Psychologia rodziny - ebook

Rozwijamy się i jesteśmy kształtowani w rodzinie. Doświadczenia z niej wyniesione – dobre lub złe – wywierają niezatarty wpływ na nasze życie. By zrozumieć drugiego człowieka, odwołujemy się do jego historii rodzinnej.  Żadnej sferze naszej egzystencji nie przypisujemy tak wielkiego znaczenia, jak życiu rodzinnemu.
A jednak odpowiedź na pozornie proste pytanie: czym właściwie jest rodzina?, nie jest łatwa, zwłaszcza współcześnie. Obserwujemy różnorodność form życia rodzinnego, wielość problemów, z jakimi zmagają się systemy rodzinne.
Zespół znakomitych polskich familiologów przygotował podręcznik, którego celem jest usystematyzowanie współczesnej wiedzy na temat rodziny. Znajdą w nim Państwo informacje na temat:
• funkcjonowania systemu rodzinnego – funkcji i ról rodzinnych, komunikacji i narracji rodzinnych, więzi, transmisji międzypokoleniowej
• nietradycyjnych form życia rodzinnego – rodzin zrekonstruowanych, adopcyjnych, wielokulturowych i innych
• problemów życia rodzinnego – choroby w systemie rodzinnym, problemów prokreacyjnych, przemocy
• współczesnych nurtów w terapii rodziny, rytuałów rodzinnych, pozytywnej psychologii rodziny.

Wstęp

CZĘŚĆ I CZŁOWIEK W SYSTEMIE RODZINY

Rozdział 1 Rodzina w ujęciu systemowym (Waldemar Świętochowski)
1.1. Podstawowe zasady teorii systemów
1.2. Struktura systemu rodziny
1.2.1. Granice w systemie rodziny
1.2.2. Podsystemy
1.2.3. Role i pozycje w rodzinie
1.3. Procesy systemowe w rodzinie
1.3.1. Indywiduacja
1.3.2. Komunikacja
1.3.3. „Logika” systemu rodziny: homeostaza funkcjonalna
1.4. Zadania rodziny w kolejnych fazach rozwojowych. Wspólnota i ciągłość
1.5. W kierunku rodziny funkcjonalnej. Wskazówki praktyczne

Rozdział 2 Specyfika komunikacji interpersonalnej w rodzinie ujmowanej jako system (Barbara Harwas-Napierała)
2.1. Modele komunikacji interpersonalnej
2.1.1. Jednostronny model komunikacji
2.1.2. Dwustronny model komunikacji
2.1.3. Relacyjny model komunikacji
2.2. Podstawowe uwarunkowania komunikacji w rodzinie
2.2.1. Uwarunkowania podmiotowe
2.2.2. Uwarunkowania pozapodmiotowe
2.3. Rozwojowe zmiany komunikacji w systemie rodziny
2.3.1. Komunikacja w podsystemie małżeńskim
2.3.2. Zmiany rozwojowe komunikacji w podsystemie rodzicielskim
2.3.3. Komunikacja w podsystemie rodzeństwa
2.4. Warunki kształtowania prawidłowej komunikacji
2.4.1. Kształtowanie umiejętności usprawniających komunikację rodzinną

Rozdział 3 Narracje rodzinne (Elżbieta Dryll)
3.1. Rodzina jako nisza semantyczna
3.2. Geneza treści rodzinnych narracji
3.2.1. Tradycja
3.2.2. Przekaz międzypokoleniowy
3.2.3. Historia życia rodziny nuklearnej
3.3. Dlaczego ważne jest badanie narracji rodzinnych

Rozdział 4 Role i funkcje rodziny (Katarzyna Walęcka-Matyja)
4.1. Współczesne ujęcie roli rodziny
4.2. Kierunki przemian współczesnej rodziny a role i funkcje rodzinne
4.3. Role w systemie rodziny
4.4. Funkcje rodziny
4.5. Psychospołeczne uwarunkowania funkcji rodziny

Rozdział 5 Modele funkcjonowania rodziny. Style wychowania (Hanna Liberska, Mirosława Matuszewska)
5.1. Modele rodziny
5.1.1. Klasyfikacja modeli funkcjonowania rodziny
5.2. Styl wychowania
5.2.1. Pojęcia podstawowe: wychowanie, styl wychowania
5.2.2. Rodzaje stylów wychowania
5.3. Modele funkcjonowania rodziny a style wychowania

