Psychologia sportu dla bystrzaków - ebook

O AUTORACH

LEIF H. SMITH jest dyrektorem Personal Best Consulting Services z siedzibą w Dublinie w stanie Ohio. Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Iowa, natomiast studia magisterskie i doktorskie — w Chicago School of Professional Psychology. Leif jest psychologiem klinicznym i odbył staż podoktorski w Centrum Medycyny Sportu na Uniwersytecie Stanu Ohio. Później był kierownikiem Instytutu Psychologii Sportowej działającego przy wspomnianym Centrum Medycyny Sportu i Wydziale Sportu Uniwersytetu Stanu Ohio. Podczas pracy z tysiącami klientów reprezentujących różne zawody stawiał sobie za cel wspieranie tych osób, dbałość o ich rozwój i pomaganie im w lepszym radzeniu sobie z życiem. Leif nie ogranicza się do prowadzenia prywatnej praktyki, ale wykłada też na Uniwersytecie Stanu Ohio, Uniwersytecie Franklina i Uniwersytecie Otterbeina. Oprócz tego jest psychologiem sportowym jednej z drużyn występujących w National Hockey League, Columbus Blue Jackets.

TODD M. KAYS stoi na czele Athletic Mind Institute — firmy doradczej i coachingowej z Dublina w stanie Ohio. Jako psycholog regularnie pomaga w osiąganiu optymalnych wyników sportowcom i osobom wykonującym rozmaite zawody. Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Notre Dame, natomiast tytuł doktora zdobył na Uniwersytecie Stanu Nowy Jork w Buffalo. Dzięki jego radom i wsparciu setki sportowców mogły się uporać z najczęściej spotykanymi błędami mentalnymi. Todd współpracuje z zawodniczkami i zawodnikami z Major League Soccer, Professional Golf Association, Ladies Professional Golf Association, National Hockey League, National Football League i Major League Baseball. Jest też wykładowcą na Uniwersytecie Stanu Ohio. Poza książką, którą trzymasz właśnie w rękach, jest także współautorem dwóch innych pozycji: _Positive Transitions for Student Athletes: Life Skills for Transitions in Sport, College, and Career_ (Holcomb Hathaway Publishing) i _The Parent’s Playbook: Developing a Gameplan for Maximizing Your Child’s Athletic Experience_ (Champion Athletic Consulting). Występował w radiu i telewizji, m.in. w stacjach ESPN i Fox Sports, a jego wypowiedzi ukazywały się w prasie, chociażby w „The Wall Street Journal” czy „New York Post”.

DEDYKACJA

Chciałbym zadedykować tę książkę moim najważniejszym nauczycielom, do których zaliczają się Aiden, Gable i Selima Smith, a także Emmie — najmądrzejszej i najwspanialszej kobiecie, jaką znam. Dedykuję ten tekst również Toddowi Kaysowi, mojemu dobremu przyjacielowi i współautorowi, który kilkanaście lat temu postanowił zrealizować wraz ze mną marzenie związane ze stworzeniem tej książki.

Leif H. Smith

Dedykuję tę książkę licznej grupie osób — w tym moim przyjaciołom i współpracownikom — które stanowiły dla mnie inspirację podczas mojej podróży przez życie. Chciałbym też wspomnieć o moim przyjacielu i współautorze, Leifie, z którym świetnie mi się pracuje. Gdyby nie Wy, nie osiągnąłbym tego wszystkiego, co stało się moim udziałem.

Todd M. Kays

PODZIĘKOWANIA OD AUTORÓW

Chcielibyśmy gorąco podziękować wszystkim klientom, którzy współpracowali z nami przez wszystkie te lata, stanowili dla nas źródło inspiracji i sprawili, że mogliśmy napisać tę książkę. Jesteśmy zaszczyceni tym, że mieliśmy okazję wspierać Was w realizacji niektórych spośród Waszych marzeń.

Serdecznie dziękujemy Lindsay Lefevere za jej wizję oraz pokierowanie pracami związanymi z nowym wydaniem tego tekstu. Kezia Endsley wykazała się niezwykłą dbałością o szczegóły i niewyczerpanymi pokładami cierpliwości, natomiast Jack Lesyk zapewnił nam swoją fachową opinię i cenne spostrzeżenia.

