. 3. Wpływ wolności przemieszczania się na sytuacje rodzinne
4. 4. Skutek „wewnętrzny” wolności przemieszczania się
5. 5. Ograniczenia wolności przemieszczania się i osiedlania

3. III. Prawa wyborcze w wyborach lokalnych
4. IV. Prawa wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego
5. V. Prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej
6. VI. Dostęp do dokumentów i informacji
7. VII. Znaczenie zasady równego traktowania obywateli Unii Europejskiej

5. § 5. Pozasądowe środki ochrony praw obywateli Unii Europejskiej
1. I. Skarga do Ombudsmana Europejskiego
2. II. Komisja Petycji Parlamentu Europejskiego
3. III. Współpraca pomiędzy krajowymi instytucjami praw człowieka a Ombudsmanem Unii Europejskiej
4. IV. Współpraca krajowych organów ds. równości (Equinet)

6. § 6. Europejska inicjatywa legislacyjna
7. § 7. Dla pogłębienia wiedzy
1. I. Ograniczenia wynikające z polskiego prawa a efektywność obywatelstwa UE
2. II. Czy długoterminowi rezydenci powinni uzyskać status obywateli UE?
3. III. Czy możliwe jest używanie własnego języka przez obywateli Unii w relacjach z organami UE?
4. IV. Czy należy umożliwić nabywanie obywatelstwa UE osobom bogatym?
5. V. Czy obywatelstwo UE oznacza, że w każdym państwie członkowskim obywatele mają mieć zagwarantowane takie same prawa podstawowe?

9. Rozdział VII. Struktura instytucjonalna Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Ustrój polityczny Unii Europejskiej
1. I. Ewolucja ustroju politycznego Unii Europejskiej
2. II. Elementy systemu instytucjonalnego UE: instytucje, organy i jednostki organizacyjne

3. § 3. Skład i sposób powołania instytucji i organów Unii Europejskiej
1. I. Wprowadzenie
2. II. Parlament Europejski
3. III. Komisja Europejska
1. 1. Charakter prawny i organizacja wewnętrzna
2. 2. Przewodniczący Komisji
3. 3. Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa

4. IV. Rada (Unii Europejskiej)
5. V. Rada Europejska
1. 1. Charakter prawny i organizacja wewnętrzna
2. 2. Przewodniczący Rady Europejskiej

6. VI. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
7. VII. Trybunał Obrachunkowy
8. VIII. Europejski Bank Centralny

4. § 4. Zasady dotyczące funkcjonowania systemu instytucjonalnego Unii Europejskiej
1. I. Zasada lojalnej współpracy między instytucjami
2. II. Zasada kompetencji powierzonych
3. III. Zasada pomocniczości i zasada proporcjonalności
4. IV. Zasada równowagi instytucjonalnej
5. V. Zasada autonomii wewnętrznej instytucji UE

5. § 5. Proces decyzyjny w instytucjach politycznych Unii Europejskiej
1. I. Wprowadzenie
2. II. Parlament Europejski
3. III. Komisja Europejska
4. IV. Rada (UE)
5. V. Rada Europejska

6. § 6. Kompetencje instytucji Unii Europejskiej
1. I. Wprowadzenie
2. II. Parlament Europejski
1. 1. Kompetencje prawodawcze
2. 2. Kompetencje budżetowe
3. 3. Kompetencje kontrolne
4. 4. Ochrona praw obywateli Unii Europejskiej

3. III. Rada Europejska
1. 1. Rada Europejska: instytucja polityczna – wytyczanie kierunków rozwoju UE
2. 2. Rola Rady Europejskiej w planowaniu finansowym
3. 3. Udział w procesie powoływania instytucji
4. 4. Udział w procedurze prawodawczej

4. IV. Rada (UE)
1. 1. Kompetencje ustawodawcze
2. 2. Kompetencje budżetowe i koordynacja polityk
3. 3. Inne kompetencje

5. V. Komisja Europejska
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Funkcja prawotwórcza
3. 3. Funkcja kontrolna
4. 4. Kompetencje wykonawcze

6. VI. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
7. VII. Trybunał Obrachunkowy
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Kontrola finansów Unii Europejskiej
3. 3. Funkcje koordynacyjne i doradcze

8. VIII. Europejski Bank Centralny

7. § 7. Inne jednostki organizacyjne Unii Europejskiej
1. I. Europejski Bank Inwestycyjny
2. II. Instytucje doradcze
1. 1. Komitet Ekonomiczno-Społeczny
2. 2. Komitet Regionów

3. III. Pomocnicze jednostki organizacyjne – Europejskie Służby Zatrudnienia
4. IV. Agencje unijne
1. 1. Agencje zdecentralizowane
2. 2. Agencje wykonawcze

