Przewodnik po transakcjach fuzji i przejęć - ebook

Publikacja w usystematyzowany sposób przybliża problematykę wybranych zagadnień współczesnego M&A (Mergers and Acquisitions).

Transakcja M&A umożliwia skokowy rozwój biznesu, gwałtownie zmieniając konkurencyjność przedsiębiorcy. Jest z pozoru podobna do operacji zakupu określonego dobra, ale z uwagi na specyficzny przedmiot charakteryzuje się nie tylko dużą złożonością i stopniem komplikacji, lecz także unikalnością. Przygotowanie i przeprowadzenie takiej transakcji w sposób efektywny pod względem kosztowym i czasowym wymaga doświadczenia i umiejętności menedżerskich.

   W książce przedstawiono m.in. następujące zagadnienia:

• typowe operacje (transakcje) M&A,
• zasadnicze fazy typowego procesu M&A i ich cechy,
• transakcyjne punkty krytyczne,
• nabywanie spółek poza granicami Polski,
• identyfikacja przedmiotu transakcji – rola doradców prawnych i finansowych na tym etapie,
• moc wiążąca i szczegółowość dokumentacji poprzedzającej (inicjującej) właściwą transakcję M&A,
• badanie due diligence,
• umowy w transakcjach M&A oraz typowe postanowienia umowne,
• wzajemność świadczeń sprzedającego i kupującego,
• uprawnienia sprzedającego w przypadku nieotrzymania ceny w umówionym terminie,
• modele ustalenia ceny w transakcjach M&A,
• odpowiedzialność sprzedającego za niezgodność oświadczeń i zapewnień ze stanem rzeczywistym,
• umowy i relacje z kluczowymi klientami i dostawcami,
• działania potransakcyjne,
• mapowanie ryzyk,
• najważniejsze elementy planowanego połączenia,
• startupy – zarys specyfiki z perspektywy M&A.

Autorzy na podstawie swoich bogatych doświadczeń w transakcjach M&A, próbują również ocenić, jaki wpływ na przyszły kształt procesów M&A, a także na treść niektórych regulacji oddziałujących na działalność spółek wywrze kryzys związany z COVID-19.

   Adresaci:
Publikacja jest przeznaczona dla prawników praktyków, pracowników administracji, działów kadr, zasobów ludzkich, działów sprzedaży, marketingu i PR, ekonomistów i księgowych, menedżerów. Będzie cennym źródłem wiedzy dla przedsiębiorców branż, w których sytuacja finansowa uległa pogorszeniu w wyniku COVID-19. Zainteresuje także przedstawicieli nauki, studentów prawa i zarządzania, a także słuchaczy MBA, jako szczególna grupa menedżerska.

Wykaz skrótów 13

Wprowadzenie 15

Rozdział I
M&A jako proces 19
1. Cele i motywy przeprowadzenia procesu M&A. Zarys specyfiki nabyć, połączeń i restrukturyzacji/reorganizacji (acquisitions, mergers, reorganization/restructuring) 19
2. Praktyka M&A w Polsce i na świecie 21
3. Terminologia stosowana w procesach M&A 22
4. M&A czyli co? Typowe operacje (transakcje) M&A 24
5. Aktorzy procesu M&A. Rola planowania i zarządzania (project management) 29
6. Transakcyjne punkty krytyczne. „Rafy” w M&A 32
7. Studium przypadku: nabywanie spółek poza granicami Polski 37
8. M&A jako proces – uwagi końcowe 45

