-
W empik go
Saga o Ingvarze Obieżyświecie. Ingvars saga víðförla - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
23 października 2023
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Saga o Ingvarze Obieżyświecie. Ingvars saga víðförla - ebook
Zanurz się w fascynujący świat wikińskich wojowników i ich niezwykłych przygód wraz z „Sagą o Ingvarze Obieżyświecie. Ingvars saga víðförla”. Ta pasjonująca opowieść przywołuje historię wodza Ingvara i jego syna Svena, ukazując bogactwo faktów historycznych uzupełnionych elementami fantastyki. Długo uważano tę sagę za czystą fikcję literacką, aż w 1827 roku J.G. Liljegren odkrył kamień runiczny z inskrypcją wspominającą o śmierci Ingvara w Serklandii, co wzbudziło zainteresowanie badaczy historii. Ta fascynująca książka została przetłumaczona, opatrzona wstępem i opracowana przez Artura Foryta, co dodaje jej wartości jako źródła historycznego. „Saga o Ingvarze Obieżyświecie. Ingvars saga víðförla” to nie tylko opowieść o odległych czasach, to podróż przez epokę pełną heroizmu, wyzwań i tajemnic, które z pewnością przyciągną miłośników historii i kultury wikingów.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8064-918-7 |
| Rozmiar pliku: | 200 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
W licznych przetrwałych do naszych czasów sagach islandzkich dość po macoszemu potraktowano temat aktywności wikingów na Wschodzie, w „krajach Saracenów”, o których to wyprawach – handlowych i wojennych – dowiadujemy się głównie z dość przypadkowych odniesień w przekazach nieskandynawskich oraz znalezisk archeologicznych. Poza kilkoma dość lakonicznymi wzmiankami w przekazach sagamandrów i skaldów, a także niektórych napisów runicznych, przetrwała tylko jedna saga w całości poświęcona ekspedycji szwedzkich Waregów w te strony – Saga o Ingvarze Obieżyświecie (Ingvars saga víðförla). Jak się okazuje, niesie ona ze sobą wiele zagadek i nierozwiązanych dotąd tajemnic.
Szwedzi na szlakach Wschodu
W długich dziejach wikingów mało znaną w gruncie rzeczy kartę stanowią dokonania przedstawicieli ich szwedzkiego odłamu, znanych najczęściej pod nazwą Rusów lub Waregów. Działali oni głównie na wschodzie Europy – na Rusi, w Bizancjum i w tzw. Sarklandzie, pod którą to nazwą należy rozumieć ogólnie kraje Saracenów (czyli wyznawców islamu), mimo iż w świetle faktów określenie to nie jest do końca ścisłe. Choć ich obecność po wschodniej stronie Bałtyku można odnieść jeszcze do końca VIII wieku, kiedy to najprawdopodobniej zaczęli regularnie nawiedzać okolice Starej Ładogi (nie wiadomo, czy bardziej w celach handlowych, czy łupieżczych)¹ , to dopiero stulecie później mogli zadomowić się w tych stronach na stałe. To właśnie oni stali u powstania państwa „ruskiego” założonego wg latopisów przez Ruryka w okolicach Ładogi i Nowogrodu w drugiej połowie IX stulecia. Posuwając się następnie wzdłuż Dniepru na południe, Waregowie zajęli później Kijów, stopniowo jednocząc wschodnią Słowiańszczyznę (dało to początek Rusi Kijowskiej) i wypierając z niej wpływy tureckich Chazarów zaangażowanych w handel dalekosiężny z zachodnią i północną Europą. Z czasem mieli owi Skandynawowie odnaleźć też drogę do bizantyjskiego Konstantynopola, co otwierało znany szlak „od Waregów do Greków”, prowadzący generalnie ze Szwecji na wschód przez bałtycką Zatokę Fińską do Nowogrodu Wielkiego, dalej w kierunku południowym rzekami Łować i Dniepr, na Morze Czarne i dalej przez cieśninę Bosfor do Konstantynopola.
