Przyczyny i skutki - ebook

PRZEDMOWA

Prawie dwie dekady temu, kiedy pisałem przedmowę do mojej książki Causality, wydanej w 2000 roku, uczyniłem dość śmiałą uwagę, która zdaniem moich przyjaciół mogła być zbyt stanowcza: „Przyczynowość przeszła istotną przemianę – od pojęcia spowitego tajemnicą do obiektu matematycznego o dobrze zdefiniowanej semantyce i poprawnej logice. Rozwiązano paradoksy i kontrowersje, wyjaśniono mgliste pojęcia, a problemy praktyczne opierające się na informacji przyczynowej, które wcześniej uważano za metafizyczne lub nierozwiązywalne, mogą obecnie być rozwiązywane za pomocą elementarnych narzędzi matematycznych. Mówiąc krótko, przyczynowość udało się zmatematyzować”.

Czytając dzisiaj ten ustęp, mam poczucie, że byłem trochę krótkowzroczny. To, co nazwałem „przemianą”, okazało się „rewolucją”, która zmieniła sposób myślenia w wielu naukach. Spora grupa nazywa ją „Rewolucją Przyczynową”, a entuzjazm, który wzbudziła w kręgach badaczy, zaczyna przenikać do środowiska edukacyjnego oraz sfery zastosowań. Sądzę, że nadszedł czas, aby podzielić się nim z szeroką publicznością.

Książka ta stara się wypełnić trojaką misję. Po pierwsze, jej celem jest przedstawienie w języku matematyki intelektualnej treści Rewolucji Przyczynowej oraz tego, jak wpłynie ona na nasze obecne i przyszłe życie. Po drugie, ukaże czytelnikom niektóre heroiczne wyprawy, zarówno zakończone powodzeniem, jak i nieudane, na jakie udawali się naukowcy, gdy mierzyli się z najważniejszymi zagadnieniami przyczynowo-skutkowymi.

Wreszcie, sprowadzając Rewolucję Przyczynową do łona, z którego wyszła, czyli do sztucznej inteligencji, zamierzam opisać, jak możemy budować roboty zdolne do komunikacji w naszym ojczystym języku – języku przyczyn i skutków. Takie roboty nowej generacji powinny umieć wyjaśnić, dlaczego stało się to, co się stało, i dlaczego przyroda działa tak, a nie inaczej. Nawet więcej: powinny być w stanie nauczyć nas czegoś o nas samych – dlaczego nasz umysł funkcjonuje w sposób, w jaki funkcjonuje, i co to znaczy myśleć racjonalnie o przyczynach i skutkach, zasługach i żalu, zamierzeniach i odpowiedzialności.

Kiedy piszę równania, bardzo dokładnie wiem, kto będzie moim czytelnikiem. Inaczej jest w przypadku pisania książki dla szerokiej publiczności – dla mnie to zupełnie nowa przygoda. Rzecz szczególna – to nowe doświadczenie okazało się jedną z najbardziej satysfakcjonujących podróży edukacyjnych, jakie odbyłem w ciągu życia. Konieczność wyrażania idei w języku zrozumiałym dla czytelników, odgadywania ich poziomu wykształcenia, ich przypuszczalnych pytań i wnioskowań uczyniła dla udoskonalenia mego rozumienia przyczynowości więcej niż wszystkie równania, jakie zanotowałem przed rozpoczęciem pisania tej książki.

Za to będę miał dla czytelników dozgonną wdzięczność. Ufam, że tak jak ja nie mogą doczekać się ujrzenia wyników.

Judea Pearl

Los Angeles, październik 2017