Regulowanie emocji. Przewodnik po uczuciach, ciele i zachowaniach - ebook

Recenzje książki
REGULOWANIE EMOCJI

„Wielkie osiągnięcie. Niepowtarzalna synteza. Raja Selvam z akademicką precyzją i wielkim darem refleksji zabiera nas w niezwykłą podróż, badając struktury i rolę, jaką emocje odgrywają w naszym mózgu i ciele i jak wpływają na zdrowie i choroby. Proponuje także sposoby, w jakie można wykorzystać ciało, aby lepiej regulować i tolerować emocje w celu uzyskania korzyści w sferze poznawczej, emocjonalnej i behawioralnej we wszystkich rodzajach terapii. _Regulowanie emocji_ to cenne źródło dla wszystkich terapeutów oraz dar dla laików pragnących nawiązać kontakt ze swoją inteligencją emocjonalną i wzbogacić swoje życie”.

– DR PETER A. LEVINE,

twórca Doświadczania Somatycznego® oraz autor bestsellerów _Obudźcie tygrysa. Leczenie traumy_ i _Głos wnętrza_

„Nasza umiejętność regulowania emocji odgrywa niezwykle ważną rolę w leczeniu ran związanych z przywiązywaniem się do ludzi oraz w utrzymywaniu zdrowych relacji. Książka, która oferuje proste i skuteczne metody budowania umiejętności regulacji emocji poprzez ciało, to pozycja obowiązkowa dla wszystkich terapeutów zajmujących się przywiązaniem i osób, które pragną pomóc sobie sami poprzez usprawnienie swoich relacji z ludźmi”.

– DR DIANE POOLE HELLER

autorka książek _Crash Course_ i _The Power of Attachment_, twórczyni metody DARe (Dynamic Attachment Re-Patterning experience – dynamicznego zmieniania schematów związanych z przywiązywaniem się)

„Ta doskonale dopasowana do naszych czasów książka naświetla wagę, jaką odgrywa ucieleśnianie emocji niezależnie od tego, czy są bolesne, czy przyjemne, czy też znajdują się gdzieś pomiędzy tymi skrajnościami. Bazując na wielu badaniach i dowodach empirycznych, autor twierdzi, że emocje mają większy wpływ na zdolności poznawcze i zachowanie niż na odwrót. Jako terapeutka pomagająca parom i promotorka zdrowia psychicznego w szkołach potraktowałam tę książkę jak prawdziwy dar niebios. Dzięki wsparciu w postaci współczucia i towarzystwa innej osoby możemy w pełni doświadczyć w naszym ciele emocji i sprawić, żeby przestały być naszymi wrogami, a stały się sprzymierzeńcami. Raja Selvam przedstawia wiele szczegółów swojej czteroetapowej metody uśmierzania cierpienia i potęgowania przyjemnych doznań poprzez zbieg ucieleśniania emocji”.

– MAGGIE KLEIN, LMFT

członkini kadry Somatic Experiencing® i autorka książki _Brain-Changing Strategies to Trauma-Proof Our Schools_

„Książka Selvama to objawienie. Autor łączy odkrycia neurobiologii, zachodnie teorie dotyczące terapii psychodynamicznej oraz zachodnie i wschodnie spostrzeżenia na temat zależności między umysłem a ciałem, gruntownie zmieniając tym samym nasze podejście do doświadczania emocji i pracy z nimi. Olbrzymie doświadczenie w pracy z ludźmi cierpiącymi z powodu traumy pozwoliło mu przetestować swoje teorie (w przypadkach indywidualnych oraz w grupach), a opracowane w ten sposób metody stanowią bezcenne uzupełnienie wszelkich form psychoterapii. Każda strona tej książki charakteryzuje się głębią i zarazem przejrzystością treści”.

– DR GLEN SLATER

współprzewodniczący programu badań nad analizą jungowską i archetypami przy Pacifica Graduate Institute

„Jest wiele rzeczy, za które lubię tę książkę. Podoba mi się, że nie traktuje wyłącznie o zmienianiu reakcji emocjonalnych, ale także o modyfikowaniu sfery poznawczej i behawioralnej (na lepsze) poprzez regulowanie emocji. Doceniam także fakt, że książka w sposób naukowy pokazuje, jak ściśle związane są ze sobą sfera poznawcza, emocjonalna i behawioralna i to zarówno w mózgu, jak i w ciele. Można tu także znaleźć dowody na to, że poznawanie, odczuwanie i zachowanie są zależne od innych oraz od szerszego otoczenia. Odpowiada mi to, że autor nieustannie przechodzi od teorii do konkretnych przykładów, dając dowód swojej wytrwałości i błyskotliwości. Gorąco polecam tę książkę wszystkim terapeutom i ludziom, którzy poważnie podchodzą do swojego rozwoju osobistego i duchowego”.