Rozdział II
Typowe elementy składowe procesu M&A 47
1. Identyfikacja przedmiotu transakcji – rola doradców prawnych i finansowych na tym etapie 47
2. Przedmiot nabycia – share deal, asset deal 49
2.1. Share deal 50
2.2. Asset deal 51
3. Wybrane inne uwarunkowania transakcyjne 59
4. NDA/LoI/MoU/HoT. Moc wiążąca i szczegółowość dokumentacji poprzedzającej (inicjującej) właściwą transakcję M&A 63
5. Badanie due diligence (DD) – obszar badania, typowy zakres i specyfika poszczególnych projektów share deal vs. asset deal 65
6. Dokumenty transakcyjne. Share deal vs. asset deal 69
7. Okres potransakcyjny – wzmianka 71
8. Rola doradców i służb wspierających proces M&A. Aspekty organizacyjne – wnioski 72

Rozdział III
Umowy w transakcjach M&A oraz typowe postanowienia umowne 75
1. Rodzaje umów w transakcjach M&A 75
2. Konstrukcja umowy – typowe postanowienia umowne 82
2.1. Strony umowy 83
2.2. Definicje i siatka pojęciowa – ujednolicenie terminologii 84
2.3. Przedmiot umowy – sprzedaż udziałów, akcji, przedsiębiorstwa 85
2.3.1. Transakcje typu share deal 85
2.3.2. Transakcje typu asset deal 86
2.4. Przesłanki zamknięcia transakcji 88
2.4.1. Zgody organów administracji publicznej 88
2.4.2. Zgody i ograniczenia korporacyjne 94
2.4.3. Zgody innych osób trzecich 97
2.4.4. Brak istotnej niekorzystnej zmiany (klauzula MAC) 99
2.5. Cena w transakcjach M&A – wybrane aspekty prawne 100
2.5.1. Pojęcie i zapłata ceny 100
2.5.1.1. Wzajemność świadczeń sprzedającego i kupującego 100
2.5.1.2. Pojęcie ceny 101
2.5.1.3. Wybór waluty 102
2.5.1.4. Sposób zapłaty ceny 103
2.5.1.5. Moment zapłaty ceny 105
2.5.1.6. Struktura płatności ceny 107
2.5.1.7. Zapłata ceny przy uczestnictwie osób trzecich 108
2.5.2. Zapłata ceny – zabezpieczenie stron 110
2.5.2.1. Zatrzymanie ceny 110
2.5.2.2. Rachunek escrow – zagadnienia ogólne 112
2.5.2.3. Strony umowy escrow 113
2.5.2.4. Wpływ środków na rachunek escrow 115
2.5.2.5. Wypłata środków z rachunku escrow 116
2.5.2.6. Realizacja obowiązków przez bank 119
2.5.2.7. Uprawnienia sprzedającego w przypadku nieotrzymania ceny w umówionym terminie 120
2.5.3. Modele ustalenia ceny w transakcjach M&A 124
2.5.3.1. Wysokość ceny 124
2.5.3.2. Zakres swobody stron co do sposobu ustalenia ceny 125
2.5.3.3. Modele ustalania ceny – uwagi ogólne 127
2.5.3.4. Completion accounts 129
2.5.3.4.1. Ustalenie ceny na dzień closingu 129
2.5.3.4.2. Korekta ceny 130
2.5.3.4.3. Mechanizm completion accounts w praktyce 131
2.5.3.5. Mechanizm locked box 133
2.5.3.5.1. Locked box date 134
2.5.3.5.2. Cash flow compensation – zwiększenie ceny 135
2.5.3.5.3. Zabezpieczenie interesów kupującego. Leakage. Permitted leakage 136
2.5.3.5.4. Ograniczenia w zastosowaniu mechanizmu locked box. Rozwiązania mieszane 137
2.5.3.6. Earn-out 138
2.6. Oświadczenia i zapewnienia 140
2.6.1. Oświadczenia co do statusu sprzedającego 141
2.6.2. Oświadczenia dotyczące tytułu prawnego do udziałów lub akcji 141
2.6.3. Oświadczenia co do stanu spółki (przedsiębiorstwa spółki) 142
2.6.4. Oświadczenia kupującego 148
2.7. Odpowiedzialność sprzedającego za niezgodność oświadczeń i zapewnień ze stanem rzeczywistym 148
2.7.1. Uwagi wstępne 148
2.7.2. Mechanizm z rodowodem z prawa obcego 150
2.7.3. Regulacja umowna – dyskusje i wątpliwości 151
2.7.4. Istota odpowiedzialności odszkodowawczej o charakterze gwarancyjnym 154
2.7.5. Definicja szkody 155
2.7.6. Zasada najlepszej wiedzy sprzedającego 156
2.7.7. Ograniczenia czasowe oraz kwotowe 157
2.7.8. Odpowiedzialność wobec osób trzecich 158
2.7.9. Wiedza kupującego co do niezgodności oświadczeń i zapewnień z rzeczywistością. Specific Indemnity 159
2.8. Spełnienie warunków i zamknięcie transakcji (closing/completion) 160
2.9. Ład korporacyjny – corporate governance 162
2.10. Klauzule opcyjne 162
2.10.1. Opcja odkupu (call) i opcja sprzedaży (put) 163
2.10.2. Prawo pociągnięcia (drag along) i prawo przyłączenia (tag along) 164
2.10.3. Inne rodzaje klauzul opcyjnych 164
2.11. Odstąpienie od umowy 165
2.12. Inne standardowe klauzule (klauzule boiler plate) 165
2.13. Załączniki do umowy 169