Na serdeczne podziękowania zasłużył też Bernard Golden, który zaoferował nam wsparcie, gdy kilkanaście lat temu pracowaliśmy nad pierwszym wydaniem tej książki. Gdyby nie Ty, ten tekst w ogóle by nie powstał.

Podziękowania od wydawcy

---------------------------------------- ----------------------------------------
ACQUISITIONS EDITOR: Lindsay Lefevere PROJECT COORDINATOR: Kezia Endsley
SENIOR PROJECT EDITOR: Michelle Hacker PRODUCTION EDITOR: Mohammed Zafar Ali
COPY EDITOR: Kezia Endsley COVER IMAGE: © Chris Ryan/Getty Images
TECHNICAL EDITOR: Jack J. Lesyk, PhD
---------------------------------------- ----------------------------------------CZĘŚĆ 1
PODSTAWY PSYCHOLOGII SPORTU, CZYLI JAK ZAPEWNIĆ SOBIE PRZEWAGĘ

W tej części…

Odkryj, czym jest psychologia sportu i jak wyglądają jej ogólne zastosowania.

Określ, jak powinno wyglądać Twoje optymalne nastawienie, jeśli masz się wznieść na wyżyny swoich możliwości.

Poznaj i zacznij stosować podstawowe zasady skutecznego określania celów.

Zrozum znaczenie motywacji w świecie sportu i dowiedz się, jak ją u siebie podsycać.

Dowiedz się, czym naprawdę jest pewność siebie i jak należy nad nią pracować.ROZDZIA 1.
NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE NA TEMAT PSYCHOLOGII SPORTU I TRENINGU MENTALNEGO

W tym rozdziale:

Poznawanie korzyści, jakie może Ci zapewnić psychologia sportu

Traktowanie umysłu jako narzędzia pozwalającego odnosić sukcesy

Wykorzystywanie psychologii sportu z myślą o przygotowaniu się do rywalizacji

Najgorętsze trendy w psychologii sportu

Odwoływanie się do psychologii sportu, gdy pełni się obowiązki trenera

Zapewne wiesz o tym, że wyczynowi sportowcy współpracują z psychologami sportowymi. Takich fachowców zatrudniają też rozmaite profesjonalne zespoły. Czym dokładnie jest jednak cała ta psychologia sportu? Czy stanowi ona coś, z czego mogą korzystać tylko zawodowcy?

Psychologia sportu jest po prostu dziedziną nauki zajmującą się praktycznym stosowaniem zasad psychologicznych w świecie sportu. Jest używana z myślą o poprawie wyników osiąganych przez daną osobę lub zespół — i z całą pewnością _nie_ jest czymś zarezerwowanym wyłącznie dla wyczynowców. W istocie jest ona stosowana na wszystkich poziomach, z jakich składa się świat sportu. Zapewnia korzyści i wiedzę juniorom, sportowcom zdobywającym wiedzę w szkołach średnich i na uczelniach, a także trenerom, rodzicom, kadrze menedżerskiej, lekarzom sportowym, trenerom odpowiedzialnym za przygotowanie fizyczne, dietetykom i fizjoterapeutom. Jest stosowana zarówno w dyscyplinach cieszących się większą popularnością — piłce nożnej, futbolu amerykańskim, golfie i tenisie — jak i w tych nieco mniej znanych, do których można zaliczyć chociażby judo, jazdę na snowboardzie, szermierkę czy krykieta. Psychologia sportu jest nawet używana i stosowana poza samym światem sportu, chociażby w medycynie, edukacji, biznesie, polityce, rozwoju organizacyjnym i wojsku. Zapewnia nam coraz więcej korzyści i ciągle znajduje na całym świecie kolejne zastosowania. To naprawdę świetny czas, by zacząć robić z niej użytek!

Co najlepsze, nie musisz wcale płacić gigantycznych kwot i zatrudniać osobistego psychologa sportowego. Dzięki tej książce zyskasz przewagę nad innymi sportowcami oraz — co najistotniejsze — możliwość wykorzystania pełni swojego potencjału.

Przygotuj najważniejszą broń,
którą jest Twój umysł

Umysł jest najistotniejszym narzędziem, z jakiego może zrobić użytek dowolny sportowiec. To właśnie mózg — ten fantastyczny organ, który reguluje Twój oddech, kontroluje bicie Twojego serca i zarządza resztą Twojego ciała — kryje się za każdym udanym występem sportowym.

