Restrukturyzacja przedsiębiorstw. Zarządzanie kryzysem - ebook

WSTĘP

Problematyka zarządzania kryzysem w podmiotach gospodarczych jest stale aktualna, co widać było m.in. w trakcie pandemii COVID-19. Jednocześnie zmieniające się otoczenie przedsiębiorstw, zarówno prawne, jak i ekonomiczne, powoduje pojawianie się nowych czynników kryzysowych i nowych instrumentów restrukturyzacji naprawczej.

Kryzys w przedsiębiorstwie jest sytuacją, której tolerowanie prowadzi do upadku przedsiębiorstwa. Niemożność realizacji podstawowych funkcji i celów uwidacznia się zazwyczaj: relatywnym wzrostem kosztów, ograniczeniem nowych przedsięwzięć czy zbyt dużym zadłużeniem. W zjawisku kryzysu można wyodrębnić trzy podstawowe fazy: potencjalną, ukrytą i jawną. Pierwsza dotyczy wszystkich przedsiębiorstw, jest trudna do zauważenia, stopień zagrożenia da się określić za pomocą systemów wczesnego ostrzegania. Faza ukryta (wbrew swojej nazwie) jest dla osób obserwujących firmę, ze względu na możliwość wystąpienia kryzysu, zupełnie widoczna. Ostatnia jawna faza zjawiska następuje wówczas, gdy mamy do czynienia z dezorganizacją firmy, chaosem decyzyjnym i kompetencyjnym.

O zarządzaniu kryzysowym mówimy w przypadku, gdy mamy do czynienia z kryzysem niszczącym organizację, a dotychczasowe próby naprawy nie przyniosły skutku. Uzdrawianie przedsiębiorstwa należy zaczynać po wcześniejszym przemyśleniu jego strategii, struktury i działalności operacyjnej, ponieważ same płynności nie gwarantują rozwoju. Zarządzanie w kryzysie wymaga koncentracji na kwestiach strategicznych po to, by osiągnąwszy sukces, nie doprowadzić do ponownego kryzysu. Realizacja strategii w kryzysie wymaga więc uporządkowania sytuacji wewnątrz firmy w relacji do otoczenia, optymalizacji zasobów w kontekście umiejętności i możliwości ich wykorzystania, uwzględnienia zewnętrznych zagrożeń dla konkurencyjności przedsiębiorstwa, dokładnego planowania i podejmowania decyzji.

Instytucjonalizacja czterech ścieżek postępowań restrukturyzacyjnych pokazuje, że działania naprawcze mają na celu uratowanie dłużnika przed upadłością. Efektywna restrukturyzacja może przyczynić się do pokonania kryzysu organizacyjno-ekonomicznego w jednostce gospodarczej i doprowadzić do tego, iż zagrożone eliminacją z obrotu gospodarczego przedsiębiorstwo może w dalszym ciągu na nim prosperować, wypełniając tym samym wszelkie zobowiązania wobec swoich wierzycieli.

Zarządzanie przedsiębiorstwem w warunkach kryzysu to niewątpliwie jedna z najtrudniejszych oraz najbardziej wymagających sytuacji, w jakiej można się znaleźć. Każda firma w toku swojego rozwoju napotyka na kryzysy związane z jej działalnością. Jest to jedna z tych rzeczy, która (podobnie jak podatki) jest nie do uniknięcia. Od doświadczenia osób zarządzających zależy, czy firma przetrwa ten kryzys i wyjdzie z niego wzmocniona, czy przestanie funkcjonować na rynku.

Niniejsza monografia uwspółcześnia analizę restrukturyzacji naprawczej. Jej celem jest prezentacja teorii kryzysów w przedsiębiorstwach, identyfikacja i analiza czynników kryzysu – zewnętrznych i wewnętrznych, przegląd predykcji bankructw oraz instrumentacji restrukturyzacyjnej, a także ocena dostępności ścieżek prawnych restrukturyzacji i pomocy publicznej. W ostatnim dziesięcioleciu ukazało się niewiele publikacji na temat restrukturyzacji naprawczej w Polsce. Natomiast nowe zjawiska ekonomiczne wewnątrz Unii Europejskiej, jak i w globalnym otoczeniu wykreowały nowe czynniki kryzysowe, ale też pojawiły się koncepcje oraz instrumenty pomocy publicznej dla przedsiębiorstw.