– LISBETH MARCHER

założycielka Bodynamic Somatic Developmental Psychology System, współautorka _The Body Encyclopedia_ i była prezes EABP (European Association for Body Psychotherapy – Europejskiego Towarzystwa Psychoterapii z Wykorzystaniem Ciała)

„Ta książka to pozycja obowiązkowa dla wszystkich osób chcących zrozumieć ucieleśnianie emocji i pragnących działać na tym polu. To doskonałe połączenie nauki, kontekstu historycznego i kulturowego, autentycznych przypadków oraz prezentacji nienagannie przedstawionego modelu innowacyjnego. Autor z elokwencją i w sposób metodyczny pokazuje czytelnikowi wiele wzajemnie przenikających się tradycji naukowych, dziedzin i modeli związanych z rozumieniem emocji. Ten pokaz płynnie przechodzi w jasno wyrażony i szczegółowy opis opracowanej przez dra Selvama metody skutecznej pracy z ucieleśnianiem emocji”.

– DR KATHY L. KAIN

współautorka książek _Nurturing Resilience_ i _The Tao of Trauma_

„Nie możesz przegapić tej książki! To cenny przewodnik dla terapeutów i zainteresowanych laików. Zawarto tu nowe koncepcje, solidne podłoże teoretyczne oraz praktyczne podstawy pracy z ucieleśnianiem emocji w sposób łagodny i innowacyjny. Koncepcja emocji sensomotorycznych jest iście wyjątkowa i stanowi niezwykle potrzebny wkład w dziedzinę badań nad ludzką świadomością. Treść przedstawiono w niebanalny, klarowny sposób, ukazując czytelnikowi sposób na zaakceptowanie wszystkich aspektów swojej osobowości”.

– DR IAN MACNAUGHTON

psychoterapeuta i autor książki _Body, Breath & Consciousness_

„_Regulowanie emocji_ to aktualny i niezbędny wkład w dziedzinę psychologii somatycznej. Reja Selvam nakreśla, wyjaśnia i przekłada na język praktyki klinicznej niezbędny element terapii, jakim jest wykorzystanie ciała do doświadczania i wyrażania emocji oraz do bronienia się przed doświadczaniem i wyrażaniem emocji. Jego wysiłki na rzecz wcielania w życie całej tej filozofii mają obecnie kluczowe znaczenie dla rozwoju tej dziedziny psychosomatyki i jej zastosowania w leczeniu klinicznym”.

– DR MAUREEN GALLAGHER

licencjonowana psycholożka kliniczna, certyfikowana psychoanalityczka, członek kadry Somatic Experiencing®, trenerka focusingu zorientowanego na relacje wewnętrzne (Inner Relationship Focusing) oraz certyfikowany opiekun w terapii skoncentrowanej na emocjach (EFT)

„W psychologii jungowskiej zdolność tolerowania skrajnych ludzkich doświadczeń, zwłaszcza emocji, jest kluczowym czynnikiem wpływającym na zdrowie psychiczne, rozwój indywidualny i satysfakcjonujące relacje. Uzależnione są od tego leczenie traumy, rozwój poczucia wspólnoty oraz poruszanie się wśród wyzwań, jakie stawia przed nami burzliwa rzeczywistość. _Regulowanie emocji_ – książka mądra i ujmująca – oferuje skuteczną metodę zwiększania tolerancji afektu i zdolności jego przekształcania przy pomocy ciała. Bazując na nauce, własnym doświadczeniu i umiejętności łączenia wielu różnych dziedzin, autor przedstawia praktyczne i zrozumiałe informacje, a także pouczające przypadki z życia. Gorąco polecam tę książkę, która stanowi lekturę obowiązkową dla wszystkich osób zajmujących się psychoanalizą jungowską, terapeutów i ludzi pragnących uczynić świat lepszym”.

– DR TINA STORMSTED

LMFT1, LPPC2, RSME/T3, psychoanalityczka jungowska, terapeutka specjalizująca się w metodach wykorzystujących taniec i ruch, edukatorka z zakresu somatyki i dyrektorka ośrodka Soul’s Body® Center

„_Regulowanie emocji_ to bardzo cenny wkład w dziedzinę psychoanalizy, który zapewnia bezpieczną i pośrednią metodę somatycznego leczenia traumy. Ta wspaniała książka powinna być pozycją obowiązkową dla wszystkich psychoanalityków i terapeutów zajmujących się leczeniem traumy”.

– MARGRET OVERDICK

psychoanalityczka, psychoterapeutka, terapeutka specjalizująca się w leczeniu traumy i specjalistka w dziedzinie leczenia pre- i perinatalnych urazów psychicznych.

„Niezwykła książka Selvama oferuje kompleksowe wyjaśnienie sposobu, w jaki ludzkie ciało generuje traumatyczne doświadczenia (zwłaszcza w okresie prelingwalnym), broni się przed nimi lub je przywołuje. Z tego powodu jest to cenne źródło wiedzy o fizjologii związanej z ukrytymi wspomnieniami dotyczącymi traumy – dziedziny będącej głównym obiektem zainteresowań osób zajmujących się psychologią pre- i perinatalną. _Regulowanie_ _emocji_ to książka znakomita, pouczająca, bazująca na nauce i intuicyjna. To przełom w dziedzinie leczenia traumy. Daję jej pięć gwiazdek na pięć możliwych”.