Wszyscy wiedzą, że talent i umiejętności fizyczne są istotną częścią sukcesów odnoszonych przez sportowców, ale mało kto zdaje sobie sprawę z tego, jak ważny jest umysł i jak z niego korzystamy. W istocie stanowi on jeden z najważniejszych elementów ekwipunku sportowego, jakie możesz posiąść. To on często decyduje o tym, czy odniesiesz sukces, czy też przyjdzie Ci się zmierzyć z porażką.

Dzięki zrozumieniu potęgi umysłu i zapewnieniu sobie możliwości używania go w sposób, który zapewni Ci korzyści, będziesz w stanie pozytywnie wpłynąć na swoje wyniki. Psychologia sportu może Ci pomóc w uporaniu się z różnymi kwestiami, do których zaliczają się:

radzenie sobie z tremą,

wykorzystywanie wizualizacji i wyobrażeń w celu poprawy osiąganych wyników,

umacnianie i utrzymywanie pewności siebie,

podtrzymywanie własnej motywacji i dbałość o to, by przybierała ona na sile,

rozluźnianie się pomimo towarzyszącej Ci presji,

określanie i osiąganie celów,

kontrolowanie Twojego poziomu energii,

wykorzystywanie rytuałów jako metody pozwalającej zadbać o stabilność osiąganych wyników,

dochodzenie do siebie po kontuzjach i niepowodzeniach,

radzenie sobie z konfliktami z kadrą trenerską lub innymi osobami z drużyny,

wykazywanie się w najważniejszych momentach skupieniem i utrzymywanie koncentracji przez coraz dłuższy czas,

radzenie sobie ze stresem i innymi problemami dotyczącymi zdrowia psychicznego,

skuteczniejsze komunikowanie się z innymi,

lepsze poznanie siebie.

W jaki sposób umysł wpływa na Twoje wyniki sportowe?

Twój umysł (który stanowi sumę wszystkich cudownych procesów myślowych zachodzących w Twoim mózgu) ma ogromny wpływ na Twoje wyniki sportowe. Tak naprawdę to oddziaływanie dawało już znać o sobie wcześniej, nawet jeśli nie przyciągało Twojej uwagi. Czy zdarzyło Ci się kiedyś odczuwać lęk przed jakimś meczem lub zawodami? To właśnie przykład działania Twojego umysłu. A może kiedyś przytrafił Ci się nieoczekiwanie dobry występ? Za tym zdarzeniem też krył się Twój umysł. I jeszcze jedno pytanie: czy w Twojej karierze sportowej był taki moment, w którym udało Ci się osiągnąć ważny cel, choć kosztowało Cię to mnóstwo trudu i pochłonęło sporo czasu? Również i ten sukces był następstwem wysiłków podejmowanych przez Twój umysł.

Nasze umysły wpływają na uzyskiwane przez nas wyniki — zarówno w świecie sportu, jak i poza nim — a ta książka pomoże Ci zrozumieć, jak wywołać w umyśle zmiany, które pozwolą Ci się cieszyć fantastycznymi rezultatami. Dzięki tej lekturze dowiesz się, jak określać cele (napiszemy o tym w rozdziale trzecim), pracować nad motywacją i pewnością siebie (te kwestie omówimy w rozdziałach czwartym i piątym), a także stosować skuteczne narzędzia i techniki wykorzystywane przez zawodowców (ich opisy czekają w rozdziałach od szóstego do dwunastego). W ten sposób nauczysz się kontrolować przy użyciu swojego umysłu własne ciało, serce i nastawienie, co zapewni Ci potem pożądane wyniki podczas rywalizacji sportowej.

Jak przedstawia się idealne nastawienie pozwalające odnosić sukcesy sportowe?

Jak należałoby opisać optymalne nastawienie, dzięki któremu zawodnik wzniesie się na wyżyny swoich możliwości? Czy takie podejście w ogóle istnieje? Obaj regularnie spotykamy się z tymi pytaniami. Chociaż osiągane rezultaty są wypadkową wielu czynników, do których należy zaliczyć talent, okoliczności i wkładany wysiłek, wykorzystywanie pełni posiadanych możliwości może się stać nawykiem. Gdy już ustalisz, jak prezentuje się optymalne nastawienie pozwalające robić najlepszy użytek z Twojego potencjału, będziesz w stanie regularnie wracać do takiego sposobu myślenia.