Równocześnie jednak, a może nawet nieco wcześniej Waregowie zaczęli też eksplorować inną drogę na wschód Europy, czyli „szlak saraceński”, pojawiając się regularnie w charakterze kupców na znajdujących się pod panowaniem Bułgarów kamskich² i Chazarów, wielkich targowiskach nad dolną Wołgą i Morzem Kaspijskim, a nawiedzanych chętnie przez Arabów, Persów czy Żydów. O tym, czym handlowali, wspominają w swoich dziełach różni autorzy muzułmańscy, jak np. Ibn Rosteh, który na kartach swojej pracy precyzuje:
Urządzają oni najazdy na Słowian. Podjeżdżają statkami, wychodzą ku nim , porywają ich do niewoli i następnie wywożą do Chazarów i do Bułgarów i sprzedają ich tym ludom. Nie posiadają oni ani posiadłości ziemskich, ani wiosek, ani też pól uprawnych; ich jedynym zajęciem jest handel sobolami, popielicami i innymi skórkami zwierząt futerkowych, które sprzedają tym, którzy chcą je nabyć. Jako zapłatę biorą pieniądze, które zawiązują silnie w swych ozdobnych pasach³ .
Inni muzułmańscy autorzy wspominają nawet w swoich dziełach o atakach flot „Rusów” na bogate miasta i centra handlowe w tych rejonach, przeprowadzane w końcu IX i pierwszej połowie X stulecia – podobno nieudane. Chazarski chagan Józef wspominał w liście do żydowskiego uczonego z Kordoby Hasdaja ibn Szapruta, pisanym wkrótce potem, że broni tymże Rusom dostępu do dalej położonych krain, walcząc z nimi zbrojne⁴ . To jednak w pewnych okresach się nie zawsze udawało, o czy świadczy przekaz wyjęty z IX-wiecznej Księgi dróg i królestw Ubaid Allaha ibn Hurdadbeha, w którym można wyczytać, iż Rusowie „czasami przywożą swoje towary na wielbłądach z Gurjan do Bagdadu, gdzie eunuchowie as-Saqualiba służą im za tłumaczy”⁵ . Kogo jednak muzułmanie mieli na myśli, mówiąc o Rusach – potomków Skandynawów zamieszkałych od kilku pokoleń na obszarze Rusi Kijowskiej, czy może jednak Waregów z terenów obecnej Szwecji – tego nie wiadomo. Być może nawet jednych i drugich. Trudno zresztą pokusić się o bliższe analizy na podstawie skąpych źródeł pisanych i mając do dyspozycji dość kontrowersyjny materiał archeologiczny, ale wydaje się, że przynajmniej część wypraw szwedzkich Waregów na Wschód – tak handlowych, jak i wojennych czy rabunkowych – organizowanych było z ich rodzimego kraju. Wskazują na to chociażby liczne znaleziska muzułmańskich monet oraz zabytków kultury materialnej na terenie ówczesnej Szwecji i wyspy Gotlandii.
Trwało tak aż do pamiętnego roku 965, kiedy to potomek Ruryka, choć zapewne już zeslawizowany i noszący imię miejscowe, kijowski kniaź Światosław Igorowicz pokonał zbrojnie Chazarów, rozbił ich państwo nad dolną Wołgą i Morzem Kaspijskim oraz zniszczył ich polityczno-handlowy ośrodek Sarkel (oraz najprawdopodobniej także Itil)⁶ . Przekształcenie mapy regionu, rozproszenie Chazarów oraz zastąpienie ich – dominującego dotychczas nad tymi obszarami – jednolitego państwa stepowego, etniczną i polityczną drobnych mozaiką ludów i terytoriów, doprowadziło do porzucenia dawnych szlaków handlowych i koniec intratnego handlu Waregów ze Wschodem. Zbiegło to się czasowo z postępującym wówczas procesem konsolidacji państw skandynawskich – w tym także Szwecji – pod władzą miejscowych konungów oraz ich stopniowej, choć realizowanej z wielkimi oporami, chrystianizacji. Stwarzało to zupełnie nowe, dość trudne warunki dla podejmowanych być może w następnych dziesięcioleciach próbach powrotu Waregów w te rejony – dla bogactw, sławy i władzy. Niewykluczone, że właśnie odnowieniu starych kontaktów, eksploracji tzw. Sarklandu, czyli „kraju Saracenów” i zdobyciu nowych rynków zbytu, miała służyć ostatnia wyprawa w te obszary, przedsięwzięta zapewne na początku lat 40. XI wieku przez możnego szwedzkiego Ingvara, nazwanego później Podróżnikiem lub raczej Obieżyświatem. Do dziś stawiane są przez historyków pytania o rzeczywiste cele, itinerarium i zasięg tej wyprawy, podjętej u samego schyłku ery wikingów, w czasach postępującego spadku zainteresowania Skandynawów wyprawami zdobywczymi, handlowymi czy eksploracyjnymi.