– DR WILLIAM R. EMERSON

psycholog, zdobywca nagrody amerykańskiego Narodowego Centrum Nauki (National Science Foundation) za wybitny wkład w dziedzinę psychologii, autor książki _Treatment of Birth Trauma in Infants and Children_

„Obszerna książka Selvama poświęcona ucieleśnianiu emocji i regulowaniu ich za pomocą ciała to doskonały wkład w dziedzinę leczenia urazów psychicznych. W tej książce można też znaleźć coś, co szczególnie cenię: świadomość międzykulturową”.

– GINA ROSS

MFCT4, starsza członkini kadry Somatic Experiencing®, założycielka i prezes Międzynarodowego Instytutu Leczenia Traumy i autorka wielu książek poświęconych traumie, w tym _Breaking News! The Media and the Trauma Vortex_.

„Jako terapeutka zajmująca się leczeniem traumy i edukatorka uważam, że _Regulowanie emocji_ to bardzo satysfakcjonująca książka. Oferuje praktyczne porady, przemyślane teorie i badania oraz liczne studia przypadków demonstrujące i wyjaśniające ważne koncepcje i metody. Raja Selvam to wybitny klinicysta, a z mojego punktu widzenia najbardziej przydatne okazały się ćwiczenia doświadczalne przedstawione w późniejszych rozdziałach. Ta książka to pozycja obowiązkowa dla terapeutów, ale docenią ją także laicy pragnący zadbać o swoje zdrowie”.

– ARIEL GIARRETTO

MA, LMFT, SEP5, terapeutka specjalizująca się w leczeniu traumy i edukatorka

„Ta książka demaskuje najbardziej bolesne i ukryte fragmenty naszych umysłów i ciał. Jest łagodna. Pełna współczucia. Pomogła mi złagodzić własny strach i odzyskać kontrolę nad ciałem. Jednym z wielu jej fascynujących aspektów jest to, że akceptuje ona wszystkie nasze doświadczenia życiowe: nasze traumy, niepokoje, obawy i uciechy. Nie lekceważy innych terapii, przeciwnie – rozbudowuje je w sposób uczciwy, mądry i świadomy – w istocie oferując nam logiczny i prosty przewodnik po procesie uzdrawiania samych siebie. To zachwycająca i niezwykła książka, która wzbogaciła moje życie i poczucie własnej tożsamości”.

– PAUL LIEBER

aktor, poeta, wykładowca na Loyola Marymount University i w szkole teatralnej American Musical Dramatic Academy, autor zbiorów wierszy _Chemical Tendencies_ i _Interrupted by the Sea_.

„Integralna psychologia somatyczna (ISP), na której opiera się ta książka, to powiew świeżego powietrza zarówno dla środowiska zawodowego, jak i ogółu społeczeństwa. Łączy ona najnowszą naukę, wschodnie i zachodnie tradycje filozoficzne, liniowy oraz nieliniowy świat doświadczeń emocjonalnych oraz wprowadza nas na wyższy poziom leczenia. Książka jest wspaniale napisana i oferuje mnóstwo informacji dla każdego, kto pragnie zagłębić się w skomplikowaną dziedzinę, jaką jest leczenie traumy. Dzięki niej zrozumiałem ważne fakty dotyczące moich własnych traum powstałych pod wpływem rasizmu i bycia weteranem wojny w Wietnamie. Zwłaszcza dziś, w tych trudnych czasach, z pomocą integralnej psychologii somatycznej ludzie mogą lepiej zrozumieć swoje reakcje na zespół stresu pourazowego”.

– RALPH STEELE

MA, LMFT, SEP, ISPP6, instruktor metody ucieleśniania emocji poprzez medytację somatyczną i autor książki _Tending the Fire_

„Ta wspaniała książka oferuje potężną, choć prostą praktykę mającą na celu wzmocnienie naszej umiejętności przeciwstawiania się trudnym doświadczeniom natury psychologicznej, przetwarzania ich i zażegnywania. Przyda się psychoterapeutom stosującym różne metody i specjalistom z wielu innych dziedzin nastawionych na pomaganie, a także wszystkim osobom szukającym sposobów radzenia sobie z codziennymi zjawiskami emocjonalnymi bez uciekania się do ich unikania. Główne założenia tej metody są zaskakująco proste: przeżywając doświadczenia natury emocjonalnej, musimy w większym stopniu uwzględniać nasze ciało, usunąć fizjologiczne mechanizmy obronne i dłużej doświadczać emocji. Ten sposób rozszerzania i podtrzymywania doświadczeń emocjonalnych wpływa pozytywnie na prawie wszystkie nasze systemy (poznawczy, behawioralny, relacyjny, fizyczny, energetyczny i duchowy)”.

– ELENA ROMANCHENKO

psychoterapeutka, psycholożka, edukatorka i członkini Europejskiego Stowarzyszenia Psychoterapii Ciała (EABP)

„Nareszcie! Przez lata czekaliśmy na tę książkę! W tej przełomowej publikacji Raja Selvam tworzy dawno oczekiwaną syntezę psychoterapii, neurobiologii i fizyki kwantowej, a także kogniwistyki, emocji i behawiorystyki, tworząc tym samym narzędzie do przetwarzania emocji, które w znacznym stopniu wzbogaci i rozwinie stosowaną przez ciebie terapię, niezależnie od twojej specjalizacji. Docenisz to ty i twoi pacjenci!”