Rozdziały dziewiąty i dziesiąty pomogą Ci zadbać o wyniki osiągane podczas rywalizacji i zacząć pracować nad idealnym nastawieniem.

Optymalne nastawienie można wykształcić dzięki świadomości i właściwym procesom

Rozwijanie tego idealnego nastawienia zaczyna się od uświadomienia sobie pewnych kwestii (ta prawidłowość dotyczy zresztą wszelkich zmian wprowadzanych w Twoim życiu). Musisz sobie najpierw uzmysłowić, jak przedstawia się podejście, które utrudnia Ci życie podczas rywalizacji sportowej. Bardzo ważne jest też zrozumienie tego, jaki stan umysłu towarzyszy Ci, gdy wznosisz się na wyżyny swoich możliwości. Jesteśmy uczeni tego, by skupiać się na błędach i spoglądać na siebie krytycznym okiem, choć w istocie powinniśmy poświęcać więcej czasu i energii tym rzeczom, które robimy tak, jak należy!

We wszystkich tych wysiłkach niezwykle pomocne jest wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół, trenerów i innych sportowców z Twojej drużyny. Narzędzia opisywane w tej książce pozwolą Ci krok po kroku zmieniać na lepsze Twoje nastawienie. Do tego sprowadza się sedno procesu, dzięki któremu zaczniesz regularnie osiągać lepsze wyniki i wzniesiesz się na wyższy poziom.

Więcej informacji na temat tego, jak zainicjować ten proces, znajdziesz w rozdziałach drugim i ósmym.

Zrozum swoją motywację

Motywacja może pochodzić z Twojego wnętrza (wtedy nazywamy ją motywacją _wewnętrzną_), choć jej źródłem bywają też czynniki zewnętrzne w rodzaju pieniędzy, sławy lub pozycji (w takiej sytuacji mówimy o motywacji _zewnętrznej_). Gdy zrozumiesz, jak robić dobry użytek z obu tych odmian motywacji, przyspieszysz swój rozwój i dołączysz do grona dojrzałych sportowców — zaczniesz tym samym wykorzystywać posiadany potencjał fizyczny i psychiczny w sposób, który pozwoli Ci zadbać o Twój talent sportowy.

Rozdział czwarty zawiera mnóstwo cennych informacji — znajdziesz tam opis narzędzi, dzięki którym zrozumiesz i rozwiniesz swoją motywację związaną z aktywnością sportową.

Jak zrozumieć i budować pewność siebie, która pomoże Ci osiągać lepsze wyniki sportowe?

Jedną z fantastycznych właściwości zasad i technik, do których odwołuje się psychologia sportu, jest możliwość wykorzystywania ich zarówno w świecie rywalizacji sportowej, jak i poza nim. Te reguły pomogą Ci zadbać o Twoją pewność siebie. Tak się również składa, że coraz lepsze wyniki — i w rywalizacji sportowej, i w codziennym życiu — są następstwem stopniowego umacniania się Twojej pewności siebie. Im bardziej wierzysz we własne możliwości, tym większe ryzyko podejmujesz, co przekłada się na dodatkowe korzyści i pozytywne konsekwencje. Wszyscy odnoszący sukcesy sportowcy wiedzą, że pewność siebie i poczucie komfortu znacząco zwiększają ich szanse na dobry wynik, choćby nawet ich przygotowanie i dyspozycja fizyczna były takie same jak podczas innych zawodów czy startów.

Pewność siebie pozwala Ci zaprezentować w trakcie rywalizacji pełnię Twoich możliwości. Warto też zaznaczyć, że taka wiara we własne możliwości nie jest czymś zero-jedynkowym — zmienia się z czasem i stopniowo przybiera na sile. Chcemy Ci ułatwić osiągnięcie stanu, w którym rzadziej będą Cię trapiły obawy, natomiast częściej będziesz sobie pozwalać na marzenia i kreatywność! Wraz z rozwojem pewności siebie zyskasz możliwość wypróbowywania nowych rzeczy bez obaw o to, jak wypadniesz przed innymi lub co te osoby o Tobie pomyślą.