Okoliczności były już jednak odmienne od tych w IX i X wieku, a warunki do prowadzenia „działalności gospodarczej” – bardzo utrudnione. Dawne imperium Chazarów już w zasadzie nie istniało, oni sami znajdowali się w rozproszeniu, a w stepach czarnomorskich i kaspijskich panoszyli się już spokrewnieni z nimi Połowcy (znani także jako Kipczacy lub Kumani), którzy do pośredniczenia w dalekosiężnym handlu się nie poczuwali, za to prowadzili dość rozbójniczą działalność w stosunku do sąsiednich ludów....................SAGA O INGVARZE OBIEŻYŚWIECIE
(przekład polski)
1. O królu Eryku i Akim
Eryk zwał się król, który rządził Szwecją. Znany był jako Eryk Zwycięski¹⁴ . Ożenił się z Sygrydą Dumną¹⁵ i rozstał się z nią z powodu jej trudnego charakteru, ponieważ była ona najbardziej swarliwą ze wszystkich kobiet. Nadał jej Gotlandię. Ich synem był Olaf Szwed¹⁶ .
W tym czasie Norwegią rządził jarl Haakon¹⁷ i miał liczne potomstwo, ale tu opowiemy nieco o jednej z jego córek, która nazywała się Aud¹⁸ . Król Eryk też miał córkę, której imię nie jest znane. Szwedzki höfding¹⁹ nazywający się Aki poprosił o jej rękę, ale król nie miał zamiaru oddawać córkę niegodnemu mężowi. Wkrótce potem poprosił o nią król dzielnicowy ze Wschodu, z Garðaríki²⁰ , i król uznał, że winna go poślubić, a ona pojechała z nim na Wschód, do Garðaríki. Nieco później Aki bez uprzedzenia tam przybył i zabił tego króla, i tym samym uprowadził córkę króla do siebie do Szwecji i poślubił ją. Wówczas to ośmiu höfdingów zawarło przymierze z Akim i przez pewien czas żyli oni pod rządami króla , ponieważ król nie chciał z nimi walczyć ani doprowadzać w kraju do wielkiego rozlewu krwi wśród własnego ludu. Aki i jego żona mieli syna, który nazywał się Eymund²¹ .
Po tym Aki poprosił króla o pokój za tę jego lekkomyślność. Król na to się zgodził, a wówczas, kiedy to się stało, król Eryk poprosił o rękę Aud, córki jarla Haakona z Norwegii. Na to dostał zgodę, choć jarl uważał, że lepiej byłoby, aby nie wywyższać w Szwecji jakiegoś niechcianego zięcia do tak wysokiej pozycji jak jego. Zatem kobietę wyswatano i urządzono wesele, a między Akim i królem teraz ponownie poczęły toczyć się rozmowy i Aki zaproponował królowi, aby rozsądził ich sprawę bez kary, i on się na to zgodził. Król teraz przygotował się do ślubu i zaprosił höfdingów z kraju, począwszy od Akiego, swego zięcia, a następnie ośmiu höfdingów z nim sprzymierzonych.2. Zabicie Akiego i o Eymundzie
W wyznaczonym dniu jarl Haakon przybył z Norwegii do Szwecji, a w Uppsali było mnóstwo ludzi, ponieważ byli tam wszyscy najważniejsi mężowie ze Szwecji. Było tam wiele wielkich hal, ponieważ przybyło wielu höfdingów z licznymi hirdami²² , chociaż stronnicy Akiego byli najważniejsi, z wyjątkiem tych króla Eryka i jarla Haakona. Dla Akiego zbudowano halę większą niż jakakolwiek z pozostałych. Nie pojawiła się córka królewska ani jej syn, gdyż propozycja króla nie wydawała się godna zaufania.