– DR ELISABETH PELLEGRINI

specjalistka w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, psychoanalityczka, wykładowczyni na Uniwersytecie Medycznym w Wiedniu, Uniwersytecie Wiedeńskim i Uniwersytecie Dunajskim w Krems, analityk w wiedeńskim stowarzyszeniu psychoanalizy i psychologii self.

„Wykształcanie zdolności kompetentnego radzenia sobie z głębokimi emocjami to kluczowy element uaktywniania i uśmierzania potężnych reakcji mogących w znacznym stopniu wpływać na nasze życie. W tej pięknej książce Raja Selvam przedstawia plan identyfikowania, uzyskiwania dostępu oraz przetwarzania zarówno obecnych, jak i dawnych emocji, które żyją w naszych ciałach i w naszych nieświadomych procesach. Emocje te często ujawniają się nieproszone, wywierając przemożny wpływ na nasze relacje z ludźmi i na okoliczności, w których się znajdujemy. Dzięki praktycznym sugestiom i wskazówkom Raja Selvam pokazuje nam, w jaki sposób wykształcić odpowiednie zdolności, dzięki którym stawimy czoła niepokojącym i dotychczas przytłaczającym doświadczeniom natury emocjonalnej i rozwiążemy wynikające z tego problemy”.

– NANCY J. NAPIER

MA, LMFT, psychoterapeutka specjalizująca się w leczeniu traumy, członek kadry Somatic Experiencing® i autorka książek _Getting Through the Day_, _Recreating Your Self_ i _Sacred Practices for Conscious Living_

„W tej bardzo przystępnej książce dr Selvam łączy naukę ucieleśniania emocji z leczeniem. Praktykujący terapeuci, a także laicy skorzystają z konkretnych rozwiązań, które tu zaproponowano. Szczególnie w tym trudnym okresie ludzkiej historii pouczająca książka dra Selvama działa niczym balsam na nasz zraniony gatunek i jako instrukcja pokazująca nam, w jaki sposób wyleczyć nasze zbiorowe traumy”.

– DR AKSHAY R. RAO

kierownik katedry marketingu w Carlson School of Management, University of Minnesota

1 Licenced Marriage and Family Therapist – licencjonowany specjalista od terapii dla par i rodzin (przyp. tłum.).

2 Licenced Profesional Clinical Counselor – licencjonowany doradca kliniczny (przyp. tłum.).

3 Registered Somatic Movement Educator/Therapist – rejestrowany edukator/ terapeuta stosujący metody somatyczne (przyp. tłum.).

4 Marriage, Family and Child Therapist – terapeutka zajmująca się leczeniem małżeństw, rodzin i dzieci (przyp. tłum.).

5 Somatic Experiencing Practitioner – specjalista w dziedzinie metody doświadczania somatycznego (przyp. tłum.).

6 Integral Somatic Psychology Practitioner – specjalista w dziedzinie integralnej medycyny somatycznej (przyp. tłum.).PODZIĘKOWANIA

Moi rodzice, Kannammal i Muthuswamy, dali mi życie. Nie wyobrażam sobie, jakim cudem ta książka mogłaby powstać, gdyby nie ich poświęcenie i wkład w mój rozwój. Postanowiłem więc zadedykować ją właśnie im jako wyraz wdzięczności.

Jestem także wdzięczny osobom, na których pracy opiera się moja praktyka ucieleśniania emocji. O wielu z nich wspominam we wstępie, wymieniając ich jako ludzi mających istotny wpływ na mój rozwój zawodowy.

Spośród tysięcy ludzi z całego świata, którym zawdzięczam swoje życie, są tacy, którzy odcisnęli szczególny ślad na mojej duszy. Richard Auger, mój psychoanalityk jungowski, od ponad dwudziestu pięciu lat był dla mnie raczej troskliwym ojcem niż terapeutą. Cécile Ziemons, moja miłość, towarzyszka, żona, kotwica, port, katalizator i krytyk, a także nagradzana pisarka nieustannie mnie wspierała, kiedy pisałem tę książkę. Cécile, kocham cię!

Dziękuję też mojemu wujkowi ze strony matki, Jegadessanowi, dzięki którego miłości znalazłem siłę, aby przetrwać za młodu rozstania z matką. Dziękuję Ramaswamiemu, wujkowi ze strony ojca, który podziwiał i wspierał moje zainteresowanie czytaniem i przewidział, że pewnego dnia sam napiszę książkę. Dziękuję nauczycielce z siódmej klasy Alice Matthews, która zauważywszy moje zamiłowanie do pisania, dała mi tak bardzo potrzebną pewność siebie, kiedy w szóstej klasie poszedłem do anglojęzycznej szkoły z internatem, prawie wcale nie znając angielskiego. Dziękuję dyrektorowi tamilskojęzycznej wiejskiej szkoły panu Murugesanowi, który w przerwach obiadowych pomagał mi w przygotowaniach do pobytu w szkole z internatem, a także mojemu dobremu przyjacielowi Ronowi Doctorowi, który przez lata wspierał mnie zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym.

Jednym z darów w moim życiu jest okazja do wchodzenia w głębokie interakcje z wieloma osobami z różnych kultur i kontynentów, tworzenie bliskich więzi i uświadamianie sobie, jak bardzo wszyscy jesteśmy do siebie podobni. Chciałbym wyrazić wdzięczność wszystkim tym osobom i podziękować im za to, że wpuścili mnie do swojego serca i swojego życia, jednocześnie tak bardzo wzbogacając moje własne.

Wyrazy wdzięczności przekazuję też mojemu wydawcy – organizacji non profit North Atlantic Books – symbolu szczerości, serca i duszy. Dowodem na to są wszyscy pracujący tam ludzie, z którymi miałem okazję się zetknąć: Tim McKee, wydawca, który cierpliwie wraz ze mną dążył do podpisania kontraktu i przedstawił mnie doskonałej redaktorce prowadzącej, Shanya Keyles, redaktorka nabywająca, która zrobiła wszystko, co w jej mocy, aby rozdział po rozdziale zapewnić mi cenne wskazówki; Lisbeth White, moja redaktorka prowadząca, która nie tylko udoskonaliła książkę, ale jednocześnie sprawiła, że stałem się znacznie lepszym pisarzem; Brent Winter, którego drobiazgowe i przemyślane poprawki jeszcze bardziej poprawiły jakość książki; i Trisha Peck, redaktorka techniczna, która pomogła mi się przebić przez wiele detali od przekazania rękopisu do jego publikacji.

Chciałbym podziękować mojej koleżance i przyjaciółce Maggie Kline za to, że poświęciła mi swój czas, dodając wiele cennych komentarzy. Na końcu pragnę podziękować dwóm wyjątkowym osobom. Dziękuję Louise Peyrot, kierowniczce mojej organizacji Integral Somatic Psychology, która samodzielnie zajmowała się prawie wszystkimi sprawami organizacyjnymi, dając mi czas na pisanie. Louise, nie potrafię wyrazić, jak bardzo jestem ci wdzięczny za wszystko, co robisz dla mnie i dla organizacji, a także za twój profesjonalizm, życzliwość, empatię i zapał do pracy! Dziękuję też Robertowi Gusshovenowi, który bez trudu pełnił u nas wiele funkcji, w tym konsultanta biznesowego i projektanta stron internetowych – dziękuję ci także za projekt okładki mojej książki.Żeby lepiej zrozumieć ucieleśnianie emocji, zacznijmy od przykładów z życia. W tym i w następnym rozdziale znajdziesz kliniczne przykłady ucieleśniania emocji, informacje o kluczowych koncepcjach związanych z tą metodą oraz obraz jej rozwoju na przestrzeni czasu. W rozdziałach tej części książki nie zamierzam szczegółowo opisywać konkretnych umiejętności niezbędnych do ucieleśniania emocji. Znajdziesz je w części III.

Skuteczność terapii związanych z ucieleśnieniem emocji zauważyłem po raz pierwszy podczas pracy z pacjentami doświadczającymi wysokiego natężenia emocji i właśnie te przypadki przedstawiam w tym rozdziale. W następnym przytoczę przykłady pracy z pacjentami o nieco niższym poziomie emocji, dzięki którym przekonałem się o uniwersalności i skuteczności metody ucieleśniania emocji. Na życzenie samych pacjentów imiona i miejsca niektórych przedstawionych tu osób zostały zmienione, aby zachować anonimowość.

Petra, głos i napady paniki

Petra zaczęła miewać napady paniki w wieku siedmiu lat. Jak wspominała, bawiła się sama w swoim pokoju, kiedy nagle usłyszała głos dobiegający z lewej dolnej części brzucha. Głos powiedział: „Petra, czas, abyś umarła!”. To zdarzenie zapoczątkowało czternastoletni okres cierpienia spowodowanego napadami paniki, depresją, trudnościami w szkole i stresem odczuwanym w słabo opłacanych miejscach jej pracy po skończeniu liceum. Petra chodziła do pracy, wracała do domu, jadła kolację i spała nawet dwanaście godzin dziennie. Kiedy była w domu, nie chciała, żeby rodzice wychodzili, bo nie czuła się bezpieczna. Spotkałem ją w Holandii, gdzie prowadziłem sześciodniowe szkolenie. Pod koniec pierwszego dnia jej asystujący w szkoleniu wujek poprosił mnie, abym spotkał się z Petrą i ustalił, czy mogę jej jakoś pomóc.