W rozdziale piątym opiszemy sztukę budowania prawdziwej pewności siebie. Rozwiejemy wszelkie wątpliwości związane z pracą nad pewnością siebie i zagwarantujemy Ci solidne podstawy pozwalające cieszyć się lepszymi wynikami w rywalizacji sportowej. Oprócz tego napiszemy o najskuteczniejszych sposobach radzenia sobie z sytuacjami, w których Twoja wiara we własne możliwości wyraźnie słabnie. Twoim celem będzie wydłużanie tych okresów, kiedy towarzyszy Ci mnóstwo pewności siebie, a zarazem skracanie do minimum czasu, w którym owa pewność zanika. To jedna z tajemnic pozwalających cieszyć się podczas rywalizacji sportowej wiarą w siebie.

Zbuduj, przygotuj i stosuj zestaw narzędzi, dzięki którym wykorzystasz potęgę Twojego umysłu

Praca nad umysłem realizowana przy użyciu środków zapewnianych przez psychologię sportu ma doprowadzić do stworzenia przez Ciebie osobistego zestawu narzędzi, na który będą się składały techniki i strategie pozwalające umacniać Twoją psychikę. Gdy pracujesz nad formą fizyczną, możesz korzystać z rozmaitych środków; wspomniane w poprzednim zdaniu narzędzia pozwolą Ci z kolei zadbać o Twój umysł.

Skupienie jest jedną z najważniejszych umiejętności psychicznych, dzięki którym można święcić sukcesy w świecie sportu. To jeden z najistotniejszych atutów wybitnych zawodników, a brak skupienia jest podstawową przyczyną błędów o podłożu mentalnym, pomyłek i niezdolności do radzenia sobie z presją. W rozdziale szóstym zaprezentujemy narzędzie numer 1, „Opanuj sztukę koncentracji”, które pomoże Ci zadbać o skupienie.

Wyobrażanie sobie różnych rzeczy może Ci pomóc w umacnianiu pewności siebie, radzeniu sobie z presją, odzyskiwaniu równowagi po pomyłkach i kiepskich występach, a także przygotowywaniu się do treningów i zawodów. W rozdziale siódmym czeka na Ciebie opis narzędzia numer 2, „Zobaczyć to uwierzyć”. Wyjaśnimy, czym są wyobrażenia, jak działają i jak możesz ich używać w tej dyscyplinie sportu, którą uprawiasz.

Podobnie jak wszyscy sportowcy, nieustannie dążysz do realizacji określonych celów i możesz tworzyć nawyki, które będą Cię popychały ku zwycięstwom. W rozdziale dziewiątym opiszemy narzędzie numer 4, „Zwycięskie nawyki” — pomożemy Ci tym samym zrozumieć potęgę rytuałów i zastosować ją w odniesieniu do Twojej dyscypliny sportu, dzięki czemu zapewnisz sobie większą regularność dotyczącą zarówno Twoich przygotowań, jak i osiąganych wyników.

Psychologia sportu w praktyce

Użytkowanie w praktyce narzędzi, które pomogą Ci zapanować nad umysłem i zostały przez nas opisane w poprzednim podrozdziale, pozwoli Ci dostrzec bezpośrednie korzyści, jakie zapewnia psychologia sportu podczas treningów i zawodów.

W trakcie treningów i rywalizacji sportowej będziesz się mierzyć z różnymi rodzajami presji. Wybitny sportowiec to ta osoba, która potrafi się wznieść na wyżyny swoich możliwości właśnie wtedy, gdy gra toczy się o najwyższą stawkę. W rozdziale dziesiątym przedstawimy narzędzie numer 5, „Radzenie sobie z presją” — przy okazji zaprezentujemy specyficzne strategie pozwalające skuteczniej mierzyć się z tym wyzwaniem.

Ponieważ błędy są nieodłącznym elementem świata sportu, w rozdziale jedenastym omówimy narzędzie numer 6, „Stawianie czoła przeciwnościom”; przedstawimy tam mnóstwo rad, dzięki którym zaczniesz się wykazywać większą prężnością. Niezależnie od tego, czy chodzi o proste błędy popełniane podczas zawodów, czy bardziej rozciągnięte w czasie kryzysy formy, pokażemy Ci, w jaki sposób możesz zostawić za sobą minione błędy i skupić się na uzyskiwaniu tu i teraz jak najlepszych wyników.

Każdy sportowiec musi posiąść umiejętność kontrolowania przed zawodami swojego poziomu energii, co pozwoli mu zrobić użytek z posiadanego potencjału psychicznego i fizycznego właśnie wtedy, gdy jest to naprawdę ważne. W rozdziale dwunastym zaprezentujemy narzędzie numer 7, „Wykazywanie się większą świadomością” — wyjaśnimy tam, w jaki sposób możesz się uspokoić lub zadbać o okazywanie większej ekscytacji, dzięki czemu zapewnisz sobie dokładnie tyle energii, ile potrzeba w danej sytuacji.