Mężowie przez jakiś ucztowali z wielką radością i wesołością. W miarę jak trwało wesele, na początku uczty Aki bardzo się strzegł, aż pewnej nocy po uczcie król Eryk napadł na nich wszystkich i zabił ośmiu höfdingów, którzy byli mu przeciwni, a Akiego wraz z nimi. Po tym świętowanie przerwano. Jarl Haakon wyjechał do Norwegii, a wszyscy wrócili do swych domów. Spisek ten przez niektórych był przypisywany jarlowi Haakonowi, a niektórzy twierdzili, że on sam był jednym z zabójców.
Teraz król przejął w posiadanie wszystkie ziemie i dobra tych ośmiu höfdingów. Zabrał ze sobą do domu Eymunda i jego matkę. Eymund dorastał z królem traktowany honorowo, aż do śmierci króla Eryka. Potem królestwo przejął Olaf i traktował Eymunda z takim samym poważaniem jak jego ojciec.
Ale kiedy Eymund dorósł, przypomniał sobie swoją stratę, tam bowiem codziennie miał przed oczyma swój majątek i uważał się za pozbawionego wszelkiego znaczenia, gdyż król pozbawił go wszelkiej daniny. Król Olaf miał córkę, która nazywała się Ingigerda²³ . Ona i Eymund bardzo się miłowali ze względu na ich pokrewieństwo, a była ona pod każdym względem poważana. Eymund był mężem wielkiej postury i siły, a także najlepszym wojownikiem, jaki był.
Eymund rozważał teraz swą sprawę, a zadośćuczynienie za jego żałobę wydawało się przeciągać i pomyślał, że lepiej znieść szybką śmierć niż życie w hańbie. Wtedy dowiedział się, że dwunastu sług króla ruszyło, aby zebrać daninę z ziem i okręgów, które posiadał jego ojciec, i wymyślił, co zrobi. Udał się z dwunastoma mężami do lasu, który rósł na ich drodze, i tam walczyli, a on stoczył z nimi ciężki bój.
Tego samego dnia Ingigerda udała się za nimi do lasu i znalazła ich wszystkich martwych oprócz Eymunda, który był ciężko ranny. Zatem kazała go położyć w swoim wozie, odjechała z nim i potajemnie go ozdrowiał. Ale kiedy do króla Olafa dotarły te wieści, zwołał naradę w tej sprawie i uznał Eymunda za winnego oraz wyjął go spod prawa w całym swoim królestwie. A kiedy Eymund wyzdrowiał, Ingegerda w sekrecie dostarczyła mu statek, a on wypływał na wyprawy oraz dobrze sobie radził z pieniędzy i ludzi.NOTATKI
O obecności Normanów na obszarach wschodniego brzegu Bałtyku w tych czasach wspomina – wydana w ramach niniejszej serii – Saga o Halfdanie synu Eysteinna, przeł. F. Kuklewski, Sandomierz 2009. Dość kontrowersyjną pozostaje natomiast interpretacja informacji z Roczników z Saint-Bertin (Annales Bertiniani) o obecności na dworze frankijskim szwedzkich „Rhosów”, przybyłych tam wraz z bizantyjskim poselstwem, już w 839 roku. Używanie już wtedy przez władcę owych Rusów tytułu chagana/kagana, wskazuje zdaniem wielu badaczy na bliskie związki tychże z Chazarami. Co ciekawe, tego samego tytułu (Haquan-Rus) dowodzą teksty muzułmańskie, jak i niektóre staroruskie (słowiańskie); zob. K. Polek, Chaganat chazarski a Skandynawowie w Europie Wschodniej – kontakty i ich charakter w IX–X wieku, „Res Gestae”, t. 14, 2022, s. 7–9.Garðaríki (Kraina Grodów) – w epoce wikingów skandynawska nazwa Rusi. Podział dzielnicowy na Rusi w tych latach jest faktem, jednak szwedzki mariaż w tych latach jednego z tamtejszych kniaziów, jak można się domyślać, podlegającego Kijowowi władcy Nowogrodu – Włodzimierza Światosławowicza (Wielkiego lub Świętego) lub jego syna Wyszesława Włodzimierzowicza – nie znajduje potwierdzenia w ruskich latopisach ani innych wiarygodnych źródłach. Co jednak – zwłaszcza w przypadku Wyszesława – nie znaczy, że takowy nie mógł mimo wszystko mieć miejsca.Eymund, w niniejszej sadze określany jako syn szwedzkiego höfdinga Akiego, wg innej wersji jest synem Hringa, legendarnego norweskiego króla dzielnicowego Hringaríki. Eymund jest tytułowym bohaterem Opowieści o Eymundzie Hringsonie, opowiadającej o przygodach drużyny wareskich najemników na Rusi, walczących w wojnach Jarosława Mądrego z jego braćmi i obcymi interwentami (w tym z Bolesławem Chrobrym); zob. wydana w niniejszej serii Opowieść o Eymundzie Hringssonie, przeł. A. Foryt, Sandomierz 2023.