Rozdział 6 Więzi małżeńskie i rodzinne w perspektywie teorii przywiązania (Mieczysław Plopa)
6.1. Założenia i inspiracje teorii przywiązania
6.1.1. Aspekt ewolucyjny
6.1.2. Aspekt neuropsychologiczny
6.2. Przywiązanie w okresie dzieciństwa
6.3. Przywiązanie w okresie dorosłości
6.4. Przywiązanie a relacje w bliskich związkach

Rozdział 7 Seksualność w związkach małżeńskich (Magdalena Grabowska)
7.1. Pojęcie seksualności
7.2. Aktywność seksualna małżonków i jej uwarunkowania
7.2.1. Wiek małżonków
7.2.2. Staż małżeństwa
7.2.3. Relacje między małżonkami
7.3. Problemy seksualne małżonków

Rozdział 8 Transmisja międzypokoleniowa – procesy zachodzące na styku pokoleń (Marzanna Farnicka, Hanna Liberska)
8.1. Istota i mechanizmy transmisji międzypokoleniowej w rodzinie
8.1.1. Naśladownictwo
8.1.2. Modelowanie
8.1.3. Identyfikacja
8.2. Obszary transmisji międzypokoleniowej w rodzinie
8.3. Transmisja międzypokoleniowa w różnych podejściach psychologicznych
8.4. Transmisja międzypokoleniowa jako proces formowania rodziny – model Murraya Bowena
8.5. Kierunki badań nad transmisją w rodzinie
8.5.1. Wyzwania dla badań nad transmisją w rodzinie

Rozdział 9 Psychologia religijności/duchowości rodziny (Elżbieta Rydz)
9.1. Religijność i duchowość – definicje
9.2. Współczesne podejścia badawcze w psychologii religijności/duchowości rodziny
9.2.1. Rozwój struktury i funkcji religijności
9.2.2. Rozwój struktury i funkcji rodziny
9.3. Rozwój religijności człowieka w kontekście cyklu życia rodzinnego w ujęciu Evelyn Duvall
9.3.1. Religijność i duchowość w małżeństwie bez dzieci
9.3.2. Rodziny wychowujące małe dzieci
9.3.3. Rodziny z dziećmi w wieku przedszkolnym
9.3.4. Rodziny z dziećmi w wieku szkolnym
9.3.5. Rodziny z nastolatkami
9.3.6. Rodziny jako instytucje wypuszczające dzieci w świat
9.3.7. Starzejący się członkowie rodziny
9.4. Perspektywy badań dotyczących religijności w rodzinie

Rozdział 10 Rozwój rodziny i rozwój w rodzinie (Hanna Liberska)
10.1. Rozwój rodziny
10.2. Rozwój w rodzinie
10.3. Wyznaczniki rozwoju w systemie rodziny
10.3.1. Miejsce rodziny wśród innych systemów
10.3.2. Wymiary zmian w systemach społeczno-kulturowych
10.4. Zmiany w strukturze systemu rodziny
10.5. Rodzina jako kontekst rozwoju indywidualnego

Część II ZRÓŻNICOWANE FORMY ŻYCIA RODZINNEGO

Rozdział 1 Samotne rodzicielstwo (Sylwia Rydz)
1.1. Specyfika roli kobiecej – matka i samotna matka
1.2. Specyfika roli męskiej – ojciec i samotny ojciec
1.3. Funkcjonowanie rodziny niepełnej
1.4. Konsekwencje samotnego rodzicielstwa
1.5. Migracja zarobkowa jako czasowe samotne rodzicielstwo
1.6. Pomoc samotnym rodzicom

Rozdział 2 Związki kohabitacyjne (Iwona Janicka)
2.1. Kohabitacja jako nowa forma życia pary
2.2. Przyczyny kohabitacji
2.3. Charakterystyka osób kohabitujących
2.4. Przedślubna kohabitacja a małżeństwo
2.5. Kohabitacja a rokowania odnośnie do trwałości związku
2.5.1. Efekt selekcji
2.5.2. Efekt kohabitacji
2.6. Zaangażowanie w relację a trwałość związków intymnych
2.6.1. Wybrane teorie zaangażowania
2.6.2. Rola zaangażowania
2.6.3. Zaangażowanie partnerów kohabitujących i poślubionych