5. V. Inne organy: Europejska Agencja Kosmiczna
6. VI. Organy międzyinstytucjonalne
1. 1. Urząd Oficjalnych Publikacji Unii Europejskiej
2. 2. Europejski Urząd Doboru Kadr
3. 3. Europejska Szkoła Administracji

8. § 8. Dla pogłębienia wiedzy: unijne instytucje wobec przystąpienia Unii Europejskiej do tzw. konwencji stambulskiej

10. Rozdział VIII. Pojęcie i źródła prawa Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Pojęcie prawa UE i jego podziały
3. § 3. Prawo Unii Europejskiej jako system
4. § 4. Zakresy obowiązywania prawa Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Zakres podmiotowy
3. III. Zakres przedmiotowy
4. IV. Zakres czasowy
5. V. Zakres terytorialny

5. § 5. Katalog źródeł prawa Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Prawo pierwotne
1. 1. Prawo traktatowe
2. 2. Akty konstytucyjne Rady (UE) lub Rady Europejskiej
3. 3. Ogólne zasady prawa Unii Europejskiej
1. 3.1. Pojęcie
2. 3.2. Źródło pochodzenia ogólnych zasad prawa Unii Europejskiej
3. 3.3. Katalog ogólnych zasad prawa Unii Europejskiej
4. 3.4. Funkcje ogólnych zasad prawa Unii Europejskiej

3. III. Prawo pochodne
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Rozporządzenie
3. 3. Dyrektywa
4. 4. Decyzja
5. 5. Zalecenia i opinie
6. 6. Inne akty spoza katalogu art. 288 TFUE

4. IV. Akty wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
5. V. Umowy międzynarodowe
6. VI. Zwyczaj międzynarodowy

6. § 6. Hierarchia aktów prawa Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Akty ustawodawcze
3. III. Akty nieustawodawcze
1. 1. Akty delegowane
2. 2. Akty wykonawcze

7. § 7. Wymogi formalne dotyczące aktów prawa pochodnego Unii Europejskiej
8. § 8. Technika legislacyjna aktów prawa Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Sposób redakcji aktów prawa Unii Europejskiej
3. III. Standardowa struktura aktów prawa pochodnego

9. § 9. Publikowanie i cytowanie aktów prawa Unii Europejskiej
1. I. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
2. II. Sposób cytowania aktów prawnych UE

10. § 10. Dla pogłębienia wiedzy

11. Rozdział IX. Tworzenie prawa Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Prawo pierwotne
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Zawieranie traktatów założycielskich
3. III. Procedury zmiany (rewizji) traktatów
1. 1. Zwykła procedura zmiany traktatów
2. 2. Uproszczone procedury zmiany traktatów (procedury kładki)
1. 2.1. Specyfika uproszczonych procedur zmiany traktatów
2. 2.2. Ogólne procedury kładki przewidziane w art. 48 ust. 6 i 7 TUE
3. 2.3. Procedury kładki ad hoc

4. IV. Zawieranie traktatów akcesyjnych

3. § 3. Zawieranie umów międzynarodowych przez Unię Europejską
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Podstawowa procedura zawierania umów międzynarodowych
3. III. Szczególne procedury zawierania umów międzynarodowych

4. § 4. Tworzenie unijnego prawa pochodnego
1. I. Zakres kompetencji do stanowienia aktów prawa pochodnego – zasada kompetencji powierzonych
2. II. Wybór właściwej podstawy prawnej aktu
3. III. Wybór formy (rodzaju) aktu prawa pochodnego
4. IV. Inicjatywa legislacyjna
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Bezpośrednia inicjatywa legislacyjna
3. 3. Pośrednia inicjatywa legislacyjna

5. V. Obowiązek uzasadnienia aktu prawa pochodnego Unii Europejskiej
6. VI. Procedury tworzenia aktów ustawodawczych
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Zwykła procedura ustawodawcza
3. 3. Specjalna procedura ustawodawcza

7. VII. Procedury stanowienia aktów nieustawodawczych
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Stanowienie aktów nieustawodawczych „bez przymiotnika”
3. 3. Stanowienie aktów delegowanych
4. 4. Stanowienie aktów wykonawczych

8. VIII. Rola parlamentów narodowych w stanowieniu prawa pochodnego
9. IX. Podstawy sądowego uchylenia aktu prawa pochodnego
10. X. Wymogi dotyczące wejścia w życie aktów prawa pochodnego
11. XI. Metoda schengeńska i wzmocniona współpraca