Monografia opiera się na nowych teoriach ekonomii, które rozwinęły się szczególnie po międzynarodowym kryzysie finansowym subprime (2007–2009). Są one następujące: teoria społecznej gospodarki rynkowej, teoria zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (ESG), teoria ekonomii kryzysu, w tym bankructw, teoria around management, teoria ciągłości działania, teoria pomocy publicznej. Można też postawić tezę, iż w ostatnich latach powstały zręby nowej teorii restrukturyzacji naprawczej przedsiębiorstw.

Władze państw i organy Unii Europejskiej podjęły w ostatnich latach wiele działań, a nade wszystko przyjęły regulacje mające zapewnić ratowanie bankrutujących przedsiębiorstw lub też cywilizowaną upadłość jak najmniejszym kosztem społecznym. Koncepcja drugiej szansy wdrożona w UE zakłada dawanie szansy nawet tym przedsiębiorstwom, które bankrutują i upadają. Nowe regulacje restrukturyzacji naprawczej powstawały także w Polsce.

O randze problematyki restrukturyzacyjnej świadczy dynamika postępowań sądowych w Polsce. W świetle statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości zauważalny jest wzrost liczby otwartych postępowań restrukturyzacyjnych – od 469 w 2019 r. do 3576 w 2023 r. – co oznacza dynamikę 762 proc. W tymże okresie dynamika liczby zatwierdzonych układów wyniosła 379 proc., a liczba uchylonych przez sądy układów wobec zawartych wahała się w granicach 13–20 proc. – oznaczało to fiasko realizowanych procesów restrukturyzacyjnych w przedsiębiorstwach. Znaczna była także liczba postępowań upadłościowych. To są niepokojące sygnały.

Podziękowania należą się konsultantom poszczególnych części monografii: prof. dr. hab. Stanisławowi Kasiewiczowi z Warszawskiego Instytutu Bankowości, dr hab. Ewie Gwardzińskiej, prof. SGH z Katedry Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw SGH, dr Dorocie Podedwornej-Tarnowskiej, Kierowniczce Zakładu Aksjologii i Pomiaru Wartości w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, byłej wiceminister finansów.

Autorzy wyrażają przekonanie, iż ta publikacja będzie przydatna nie tylko pracownikom naukowym i studentom, ale także praktykom gospodarczym; szczególnie pełniącym funkcje doradców restrukturyzacyjnych.

Kryzysów nie można wykluczyć, gdyż są one stałym elementem gospodarki rynkowej.PRZYPISY

¹ L.E. Greiner, Evolution and Revolution as Organizations Grow: A company’s past has clues for management that are critical to future success, „Family Business Review” 1997, nr 4.

² C.K. Prahalad, G. Hamel, Strategy as a field of study: Why search for a new paradigm?, „Strategic Management Journal” 1994, nr 15.

³ A.J. Slywotzky, Value migration: How to think several moves ahead of the competition, „Long Range Planning” 1997, nr 2, s. 314.

⁴ S.J. Fowler, C. Hope, Incorporating sustainable business practices into company strategy, „Business Strategy and the Environment” 2007, nr 1.

⁵ W. Kwaśnicki, Ekonomia ewolucyjna – alternatywne spojrzenie na proces rozwoju gospodarczego, „Gospodarka Narodowa” 1996, nr 10.

⁶ E. Mączyńska, Upadłości przedsiębiorstw a etyka Etyka i ekonomia, red. B. Klimczak, A. Lewicka-Strzałecka, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2007, s. 196.

⁷ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 (dyrektywa o restrukturyzacji i upadłości) (Dz. Urz. UE L 172 z 26.06.2019, s. 18, dalej: dyrektywa 2019/1023).

⁸ M. Lipski, W. Rogowski, I. Rudzka, Istota ekonomicznego komponentu bezpieczeństwa ekonomicznego przedsiębiorstw Komponenty bezpieczeństwa ekonomicznego przedsiębiorstw, red. K. Kuciński, CeDeWu.pl, Warszawa 2018, s. 169 i n.

⁹ J. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960.

¹⁰ E. Mączyńska, S. Morawska, Efektywność procedur upadłościowych. Bankructwa przedsiębiorstw. Katharsis i nowa szansa, „Organization and Management” 2015, nr 3; W. Rogowski, Rozważania nad pojęciem upadłość przedsiębiorstwa, czyli upadłość niejedno ma imię, „Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów” 2015, nr 142, s. 87–116.