Z tego pierwszego spotkania najlepiej pamiętam jej rodziców, a konkretnie to, jak bardzo wydawali się przygnębieni. Ten nastrój był uzasadniony. Petra była ich jedynym dzieckiem i zrobili wszystko, co mogli, żeby jej pomóc: wysyłali ją do lekarzy, psychiatrów i psychoanalityków. W wieku dwudziestu jeden lat Petra miała już za sobą dwie terapie psychoanalityczne i przyjmowała wiele leków. Gdy powiedziałem jej, że podczas mojego krótkiego pobytu w jej kraju mogę się z nią spotkać najwyżej dwukrotnie i że być może będzie musiała się zgłosić do kogoś innego, Petra wyraźnie dała mi do zrozumienia, że nie chce dalszej psychoterapii. Zamiast nalegać, żeby się zgodziła na spotkania z innym terapeutą (zależało mi, żeby była pod odpowiednią opieką po moim wyjeździe), oznajmiłem jej, że ma znacznie większe szanse na poprawę, jeżeli będzie robiła to, czego nauczyłem ją w trakcie naszych sesji.

Praca, którą wraz z innymi lekarzami włożyłem w pomoc mieszkańcom indyjskich wiosek rybackich po tsunami z 2004 roku, nauczyła mnie, że pacjenci mogą aktywnie uczestniczyć we własnym procesie leczenia¹. W ciągu dwóch lat od tego strasznego kataklizmu zabrałem dwie międzynarodowe grupy terapeutów do stanu Tamilnadu, aby leczyć, edukować i szkolić ofiary, a także osoby niosące im pomoc. Badania uzupełniające z jednej z naszych podróży do Indii wykazały, że respondenci, którzy ćwiczyli umiejętności poznane podczas terapii, o wiele częściej zgłaszali złagodzenie objawów.

Wujek Petry powiedział mi, że dziewczyna tuż po urodzeniu przeszła dwie operacje chirurgiczne w celu skorygowania zagrażającego życiu wrodzonego defektu jelita grubego – tego samego miejsca, z którego dobiegał głos zapowiadający jej śmierć. Byłem ciekaw, w jaki sposób ten obszar mógł mieć wpływ na powstawanie napadów paniki, których doświadczała Petra. Z doświadczenia własnego i osób, które leczyłem, wiem, że objawy często wiążą się z dysfunkcjami w obszarach ciała, które miały najwyraźniejszy związek z traumą. Przykład z mojego życia: ponieważ przy porodzie omal nie umarłem, zbyt długo tkwiąc w kanale rodnym, w sytuacji, gdy poziom fizycznego lub emocjonalnego stresu wykracza poza określoną granicę, zawsze odczuwam skurcz i dyskomfort z prawej strony głowy. Objawy te są o wiele słabsze niż dawniej, ale wciąż ich doznaję.

Wyjaśniłem Petrze, że niewyjaśniona trauma związana z przebytymi operacjami może mieć coś wspólnego z jej napadami paniki. Nie była tym zaskoczona; jeden z jej dwóch psychoanalityków wpadł już wcześniej na ten pomysł. Powiedziałem, że często energia skupia się wokół obszaru ciała, który doświadczył traumy, a jej natężenie wzrasta, aż osiągnie górną granicę i zacznie wywoływać objawy takie jak napady paniki, które mają na celu zmniejszenie intensywności i doznanie ulgi. Poziom intensywności, przy którym pojawiają się symptomy, zwany jest granicą symptomów. W ramach terapii i metody samopomocy poleciłem Petrze, aby za każdym razem, gdy niezależnie od przyczyny zacznie odczuwać stres, ćwiczyła sposoby rozprowadzania go po całym ciele tak, aby nie skupiał się i nie gromadził w lewej dolnej części brzucha i nie przekraczał granicy symptomów, co mogłoby obudzić głos i związany z nim napad paniki.

Na początku zaczęliśmy ćwiczyć sposoby radzenia sobie z sytuacją w pracy, ponieważ szef kobiety często ją stresował. Poprosiłem Petrę, aby wyobraziła sobie problematyczną interakcję z szefem, a następnie zwróciła uwagę na skurcze, pobudzenie, stres i dyskomfort w lewej dolnej części brzucha. Pokazałem jej, jak pracować z fizjologicznymi mechanizmami obronnymi w okolicach brzucha i nóg, aby rozprowadzić nieprzyjemne doznania (pobudzenia, stresu i dyskomfortu) na pobliskie obszary okolic nóg. Wykorzystała do tego celu proste narzędzia: świadomość, intencje, ruch i dotyk. Namówiłem ją, aby zwróciła uwagę na sposób łagodzenia nieprzyjemnego uczucia w okolicach brzucha i na dostrzeżenie faktu, że to miejsce w końcu całkowicie się uspokoiło. Nie zajęło to zbyt wiele czasu. Poprosiłem też, aby codziennie ćwiczyła to, czego ją nauczyłem podczas sesji, kiedy niezależnie od przyczyny poczuje stres, i aby spotkała się ze mną ponownie za pięć dni, ostatniego dnia szkolenia. Podczas terapii zauważyłem, że Petra jest otwarta na moje sugestie, ale jednocześnie nieco sceptycznie nastawiona, co było zrozumiałe, zważywszy na to, jak długo cierpiała.

