Saga rodu z Lipowej 2: Miecz Maramy - ebook

PRZYSIĘGI I OBIETNICE

Szymon Smok, dowódca królewskich kuszników, odszukał Jeno na czwarty dzień po pierwszym spotkaniu.

– Chodź ze mną, chłopcze – polecił.

Miał na sobie strój strzelca, był bez hełmu. Kowal rozejrzał się za narzędziami, ale kusznik potrząsnął głową.

– To nie będzie potrzebne. Zabierz tylko lekarstwa.

– Mamy iść do... tamtego człowieka?

– Tak.

I poszli. Droga, którą niedawno przebyli konno, teraz wydawała się długa, ale przemierzając ją Jeno mógł dokładniej obejrzeć zamek. Przy południowym murze pracowało wielu robotników, wielkie prace trwały też w górnych partiach twierdzy i w obu jej częściach mieszkalnych. Wszędzie leżały stosy drewna, które przycinano, piłowano i na linach wciągano na mury.

– Kim jest ten człowiek w lochu? – zapytał Jeno.

– A co to ciebie obchodzi? – rzucił Szymon opryskliwie. – Masz zrobić swoje i tyle.

– To znaczy co?

– Zmienisz opatrunek i powiesz, co o tym myślisz. Król życzy sobie, żeby ten więzień żył jak najdłużej.

– O samej wodzie? Cóż takiego uczynił, że spotkała go taka sroga kara?

Szymon zatrzymał się i uważnie popatrzył na kowala.

– Widziałeś?

– Tak.

– Więc nie o samej wodzie, ale też i słomie. Może wyżyć zwierz, może i on.

– Tak.

– Co tak?

– Pewnie macie rację. Że można wyżyć o słomie i wodzie. A jak długo ma wyżyć?

– Jak długo się da. Nie wiem, ile. Zobaczę, to ci powiem. Może i sam zobaczysz.

– Nie chcę tego oglądać. Nie jestem strażnikiem. Jestem kowalem i moja robota to kuć konie i robić narzędzia.

– Takiś mądry? – zaśmiał się Szymon. – Może jeszcze powiesz, że dla ciebie nic nie znaczy królewski rozkaz? Łatwo możesz się znaleźć obok tamtego w ciemnicy.

– I tak mnie tam prowadzicie.

Szymon Smok roześmiał się głośno i przyjacielsko walnął kowala wielką łapą w ramię.

– Podobasz mi się, pyskaczu – powiedział z uznaniem.

– Tedy mi nie mówcie „chłopcze”. Jestem może młody, ale o pół głowy od was wyższy.

– Tak? Nie mówić „chłopcze”. A może mi powiesz, jak mam mówić?

– Mówcie mi: kowalu.

– Kowalu? A to dobre! – zaśmiewał się Szymon. – Chce, żeby mu mówić kowalu, jak jakiemu mistrzowi.

Tym razem Jeno tylko sam jeden zszedł po drabinie do lochu, niosąc w jednej ręce kaganek, a w drugiej zawiniątko z ziołami. Im bliżej był dna ciemnicy, tym bardziej cierpła mu skóra na grzbiecie.

Dopiero kiedy był już na ziemi, człowiek na dole poruszył się i zmrużonymi oczami patrzył, kto przyszedł.

– Coś ty za jeden? – zapytał chrapliwym głosem.

– Jeno. Kowal.

Więzień siedział plecami oparty o ścianę. Jeno rozejrzał się, ale nie było na czym postawić kaganka. W celi zobaczył tylko wiązkę słomy i przewrócony dzbanek. Zbliżył się do siedzącego i postawił kaganek wprost na ziemi, tuż obok. Mężczyzna nie poruszył się, ale kiedy Jeno pochylił się nad jego nogami, gwałtownie odsunął się w bok. Łańcuchy zadźwięczały przeraźliwie.

– Czego chcesz?

– Mam was opatrzyć.

– Po co?

– Żeby się rany zagoiły.

– To nie jest potrzebne – zaśmiał się więzień ponuro. – I tak tu zemrę, a im wcześniej, tym lepiej. Więc zabieraj się stąd, póki ci nie skręciłem karku.

Jeno czuł, jak dygoce ze strachu. Więzień, choć mocno zmarnowany, choć z łańcuchami na nogach i przykuty do skały, mógł być groźny. Przecież nie bez powodu został tu zamknięty.