W licznych przetrwałych do naszych czasów sagach islandzkich dość po macoszemu potraktowano temat aktywności wikingów na Wschodzie, w „krajach Saracenów”, o których to wyprawach – handlowych i wojennych – dowiadujemy się głównie z dość przypadkowych odniesień w przekazach nieskandynawskich oraz znalezisk archeologicznych. Poza kilkoma dość lakonicznymi wzmiankami w przekazach sagamandrów i skaldów, a także niektórych napisów runicznych, przetrwała tylko jedna saga w całości poświęcona ekspedycji szwedzkich Waregów w te strony – Saga o Ingvarze Obieżyświecie (Ingvars saga víðförla). Jak się okazuje, niesie ona ze sobą wiele zagadek i nierozwiązanych dotąd tajemnic.
Szwedzi na szlakach Wschodu
W długich dziejach wikingów mało znaną w gruncie rzeczy kartę stanowią dokonania przedstawicieli ich szwedzkiego odłamu, znanych najczęściej pod nazwą Rusów lub Waregów. Działali oni głównie na wschodzie Europy – na Rusi, w Bizancjum i w tzw. Sarklandzie, pod którą to nazwą należy rozumieć ogólnie kraje Saracenów (czyli wyznawców islamu), mimo iż w świetle faktów określenie to nie jest do końca ścisłe. Choć ich obecność po wschodniej stronie Bałtyku można odnieść jeszcze do końca VIII wieku, kiedy to najprawdopodobniej zaczęli regularnie nawiedzać okolice Starej Ładogi (nie wiadomo, czy bardziej w celach handlowych, czy łupieżczych)¹ , to dopiero stulecie później mogli zadomowić się w tych stronach na stałe. To właśnie oni stali u powstania państwa „ruskiego” założonego wg latopisów przez Ruryka w okolicach Ładogi i Nowogrodu w drugiej połowie IX stulecia. Posuwając się następnie wzdłuż Dniepru na południe, Waregowie zajęli później Kijów, stopniowo jednocząc wschodnią Słowiańszczyznę (dało to początek Rusi Kijowskiej) i wypierając z niej wpływy tureckich Chazarów zaangażowanych w handel dalekosiężny z zachodnią i północną Europą. Z czasem mieli owi Skandynawowie odnaleźć też drogę do bizantyjskiego Konstantynopola, co otwierało znany szlak „od Waregów do Greków”, prowadzący generalnie ze Szwecji na wschód przez bałtycką Zatokę Fińską do Nowogrodu Wielkiego, dalej w kierunku południowym rzekami Łować i Dniepr, na Morze Czarne i dalej przez cieśninę Bosfor do Konstantynopola.
Równocześnie jednak, a może nawet nieco wcześniej Waregowie zaczęli też eksplorować inną drogę na wschód Europy, czyli „szlak saraceński”, pojawiając się regularnie w charakterze kupców na znajdujących się pod panowaniem Bułgarów kamskich² i Chazarów, wielkich targowiskach nad dolną Wołgą i Morzem Kaspijskim, a nawiedzanych chętnie przez Arabów, Persów czy Żydów. O tym, czym handlowali, wspominają w swoich dziełach różni autorzy muzułmańscy, jak np. Ibn Rosteh, który na kartach swojej pracy precyzuje:
Urządzają oni najazdy na Słowian. Podjeżdżają statkami, wychodzą ku nim , porywają ich do niewoli i następnie wywożą do Chazarów i do Bułgarów i sprzedają ich tym ludom. Nie posiadają oni ani posiadłości ziemskich, ani wiosek, ani też pól uprawnych; ich jedynym zajęciem jest handel sobolami, popielicami i innymi skórkami zwierząt futerkowych, które sprzedają tym, którzy chcą je nabyć. Jako zapłatę biorą pieniądze, które zawiązują silnie w swych ozdobnych pasach³ .