Rozdział IV
Due diligence 171
1. Uwagi wstępne 171
2. Cel i sens badania 171
2.1. Badanie a transakcja 172
2.2. Czym jest due diligence 174
3. Fazy badania 175
3.1. Zakres dokumentacji 177
3.2. Informacje wstępne / zespół 178
3.3. Dostęp do dokumentacji i pytania do sprzedawcy 179
3.4. Analiza raportów i ocena ryzyk 181
3.5. Decyzja dotycząca dalszego ciągu transakcji 183
3.6. Badanie uzupełniające 183
4. Obszary badania 184
4.1. Czynniki określające zakres badania 184
4.2. Zakres czasowy badania 184
4.3. Obszary 185
5. Badanie prawne: elementy standardowe i zmienne 187
5.1. Udziały/akcje 189
5.2. Transakcje z podmiotami powiązanymi 189
5.3. Umowy i relacje z kluczowymi klientami i dostawcami 190
5.4. Relacje z instytucjami finansowymi 191
5.5. Prawa do nieruchomości 191
5.6. Aktywa ruchome i niematerialne 193
5.7. Zgody na transakcje 194
5.8. Relacje pracownicze 195
5.9. Spory i postępowania 196
5.10. Ubezpieczenie 197
5.11. Inne (nowe) obszary badania 197
6. Kolejność badania poszczególnych obszarów 198
7. Rodzaje i układ raportów z badania 199
8. Wiarygodność (analizy) danych 201
8.1. Źródła i nośniki informacji 201
8.2. Badanie „tradycyjne” a sztuczna inteligencja 203
9. Ograniczenia badania due diligence 204
9.1. Dostępność dokumentacji 204
9.2. Kontekst powstania dokumentów i sposób prezentacji 204
9.3. Różnice metodologiczne 206
9.4. Czas trwania a terminarz transakcji 206
9.5. Moment badania 207
9.6. Próg istotności 208
9.7. Transakcje „wymuszone” – distressed asset sale 209
10. Poufność i dane osobowe 210
10.1. Perspektywa nabywcy 210
10.2. Perspektywa sprzedawcy 211
10.2.1. Rozpowszechnienie informacji o transakcji 211
10.2.2. Tajemnica przedsiębiorstwa 212
10.2.3. Ochrona danych osobowych 212
11. Vendor dd – dobra praktyka 213