– Nie zrobicie tego – powiedział i wolno ruszył w stronę więźnia. – Nie zrobicie tego, bo to ja wyjąłem wam ostre kamienie ze stóp.

Tamten rozkaszlał się nagle, a dopiero potem odezwał się:

– Może i dam ci spokój.

Jeno odwinął założone wcześniej opatrunki i przyświecając sobie kagankiem, dokładnie obejrzał rany.

– Jest lepiej – oznajmił. – Wkrótce nie będziecie czuli bólu.

– Nie boję się bólu, chłopcze – oświadczył tamten dumnie.

Jeno w milczeniu zmienił opatrunki na obu nogach uwięzionego. Potem wziął kaganek do ręki i chciał odejść, kiedy tamten nagle chwycił leżący łańcuch i zarzucił na szyję kowala. Chłopak zacharczał. Serce biło mu jak szalone.

– Z łatwością mógłbym cię udusić – mruknął więzień, nie zwalniając ucisku. – Po co tu przyszedłeś naprawdę? Sprawdzić, czy jeszcze żyję?

– Puśćcie mnie – wysapał Jeno, starając się panować nad sobą. – Puśćcie mnie, kimkolwiek jesteście. Przyszedłem tylko zmienić wam opatrunki. I nie z własnej woli.

Tamten poluzował łańcuch i splunął w bok.

– Tchórze! Nikt nie odważył się tu przyjść, kiedy jestem przytomny. Chłopaka mi przysłali!

Przyjrzał się kowalowi, przekrzywiając głowę, co pozwalało mu lepiej zobaczyć Jeno w słabym świetle łojowego kaganka.

– Wiesz, kim jestem? – zapytał.

– Nie.

– Odpowiadaj: nie, panie – powiedział mężczyzna z naciskiem. – Za mniejsze przewinienia rozwalałem łby!

– Nie wiem, panie.

– Nie powiedzieli ci? Nie powiedzieli, że masz zaszczyt leczyć samego Maćka Borkowica? Wojewodę wielkopolskiego, którego zdradliwy król kazał podstępnie uwięzić?

– Nic mi do tego, panie. Nie znam was.

– Teraz już znasz, chłopcze. Jak, mówiłeś, się nazywasz?

– Jeno, panie.

– Jeno Kowal? To pewnie ty założyłeś mi żelaza?

– Kazali mi. Jedne zdjąłem, inne założyłem. Teraz chciałbym już iść.

Odwrócił się twarzą w kierunku drabiny, ale więzień mocno chwycił go za ramię.

– Czekaj! Chcę cię dokładnie obejrzeć.

Potem dodał:

– Nie bój się. Może twoja twarz jest ostatnią, jaką widzę. Więc mi tak szybko nie uciekaj.

Wziął kaganek i oświetlił nim oblicze kowala. Wzdrygnął się lekko na widok różnokolorowych oczu chłopaka.

– Jesteś jakiś dziwny – powiedział z zastanowieniem. – Na pewno parasz się kowalstwem, a nie jesteś wysłannikiem piekła? Straszyli mnie piekłem zbyt często, żebym nie zdążył przywyknąć, więc i ty mnie nie przestraszysz.

– Jestem tylko kowalem, panie. Szymon Smok kazał mi zejść tutaj do was i zmienić opatrunki. Zrobiłem, co do mnie należało. Teraz chcę iść.

Wyciągnął rękę po światło, ale Maćko nie oddał kaganka.

– Posłuchaj mnie – rzekł z naciskiem. – Powiem ci coś ważnego, chłopcze. Wiem, że nie ma dla mnie ratunku. Nie stoję o to, bo pewnie z niejednym ważnym panem spotkamy się w piekle. A i sam król Kazimierz ma tam przygotowane mieszkanie. Nie to ważne. Przeżyłem swoje. Byłem wielkim panem i wojewodą. Miałem wszyst-ko i nic nie jest mi dziwne. Niczego nie żałuję i o nic nie stoję. Ale ty, ty jesteś młody, tobie może przydać się to coś, co ja mam. Pod warunkiem, że zrobisz też coś dla mnie.

– Muszę iść – Jeno próbował wyswobodzić się z żelaznych rąk więźnia, ale ten nie zamierzał go puścić.

– Panie – poprosił – nie dokładajcie nowego grzechu do swoich przewinień. Nic złego wam nie uczyniłem.

Maćko roześmiał się ponuro.