Inni muzułmańscy autorzy wspominają nawet w swoich dziełach o atakach flot „Rusów” na bogate miasta i centra handlowe w tych rejonach, przeprowadzane w końcu IX i pierwszej połowie X stulecia – podobno nieudane. Chazarski chagan Józef wspominał w liście do żydowskiego uczonego z Kordoby Hasdaja ibn Szapruta, pisanym wkrótce potem, że broni tymże Rusom dostępu do dalej położonych krain, walcząc z nimi zbrojne⁴ . To jednak w pewnych okresach się nie zawsze udawało, o czy świadczy przekaz wyjęty z IX-wiecznej Księgi dróg i królestw Ubaid Allaha ibn Hurdadbeha, w którym można wyczytać, iż Rusowie „czasami przywożą swoje towary na wielbłądach z Gurjan do Bagdadu, gdzie eunuchowie as-Saqualiba służą im za tłumaczy”⁵ . Kogo jednak muzułmanie mieli na myśli, mówiąc o Rusach – potomków Skandynawów zamieszkałych od kilku pokoleń na obszarze Rusi Kijowskiej, czy może jednak Waregów z terenów obecnej Szwecji – tego nie wiadomo. Być może nawet jednych i drugich. Trudno zresztą pokusić się o bliższe analizy na podstawie skąpych źródeł pisanych i mając do dyspozycji dość kontrowersyjny materiał archeologiczny, ale wydaje się, że przynajmniej część wypraw szwedzkich Waregów na Wschód – tak handlowych, jak i wojennych czy rabunkowych – organizowanych było z ich rodzimego kraju. Wskazują na to chociażby liczne znaleziska muzułmańskich monet oraz zabytków kultury materialnej na terenie ówczesnej Szwecji i wyspy Gotlandii.
Trwało tak aż do pamiętnego roku 965, kiedy to potomek Ruryka, choć zapewne już zeslawizowany i noszący imię miejscowe, kijowski kniaź Światosław Igorowicz pokonał zbrojnie Chazarów, rozbił ich państwo nad dolną Wołgą i Morzem Kaspijskim oraz zniszczył ich polityczno-handlowy ośrodek Sarkel (oraz najprawdopodobniej także Itil)⁶ . Przekształcenie mapy regionu, rozproszenie Chazarów oraz zastąpienie ich – dominującego dotychczas nad tymi obszarami – jednolitego państwa stepowego, etniczną i polityczną drobnych mozaiką ludów i terytoriów, doprowadziło do porzucenia dawnych szlaków handlowych i koniec intratnego handlu Waregów ze Wschodem. Zbiegło to się czasowo z postępującym wówczas procesem konsolidacji państw skandynawskich – w tym także Szwecji – pod władzą miejscowych konungów oraz ich stopniowej, choć realizowanej z wielkimi oporami, chrystianizacji. Stwarzało to zupełnie nowe, dość trudne warunki dla podejmowanych być może w następnych dziesięcioleciach próbach powrotu Waregów w te rejony – dla bogactw, sławy i władzy. Niewykluczone, że właśnie odnowieniu starych kontaktów, eksploracji tzw. Sarklandu, czyli „kraju Saracenów” i zdobyciu nowych rynków zbytu, miała służyć ostatnia wyprawa w te obszary, przedsięwzięta zapewne na początku lat 40. XI wieku przez możnego szwedzkiego Ingvara, nazwanego później Podróżnikiem lub raczej Obieżyświatem. Do dziś stawiane są przez historyków pytania o rzeczywiste cele, itinerarium i zasięg tej wyprawy, podjętej u samego schyłku ery wikingów, w czasach postępującego spadku zainteresowania Skandynawów wyprawami zdobywczymi, handlowymi czy eksploracyjnymi.