Po pięciu dniach zauważyłem w niej zmianę. Wydawało się, że jest w lepszym nastroju. Zapytałem, czy ćwiczyła to, czego się uczyliśmy, oraz czy zaobserwowała u siebie jakieś zmiany od tamtego spotkania, a jeżeli tak, to jakie. Powiedziała, że wykonywała ćwiczenia regularnie, a jej matka dostrzegła, że jakimś cudem poziom jej energii wzrósł. To, co usłyszałem później, nieco mnie zaskoczyło. Przez całe życie Petra cierpiała na ostre zaparcia; wypróżniała się jedynie raz lub dwa razy w tygodniu i do tego z wielkim trudem. Od naszego ostatniego spotkania bez problemu zaczęła się wypróżniać każdego ranka. Stwierdziła, że „ćwiczenie” naprawdę pomogło i wykonywała je tak często, jak to możliwe. Teraz naprawdę uwierzyła w moją „metodę” i chciała się dowiedzieć czegoś więcej na jej temat.

Metoda, której jej nauczyłem na podstawie obserwacji z pierwszego spotkania, polegała na tym, że kiedy tylko Petra poczuje napięcie gromadzące się w okolicy brzucha, ma ruszać nogami, żeby je maksymalnie rozluźnić. Następnie powinna kłaść jedną dłoń na brzuchu, a drugą na jednej, a później na drugiej nodze i w ten sposób sprowadzić tam energię i rozprowadzić ją równomiernie między brzuchem a nogami. Później miała obserwować wszelkie zmiany zachodzące w jej ciele, zwłaszcza zmiany na lepsze, na przykład ustąpienie wysokiego poziomu pobudzenia oraz ogólną poprawę samopoczucia.

Dziś, po wielu latach pracy, takie błyskawiczne złagodzenie długofalowych, uporczywych i poważnych objawów u moich pacjentów nie dziwi mnie już tak bardzo jak wtedy, gdy spotkałem Petrę. Dotyczy to nawet objawów astmy, migreny i przewlekłego bólu, o ile symptomy te mają źródło psychofizjologiczne. Nawet przy niskim poziomie emocjonalnego stresu człowiek może się nabawić poważnych dolegliwości natury psychofizjologicznej, takich jak przewlekłe zmęczenie. Objawy psychofizjologiczne (dawniej zwane „psychosomatycznymi”) to fizyczne objawy wywołane lub spotęgowane przez czynniki psychologiczne (w tej książce stosuję termin „objawy psychofizjologiczne”, ponieważ termin „objawy psychosomatyczne” rodzi negatywne skojarzenia, odnosząc się do objawów powstających wyłącznie w głowie pacjenta). Nauczenie pacjentów, jak powinni doświadczać emocjonalnego stresu w sposób bardziej rozproszony i uregulowany, a więc przy współudziale całego ciała, może przynieść wiele korzyści:

- Zwiększenie wytrzymałości na cierpienie emocjonalne poprzez podwyższenie granicy tolerancji, powyżej której rodzą się objawy.
- Zmniejszenie poziomu stresu i dysregulacji oraz podwyższenie poziomu autoregulacji w całym organizmie.
- Zwiększenie kontaktu ciała z otoczeniem, a tym samym zwielokrotnienie szans na regulację interaktywną.
- Szybkie złagodzenie objawów i skrócenie czasu terapii.
- Poprawa rezyliencji całego organizmu, co pozwala opóźnić wystąpienie objawów w obliczu stresorów; przyspieszenie łagodzenia dolegliwości w razie ich wystąpienia.

W tamtym okresie, kiedy wiedziałem znacznie mniej niż teraz, nie mogłem wykluczyć ewentualności, że ustąpienie zaparć u Petry było jedynie pewnego rodzaju „przeniesieniem” – sytuacją, w której dolegliwości nagle ustępują, ponieważ pacjent idealizuje terapeutę lub metodę, a efekty bywają krótkotrwałe. Pomijając te obawy, podczas drugiego spotkania z Petrą skupiłem się na tym, co jeszcze mogę dla niej zrobić, zanim wyjadę z kraju. Wyglądało na to, że dziewczyna była gotowa na wszystko i chciała wykonać jak najwięcej pracy, zachęcona tym, czego udało jej się dokonać zaledwie w tydzień. Kiedy zaczęliśmy przetwarzać stresujące sytuacje z jej życia, przyznała, że odczuwa strach w okolicy klatki piersiowej. Emocje często zaczynamy odczuwać właśnie w tym miejscu. Fakt, że mogła to wyczuć, był dobrym znakiem świadczącym o tym, że nauczyła się nie zamykać swojego ciała w obliczu tak trudnej emocji, jaką jest strach. Ludzie często kontynuują proces leczenia samodzielnie i uczą się lepiej znosić emocje, kiedy się przekonają, w jaki sposób używać całego ciała do ich przetwarzania.