– Nie bój się, głupi. Nie zamierzam cię zamordować. To tylko ten przeklęty król kazał rozgłosić wszędzie, że jestem największym zbrodniarzem. To kłamstwo, jak wszystko, co on mówi i robi, i za co zostanie niechybnie rychło pokarany.

Zwolnił uścisk, ale nie na tyle, żeby Jeno mógł się z niego wyswobodzić.

– Usiądź – rozkazał. – Udawaj, że mnie jeszcze opatrujesz, gdyby jakiś żołnierz chciał tu zajrzeć. Zrób tak, nie pożałujesz. Wynagrodzę cię, choć jesteś chudopachołkiem. Ale tylko ty mi zostałeś. Siadaj.

Jeno nie miał ochoty zostawać, ale nie mógł siłą próbować się z Maćkiem. Pomyślał też, że i skazańcowi należy się jakaś pociecha. Nie wiedział wprawdzie, jak miałby pocieszyć więźnia, ale postanowił nie sprzeciwiać się. Liczył, że wkrótce zbrojni króla wyzwolą go z tej pułapki.

– Zostanę, jeśli taka wasza wola – powiedział pojednawczo. – Tylko nie krępujcie mnie łańcuchem.

– Dobry z ciebie chłopak, dobry chrześcijanin – Maćko uśmiechnął się kpiąco, ale zaraz spoważniał. – Po co cię tu wysłali? Żebyś zobaczył, kiedy umrę, tak? To im powiedz, że nie zamierzam jeszcze umierać. Że będę tu siedział jak wyrzut sumienia dla duszy króla Kazimierza. Nie złamią mnie. Tak im powiedz.

– Jak sobie życzycie, panie.

– Albo lepiej nic nie mów, kiedy będą cię pytali. Lepiej powiedz po prostu, że gadałem coś bez składu i ładu. Że majaczyłem. Po co mają wiedzieć, czegoś się ode mnie dowiedział.

Groźnie potrząsnął łańcuchem.

– Teraz złożysz przysięgę – oznajmił.

– Przysięgę? – zdziwił się Jeno. – Po co?

– Przysięgniesz, że im nie zdradzisz tego, co ci wyjawię. I że zrobisz wszystko tak, jak ci rozkażę. Słyszysz? Przysięgnij!

– Nie powinienem chyba...

Jeno zawahał się, ale widząc srogą twarz rozbójnika, kiwnął głową. Chciał jak najszybciej mieć to za sobą.

– Przysięgam – powiedział.

– Że nikomu nie powiesz?

– Że nie powiem.

Maćko wstał i ciężko chodził po jamie, na ile pozwalał łańcuch.

– Koniec – powiedział. – Wiem, że to może być koniec. Nikt mnie nie uwolni, na nikogo już nie liczę. Ty jesteś moją ostatnią nadzieją, chłopcze. Posłuchaj. Jestem bogaty, bardzo bogaty, mam więcej niż śniło się najważniejszemu. Zabrali mi co prawda wszystko, com uzbierał, kiedy jeszcze byłem wojewodą. Ale potem, kiedy razem z Maramą napadaliśmy na kupców, zgromadziłem jeszcze więcej. Dam ci tyle dobra, ile będziesz mógł udźwignąć.

Jeno poruszył się niespokojnie. Znowu ten Marama! Wiedział król, co robi, pakując do lochu kogoś, kto zbójował po drogach. Słyszał o takich wypadkach, kiedy ludzie chorowali na głowę od ciężkich przeżyć albo zamknięcia w ciemnicy. Pomyślał, że to samo przydarzyło się Maćkowi. Wojewoda! Wielki, wspaniały pan! A nagle stracił wszystko i za kilka dni miał umrzeć. Nikt by tego nie wytrzymał.

– Mam skarb, wielki skarb! – mówił tymczasem Borkowic. – Pójdziesz i powiesz, że przysyła cię pan Maćko. Powiesz, żeby wydobyli skarb, żeby najęli wojsko i odbili mnie. Zwołam krewnych, przyjaciół i stanę na ich czele. A wtedy drżyj, Kazimierzu!

Jeno z niepokojem spojrzał w górę. Maćko Borkowic, wygnany i skazany za bunt przeciw królowi, dalej snuł swoje intrygi. Dalej zamierzał mącić, zasadzać się na królewskich ludzi i samego króla.