Okoliczności były już jednak odmienne od tych w IX i X wieku, a warunki do prowadzenia „działalności gospodarczej” – bardzo utrudnione. Dawne imperium Chazarów już w zasadzie nie istniało, oni sami znajdowali się w rozproszeniu, a w stepach czarnomorskich i kaspijskich panoszyli się już spokrewnieni z nimi Połowcy (znani także jako Kipczacy lub Kumani), którzy do pośredniczenia w dalekosiężnym handlu się nie poczuwali, za to prowadzili dość rozbójniczą działalność w stosunku do sąsiednich ludów....................SAGA O INGVARZE OBIEŻYŚWIECIE
(przekład polski)
1. O królu Eryku i Akim
Eryk zwał się król, który rządził Szwecją. Znany był jako Eryk Zwycięski¹⁴ . Ożenił się z Sygrydą Dumną¹⁵ i rozstał się z nią z powodu jej trudnego charakteru, ponieważ była ona najbardziej swarliwą ze wszystkich kobiet. Nadał jej Gotlandię. Ich synem był Olaf Szwed¹⁶ .
W tym czasie Norwegią rządził jarl Haakon¹⁷ i miał liczne potomstwo, ale tu opowiemy nieco o jednej z jego córek, która nazywała się Aud¹⁸ . Król Eryk też miał córkę, której imię nie jest znane. Szwedzki höfding¹⁹ nazywający się Aki poprosił o jej rękę, ale król nie miał zamiaru oddawać córkę niegodnemu mężowi. Wkrótce potem poprosił o nią król dzielnicowy ze Wschodu, z Garðaríki²⁰ , i król uznał, że winna go poślubić, a ona pojechała z nim na Wschód, do Garðaríki. Nieco później Aki bez uprzedzenia tam przybył i zabił tego króla, i tym samym uprowadził córkę króla do siebie do Szwecji i poślubił ją. Wówczas to ośmiu höfdingów zawarło przymierze z Akim i przez pewien czas żyli oni pod rządami króla , ponieważ król nie chciał z nimi walczyć ani doprowadzać w kraju do wielkiego rozlewu krwi wśród własnego ludu. Aki i jego żona mieli syna, który nazywał się Eymund²¹ .
Po tym Aki poprosił króla o pokój za tę jego lekkomyślność. Król na to się zgodził, a wówczas, kiedy to się stało, król Eryk poprosił o rękę Aud, córki jarla Haakona z Norwegii. Na to dostał zgodę, choć jarl uważał, że lepiej byłoby, aby nie wywyższać w Szwecji jakiegoś niechcianego zięcia do tak wysokiej pozycji jak jego. Zatem kobietę wyswatano i urządzono wesele, a między Akim i królem teraz ponownie poczęły toczyć się rozmowy i Aki zaproponował królowi, aby rozsądził ich sprawę bez kary, i on się na to zgodził. Król teraz przygotował się do ślubu i zaprosił höfdingów z kraju, począwszy od Akiego, swego zięcia, a następnie ośmiu höfdingów z nim sprzymierzonych.2. Zabicie Akiego i o Eymundzie
W wyznaczonym dniu jarl Haakon przybył z Norwegii do Szwecji, a w Uppsali było mnóstwo ludzi, ponieważ byli tam wszyscy najważniejsi mężowie ze Szwecji. Było tam wiele wielkich hal, ponieważ przybyło wielu höfdingów z licznymi hirdami²² , chociaż stronnicy Akiego byli najważniejsi, z wyjątkiem tych króla Eryka i jarla Haakona. Dla Akiego zbudowano halę większą niż jakakolwiek z pozostałych. Nie pojawiła się córka królewska ani jej syn, gdyż propozycja króla nie wydawała się godna zaufania.
Mężowie przez jakiś ucztowali z wielką radością i wesołością. W miarę jak trwało wesele, na początku uczty Aki bardzo się strzegł, aż pewnej nocy po uczcie król Eryk napadł na nich wszystkich i zabił ośmiu höfdingów, którzy byli mu przeciwni, a Akiego wraz z nimi. Po tym świętowanie przerwano. Jarl Haakon wyjechał do Norwegii, a wszyscy wrócili do swych domów. Spisek ten przez niektórych był przypisywany jarlowi Haakonowi, a niektórzy twierdzili, że on sam był jednym z zabójców.
Teraz król przejął w posiadanie wszystkie ziemie i dobra tych ośmiu höfdingów. Zabrał ze sobą do domu Eymunda i jego matkę. Eymund dorastał z królem traktowany honorowo, aż do śmierci króla Eryka. Potem królestwo przejął Olaf i traktował Eymunda z takim samym poważaniem jak jego ojciec.