Emocje można traktować jako ocenę poziomu, w jakim sytuacja wpływa na samopoczucie całego ciała². Oznacza to, że im bardziej dana emocja rozprowadza się po ciele, tym łatwiej jest ją subiektywnie tolerować. Mamy skłonność do wykorzystywania fizycznych i energetycznych mechanizmów obronnych, takich jak skurcze, aby ograniczać emocje do kilku obszarów ciała i w ten sposób lepiej sobie z nimi radzić. Wszyscy wykazujemy tendencję do dość częstego korzystania z tego mechanizmu, mając złudną nadzieję, że złagodzi to nieunikniony ból. To zrozumiałe, biorąc pod uwagę naszą wspólną awersję do nieprzyjemnych doświadczeń. Fizyczne i energetyczne mechanizmy chroniące nas przed emocjami, takie jak skurcze, niskie pobudzenie lub odrętwienie, mogą zakłócać przepływ (krwi, sygnałów w układzie nerwowym, limfy, płynu śródmiąższowego lub zewnątrzkomórkowego, a także energii elektromagnetycznej i kwantowej) odpowiadający za prawidłową regulację pracy mózgu i ciała oraz za samopoczucie fizyczne i psychiczne. W tym kontekście poprzez wyrażenie „rozszerzanie na całe ciało” mam na myśli pracę nad usunięciem fizycznych i energetycznych mechanizmów obronnych, aby usprawnić przepływ sygnałów i płynów. Pomaga to rozprowadzić doświadczenia emocjonalne na większej powierzchni ciała, aby łatwiej sobie z nimi radzić oraz poprawić poziom regulacji w mózgu i ciele celem złagodzenia objawów psychofizjologicznych.

Kiedy uczyłem Petrę, w jaki sposób rozszerzać strach na całe ciało i pozostawać przy tej emocji, tolerując ją w coraz to kolejnych obszarach ciała, poziom jej strachu i pobudzenia psychofizjologicznego wydatnie wzrósł. Był tak wysoki, że zastanawiałem się, czy nie pomogłem Petrze otworzyć się zanadto i zbyt szybko. Obawiałem się, że może doświadczyć dekompensacji lub załamać się w trakcie sesji lub tuż po niej.

_Dalsza część rozdziału dostępna w pełnej wersji_PRZYPISY

Wstęp

1 Stolorow R.D., Atwood, G.E., _Faces in a cloud: Intersubjectivity in personality theory,_ Lanham, MD: Jason Aronson, 1993.

2 Marcher L., Fich S., _Body encyclopedia: A guide to the psychological functions of the muscular system,_ Berkeley, CA: North Atlantic Books, 2010.

3 Levine P.A., Frederick A., _Obudźcie tygrysa. Leczenie traumy_, tłum. B. Jarząbska-Ziewiec, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2018.

4 Shea M.J., _Biodynamic Craniosacral Therapy, volume one,_ New York: Random House USA, 2007.

5 Damasio A.R., _Błąd Kartezjusza: emocje, rozum i ludzki mózg_, tłum. M. Karpiński, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2013.

6 Damasio A.R., _W poszukiwaniu Spinozy: radość, smutek i czarujący mózg_, tłum. J. Szczepański, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2015.

7 Pert C., _Molekuły emocji: naukowe dowody na łączność ciała i duszy_, tłum. I.Odorowicz-Śliwa, Białystok: Studio Astropsychologii, 2014.

8 Gendlin E.T., _Focusing,_ New York: Bantam Books, 1981.

9 Johnson M., _Embodied mind, meaning, and reason: How our bodies give rise to understanding,_ Chicago: The University of Chicago Press, 2017.

10 Barrett L. F., _Jak powstają emocje: sekretne życie mózgu_, tłum. A. Jarosz, Warszawa: CeDeWu, 2018.

11 Beilock S., _How the body knows its mind: The surprising power of the physical environment to influence how you think and feel,_ New York: Atria Books, 2017.

12 Colombetti G., _The feeling body: Affective science meets the enactive mind,_ Cambridge, MA: MIT Press, 2014.

13 Colombetti G., Thompson E., _The feeling body: Towards an enactive approach to emotion_, za: W. F. Overton, U. Muller, J. L. Newman (red.), _Developmental perspectives on embodiment and consciousness_, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 2008, s. 45–68.

14 Niedenthal P., _Embodying emotion_, „Science” 2007, nr 316, s. 1002–1005.

15 Hufendiek R., _Embodied emotions: A naturalistic approach to a normative phenomenon,_ London: Routledge Taylor & Francis Group, 2016.

16 Swami D., _Introduction to Vedanta,_ New Delhi, India: Orient Paperbacks, 1998.

17 Sills F., _Proces polarity: wracając do źródeł zdrowia_, tłum. A. Rutkowska, Warszawa: Virgo, 2011.

18 Sills F., _Foundations in craniosacral biodynamics,_ Berkeley, CA: North Atlantic Books, 2011.

1. Początek

1 Parker C., Doctor R. M., Selvam R., _Somatic therapy treatment effects with tsunami survivors_, „Traumatology” 2008, nr 14 (3), s. 103–109.

2 Barrett L. F., _Jak powstają emocje: sekretne życie mózgu_, tłum. A. Jarosz, Warszawa: CeDeWu, 2018.

_Dalsza część dostępna w pełnej wersji_