5. § 5. Zapewnienie poprawy jakości prawa Unii Europejskiej
6. § 6. Dla pogłębienia wiedzy

12. Rozdział X. Relacje pomiędzy prawem Unii Europejskiej a prawem krajowym państw członkowskich
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Autonomiczny charakter prawa Unii Europejskiej wobec prawa krajowego państw członkowskich
1. I. Autonomia prawa Unii Europejskiej – podstawa prawna i treść
2. II. Odrębność systemu prawa Unii Europejskiej – system prawa sui generis
3. III. Zupełność systemu prawa Unii Europejskiej
4. IV. Stanowisko krajowych sądów najwyższych i trybunałów konstytucyjnych wobec autonomii prawa Unii Europejskiej

3. § 3. Bezpośrednie obowiązywanie prawa Unii Europejskiej w prawie krajowym
4. § 4. Pierwszeństwo prawa Unii Europejskiej przed prawem krajowym
1. I. Pochodzenie i znaczenie zasady pierwszeństwa
2. II. Treść i zakres stosowania zasady pierwszeństwa
3. III. Zasada skuteczności prawa Unii Europejskiej jako uzasadnienie dla zasady pierwszeństwa

5. § 5. Bezpośredni skutek prawa Unii Europejskiej w prawie krajowym
1. I. Pojęcie
2. II. Rodzaje bezpośredniego skutku
1. 1. Podział dwustopniowy
2. 2. Sytuacja triangularna

6. § 6. Obowiązek prounijnej wykładni prawa krajowego
1. I. Pojęcie
2. II. Zakres wykładni prounijnej
3. III. Granice wykładni prounijnej

7. § 7. Dla pogłębienia wiedzy

13. Rozdział XI. Ochrona prawna przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Źródła prawa o postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej
3. § 3. Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zagadnienia ogólne
4. § 4. Skargi bezpośrednie i postępowania ich dotyczące
1. I. Skarga przeciwko państwu członkowskiemu z tytułu uchybienia zobowiązaniu
1. 1. Uwagi ogólne
2. 2. Wezwanie do usunięcia naruszenia
1. 2.1. Cel
2. 2.2. Treść

3. 3. Uzasadniona opinia
4. 4. Postępowanie przed Trybunałem
1. 4.1. Dopuszczalność
1. 4.1.1. Prawidłowość postępowania wstępnego
2. 4.1.2. Wymogi formalne co do treści skargi
3. 4.1.3. Przedmiot sporu a wezwanie do usunięcia naruszenia i uzasadniona opinia
4. 4.1.4. Termin na wniesienie skargi
5. 4.1.5. Ocena Komisji, że Traktat został naruszony
6. 4.1.6. Interes prawny

2. 4.2. Zasadność

5. 5. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości i jego skuteczność
6. 6. Środki tymczasowe

2. II. Skarga o stwierdzenie nieważności
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Dopuszczalność
3. 3. Przedmiot skargi o stwierdzenie nieważności
4. 4. Skutki orzeczenia wydanego na skutek skargi o stwierdzenie nieważności
5. 5. Zarzut niezgodności z prawem, incydentalna kontrola legalności aktów o zasięgu ogólnym (art. 277 TFUE)

3. III. Skarga na zaniechanie
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Dopuszczalność
3. 3. Przedmiot skargi na zaniechanie
4. 4. Postępowanie przedsądowe jako przesłanka dopuszczalności skargi
5. 5. Skutki orzeczenia wydanego na skutek skargi o zaniechanie

4. IV. Skarga odszkodowawcza przeciwko Unii
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Dopuszczalność
3. 3. Przedmiot skargi odszkodowawczej
4. 4. Skutki orzeczenia wydanego na skutek skargi odszkodowawczej

5. V. Skarga pracownicza z art. 270 TFUE
6. VI. Skarga rozpoznawana w postępowaniu prowadzonym na podstawie klauzuli arbitrażowej z art. 272 TFUE
7. VII. Skarga rozpoznawana w postępowaniu prowadzonym na podstawie kompromisu z art. 273 TFUE
8. VIII. Skarga rozpoznawana w ramach sądowej kontroli decyzji administracyjnych

5. § 5. Inne postępowania
1. I. Procedura prejudycjalna
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Przekazanie Sądowi kompetencji do wydawania orzeczeń w trybie prejudycjalnym w niektórych dziedzinach
3. 3. Organy uprawnione do złożenia wniosku
4. 4. Przedmiot wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego
1. 4.1. Uwagi wstępne
2. 4.2. Wykładnia traktatów
3. 4.3. Wykładnia aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii Europejskiej
4. 4.4. Wykładnia umów międzynarodowych zawartych przez Unię
5. 4.5. Pytania o ważność aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii

5. 5. Niezbędność odesłania prejudycjalnego dla rozstrzygnięcia sprawy przez sąd krajowy
1. 5.1. Uwagi wstępne
2. 5.2. Brak „rozstrzygania sporu”
3. 5.3. Pytania o charakterze hipotetycznym
4. 5.4. Stosowanie prawa krajowego, które odsyła do prawa unijnego lub które powiela rozwiązania przewidziane w prawie UE
5. 5.5. Stosowanie reguł prawa UE w odniesieniu do stanów faktycznych wykraczających poza temporalny zakres jego obowiązywania
6. 5.6. Podsumowanie

6. 6. Skutki orzeczenia prejudycjalnego
1. 6.1. Uwagi wstępne
2. 6.2. Rozstrzygnięcie o wykładni
3. 6.3. Rozstrzygnięcie o ważności
4. 6.4. Temporalne skutki orzeczenia prejudycjalnego

7. 7. Sądy krajowe uprawnione oraz zobowiązane do złożenia wniosku
1. 7.1. Uwagi wstępne
2. 7.2. Pojęcie sądu, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu
3. 7.3. Odstąpienie od obowiązku zwrócenia się z pytaniem przez sąd ostatniej instancji
4. 7.4. Naruszenie obowiązku skierowania wniosku do Trybunału

8. 8. Odesłanie prejudycjalne z perspektywy sądu krajowego
1. 8.1. Sformułowanie wniosku
2. 8.2. Aspekty proceduralne

2. II. Postępowanie w sprawie zgodności umowy międzynarodowej z traktatem (art. 218 ust. 11)

14. Rozdział XII. Zapewnianie skuteczności prawa Unii Europejskiej w prawie krajowym
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Dzielone wykonywanie prawa Unii Europejskiej
3. § 3. Efektywność unijnego systemu prawnego
4. § 4. Obowiązki władzy ustawodawczej i wykonawczej państw członkowskich
5. § 5. Skuteczna ochrona prawna i obowiązki sądów państw członkowskich
1. I. Zasada skutecznej ochrony prawnej
2. II. Skuteczna ochrona prawna po Traktacie z Lizbony
3. III. Autonomia proceduralna i instytucjonalna
4. IV. Obowiązki sądów – skutki stwierdzenia naruszenia skutecznej ochrony prawnej
5. V. Przykłady wpływu skutecznej ochrony prawnej na prawo krajowe
1. 1. Uwagi wprowadzające
2. 2. Dostęp do sądu krajowego
3. 3. Podnoszenie zarzutów prawa UE z urzędu
4. 4. Zastosowanie środków zabezpieczających (tymczasowych)
5. 5. Wznowienie zakończonych postępowań krajowych
6. 6. Roszczenia odszkodowawcze i restytucyjne

6. § 6. Dla pogłębienia wiedzy

15. Rozdział XIII. Prawo budżetowe Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Podstawy prawne budżetu Unii Europejskiej i procedura jego uchwalania
1. I. Podstawy prawne budżetu UE
2. II. Procedura uchwalania budżetu Unii Europejskiej i wieloletnich ram finansowych (budżetu wieloletniego)

3. § 3. Definicje podstawowych pojęć z zakresu budżetu Unii Europejskiej
4. § 4. Zasady prawa budżetowego Unii Europejskiej
5. § 5. Instrumenty finansowego reagowania na sytuacje kryzysowe w budżetowości unijnej (Fundusz Odbudowy)
6. § 6. Zewnętrzna kontrola wykonania budżetu UE oraz zwalczanie nadużyć finansowych w Unii Europejskiej
7. § 7. Ochrona budżetu Unii Europejskiej w świetle rozporządzenia 2020/2092
8. § 8. Powiązania budżetu Unii Europejskiej z budżetem Rzeczypospolitej Polskiej
9. § 9. Dla pogłębienia wiedzy

16. Rozdział XIV. Swobody gospodarcze Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Rynek wewnętrzny
3. § 3. Swobodny przepływ towarów
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Pojęcie towaru
3. III. Unia celna i wspólna taryfa celna
4. IV. Zakaz ceł i opłat o skutku równoważnym w obrocie między państwami członkowskimi
5. V. Zakaz ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie między państwami członkowskimi oraz środków o skutku im równoważnym
6. VI. Dopuszczalne odstępstwa od swobodnego przepływu towarów
7. VII. Reguły pochodzenia towarów
8. VIII. Zakaz dyskryminacji podatkowej towarów
9. IX. Dostosowanie monopoli państwowych
10. X. Wzajemne uznawanie towarów
11. XI. Jednolite warunki wprowadzania do obrotu bezpiecznych produktów w UE (oznakowanie zgodności)
12. XII. Reklama wprowadzająca w błąd i reklama porównawcza