¹¹ J. Gao, R. Alas, The impact of crisis on enterprise life-cycle, „Problems and Perspectives in Management” 2010, nr 2; P. Dec, Pomoc publiczna w restrukturyzacji przedsiębiorstw, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2018, s. 38.

¹² A.J. Slywotzky, Value Migration: How to Think Several Moves Ahead of the Competition (Management…

¹³ P. Masiukiewicz, Postępowanie naprawcze a odbudowa wartości firmy Ekonomia i prawo upadłości przedsiębiorstw. Zarządzanie przedsiębiorstwem w kryzysie, red. S. Morawska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011; P. Masiukiewicz, Rehabilitation Proceedings and Company Value Ekonomia i prawo upadłości przedsiębiorstw. Zarządzanie przedsiębiorstwem w kryzysie, red. S. Morawska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2012.

¹⁴ Przedsiębiorstwo odporne na kryzys, red. M. Romanowska, W. Mierzejewska, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa 2016, s. 20.

¹⁵ H.E. Aldrich, M.A. Martinez, Entrepreneurship, networks and geographies Handbook of entrepreneurship research, red. Z.J. Acs, D.B. Audretsch, Kluwer Academic Publishers, Boston 2003.

¹⁶ M.T. Hannan, J. Freeman, Organizational Ecology, Harvard University Press, Cambridge 1989.

¹⁷ Przedsiębiorstwo odporne…; A. Zelek, Model zarządzania kryzysem w organizacji, www.mikroekonomia.net/system/4.pdf?1315306284 (dostęp: 3.03.2023); P. Dec, P. Masiukiewicz, Survival of enterprises versus sustainable development, „European Research Studies Journal” 2021, nr 1; P. Dec, P. Masiukiewicz, Funkcjonowanie przedsiębiorstw zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju Ekonomiczne dylematy zrównoważonego rozwoju. Działalność, restrukturyzacja, finansowanie, upadłość, red. P. Dec, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2020.

¹⁸ D. Butcher, M. Clarke, Smart Management, Palgrave Macmillan UK, 2008.

¹⁹ A. Zelek, Zarządzanie kryzysem w przedsiębiorstwie. Perspektywa strategiczna, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ, Warszawa 2003, s. 40.

²⁰ E.I. Altman, E. Hotchkiss, Trudności finansowe a upadłość firm, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2007; E. Mączyńska, Systemy wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami w działalności gospodarczej w warunkach globalnej niepewności Cykle życia i bankructwa przedsiębiorstw, red. E. Mączyńska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011.

²¹ P. Preisendorfer, T. Voss, Organizational Morality of Small Firms: The Effects of Entrepreneurial Age and Human Capital, „Organizational Studies” 1990, nr 11; M. Adamowicz, A. Machla, Small and Medium Enterprises and the Support Policy of Local Government Contemporary Issues in Economy. Market or Government?, red. A.P. Balcerzak, Institute of Economic Research, Nicolaus Copernicus University, Toruń 2015.

²² E. Mączyńska, Bankructwa przedsiębiorstw a nadzór właścicielski Cykle życia i bankructwa przedsiębiorstw, red. E. Mączyńska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011.

²³ P. Masiukiewicz, S. Morawska, Koncepcje poprawy efektywności upadłości, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie” 2012, nr 3; P. Dec, P. Masiukiewicz, Wsparcie państwa dla restrukturyzacji przedsiębiorstw, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie” 2020, nr 2; E.I. Altman, E. Hotchkiss, Corporate Financial Distress and Bankruptcy: Predict and Avoid Bankruptcy, Analyze and Invest in Distressed Debt, Wiley & So., New York 2006.

²⁴ A. Sobota, Dyrektywa „drugiej szansy” – czy jej implementacja będzie rewolucją w skutecznej restrukturyzacji?, 8.12.2022, https://www.parp.gov.pl/component/content/article/83515:dyrektywa-drugiej-szansy-czy-jej-implementacja-bedzie-rewolucja-dla-skutecznej-restrukturyzacji (dostęp: 1.01.2024); E. Mączyńska, Systemy...

²⁵ Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 1428, dalej: pr. rest.).

²⁶ Restrukturyzacja i upadłość przedsiębiorstw 2.0, red. A. Hrycaj, P. Filipiak, M. Geromin, B. Groele, C.H. Beck, Warszawa 2016; Kwiatkowski D., Kosmal R. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2022; U. Zaremba, Restrukturyzacja sądowa a upadłość przedsiębiorstw w Polsce, Oficyna Wydawnicza ASPRA, Rzeszów 2022.