– Pójdziesz do nich i powiesz, że wzywam ich w imię honoru i w imię wspólnej rodowej krwi, aby nie zostawiali mnie tutaj. I niech się nie martwią, mam czym płacić. Powiesz im tylko, gdzie mają szukać.

– Czego, panie?

– Czyś ty głupi, chłopcze? Skarbu, oczywiście. Mojego skarbu, który bezpiecznie ukryłem.

– A kto to są oni?

– Moi stronnicy, krewni, przyjaciele, wasale. Już ruszyliby na pomoc, gdyby wiedzieli, gdzie jestem. Ty im powiesz, a oni przyjdą. Twoja pomoc zostanie odpowiednio doceniona. Dam ci tyle złota, ile udźwigniesz.

– Już mówiłem, że nie potrzebuję złota. Jestem kowalem, panie.

– Nie potrzebujesz? Boś głupi. Gdybyś je miał, mógłbyś żyć jak pan, choć jesteś tylko sługą. Głupi otrok! Nie potrzebuję złota! A jak zamierzasz zdobyć wolność, co? Chyba nie chcesz być niewolnikiem przez całe życie? Gdybyś miał pieniądze na wykup, wykupiłbyś się sam, potem wykupił innych ze swojej rodziny.

– Nie mam rodziny.

– Ale gdybyś miał, głupcze! Mówię dla przykładu. Jeśli nie masz rodziny, mógłbyś kupić na własność kuźnię i zostać prawdziwym, wolnym kowalem.

Myśl wydała mu się tak niesłychana, że Jeno zadrżał. Zostać wolnym kowalem, z własną kuźnią! Maćko widać to zauważył, bo roześmiał się z zadowoleniem.

– A widzisz, mógłbyś kupić sobie wolność, chłopcze. I mnie, Maćka Borkowica, miałbyś za przyjaciela! Wystarczy, że pójdziesz i powtórzysz, co ci rzekłem.

– Dokąd miałbym pójść? Nie wolno mi wychodzić poza Dolinę.

– Znajdziesz sposób. Użyjesz podstępu albo uciekniesz, wszystko jedno. Jesteś młody, ale silny i na pewno dasz sobie radę. Pobiegniesz na Śląsk, gdzie odszukasz moich krewnych. Znajdziesz ich w wielu tamtejszych zamkach. Powiesz, co ci przykazałem. Oni wydobędą skarb, uwolnią mnie, a ty uzyskasz nagrodę.

Jeno kręcił się niespokojnie. Żołnierze najwyraźniej zapomnieli, że on siedzi w lochu, a więzień w każdej chwili może stać się niebezpieczny. Postanowił podtrzymywać rozmowę i godzić się na wszystko, co Maćko Borkowic planuje.

– Panie – zapytał. – Dlaczego wasi krewni do tej pory nie wydobyli skarbu?

– Bo nie wiedzą, gdzie jest, głupcze. Wiem o tym tylko ja. Tylko ja. Powiesz im, że wiem tylko ja. I niech nie wierzą Maramie. On może ich próbować mamić, zwodzić, ale niech wiedzą, że opróżniłem prawie wszystkie jego skrytki.

Jeno nie miał ochoty ani na spotkanie ze stronnikami Maćka, ani na spotkanie z rozbójnikiem Maramą.

– Jeżeli o onym miejscu wiecie tylko wy, to jak dowiedzą się o nim wasi stronnicy? – zapytał.

Maćko udał zdziwionego, że wcześniej o tym nie pomyślał.

– No tak, prawda – mruknął i dodał po zastanowieniu: – Nie ma innego wyjścia. Ty im powiesz.

Nie był zadowolony, że musi zdradzić swoją tajemnicę nieznanemu chłopakowi. Ale nie było innego sposobu i musiał się z tym pogodzić.

– Skarb jest na Śląsku – wyjaśnił przyciszonym głosem. – Za wsią Topola jest stara wieża strażnicza, a tam...

Przerwał, bo właz do lochu otworzono gwałtownie i rozbrzmiał głos Szymona Smoka.

– Wychodź! – nakazywał. – Dość tego będzie.

– Spuśćcie drabinę! – odkrzyknął Jeno przytomnie, zadowolony, że jednak o nim nie zapomniano. – Właśnie skończyłem.

– A podskoczyć nie możesz? – zarechotał żołnierz, ale już wołał ludzi, aby robili co trzeba.

– Chłopcze! – Maćko chwycił Jeno za ramię. – Pamiętaj, co przysięgałeś. Że pójdziesz do moich i przekażesz wszystko.