Rozdział V
Działania potransakcyjne 215
1. Zakres rozważań 215
2. Transakcja nie kończy się podpisem 218
3. „Bilans otwarcia” 220
4. Zawiadomienia i rejestracje 222
4.1. Transakcje typu share deal 222
4.1.1. Wspólnicy 222
4.1.2. Skład organów 223
4.1.3. Statut/struktura spółki targetowej 224
4.1.4. Władze skarbowe 224
4.1.5. Instytucje finansowe a pozostali kontrahenci 225
4.1.6. Organy koncesyjne/nadzorcze 226
4.2. Transakcje typu asset deal 227
5. Integracja/zmiany w grupie przejętych pracowników 228
5.1. Pracownicy 228
5.1.1. Transakcje typu asset deal 229
5.1.2. Transakcje typu share deal 230
5.2. Menadżerowie 230
5.3. Ryzyka dla kupującego 231
5.4. Uczestnictwo w PPK – wzmianka 232
6. Nowy zakres odpowiedzialności zarządu / menadżerów nabywcy a ubezpieczenie 233
6.1. Nowy zakres obowiązków i odpowiedzialności 233
6.2. Ubezpieczenie D&O 233
6.3. Ubezpieczenie od sprzeniewierzenia 234
7. Wprowadzenie procedur nabywcy 235
7.1. Kwestie compliance 235
7.2. Obszar GDPR/RODO i bezpieczeństwa cyfrowego 241
7.3. Procedury i organizacja pracy i działalności przedsiębiorstwa 244
8. Środowisko IT 246
8.1. Transakcje typu share deal 247
8.2. Transakcje typu asset deal 247
9. Ubezpieczenie przejętego przedsiębiorstwa 250
9.1. Transakcje typu share deal 250
9.2. Transakcje typu asset deal 251
10. Rozliczenia z kontrahentami 252
10.1. Transakcje typu asset deal 252
10.2. Transakcje typu share deal 256
11. Rozliczenia ze sprzedawcą 257
11.1. Cena sprzedaży 257
11.2. Roszczenia do sprzedawcy/ubezpieczyciela 258
12. Współpraca ze sprzedawcą 260
13. Temporary service agreements – TSA 260
13.1. Osobiste zaangażowanie – sprzedawca jako menadżer u kupującego 261
13.2. Sprzedawca jako wspólnik mniejszościowy 262

Rozdział VI
Zmiany organizacyjne 265
1. Po co łączyć, dzielić lub przekształcać 265
2. Krótki słowniczek 267
3. Mapowanie ryzyk 267
3.1. Badanie DD 267
3.2. Clean team 268
3.3. Reliance letter 270
4. Najważniejsze elementy planowanego połączenia 272
4.1. Kwestie ogólne 272
4.2. Łączenie się z udziałem spółek kapitałowych w organizacji 274
4.3. Sukcesja uniwersalna 275
4.4. Plan połączenia oraz sprawozdanie zarządu 278
4.5. Złożenie planu połączenia do sądu rejestrowego oraz zbadanie planu połączenia przez biegłego 283
4.6. Ogłoszenie planu połączenia 286
4.7. Zawiadomienia wspólników o zamiarze połączenia 288
4.8. Uchwała połączeniowa 289
4.9. Zgłoszenie uchwał połączeniowych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego 293
4.10. Dzień połączenia 294
4.11. Ogłoszenie o połączeniu 295
4.12. Uproszczona procedura połączeniowa 296
4.13. Odpowiedzialność 298
4.14. Timeline (oś czasu) 300
5. Obszary istotne z perspektywy planowanego połączenia 304

Rozdział VII
Startupy – zarys specyfiki z perspektywy M&A 309
1. Startupy i ich komercjalizacja. Uwagi wstępne 309
2. Identyfikacja głównych aktywów przedsięwzięcia 312
3. Relacje między pomysłodawcami – twórcami startupu 314
4. Formy prawne spółki startupowej 317
5. Formy prawne – prosta spółka akcyjna 321
6. Rundy finansowań i docelowe wyjście z inwestycji (exit) 332
7. Załatwianie spraw mniejszej wagi 333

Zakończenie 335

Bibliografia 339

Autorzy 341