Ale kiedy Eymund dorósł, przypomniał sobie swoją stratę, tam bowiem codziennie miał przed oczyma swój majątek i uważał się za pozbawionego wszelkiego znaczenia, gdyż król pozbawił go wszelkiej daniny. Król Olaf miał córkę, która nazywała się Ingigerda²³ . Ona i Eymund bardzo się miłowali ze względu na ich pokrewieństwo, a była ona pod każdym względem poważana. Eymund był mężem wielkiej postury i siły, a także najlepszym wojownikiem, jaki był.
Eymund rozważał teraz swą sprawę, a zadośćuczynienie za jego żałobę wydawało się przeciągać i pomyślał, że lepiej znieść szybką śmierć niż życie w hańbie. Wtedy dowiedział się, że dwunastu sług króla ruszyło, aby zebrać daninę z ziem i okręgów, które posiadał jego ojciec, i wymyślił, co zrobi. Udał się z dwunastoma mężami do lasu, który rósł na ich drodze, i tam walczyli, a on stoczył z nimi ciężki bój.
Tego samego dnia Ingigerda udała się za nimi do lasu i znalazła ich wszystkich martwych oprócz Eymunda, który był ciężko ranny. Zatem kazała go położyć w swoim wozie, odjechała z nim i potajemnie go ozdrowiał. Ale kiedy do króla Olafa dotarły te wieści, zwołał naradę w tej sprawie i uznał Eymunda za winnego oraz wyjął go spod prawa w całym swoim królestwie. A kiedy Eymund wyzdrowiał, Ingegerda w sekrecie dostarczyła mu statek, a on wypływał na wyprawy oraz dobrze sobie radził z pieniędzy i ludzi.NOTATKI
O obecności Normanów na obszarach wschodniego brzegu Bałtyku w tych czasach wspomina – wydana w ramach niniejszej serii – Saga o Halfdanie synu Eysteinna, przeł. F. Kuklewski, Sandomierz 2009. Dość kontrowersyjną pozostaje natomiast interpretacja informacji z Roczników z Saint-Bertin (Annales Bertiniani) o obecności na dworze frankijskim szwedzkich „Rhosów”, przybyłych tam wraz z bizantyjskim poselstwem, już w 839 roku. Używanie już wtedy przez władcę owych Rusów tytułu chagana/kagana, wskazuje zdaniem wielu badaczy na bliskie związki tychże z Chazarami. Co ciekawe, tego samego tytułu (Haquan-Rus) dowodzą teksty muzułmańskie, jak i niektóre staroruskie (słowiańskie); zob. K. Polek, Chaganat chazarski a Skandynawowie w Europie Wschodniej – kontakty i ich charakter w IX–X wieku, „Res Gestae”, t. 14, 2022, s. 7–9.Garðaríki (Kraina Grodów) – w epoce wikingów skandynawska nazwa Rusi. Podział dzielnicowy na Rusi w tych latach jest faktem, jednak szwedzki mariaż w tych latach jednego z tamtejszych kniaziów, jak można się domyślać, podlegającego Kijowowi władcy Nowogrodu – Włodzimierza Światosławowicza (Wielkiego lub Świętego) lub jego syna Wyszesława Włodzimierzowicza – nie znajduje potwierdzenia w ruskich latopisach ani innych wiarygodnych źródłach. Co jednak – zwłaszcza w przypadku Wyszesława – nie znaczy, że takowy nie mógł mimo wszystko mieć miejsca.Eymund, w niniejszej sadze określany jako syn szwedzkiego höfdinga Akiego, wg innej wersji jest synem Hringa, legendarnego norweskiego króla dzielnicowego Hringaríki. Eymund jest tytułowym bohaterem Opowieści o Eymundzie Hringsonie, opowiadającej o przygodach drużyny wareskich najemników na Rusi, walczących w wojnach Jarosława Mądrego z jego braćmi i obcymi interwentami (w tym z Bolesławem Chrobrym); zob. wydana w niniejszej serii Opowieść o Eymundzie Hringssonie, przeł. A. Foryt, Sandomierz 2023.
więcej..