²⁷ A. Valackienė, R. Virbickaitė, Conceptualization of crisis situation in a company, „Journal of Business Economics and Management” 2011, nr 2.

²⁸ D. Vance, Corporate Restructuring: From Cause Analysis to Execution, Springer, Berlin–Heidelberg 2009.

²⁹ S. Gilson, E. Altman, Creating Value through Corporate Restructuring, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey 2010, s. 15.

³⁰ E.I. Altman, E. Hotchkiss, Trudności..., s. 43.

³¹ Restrukturyzacja ekonomiczna przedsiębiorstw, red. L. Dorozik, PWE, Warszawa 2006, s. 11.

³² M. Mozalewski, Rodzaje i metody restrukturyzacji przedsiębiorstw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2010, nr 2.

³³ Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 6 kwietnia 2007 r. w sprawie pomocy publicznej na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorców (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 406), uchylone w 2011 r.

³⁴ Zob. Komunikat Komisji – Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE C 244 z 1.10.2004, s. 2, dalej: Wytyczne wspólnotowe).

³⁵ Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 794, dalej: pr. up.); Restrukturyzacja i upadłość…

³⁶ Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 702, dalej: u.p.s.p.p.).

³⁷ I.I. Mitroff, C. Pearson, Zarządzanie sytuacją kryzysową, Business Press, Warszawa 1998, s. 28.

³⁸ W. Crandall, M. Menefee, Crisis Management in the Midst of Labor Strife: Preparing for the Worst, „SAM Advanced Management Journal” 1996, nr 1, s. 11.

³⁹ A. Hiles, P. Barnes, The Definitive Handbook of Business Continuity Management, Wiley, 1999; D. Elliot, E. Schwartz, B. Herbane, Business Continuity Management: A Crisis Management Approach, Rutledge, London 2002; T.T. Kaczmarek, G. Ćwiek, Ryzyko kryzysu a ciągłość działania, Difin, Warszawa 2009; Księga dobrych praktyk w zakresie zarządzania ciągłością działania. Business Continuity Management, red. RW. Kaszubski, D. Romańczuk, Wydawnictwo ZBP – Forum Technologii Bankowych, Warszawa 2011.

⁴⁰ T.T. Kaczmarek, G. Ćwiek, Ryzyko…, s. 33.

⁴¹ Ibidem, s. 24.

⁴² J. Walas-Trębacz, Strategie zwalczania kryzysu w przedsiębiorstwie, „Nauka i Gospodarka” 2010, nr 4.

⁴³ J. Walas-Trębacz, Zarządzanie dynamiczne jako współczesna filozofia zarządzania przedsiębiorstwem w procesie globalizacji Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsiębiorstw i gospodarek, red. R. Borowiecki, M. Dziura, Wydawnictwo Fundacji UE w Krakowie, Kraków 2012.

⁴⁴ M. Fors Brandebo, Destructive leadership in crisis management, „Leadership and Organization Development Journal” 2020, nr 4.

⁴⁵ R. Burda, G. Godlewski, M. Hyla i in., Restrukturyzacja i upadłość. Zagadnienia praktyczne, Wolters Kluwer, Warszawa 2018; Restrukturyzacja i upadłość…; D. Kwiatkowski, R. Kosmal, Prawo restrukturyzacyjne…

⁴⁶ E.I. Altman, E. Hotchkiss, Trudności...; Anatomia kryzysu w przedsiębiorstwie, red. M. Romanowska, P. Dziurski, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2016; P. Dec, P. Masiukiewicz, Models of Bankruptcy Procedures in European Union, „Business and Management Horizons” 2016, nr 2; T. Gigol, Kryzys w przedsiębiorstwie a przywództwo, Difin, Warszawa 2015; S. Gregorczyk, W. Mierzejewska, A. Sopińska, P. Wachowiak, A. Tomaszewski, Paradoksy zachowań przedsiębiorstw w czasie kryzysu gospodarczego, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2016, t. 422; S. Lachiewicz, A. Walecka, Dysfunkcje organizacyjne a sytuacje kryzysowe w przedsiębiorstwie Dysfunkcje i patologie w sferze zarządzania zasobami ludzkimi, t. 4, red. Z. Janowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011; P. Masiukiewicz, Restructuration and Recovery of Enterprises. Break of Barriers, „Management and Marketing Trends in Theory and Practice” 2016, nr 1; T. Fener, T. Cevik, Leadership in crisis management: Separation of leadership and executive concepts, „Procedia Economics and Finance” 2015, nr 26.