Rozdział 3 Partnerzy kohabitujący jako rodzice (Iwona Janicka)
3.1. Dzieci urodzone poza małżeństwem
3.2. Rodziny kohabitacyjne
3.2.1. Fazy rozwoju rodziny kohabitacyjnej
3.2.2. Kohabitacja a zaangażowane rodzicielstwo
3.3. Problem stabilności rodzin kohabitacyjnych
3.3.1. Niestabilność kohabitacji a rodzicielstwo
3.3.2. Niestabilność kohabitacji a dzieci
3.4. Warunki życia rodzin kohabitacyjnych

Rozdział 4 Rodzina zrekonstruowana (Aleksandra Lewandowska-Walter)
4.1. Definicje i statystyki
4.1.1. Definicje
4.1.2. Statystyki
4.2. Rodzina zrekonstruowana jako system
4.3. Małżeństwo powtórne jako podstawa rekonstrukcji rodziny
4.4. Rodzicielstwo w rodzinie zrekonstruowanej
4.5. Dziecko w rodzinie zrekonstruowanej
4.5.1. Typy rodzin zrekonstruowanych
4.6. Wskazówki do pracy psychoedukacyjnej i terapeutycznej

Rozdział 5 Rodzina adopcyjna (Alicja Kalus)
5.1. Specyfika rodziny adopcyjnej
5.2. Rodzina adopcyjna z perspektywy prawnej
5.3. Rodzina adopcyjna z perspektywy medycznej
5.4. Rodzina adopcyjna z perspektywy psychologicznej
5.4.1. Etap małżeństwa bezdzietnego
5.4.2. Doświadczenie straty w rodzinie adopcyjnej
5.4.3. Decyzja o adopcji dziecka i proces adopcyjny
5.5. Rodzina adopcyjna z dzieckiem w okresie wczesnego dzieciństwa
5.6. Rodzina adopcyjna z dzieckiem w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym
5.7. Rodzina z dorastającym nastolatkiem

Rozdział 6 Rodzina zastępcza (Alicja Kalus)
6.1. Rodzina zastępcza z perspektywy prawnej
6.2. Specyfika rodziny zastępczej
6.3. Rodzinny dom dziecka jako rodzinna forma opieki zastępczej
6.3.1. Perspektywa prawna

Rozdział 7 Kulturowa różnorodność rodziny (Jolanta Miluska)
7.1. Status współczesnej rodziny
7.2. Wartości kulturowe a interakcje w rodzinie
7.3. Rodziny wielokulturowe
7.4. Przyszłość rodziny w kontekście procesu zmiany społecznej

Część III ZDROWOTNE I SPOŁECZNE PROBLEMY W RODZINIE

Rozdział 1 Choroba przewlekła w systemie rodziny (Waldemar Świętochowski)
1.1. Trzy ujęcia choroby
1.2. Choroba jako nienormatywny kryzys w rodzinie
1.3. Rodzina wobec przewlekłej choroby
1.3.1. Reakcje na poziomie zachowań
1.3.2. Reakcje na poziomie procesów (ujęcie systemowe)
1.4. Adaptacja do kryzysu: jak problemy pomagają w adaptacji
1.5. Dlaczego przewlekła choroba jest przewlekła

Rozdział 2 Trudności w realizacji planów prokreacyjnych i ich skutki dla rodziny (Eleonora Bielawska-Batorowicz)
2.1. Trudności w realizacji planów prokreacyjnych i ich medyczne uwarunkowania
2.1.1. Niepłodność – rodzaje, przyczyny, rozpowszechnienie
2.1.2. Poronienia, martwe urodzenia i śmierć dziecka w okresie okołoporodowym – rozpowszechnienie, przyczyny
2.2. Następstwa trudności w realizacji planów prokreacyjnych
2.2.1. Diagnoza niepłodności i jej następstwa psychologiczne
2.2.2. Straty ciąży i ich następstwa psychologiczne
2.3. Przezwyciężanie trudności prokreacyjnych – na przykładzie niepłodności
2.3.1. Techniki wspomaganego rozrodu w leczeniu niepłodności
2.3.2. Rozwój dzieci urodzonych w wyniku zastosowania technik rozrodu wspomaganego
2.3.3. Relacje w rodzinie powstałej w wyniku zastosowaniu technik rozrodu wspomaganego