4. § 4. Swobodny przepływ osób
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Pojęcie pracownika i członka rodziny pracownika
3. III. Dostęp do zatrudnienia
4. IV. Zatrudnienie i równość traktowania
5. V. Prawo pozostawania na terytorium państwa członkowskiego po ustaniu zatrudnienia
6. VI. Ograniczenia uzasadnione względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego
7. VII. Zatrudnienie w administracji publicznej
8. VIII. Zabezpieczenie społeczne pracowników migrujących

5. § 5. Swoboda świadczenia usług i swoboda przedsiębiorczości
1. I. Usługi
2. II. Przedsiębiorczość
3. III. Dopuszczalne ograniczenia swobody przepływu usług i swobody przedsiębiorczości

6. § 6. Swobodny przepływ kapitału i płatności
1. I. Swobodny przepływ kapitału
2. II. Swoboda płatności
3. III. Dopuszczalne ograniczenia w przepływie kapitału i płatnościach
1. 1. Zakres dopuszczalnych ograniczeń
2. 2. Ograniczenia swobody przepływu kapitału uzasadnione odmiennym traktowaniem podatników ze względu na różne miejsce zamieszkania lub inwestowania kapitału
3. 3. Ograniczenia swobody przepływu kapitału uzasadnione środkami niezbędnymi do zapobiegania naruszeniom ustaw i aktów wykonawczych państw członkowskich
4. 4. Ograniczenia swobody przepływu kapitału uzasadnione środkami związanymi z ochroną porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego

4. IV. Rozgraniczenie swobody przepływu kapitału i swobody przedsiębiorczości
5. V. Podsumowanie

7. § 7. Dla pogłębienia wiedzy

17. Rozdział XV. Unia Gospodarcza i Walutowa
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Istota unii walutowej i jej europejska koncepcja
3. § 3. Unia Gospodarcza i Walutowa w świetle kompetencji Unii Europejskiej
4. § 4. Historia integracji walutowej w Europie
5. § 5. Europejski System Walutowy (1979–1998) jako punkt odniesienia obecnych polityk walutowych państw członkowskich UE
6. § 6. Kwalifikacja państw do strefy euro – kryteria konwergencji
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Derogacja i kwalifikacja państw członkowskich do strefy euro, czyli procedura abrogacyjna

7. § 7. Architektura instytucjonalna Unii Gospodarczej i Walutowej
1. I. Komitet Ekonomiczno-Finansowy
2. II. Eurosystem i Europejski System Banków Centralnych
3. III. Europejski Bank Centralny
4. IV. Rada ECOFIN i Eurogrupa

8. § 8. Dla pogłębienia wiedzy

18. Rozdział XVI. Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Zakres, rozwój i cele PWBiS
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Geneza
3. III. Traktatowy rozwój i zmiany w zakresie PWBiS. Acquis Schengen
4. IV. Specyfika systemowa PWBiS

3. § 3. Polityka Unii Europejskiej w dziedzinie kontroli granicznych, wiz, azylu i imigracji
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Polityka azylowa Unii Europejskiej
3. III. Polityka imigracyjna UE
4. IV. Zarządzanie granicami i polityka wizowa UE

4. § 4. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych
5. § 5. Współpraca sądowa w sprawach karnych w Unii Europejskiej
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Zasada wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych
3. III. Zbliżanie przepisów procesowego prawa karnego w państwach członkowskich
4. IV. Zakres minimalnej harmonizacji prawa karnego materialnego
5. V. Agencje UE do spraw współpracy w sprawach karnych
1. 1. Agencja Unii Europejskiej do spraw Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych (Eurojust)
2. 2. Prokuratura Europejska
3. 3. Europejska sieć sądowa w sprawach karnych

6. § 6. Współpraca policyjna
1. I. Uwagi ogólne
2. II. Charakter i cele współpracy
3. III. Instrumenty współpracy policyjnej

7. § 7. Dla pogłębienia wiedzy
1. I. Rola praworządności we współpracy w ramach PWBiS
2. II. Strategiczne wytyczne

19. Rozdział XVII. Wspólna polityka handlowa
1. § 1. Wprowadzenie
2. § 2. Kompetencje Unii Europejskiej w zakresie polityki handlowej
3. § 3. Umowy stowarzyszeniowe i ich rola w WPH
4. § 4. Charakterystyka umów handlowych Unii Europejskiej
5. § 5. Dla pogłębienia wiedzy

20. Indeks rzeczowy