⁴⁷ P. Masiukiewicz, M. Nowak, Restrukturyzacja naprawcza firm w Unii Europejskiej z wykorzystaniem dźwigni finansowej – case study Procesy upadłościowe i naprawcze w Polsce na tle doświadczeń UE, red. E. Mączyńska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2013; P. Masiukiewicz, M. Nowak, Teoretyczne podstawy i efektywnościowe aspekty dźwigni finansowej w procesie naprawczym Procesy upadłościowe i naprawcze w Polsce na tle doświadczeń UE, red. E. Mączyńska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2013.

⁴⁸ H. Wyrębek, A. Kompa, Risk Management in the Face of Enterprise Restructuring Management Under Conditions of Risk and Uncertainty, red. B. Domańska-Szaruga, W. Wereda, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 2011.

⁴⁹ P. Dec, P. Masiukiewicz, Models of Bankruptcy…

⁵⁰ T. Zaleśkiewicz, Psychologia ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

⁵¹ Cyt. za: Podstawy zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstwa, red. T. Cicirko, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2010, s. 13.

⁵² Podstawy zarządzania płynnością…, s. 19; A. Cenkier, P. Dec, P. Masiukiewicz, A. Sokół, A. Wysocki, Analiza ekonomiczno-finansowa, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2022, s. 125.

⁵³ Ekonomiczne dylematy zrównoważonego rozwoju. Działalność, restrukturyzacja, finansowanie, upadłość, red. P. Dec, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2020; A. Cenkier, P. Dec, P. Masiukiewicz, A. Sokół, A. Wysocki, Analiza…

⁵⁴ J. Franc-Dąbrowska, M. Porada-Rochoń, Minimalizacja ryzyka niewypłacalności przedsiębiorstw – propozycja rozwiązania modelowego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H – Oeconomia” 2017, nr 6.

⁵⁵ S. Mazurek, Niewypłacalność w literaturze ekonomicznej i prawniczej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2008, nr 14.

⁵⁶ J. Franc-Dąbrowska, M. Porada-Rochoń, Minimalizacja…

⁵⁷ Ibidem.

⁵⁸ Płynność finansowa przedsiębiorstwa. Istota, pomiar, zarządzanie, red. K. Kreczmańska-Gigol, Difin, Warszawa 2015; E. Piątek, K. Moczydłowski, Wypłacalność a płynność finansowa – zależności, cz. 1, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2017, nr 5.

⁵⁹ Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061, dalej: k.c.).

⁶⁰ Ustawa z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorstw (Dz.U. poz. 1298, dalej: u.u.p.p.).

⁶¹ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 11 lutego 2020 r., III AUa 436/19, LEX nr 2809444.

⁶² A. Kidyba, M. Dumkiewicz, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2024.

⁶³ Zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 czerwca 1997 r., III CKN 65/97, OSNC 1997, nr 11, poz. 181; z dnia 11 października 2000 r., III CKN 252/00, LEX nr 51887 oraz z dnia 13 marca 2009 r., II CSK 543/08, LEX nr 584730.

⁶⁴ Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1790).

⁶⁵ Komunikat Komisji – Wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji (Dz. Urz. UE C 249 z 31.07.2014, s. 1, dalej: Wytyczne dotyczące pomocy państwa).

⁶⁶ B. Sierakowski, P. Zimmerman, Ustawa o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców. Komentarz, Warszawa 2020, s. 11–15.

⁶⁷ E. Piątek, K. Moczydłowski, Wypłacalność…

⁶⁸ Art. 2 pkt 18 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, s. 1, ze zm.).

⁶⁹ P. Masiukiewicz, Sprawność jako kryterium oceny zarządzania, „Prakseologia i Zarządzanie” 2017, nr 2.

⁷⁰ D. Staszak, Praxeological analysis of the efficiency of managing the crisis management teams in safety threat situations at self-government level – conclusions from defence-related exercises and training in the years 2008–2016, „Torun Social Science Review” 2017, nr 1.

⁷¹ P. Masiukiewicz, Appropriation Economics versus Managers’ Ethics, „Journal of Applied Management and Investments” 2018, nr 3; P. Dec, P. Masiukiewicz, Survival…