Najnowsze trendy w psychologii sportu

Problemy ze zdrowiem psychicznym są jedną z tych kwestii, które budzą dziś w świecie sportu ogromne zainteresowanie. Stany lękowe czy depresja nie są problemami, z którymi ludzie borykają się wyłącznie poza boiskiem czy kortem — sportowcy muszą się mierzyć z tymi problemami również podczas rywalizacji, co opisaliśmy bardziej szczegółowo w rozdziale trzynastym.

---- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Radzenie sobie ze stresem jest dziś w psychologii sportu tak ważnym zagadnieniem, że postanowiliśmy poświęcić mu odrębny rozdział. Lektura rozdziału czternastego pomoże Ci zrozumieć źródła stresu w Twoim życiu i skuteczniej stawiać im czoła w przyszłości.
---- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jeśli w Twojej głowie pojawiło się pytanie, czy umiejętności prezentowane w tej książce można wykorzystywać poza światem sportu, zapraszamy do rozdziału piętnastego. Nosi on tytuł „Wykorzystywanie w codziennym życiu umiejętności wywodzących się z psychologii sportu” i został stworzony właśnie z myślą o Tobie!

Od 2010 roku, kiedy to na rynku pojawiło się pierwsze wydanie tej książki, psychologia sportu ogromnie zyskała na popularności — tydzień po tygodniu otrzymujemy od studentów zainteresowanych tą dziedziną prośby o wskazówki i porady dotyczące kariery. Z naszej perspektywy jest to fantastyczny rozwój sytuacji! W związku z powyższym cały rozdział szesnasty poświęciliśmy kwestii kariery psychologa sportowego. Jeśli zaliczasz się do grona studentów zainteresowanych tą dziedziną psychologii, znajdziesz tam wiele cennych informacji.

---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Psychologia sportu należy do szybko rozwijających się dziedzin nauki; zapewnia także mnóstwo praktycznych rozwiązań, a jej popularność wynika po części z tego, że jej zasady znajdują też zastosowanie w odniesieniu do codziennego życia.
---- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jak zostać trenerem, który potrafi robić użytek z psychologii sportu?

Trenerzy nieustannie szukają rozwiązań, które pozwolą im zyskać przewagę nad konkurencją w nastawionym na rywalizację świecie sportu. To oznacza, że często odwołują się do psychologii sportu, próbując dzięki niej lepiej zrozumieć swoich podopiecznych, skuteczniej motywować swoje zespoły i robić lepszy użytek z talentów, które mają do dyspozycji.

Członkowie sztabów szkoleniowych często widują niezwykle utalentowanych sportowców, którzy potrafią świetnie zaprezentować się podczas treningu, ale w trakcie rywalizacji nie są w stanie wznieść się na podobny poziom. Trenerzy wiedzą i rozumieją, że to właśnie nastawienie przejawiane przez ich podopiecznych jest często tym czynnikiem, który decyduje o ewentualnych sukcesach sportowych.

Jeśli zaliczasz się do grona osób pełniących funkcje trenerskie, to wiedz, że cała ta książka zapewni Ci mnóstwo cennych rad, dzięki którym pomożesz swoim sportowcom wykorzystać posiadany potencjał. Rozdziały siedemnasty i osiemnasty zostały przygotowane właśnie z myślą o trenerach. Znajdziesz tam strategie, dzięki którym Twoi sportowcy zaczną się wykazywać większym skupieniem i będą sobie lepiej radzić z presją; w tych rozdziałach zaprezentowaliśmy również ćwiczenia, z których możesz skorzystać ze swoim zespołem, by zadbać nie tylko o potencjał fizyczny podopiecznych, ale także o ich rozwój w sferze mentalnej.

---- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Jeżeli pracujesz na stanowisku trenerskim, nie ograniczaj się do dwóch wspomnianych właśnie rozdziałów. Sugestie kierowane przez nas w tej książce do sportowców są informacjami, którymi możesz się dzielić ze swoimi podopiecznymi (albo z pojedynczymi osobami, albo z całą drużyną), pomagając im tym samym wykorzystać posiadany potencjał.
---- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------