Puste naczynia. Studia z filozofii współczesnej - ebook

Przez ostatnich sto pięćdziesiąt lat w filozofii zaszły olbrzymie zmiany, dotyczące nie tylko poruszanych przez nią tematów, ale również sposobu jej uprawiania. Ta przeważnie prywatna i swobodna refleksja ludzi kierowanych naturalną ciekawością i potrzebą badania fundamentalnych zagadnień stopniowo przekształciła się w zwyczajną profesję, uprawianą pod patronatem i nadzorem instytucji, najczęściej państwowych, ocenianą i wynagradzaną niczym praca etatowych urzędników. Choć liczba publikacji filozoficznych stale rośnie, chociaż mnożą się rankingi i listy specjalistycznych czasopism oraz wydawnictw, jakość tej produkcji jest coraz słabsza i z pewnością nie ponadczasowa. Zwykły człowiek, który oczekiwałby przynajmniej prób odpowiedzi na tradycyjne filozoficzne pytania, może poczuć się zawiedziony, a ktoś, kto zna klasyków – znudzony i poirytowany. Jeśli od razu nie spotka się z deklaracją, że tradycyjne pytania są przestarzałe, będzie miał do czynienia albo z ubranymi w uczony żargon banałami, albo mętnymi zaklęciami, albo scjentystyczną paplaniną, małpującą metody i język nauk przyrodniczych lub społecznych. Jeśli dodamy do tego wszechobecne myślenie proceduralne, znajdujące wyraz w tym, że ludzie rozumują i wyrażają się tak, jak sztuczna inteligencja, okaże się, że w tej intrygującej epoce, w której żyjemy, myśl filozoficzna przeżywa głęboki regres. Zebrane w tym tomie teksty są próbą odpowiedzi na pytania o źródła i naturę kryzysu filozofii. Odpowiadając na nie, autor rozważa założenia i wartości leżące u podstaw powszechnie dziś przyjmowanego obrazu świata, technokratyczne i demokratyczne przesądy, których nie tylko nie kwestionuje się, ale zwykle nie dostrzega, a także automatycznie uznawane autorytety, kontrolujące przekaz informacji. Refleksja nad tymi zjawiskami pozwala zrozumieć, dlaczego tak rzadką postawą są dziś w filozofii sokratejska krnąbrność i sceptyczny dystans.

Wstęp

I

Filozofia jako zawód i jako powołanie

Statyczny i dynamiczny wymiar filozofii

Postawa konserwatywna

II

Źródła naturalizmu antropologicznego

Paradoksy antyfundamentalizmu

Wiedza, relatywizm i sceptycyzm

Mutacje relatywizmu w filozofii XX wieku

Czego filozofowie chcą od nauki?

Jak być dobrym konwencjonalistą?

Fenomenologia, naturalizm, nauka

III

Marksizm jako nerwica natręctw

Pragmatyzm: trywializm i purytanizm

Czy kognitywistyka może coś dać filozofii?

Metafory, hipostazy i nieporozumienia

IV

Is there Anybody Out There?

Świadomość czasu i czas świadomości

Wartość poznania a geneza podmiotu

Antyreprezentacjonizm, pragmatyzm, korespondencja

Kara i sprawiedliwość

Zakończenie: teraźniejszość i przyszłość filozofii

Dane o pierwodrukach

Literatura cytowana

Indeks nazwisk