Rozdział 3 Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym (Ewa Marat)
3.1. Informowanie rodziców o zaburzeniach w rozwoju dziecka
3.1.1. W jaki sposób należy przekazywać rodzicom diagnozę
3.1.2. Modelowa procedura informowania o zaburzeniach dziecka
3.2. Niepełnosprawność dziecka a zmiany w systemie rodzinnym
3.2.1. Model żałoby i chronicznego smutku
3.2.2. Stres rodzicielski
3.2.3. Niepełnosprawność dziecka jako sytuacja kryzysowa
3.3. Adaptacja rodziców do niepełnosprawności dziecka
3.3.1. Zespół wypalania sił u rodziców dzieci niepełnosprawnych
3.4. Rola wsparcia społecznego w procesie radzenia sobie przez rodziców dzieci niepełnosprawnych
3.5. Społeczne, emocjonalne i adaptacyjne problemy doświadczane przez rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju
3.6. Pomoc dla rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi

Rozdział 4 Rozwód jako sytuacja kryzysowa w rodzinie (Magdalena Błażek)
4.1. Kryzys rozwodowy – charakterystyka
4.2. Przyczyny rozwodów
4.3. Predyktory powodzenia i niepowodzenia związku
4.4. Fazy procesu rozwodowego
4.5. Funkcjonowanie psychologiczne dorosłych w sytuacji rozwodu z uwzględnieniem różnic płciowych
4.6. Funkcjonowanie psychologiczne dzieci w sytuacji rozwodu rodziców
4.6.1. Płeć dziecka a proces radzenia sobie z rozwodem rodziców
4.6.2. Cechy indywidualne dziecka i wsparcie społeczne a radzenie sobie z rozwodem rodziców

Rozdział 5 Agresja i przemoc w rodzinie (Grażyna Poraj)
5.1. Metody wychowawcze i postawy rodzicielskie sprzyjające agresji u dzieci i młodzieży
5.1.1. System wartości i orientacja życiowa rodziców
5.1.2. Nieprawidłowe stosunki uczuciowe między rodzicami a dziećmi
5.2. Agresja między rodzeństwem
5.3. Przemoc w małżeństwie, czyli dostarczanie dzieciom wzorów zachowań agresywnych
5.4. Zapobieganie i kontrolowanie agresji
5.4.1. Zapobieganie i redukowanie agresji u dzieci
5.4.2. Zapobieganie i redukowanie agresji wśród rodzeństwa
5.4.3. Zapobieganie i redukowanie przemocy w rodzinie (wobec dzieci i współmałżonka)

Rozdział 6 Rodzina a zachowanie antyspołeczne (Mieczysław Radochoński, Lidia Perenc, Anna Radochońska)
6.1. Zachowania antyspołeczne i ich przyczyny
6.2. Rodzina jako miejsce rozwoju zachowań antyspołecznych
6.2.1. Rola czynników genetycznych
6.2.2. Struktura rodziny
6.2.3. Charakterystyczne cechy matki
6.2.4. Charakterystyczne cechy dzieci
6.2.5. Relacje w rodzinie
6.2.6. Osadzenie rodzica w zakładzie karnym
6.3. Mechanizm transmisji międzypokoleniowej a zachowania antyspołeczne

Część IV TERAPIA RODZIN I TERAPEUTYCZNA ROLA RODZINY

Rozdział 1 Współczesne nurty w terapii rodzin (Tadeusz Pietras)
1.1. Historia terapii rodzin
1.2. Zasady terapii rodzin
1.3. Wskazania i przeciwwskazania do terapii rodzin

Rozdział 2 Pozytywna psychologia rodziny – w teorii i praktyce (Bogusława Lachowska)
2.1. Obszary psychologii rodziny
2.2. Obszary psychologii pozytywnej
2.2.1. Najważniejsze koncepcje i pojęcia psychologii pozytywnej
2.2.2. Siły i cnoty charakteru
2.3. Zainteresowanie pozytywnością na gruncie psychologii rodziny
2.3.1. Koncepcja sił rodziny
2.3.2. Pozytywna interwencja w rodzinę – interwencje skoncentrowane na siłach rodziny
2.3.3. Prężność rodziny

Literatura

Indeks nazwisk

Indeks rzeczowy

O Autorach