Res publica est res populi. Myśl polityczno-prawna Marka Tulliusza Cycerona - ebook

Cyceron w księdze piątej De re publica pesymistycznie ocenia otaczającą go rzeczywistość – jego zdaniem myśl Enniusza moribus antiquis res stat Romana virisque („obyczajami dawnymi i ludźmi wielkimi Rzym stoi”) w żaden sposób nie oddaje rzeczywistości politycznej późnej republiki, ale w przekonaniu Arpinaty nie znaczy to wcale, że mądrość zawarta w tej frazie się zdezaktualizowała. W swej refleksji polityczno-prawnej wskazuje więc drogę do naprawy rzeczypospolitej, w której dawne obyczaje i wybitni mężowie odgrywają kluczową rolę. Czyni to w dialogach De re publica i De legibus poprzez prezentację trzech modeli – najlepszego ustroju, najlepszego obywatela oraz najlepszych praw. Już prima facie widać, że wyróżnione kategorie są głęboko współzależne. Zarówno obywatele, jak i prawa winny być użytecznymi dla rzeczypospolitej, a więc powinny chronić i zabezpieczać najlepszy ustrój.

Wstęp 9

Rozdział 1. Myśl polityczno-prawna Cycerona w świetle praktyki politycznej 23

1.1. Cyceron jako mówca 23

1.2. Cyceron jako myśliciel polityczny 50

1.3. Współzależność praktyki i teorii w życiu Cycerona 55

Rozdział 2. Konstytucja republiki rzymskiej w poglądach Cycerona i współczesnych badaczy 69

2.1. Bogactwo jako przyczyna kryzysu republiki 70

2.2. Administracja jako przyczyna kryzysu republiki 76

2.3. Przemoc polityczna jako przyczyna kryzysu republiki 85

2.4. „Czynnik społeczny” w procesach jako mankament konstytucji republiki 93

Rozdział 3. Cyceroński rector rei publicae w świetle naczelnej zasady konstytucji republiki rzymskiej – wolności od tyrana 99

3.1. Wolność od tyrana i prawa obywatela rzymskiego 99

3.2. Walka z Katyliną – Cyceron jako rector rei publicae 106

3.3. Współpraca konsula z senatem i z ludem 109

3.4. Virtutes 112

3.5. Rector rei publicae i modelowy mąż stanu w De re publica 116

Rozdział 4. Dwie współczesne interpretacje rzymskiego republikanizmu 119

4.1. Quentin Skinner – wolność republikańska bez Cycerona 119

4.1.1. Polityczna wolność republikańska a prawo rzymskie prywatne 127

4.1.2. Miejsce politycznej wolności w konstytucji rzeczypo- spolitej 131

4.2. Roman Dmowski – republikanizm Cyceroński 139

4.2.1. Res publica i państwo narodowe 140

4.2.2. Zorganizowany populus i organizacja narodu 143

4.2.3. Concordia w rzeczypospolitej i jedność w państwie narodowym 147

4.2.4. Elita, hierarchia i wolność 150

4.2.5. Konstytucja i ustrój 154

4.2.6. Moralność 160

Zakończenie 167

Bibliografia 173

Summary 189