– Wszystko nie – odpowiedział Jeno machinalnie, niespodziewanie dla siebie ściszając głos. – Nie wiem, gdzie są wasze pieniądze.

Maćko znieruchomiał. Nie był do końca przekonany. A tu już spuszczono drabinę do lochu i kowal odchodził.

– Wróć tu – zażądał Maćko. – Wtedy ci powiem resztę. Mów, że jestem chory, że musisz... Wszystko jedno. Sam coś wymyślisz.

A kiedy Jeno postawił już nogę na drabinie, jeszcze go chwycił za połę.

– Chłopcze! – poprosił nagle. – Koniecznie przynieś mi trochę chleba. Jedną kromkę chleba. Tylko uważaj, żeby go przy tobie nie znaleźli!

Na górze, kiedy z głuchym łoskotem zamknięto klapę i założono łańcuchy, Szymon Smok ze współczuciem popatrzył na kowala.

– Nie wyglądasz najlepiej – zauważył.

– To straszny człowiek – odparł Jeno, myśląc z przerażeniem o knowaniach więźnia.

Dowódca kuszników zrozumiał to po swojemu.

– Prawda – przyznał. – Ale jednak cię nie zjadł. Zrobiłeś swoje?

– Wymieniłem opatrunki, rany goją się... trochę. Myślę, że za dwa dni...

– To niepotrzebne – stwierdził Szymon. – Dostarczyliśmy go tutaj i nie pozwoliliśmy umrzeć po drodze. Teraz wszystko w rękach Boga. Wystarczy twojego starania.

– Ale jego rany wymagają...

– Nie musisz się już tym przejmować. Zrobiłeś swoje. Oto zapłata.

Smok sięgnął w zanadrze, wydobył srebrną monetę i wcisnął ją w rękę chłopaka.

– Mówił do ciebie – zauważył. – Co ciekawego mówił?

Jeno wzruszył ramionami.

– Chyba niewiele zrozumiałem. Opowiadał, że był wojewodą, potężnym i bogatym.

Szymon Smok pokiwał głową.

– Był wojewodą – przyznał.

– Potężnym i bogatym?

– O, tak! Ale zbuntował się przeciw swojemu królowi, mordował i palił, a wreszcie został zwyczajnym rozbójnikiem. Wtedy stracił majątek i mocą królewskiego wyroku znalazł się tutaj. I to jest wszystko. Trzymaj język za zębami. Nikomu nie wolno o tym mówić. Zapomnij, jakbyś nigdy tu nie był.

– Nikomu nie powiem – obiecał Jeno. – Mało mnie obchodzą takie sprawy. Ale może trzeba jeszcze opatrzyć rany, skoro sam król nakazał, aby ten człowiek żył, choćby i w lochu.

Szymon zamachał rękami.

– Już powiedziałem, że zrobiłeś swoje – przypomniał.

A potem popatrzył na kowala spod oka.

– Widzę, że i ciebie nabrał – domyślił się. – Nie obiecywał ci przypadkiem worków złota, które ma niby ukryte?

Jeno poczuł falę gorąca, jakby ktoś przejrzał jego tajemnicę.

– Obiecywał – przyznał niechętnie.

– Nie rób sobie nadziei, chłopcze – poradził kusznik. – Wszystkich nas próbował przekupić. Ale to tylko bajdy.

Jeno, zaskoczony, rozczarowany, nachmurzył się i burknął:

– Mieliście nie mówić do mnie: chłopcze.

Kusznik roześmiał się.

– Dobrze, kowalu. A wiesz co, naprawdę dobrze się sprawiłeś. Pomówię z panem Mikołajem z Potoka, który tu ma najwyższą władzę. Może zechce wziąć cię do służby dla zamku.

Jeno wrócił do kuźni Hanka dopiero pod wieczór. Szedł bardzo powoli, okrężną drogą, by mieć czas na przemyślenie tego, czego się dowiedział. Maćko Borkowic zasiał w nim ziarno niepokoju. Wykupić się na wolność? Zdobyć kuźnię na własność? Zostać prawdziwym wolnym kowalem?

Hanek nie był zadowolony, że do pracy na zamku wzięto jego ucznia, a on, mistrz, został pominięty.

– Znowu się włóczysz? – narzekał. – Cóż to za robota, że tak długo cię nie było?

To niestety koniec bezpłatnego fragmentu. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki.