Saipan 1944 - ebook

WSTĘP

Czer­wiec 1944 roku obfi­to­wał w alianc­kie dzia­ła­nia ofen­sywne. Na początku mie­siąca w ramach ope­ra­cji „Over­lord” sprzy­mie­rzeni utwo­rzyli front w Nor­man­dii. Na odcinku bia­ło­ru­skim frontu wschod­niego, w trze­cią rocz­nicę ataku Nie­miec na Zwią­zek Sowiecki Armia Czer­wona przy­stą­piła do ope­ra­cji „Bagra­tion”. Ofen­sywa postę­po­wała rów­nież po dru­giej stro­nie świata, na tere­nach oto­czo­nych bez­kre­snymi wodami Oce­anu Spo­koj­nego. W dru­gim tygo­dniu czerwca Ame­ry­ka­nie roz­po­częli na Środ­ko­wym Pacy­fiku ope­ra­cję „Fora­ger”, któ­rej przy­świe­cało zaję­cie połu­dnio­wej czę­ści Archi­pe­lagu Maria­nów nale­żą­cego do Cesar­stwa Japo­nii. Celem dla mari­nes i żoł­nie­rzy armii były kolejno trzy wyspy: Saipan, Guam i Tinian. Niniej­sza praca została poświę­cona wal­kom o pierw­szą z nich.

Bitwa o Saipan odzna­czała się pod kątem dzia­łań na nie­znaną wów­czas na Pacy­fiku skalę. W desan­cie po raz pierw­szy udział wzięły dwie dywi­zje mari­nes, czyli pie­choty mor­skiej. W prze­ci­wień­stwie do poprzed­nich walk obie strony zaan­ga­żo­wały znaczną liczbę broni pan­cer­nej. W stre­fach bojo­wych poja­wili się też liczni cywile. Na Saipa­nie Japoń­czycy prze­pro­wa­dzili tzw. szarżę ban­zai o nie­spot­ka­nym dotąd zasięgu¹. Także tery­to­rium wyspy, którą pla­no­wano zająć w cza­sie pierw­szej fazy ope­ra­cji „Fora­ger”, było roz­le­glej­sze niż obszary będące celem wcze­śniej­szych desan­tów². Ponadto, jak zazna­czył autor histo­rii 2. Dywi­zji Pie­choty Mor­skiej (dalej: DP Mor.) w dru­giej woj­nie świa­to­wej, R.W. John­ston, na Saipa­nie było sku­mu­lo­wane wszystko, z czym do tego momentu kon­fliktu musieli bory­kać się Ame­ry­ka­nie: jaski­nie jak na Tulagi, góry i gra­nie jak na Guadal­ca­nal, rafy jak u brze­gów Betio, bagna jak w rejo­nie Buny w Papui, mia­sta jak na Sycy­lii i wal­czący do końca wro­go­wie jak na Attu³.

Do tej pory o inte­re­su­ją­cej nas bata­lii w języku pol­skim uka­zało się tłu­ma­cze­nie popu­lar­no­nau­ko­wego zeszytu Wydaw­nic­twa Osprey _Saipan i Tinian 1944. Ude­rze­nie na Mariany_, który był czę­ścią serii „Wiel­kie Bitwy Dru­giej Wojny Świa­to­wej”⁴. Zarys bitwy o Saipan w tomie _Nowa Gwi­nea i Mariany, marzec 1944 – sier­pień 1944_ wyda­nym po pol­sku w 2021 roku, przed­sta­wił też S.E. Mori­son, histo­ryk Mary­narki Wojen­nej Sta­nów Zjed­no­czo­nych⁵. Podob­nie wygląda sytu­acja w pracy G. Jezior­nego _Morze Fili­piń­skie 1944_⁶ z Bel­lo­now­skiej serii „Histo­ryczne Bitwy”.

Do tej pory nie powstała pol­ska mono­gra­fia sku­pia­jąca się na wal­kach o Saipan. Celem niniej­szego opra­co­wa­nia jest zatem wypeł­nie­nie tej luki i przed­sta­wie­nie bitwy z całą jej bru­tal­no­ścią cha­rak­te­ry­zu­jącą ostatni etap wojny na Pacy­fiku.

Praca została podzie­lona na roz­działy. Pierw­szy przy­bliża histo­rię i warunki geo­gra­ficzne Saipanu. Drugi trak­tuje o stra­te­gii i decy­zjach, które dopro­wa­dziły do wcie­le­nia w życie ope­ra­cji „Fora­ger”. Roz­działy trzeci i czwarty poświę­cono przy­go­to­wa­niom i siłom obu stron przed desan­tem. Pozo­stałe roz­działy trak­tują o poszcze­gól­nych fazach bitwy.

Pod­stawą źró­dłową niniej­szego opra­co­wa­nia są ame­ry­kań­skie doku­menty archi­walne dostępne poprzez Ike Skel­ton Com­bi­ned Arms Rese­arch Library Digi­tal Library. W pracy wyko­rzy­stano raporty ope­ra­cyjne ilu­stru­jące dzia­ła­nia oddzia­łów Kor­pusu Pie­choty Mor­skiej i Armii Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Należy przy tym zazna­czyć, że doku­menty spo­rzą­dzone przez przed­sta­wi­cieli pierw­szej z wymie­nio­nych służb są dużo dokład­niej­sze. Nie­stety opi­su­jąc dzia­ła­nia 27. DP z US Army, byłem zmu­szony korzy­stać w głów­nej mie­rze z opra­co­wań.

Kolej­nymi źró­dłami uży­tymi do zapre­zen­to­wa­nia postę­pów Ame­ry­ka­nów, jak i per­spek­tywy żoł­nier­skiej, są wydane dru­kiem rela­cje. Ponadto część cyta­tów przed­sta­wia­ją­cych zda­rze­nia z bitwy o Saipan została zaczerp­nięta z opra­co­wań. Pocho­dzą one głów­nie z pracy H.J. Gold­berga, który na początku tego stu­le­cia prze­pro­wa­dził wywiady z kil­ku­dzie­się­cioma wete­ra­nami⁷. Innym rodza­jem wyko­rzy­sta­nych źró­deł ilu­stru­ją­cych doko­na­nia poszcze­gól­nych mari­nes i żoł­nie­rzy są nada­nia odzna­czeń.

Przed­sta­wie­nie japoń­skiej per­spek­tywy walk o Saipan oka­zało się bar­dziej pro­ble­ma­tyczne z powodu nie­zna­jo­mo­ści przez autora języka japoń­skiego. Nie­stety także auto­rzy anglo­ję­zycz­nych opra­co­wań nie wyko­rzy­stują w swo­ich pra­cach doku­men­tów z Kraju Kwit­ną­cej Wiśni. Kolejny pro­blem sta­nowi fakt, że bitwę o Saipan prze­żyła nie­wielka część obroń­ców. Z dru­giej strony wiele z mel­dun­ków wysy­ła­nych z Maria­nów przez sztab japoń­skiej 31. Armii zostało prze­chwy­co­nych przez Ame­ry­ka­nów i prze­tłu­ma­czo­nych na język angiel­ski. Zostały one zamiesz­czone m.in. w pra­cach C.W. Hof­f­mana⁸ i P.A. Crowla⁹. Innymi doku­men­tami prze­ło­żo­nymi przez ame­ry­kań­ski wywiad i wyko­rzy­sta­nymi w niniej­szym opra­co­wa­niu był plan przy­go­to­wań 1. Sił Eks­pe­dy­cyj­nych do obrony wyspy¹⁰, a także dzien­nik far­ma­ceuty T. Kawa­gu­chiego z oddziału medycz­nego 43. DP¹¹. Nie­zwy­kle przy­dat­nym źró­dłem oka­zał się wywiad z wete­ra­nem bitwy ze 136. pp, sierż. T. Yamau­chim, prze­pro­wa­dzony przez H.T. i T.F. Cooc­ków¹².

Wszyst­kie cytaty pocho­dzące z anglo­ję­zycz­nych źró­deł i opra­co­wań prze­ło­ży­łem samo­dziel­nie. Pogar­dliwe okre­śle­nie Japoń­czy­ków jako „Japs”, uży­wane w ofi­cjal­nych ame­ry­kań­skich doku­men­tach, tłu­ma­czy­łem jako „Japońcy”, aby oddać wier­nie wojenną atmos­ferę.

Ory­gi­nalne nazew­nic­two zasto­so­wano rów­nież wobec Ame­ry­ka­nów słu­żą­cych w Kor­pu­sie Pie­choty Mor­skiej. Okre­ślano ich jako mari­nes lub „skó­rzane karki” (ang. leather­necks). Nazwa „żoł­nierz” lub „GI_”_ była sto­so­wana w odnie­sie­niu do osób z Armii Sta­nów Zjed­no­czo­nych.

Praca _Saipan 1944_ nie powsta­łaby bez pomocy wielu życz­li­wych osób. Podzię­ko­wa­nia za namó­wie­nie mnie do napi­sa­nia tej książki, jej redak­cję naukową i wery­fi­ka­cję kilku infor­ma­cji w japoń­skiej lite­ra­tu­rze, kie­ruję do Michała A. Pieg­zika. Jestem także bar­dzo wdzięczny Grze­go­rzowi Jezior­nemu za nie­ustanną chęć pomocy oraz podzie­le­nie się ze mną czę­ścią mate­ria­łów zebra­nych przez niego przy bada­niach do tomu _Morze Fili­piń­skie 1944_. Mnó­stwo kwe­stii tech­nicz­nych kon­sul­to­wa­łem z moim wie­lo­let­nim przy­ja­cie­lem Micha­łem Rasta­szań­skim, który rów­no­le­gle pra­co­wał na swoją nad książką _Queen­ston Heights 1812_ mającą uka­zać się w serii „Histo­ryczne Bitwy” pod koniec 2025 roku.

Jako oddany kolek­cjo­ner umun­du­ro­wa­nia i wypo­sa­ża­nia Kor­pusu Pie­choty Mor­skiej z okresu dru­giej wojny świa­to­wej zde­cy­do­wa­łem, że zamiast ilu­stra­cji przed­sta­wia­ją­cych syl­wetki niniej­sze opra­co­wa­nie zosta­nie wzbo­ga­cone o foto­gra­fie pre­zen­tu­jące męż­czyzn w mun­du­rach i opo­rzą­dze­niu z epoki. Wyra­żam wielką wdzięcz­ność mojemu przy­ja­cie­lowi Kon­ra­dowi Pardo za wyko­na­nie wspo­mnia­nych zdjęć i za ogromne zaan­ga­żo­wa­nie przy tym pro­jek­cie. Podzię­ko­wa­nia za wzię­cie udziału w sesji foto­gra­ficz­nej, uży­cze­niu do niej przed­mio­tów z wła­snych kolek­cji i pomoc przy opi­sie syl­we­tek kie­ruję do M. Bącz­kow­skiego-Dowha­nia, H. Kita­ba­take, P. Tomana, S. Molic­kiego i M. Wasia.

Na koniec wszel­kie wyrazy wdzięcz­no­ści pra­gnę prze­ka­zać człon­kom mojej rodziny. Dziad­kowi Ryszar­dowi, który pomimo pode­szłego wieku, wciąż jest żywo zain­te­re­so­wany moją dzia­łal­no­ścią naukową i pisar­ską. Sio­strze Nata­lii i sio­strze­ni­com Ince i Blance za to, że „chcia­łyby poje­chać z wujem na Saipan” oraz za to, że od wcze­snego dzie­ciń­stwa wie­dzą, iż „marine to nie żoł­nierz”. Mojemu tacie, Sła­wo­mi­rowi, za to, że ni­gdy nie szczę­dził mi środ­ków na książki do moich pro­jek­tów, dopin­gu­jąc mnie i wspie­ra­jąc w pasji. Ostat­nie słowa należą się mojej mamie, Edy­cie, która przez ponad dwa lata wysłu­chi­wała naj­now­szych wie­ści o moich postę­pach w pisa­niu opra­co­wa­nia. Jako doświad­czona dzien­ni­karka czę­sto poma­gała mi reda­go­wać frag­menty tej pracy, a gdy poka­zy­wa­łem jej zdję­cia, które pla­no­wa­łem załą­czyć do publi­ka­cji, zapy­tała: „To góra Tapot­chau?”.

To wła­śnie mamie dedy­kuję tę książkę.

Otwock, lipiec 2025ROZDZIAŁ I. WYSPA SAIPAN W ARCHIPELAGU MARIANÓW

Poczy­na­jąc od Farl­lon de Paja­ros na pół­nocy, a koń­cząc na Guam na połu­dniu, archi­pe­lag Maria­nów, leżący na połu­dniowo-zachod­nim Pacy­fiku, składa się z pięt­na­stu wul­ka­nicz­nych wysp cią­gną­cych się na odcinku 425 mil. Mniej­sze, pół­nocne wyspy, w cza­sie wojny nie miały zna­cze­nia mili­tar­nego. Naj­da­lej wysu­nięta z nich znaj­duje się ok. 335 mil od Iwo Jimy. Połu­dniowa część archi­pe­lagu, z Guam odda­lo­nym o 250 mil na pół­noc od Karo­li­nów, składa się ponadto z Roty, Saipanu i Tinianu. Te dwie ostat­nie dzieli jedy­nie kanał dłu­go­ści ok. 3 mil¹³.

Opi­sane wyspy leżą 15° stopni na pół­noc od rów­nika. Na obsza­rze Maria­nów wystę­pują dwie pory roku. Od listo­pada do marca archi­pe­lag nawie­dzają suche zimowe mon­suny. Naj­niż­sza śred­nia tem­pe­ra­tura przy­pada na luty i wynosi 16°C. Z kolei od kwiet­nia do paź­dzier­nika nad wyspy nad­cią­gają let­nie mon­suny cha­rak­te­ry­zu­jące się czę­stymi opa­dami. Latem w Mariany ude­rzają taj­funy o nisz­czy­ciel­skiej sile. Naj­cie­plej­szym mie­sią­cem jest czer­wiec, kiedy to upały się­gają nawet 35°C. Opi­sy­wane tery­to­ria cha­rak­te­ry­zują się wysoką wil­got­no­ścią, waha­jącą się pomię­dzy 78 a 84% w zależ­no­ści od pory roku.

Saipan zaj­muje powierzch­nię 119 km². W naj­szer­szym punk­cie mie­rzy 9 km, a jego dłu­gość liczy 19,3 km. Zachod­nie wybrzeże wyspy oto­czone jest przez rafy kora­lowe. Te po jej wschod­niej stro­nie znaj­dują się jedy­nie w rejo­nie Zatoki Magi­cienne. Pół­nocna i wschod­nia linia brze­gowa Saipanu pokryta jest kli­fami. Na zacho­dzie plaża łagod­nie łączy się z morzem. Całą wyspę prze­ci­nają liczne pagórki i wznie­sie­nia, lecz jej zachod­nia i połu­dniowa część są mniej wybrzu­szone. Naj­wyż­szy punkt Saipanu, ze szczy­tem na wyso­ko­ści 474 m, sta­nowi góra Tapot­chau znaj­dująca się w jego środ­ko­wej czę­ści. Kil­ka­set metrów na zachód od niej leży góra Tipo Pale o wyso­ko­ści 345 m. Wznie­sie­nia te pokryte są gęstą roślin­no­ścią, zaś w ich zbo­czach wyżło­bione są liczne jaski­nie. Naj­więk­szy akwen, jezioro Susupe znaj­duje się na połu­dniowy zachód od wymie­nio­nych gór, w pobliżu miej­sco­wo­ści Cha­ran Kanoa. W porze suchej jest on oto­czony bagnami, a przy­biera w cza­sie opa­dów. Na wyspie nie ma rzek i jedy­nie w cza­sie pory desz­czo­wej wzbie­rają dwa nie­wiel­kie potoki¹⁴.

Pierw­szymi Euro­pej­czy­kami, któ­rzy dopły­nęli do Maria­nów w 1521 roku, byli człon­ko­wie eks­pe­dy­cji Fer­dy­nanda Magel­lana. Zostali oni powi­tani przez zamiesz­ku­ją­cych Guam Cza­mor­ros owo­cami i skrom­nymi podar­kami. Auto­chtoni nie­zna­jący poję­cia wła­sno­ści pry­wat­nej przy­własz­czali sobie przed­mioty nale­żące do Hisz­pa­nów, co roz­gnie­wało Magel­lana. Kazał on wysłać na wyspę karną eks­pe­dy­cję, która spa­liła 40 chat i zabiła sied­miu miesz­kań­ców. Przy oka­zji archi­pe­lag został ochrzczony przez podróż­nika jako Isles de Los Ladro­nes, czyli Wyspy Zło­dziei.

Hisz­pań­skie impe­rium zaczęło poświę­cać wię­cej uwagi tym wyspom w dru­giej poło­wie XVII wieku, kiedy przy­byli tam misjo­na­rze. Zmia­nie ule­gła także nazwa archi­pe­lagu. W 1668 roku, na cześć hisz­pań­skiej kró­lo­wej Marianny Habs­burg, nadano mu nazwę Mariany. Dwa lata póź­niej Cza­mor­ros wznie­cili bunt skie­ro­wany w nową wła­dzę. Powo­dem była aktyw­ność misjo­na­rzy i ich zwal­cza­nie tra­dy­cyj­nych war­to­ści. W ciągu 23 lat krwa­wej rebe­lii popu­la­cja wysp zmniej­szyła się z 45 000 do zale­d­wie 5000 rodzi­mych miesz­kań­ców¹⁵.

Mariany były hisz­pań­ską kolo­nią nie­mal do końca XIX wieku. Ze względu na kon­takty z Euro­pej­czy­kami Cza­mor­ros zaczęli przej­mo­wać ich kul­turę. Misjo­na­rze nawra­cali miesz­kań­ców Maria­nów na kato­li­cyzm. Dzieci uczęsz­czały do szkół pro­wa­dzo­nych przez zakon­ni­ków. Przy­czy­niło się to do wpro­wa­dze­nia alfa­betu łaciń­skiego, a do miej­sco­wego języka weszły wyrazy z języka hisz­pań­skiego, taga­log i łaciny. Ponadto Cza­mor­ros zaczęli przyj­mo­wać hisz­pań­skie imiona i nazwi­ska. Popu­larne stały się: euro­pej­skie fry­zury i ubra­nia, tańce, gry, a także zwy­czaje. Prze­strze­gano wsze­la­kich cere­mo­nii i świąt w obrządku kato­lic­kim. Do wysp dotarły rów­nież używki, takie jak alko­hol i tytoń. Zaczęto upra­wiać warzywa nie­znane do tej pory miesz­kań­com archi­pe­lagu, takie jak kuku­ry­dza, fasola czy pomi­dory. Ponadto na Maria­nach poja­wiły się nowe zwie­rzęta domowe, takie jak psy i koty, oraz zagro­dowe: świ­nie, kozy, bydło oraz konie. Reasu­mu­jąc, miesz­kańcy wysp pod­le­gali hisz­pa­ni­za­cji, co istot­nie wpły­nęło na styl ich życia i kul­turę¹⁶.

Jed­nak w XIX wieku kolo­nialne impe­rium tra­ciło coraz wię­cej ze swych zamor­skich posia­dło­ści. Na Maria­nach pro­ces ten roz­po­czął się w 1898 roku, gdy w począt­kach wojny ame­ry­kań­sko-hisz­pań­skiej jeden z okrę­tów US Navy dobił do Guam. Jego załoga przy­jęła kapi­tu­la­cję wyspy, która była pod ame­ry­kań­ską kon­trolą do grud­nia 1941 roku, kiedy zajęli ją Japoń­czycy¹⁷.

Pozo­stałe tery­to­ria Maria­nów zostały sprze­dane Niem­com w 1899 roku. Nowi wła­ści­ciele wysp raczej dobrze trak­to­wali ich natyw­nych miesz­kań­ców, sza­nu­jąc ich prawo wła­sno­ści nie­ru­cho­mo­ści. Roz­wi­nięto infra­struk­turę archi­pe­lagu, wzno­sząc budynki admi­ni­stra­cyjne, szkoły pod­sta­wowe, punkty medyczne, nowe drogi czy nabrzeżne insta­la­cje zwią­zane z żeglugą. W szko­łach przy­go­to­wy­wano Cza­mor­ros i Karo­li­nów, któ­rzy przy­byli na Mariany, do póź­niej­szej pracy na plan­ta­cjach oraz do peł­nie­nia funk­cji tłu­ma­czy, służby w poli­cji i w lokal­nej admi­ni­stra­cji.

Z dru­giej strony archi­pe­lag zaj­mo­wał dość nie­po­cze­sne miej­sce w hie­rar­chii nie­miec­kich posia­dło­ści kolo­nial­nych. Na wyspie nie utrzy­my­wano gar­ni­zonu. Nie wybu­do­wano także insta­la­cji woj­sko­wych. Zresztą Mariany, jak i inne tery­to­ria na Oce­anie Spo­koj­nym, oka­zały się nie­zbyt ren­towne. W 1909 roku wpływy z han­dlu z kolo­niami na Pacy­fiku przy­no­siły Dru­giej Rze­szy mniej niż 0,15% docho­dów z trans­ak­cji zagra­nicz­nych. Nato­miast według danych spo­rzą­dzo­nych trzy lata póź­niej, nale­żące do Nie­miec Karo­liny, Wyspy Mar­shalla i Mariany zamiesz­ki­wało jedy­nie 232 oby­wa­teli z metro­po­lii.

Nato­miast w tym okre­sie na ryn­kach Mikro­ne­zji pręż­nie dzia­łali Japoń­czycy. Należy tu wymie­nić Kom­pa­nię Han­dlową Mórz Połu­dnio­wych Hiki powstałą w 1893 roku. Jej pra­cow­nicy byli odpo­wie­dzialni za budowę plan­ta­cji i skle­pów na Maria­nach i Karo­li­nach. Ponadto firma zaj­mo­wała się jako pierw­sza spro­wa­dza­niem do Japo­nii pro­duk­tów z Mikro­ne­zji¹⁸.

To wła­śnie Kraj Kwit­ną­cej Wiśni stał się wkrótce nowym wła­ści­cie­lem Maria­nów. W paź­dzier­niku 1914 roku jeden z japoń­skich okrę­tów dobił do Saipanu, a jego załoga roz­po­częła oku­pa­cję kolo­nii swo­jego prze­ciw­nika. Cesar­ska mary­narka spra­wo­wała kon­trolę nad wyspami do 1922 roku. W wyniku decy­zji Ligii Naro­dów stały się one tery­to­rium man­da­to­wym Japo­nii i zaczęły być admi­ni­stro­wane przez cywi­lów. W tym cza­sie z powodu mię­dzy­na­ro­do­wych usta­leń na archi­pe­lagu nie roz­bu­do­wy­wano infra­struk­tury woj­sko­wej.

Posta­wiono nato­miast na eko­no­miczny roz­wój wysp. Na początku lat dwu­dzie­stych na Saipan przy­byli japoń­scy robot­nicy do uprawy trzciny cukro­wej, którą roz­cią­gnięto na Tinian i Rotę. W sumie pro­duk­cja cukru na samym Saipa­nie w 1928 roku wyno­siła 1200 t dzien­nie. Dzie­sięć lat póź­niej upra­wiano trzcinę cukrową na powierzchni 19 000 ha, a każ­dego dnia pro­duk­cja osią­gała 3200 t.

Oczy­wi­ście miało to wpływ na zmiany w infra­struk­tu­rze i popu­la­cji archi­pe­lagu. W latach trzy­dzie­stych XX wieku Saipan zamiesz­ki­wało jedy­nie 4000 Cza­mor­ros i Karo­li­nów. Lud­ność napły­wowa z Japo­nii, Oki­nawy i Korei, która w głów­nej mie­rze pra­co­wała na plan­ta­cjach, dość szybko zdo­mi­no­wała liczeb­nie tubyl­ców. W przeded­niu bitwy na wyspie miało znaj­do­wać się 28 663 cywi­lów¹⁹. Kolo­ni­za­to­rzy dys­kry­mi­no­wali miesz­kań­ców Saipanu. Cza­morro Cha­ilang Pala­cio wspo­mi­nał: _Jedyna rzecz, którą powie­dział nam mój ojciec, to to, że Japoń­czycy szko­lili ich jak upra­wiać zie­mię i jak budo­wać cemen­towe domy. Ale naprawdę nie był on zado­wo­lony z Japoń­czy­ków. Oki­naw­czycy, któ­rzy pra­co­wali dla Japoń­czy­ków, byli naj­lep­szymi przy­ja­ciółmi Cza­mor­ros i Karo­li­nów. Japoń­czycy byli_ _pierw­szej klasy i patrzyli na nas z góry_²⁰_._

Jed­nakże dzięki pie­nią­dzom z eks­portu popra­wiła się wyspiar­ska infra­struk­tura. Roz­bu­do­wano i zmo­der­ni­zo­wano mia­steczko Gara­pan na zachod­nim wybrzeżu. W jego zauł­kach można było zna­leźć: lodziar­nie, wytwór­nie tofu, gorzel­nie pro­du­ku­jące sake i sklep z para­so­lami. Zało­żono też szpi­tal. Do prze­twórni cukru w wio­sce Cha­ran Kanoa, znaj­du­ją­cej się na tym samym brzegu co Gara­pan, dopro­wa­dzono szyny dla kolejki wąsko­to­ro­wej. Ceną za to miała być asy­mi­la­cja z Japoń­czy­kami, któ­rzy chcieli, aby rdzenni miesz­kańcy prze­jęli styl życia, język i zasady obo­wią­zu­jące w Kraju Kwit­ną­cej Wiśni²¹.

Po bez­praw­nym pod­boju Man­dżu­rii w 1933 roku kry­ty­ko­wana za ten krok Japo­nia wystą­piła z Ligi Naro­dów. Decy­zja ta miała bez­po­średni wpływ na infra­struk­turę Saipanu, gdzie od tego czasu zaczęły powsta­wać insta­la­cje woj­skowe. W 1934 roku w połu­dniowo-wschod­nim krańcu wyspy zbu­do­wano lot­ni­sko Aslito z pasem star­to­wym o wymia­rach 1100 m na 275 m. W następ­nym roku ukoń­czono bazę wod­no­sa­mo­lo­tów na wybrzeżu Tana­pag. Ponadto w począt­kach lat czter­dzie­stych posta­wiono 12 „latarni mor­skich”, które wła­ści­wie były sta­cjami obser­wa­cyj­nymi _Nip­pon Kaigun_, czyli japoń­skiej mary­narki. Wokół każ­dej z nich zbu­do­wano: baraki, maga­zyny amu­ni­cji i punkty dowo­dze­nia. Do tego należy dodać schrony prze­ciw­lot­ni­cze i kilka sta­no­wisk dział. Posta­wiono rów­nież budynki dla codzien­nych potrzeb mary­na­rzy, m.in. kuch­nie czy latryny²².ROZDZIAŁ II. ŚRODKOWY PACYFIK W PIERWSZYCH LATACH DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ

W wyniku usta­leń po pierw­szej woj­nie świa­to­wej Japo­nia otrzy­mała od Ligi Naro­dów man­daty nad archi­pe­la­gami: Wysp Mar­shalla, Maria­nów (oprócz Guam), Karo­li­nów i Palau. Jed­nak jesz­cze przed wybu­chem tego kon­fliktu Ame­ry­ka­nie bacz­nie śle­dzili impe­rialne zapędy Tokio, two­rząc tzw. „Plan Poma­rań­czowy” na wypa­dek wojny z Kra­jem Kwit­ną­cej Wiśni. Nowe nabytki tery­to­rialne cesar­stwa skło­niły ame­ry­kań­skich pla­ni­stów do roz­wa­żań nad przy­szłym obsza­rem walk. Jed­nak pierw­sze pół roku wojny na Pacy­fiku kom­plet­nie zmie­niło sytu­ację stra­te­giczną. Do maja 1942 roku w wyniku bły­ska­wicz­nej ofen­sywy sztan­dary ze wscho­dzący słoń­cem powie­wały nad: Hong­kon­giem, Fili­pi­nami, Sin­ga­pu­rem, Mala­jami, Holen­der­skimi Indiami Wschod­nimi i spo­rym frag­men­tem Birmy. Na obsza­rze tzw. Mórz Połu­dnio­wych Japoń­czycy zajęli część Wysp Salo­mona i Archi­pe­lag Bismarcka, gdzie w Rabaul zbu­do­wali bazę mary­narki. Ich woj­ska wylą­do­wały też w Lae i Sala­maua na pół­nocy Nowej Gwi­nei. Ponadto na Środ­ko­wym Pacy­fiku utwo­rzono bazy _Nip­pon Kaigun_ w archi­pe­la­gach: Gil­berta, Mar­shalla, Karo­li­nów i Maria­nów. Doda­jąc do tego Kuryle na pół­nocy Oce­anu Spo­koj­nego, wokół macie­rzy­stych wysp cesar­stwa został utwo­rzony „pier­ścień obronny”²³.

Ame­ry­kań­skie Kole­gium Połą­czo­nych Sze­fów Sztabu (ang. _Joint Chiefs of Staff_, dalej: JCoS)²⁴ 30 marca 1942 roku podzie­liło Pacy­fik na dwie oddzielne strefy dowo­dze­nia. Pierw­sza z nich, obej­mu­jąca: Austra­lię, Holen­der­skie Indie Wschod­nie, Nową Gwi­neę, Fili­piny, Archi­pe­lag Bismarcka, a począt­kowo także cały Archi­pe­lag Wysp Salo­mona, przy­pa­dła w udziale gen. Dougla­sowi MacAr­thu­rowi, który 18 kwiet­nia 1942 roku otrzy­mał tytuł dowódcy Obszaru Połu­dniowo-Zachod­niego Pacy­fiku (ang. _Com­man­der in Chief, South West Paci­fic Area; CinC­SWPA_). Z kolei na dowódcę Obsza­rów Pacy­fiku (ang. _Com­man­der in Chief, Paci­fic Ocean Areas_; _CinC­POA_) został wyzna­czony adm. Che­ster Nimitz, dowódca Floty Pacy­fiku. _CPOA_ podzie­lono następ­nie na trzy mniej­sze rejony. Obszary Środ­ko­wego i Pół­noc­nego Pacy­fiku pozo­sta­wały pod bez­po­śred­nią komendą Nimitza. Nato­miast za Połu­dniowy Pacy­fik odpo­wia­dał ofi­cer mary­narki pod­le­gły Nimit­zowi. Naj­bar­dziej inte­re­su­jący nas Obszar Środ­ko­wego Pacy­fiku obej­mo­wał: swym zasię­giem Hawaje, archi­pe­lagi Gil­berta i Mar­shalla, tery­to­ria man­da­towe i Japo­nię²⁵.

W czerwcu 1942 roku Japoń­czycy ponie­śli sro­motną klę­skę w bitwie o Midway. Ame­ry­ka­nie czę­ściowo odzy­skali ini­cja­tywę stra­te­giczną pomimo nie­wiel­kich suk­ce­sów wroga na Aleu­tach²⁶. W sierp­niu 1. DP Mor. wylą­do­wała na Guadal­ca­nal. Walki o „pie­kielną wyspę”, którą mari­nes i żoł­nie­rze cał­ko­wi­cie oczy­ścili z wojsk prze­ciw­nika do lutego 1943 roku, oka­zały się nie­zwy­kle wyczer­pu­jące dla japoń­skiej armii i mary­narki. W dru­giej poło­wie 1942 roku na Nowej Gwi­nei woj­ska austra­lij­skie odparły japoń­ski atak na Port Moresby i ze wspar­ciem Ame­ry­ka­nów prze­szły do ofen­sywy. Sprzy­mie­rzeni prze­jęli ini­cja­tywę, a groźba wisząca nad Austra­lią została czę­ściowo zaże­gnana.

Na kon­fe­ren­cji w Casa­blance w stycz­niu 1943 roku człon­ko­wie ame­ry­kań­sko-bry­tyj­skiego Zjed­no­czo­nego Sze­fo­stwa Szta­bów (ang. _Com­bi­ned Chiefs of Staff,_ dalej: _CCoS_) jako jeden z pod­punk­tów omó­wili przy­szłe dzia­ła­nia prze­ciwko Japo­nii. Szef sztabu Mary­narki Wojen­nej Sta­nów Zjed­no­czo­nych i Szef Ope­ra­cji Mor­skich, adm. Ernest King, uzna­wał, że jed­nym z głów­nych celów jest odbi­cie Fili­pin. Udana ofen­sywa dałaby moż­li­wość utwo­rze­nia baz dla samo­lo­tów i okrę­tów pod­wod­nych. Poten­cjalne poste­runki, z powodu bli­sko­ści linii komu­ni­ka­cyj­nych pro­wa­dzą­cych z ropo­no­śnych Holen­der­skich Indii Wschod­nich do Japo­nii, sta­no­wi­łyby zagro­że­nie dla cesar­skiej żeglugi trans­por­to­wej. Według Kinga droga ku Fili­pinom miała pro­wa­dzić poprzez Środ­kowy Pacy­fik – nazwano ją „drogą mary­narki” (ang. _Navy’s drive_). Dla­tego wcze­śniej nale­żało roz­po­cząć dzia­ła­nia mające na celu zaję­cie mniej­szych Wysp Mar­shalla, a następ­nie Truk lub Maria­nów. Jak przy­zna­wał King: _Mariany z powodu swo­jego poło­że­nia w obrę­bie japoń­skich linii komu­ni­ka­cyj­nych w tej sytu­acji są obiek­tem klu­czo­wym_²⁷.

Z Kin­giem nie zgo­dzili się wysłan­nicy gen. MacAr­thura, który nie uczest­ni­czył w kon­fe­ren­cji, gdyż w tym cza­sie dowo­dził wal­kami na Nowej Gwi­nei. Jak napi­sał S.E. Mori­son: _głę­boko wie­rzył w jedną drogę wio­dącą do Tokio, jego wła­sną_²⁸. Ta pro­wa­dziła z pół­nocy Nowej Gwi­nei ku Fili­pi­nom, swo­istej manii MacAr­thura, który wcze­śniej, będąc odpo­wie­dzialny za ich obronę, wio­sną 1942 roku otrzy­mał roz­kaz ewa­ku­acji do Austra­lii. Dowódca obszaru Połu­dniowo-Zachod­niego Pacy­fiku uwa­żał ponadto, że wszyst­kie środki powinny być skie­ro­wane do wspar­cia fawo­ry­zo­wa­nej przez niego „drogi armii” (ang. _Army’s drive_). Nie zado­wa­la­jąc ani Kinga, ani wysłan­ni­ków MacAr­thura, zde­cy­do­wano się pro­wa­dzić dzia­ła­nia na obu kie­run­kach²⁹.

Do kolej­nego spo­tka­nia _CCoS_ doszło w Waszyng­to­nie mię­dzy 12 a 25 maja 1943 roku. W cza­sie jed­nej z roz­mów King znów prze­ko­ny­wał zgro­ma­dzo­nych o koniecz­no­ści ude­rze­nia na Mariany. Jego zda­niem wyspy te były klu­czo­wym obiek­tem z powodu poło­że­nia w oko­licy linii komu­ni­ka­cyj­nych nie­przy­ja­ciela. Jed­nak Mariany znaj­do­wały się zbyt daleko od ame­ry­kań­skich pla­có­wek. Dla­tego usta­lono, że naj­pierw należy prze­pro­wa­dzić desanty w Archi­pe­lagu Mar­shalla i Truk³⁰.

W następ­nym mie­siącu King spo­tkał się z Nimit­zem. Bacząc na środki, które nie były jesz­cze wystar­cza­jące do ataku na Wyspy Mar­shalla, jako pierw­szy cel ope­ra­cji desan­to­wej na Środ­ko­wym Pacy­fiku admi­ra­ło­wie wybrali Archi­pe­lag Gil­berta. Uzna­wano, że ten jest bar­dziej podatny na ataki. Dzięki jego zdo­by­ciu samo­loty z utwo­rzo­nych na kora­lo­wych wyspach baz byłyby w sta­nie prze­pro­wa­dzać zwiad nad sąsied­nimi gru­pami wysp kon­tro­lo­wa­nych przez Japoń­czy­ków. Ponadto pozbyto by się zagro­że­nia ata­kiem na ame­ry­kań­skie Samoa i Wyspy Ellice, a także roz­po­starto by para­sol ochronny nad szla­kami żeglu­go­wymi z USA do Austra­lii i Nowej Zelan­dii. Okręty mające w przy­szło­ści sta­cjo­no­wać w Archi­pe­lagu Gil­berta zna­la­złyby się w nie­zbyt dużej odle­gło­ści od tere­nów dzia­łań na połu­dniowo-zachod­nim Pacy­fiku. Co za tym idzie, w razie koniecz­no­ści mogłyby wes­przeć MacAr­thura³¹.

W poło­wie sierp­nia 1943 roku _CCoS_ odbyło kolejne obrady. Tym razem miej­scem kon­fe­ren­cji był kana­dyj­ski Quebec. W cza­sie spo­tka­nia zaak­cep­to­wano plan zaję­cia Wysp Gil­berta jesz­cze w bie­żą­cym roku. Kolej­nym celem, tym razem na począ­tek 1944 roku, miał być Archi­pe­lag Mar­shalla. Porzu­cono nato­miast plan zdo­by­cia Rabaulu³².

Wbrew przy­pusz­cze­niom Archi­pe­lag Gil­berta oka­zał się twar­dym orze­chem do zgry­zie­nia. Cel dla 2. DP Mor., kora­lowa wysepka Betio znaj­du­jąca się w atolu Tarawa, została sil­nie ufor­ty­fi­ko­wana. _Japoń­czycy w ciągu pięt­na­stu mie­sięcy wyko­nali bar­dzo solidną pracę, przy­go­to­wu­jąc obronę Betio. Prze­kształ­cili jej pła­ski, bez­war­to­ściowy_ _w jedną solidną wysep­kową for­tecę, która, jak uwa­żali z dużym uza­sad­nie­niem, miała oka­zać się nie do zdo­by­cia –_ zapi­sał jeden z kore­spon­den­tów towa­rzy­szą­cych pie­cho­cie mor­skiej³³. Walki o wysepkę mię­dzy 20 a 23 listo­pada 1943 roku kosz­to­wały 2. DP Mor. 997 mari­nes zabi­tych i zmar­łych w wyniku obra­żeń. Rany odnio­sło kolej­nych 2233 Ame­ry­ka­nów³⁴.

Dru­gim celem w Archi­pe­lagu Gil­berta była wysepka Buta­ri­tari poło­żona w atolu Makin. Siły ude­rze­niowe prze­zna­czone do jej zaję­cia skła­dały się ze wzmoc­nio­nego 165. pp z 27. DP _US Army_. DP. Buta­ri­tari, w prze­ci­wień­stwie do Betio, bro­nił kil­ka­krot­nie mniej­szy gar­ni­zon, który nie wybu­do­wał tak licz­nych umoc­nień. Walki o wysepkę roze­grały się mię­dzy 20 a 24 listo­pada. Nie­do­świad­czeni żoł­nie­rze nie byli tak efek­tywni jak mari­nes – z zasady człon­ko­wie oddzia­łów ude­rze­nio­wych. _Buta­ri­tari, wyspa będąca celem, powinna zostać zabez­pie­czona do zmierz­chu w Dniu-D. Jaki­kol­wiek pułk pie­choty mor­skiej zro­biłby to w tym cza­sie_³⁵ _–_ żalił się gen. Hol­land M. Smith z pie­choty mor­skiej, który przy­glą­dał się dzia­ła­niom 165. pp. Mimo wszystko _US Army_ na Buta­ri­tari stra­ciła 66 zabi­tych i 185 ran­nych, liczbę nie­po­rów­ny­wal­nie mniej­szą w sto­sunku do strat mari­nes w cza­sie walki o Betio³⁶.

Na kilka dni przed tym, zanim roz­go­rzały dzia­ła­nia w Archi­pe­lagu Gil­berta, _JCoS_ zebrało się na obrady. Po raz kolejny poru­szono kwe­stie zdo­by­cia Maria­nów. Tym razem adm. King zyskał w swym pomy­śle nowego sojusz­nika, gen. Henry’ego „Hapa” Arnolda, dowódcę Sił Powietrz­nych Armii Sta­nów Zjed­no­czo­nych (ang. _U.S. Army Air Force; dalej: USAAF_). W arse­nale Ame­ry­ka­nów poja­wił się nowy bom­bo­wiec stra­te­giczny dale­kiego zasięgu, B-29 „Super­for­tress”. Przy jego uży­ciu _USAAF_ byłyby w sta­nie roz­po­cząć zma­so­wane naloty na macie­rzy­ste wyspy Kraju Kwit­ną­cej Wiśni. Potrzeba było jed­nak baz poło­żo­nych odpo­wied­nio bli­sko Japo­nii. Jeden z pomy­słów mówił o utwo­rze­niu tako­wych w Chi­nach. Jed­nak woj­ska sojusz­nika, które mia­łyby bro­nić lot­nisk, nie były zbyt pewne. Zresztą podob­nie jak sytu­acja w pań­stwie, które cały czas zma­gało się z japoń­ską armią. Inny plan zakła­dał zdo­by­cie Maria­nów i wybu­do­wa­nie baz na wyspach. Te znaj­do­wa­łyby się o 400 mil bli­żej od poten­cjal­nych pla­có­wek tego typu na tere­nie Pań­stwa Środka. Zakła­dano rów­nież, że nie ma szans, aby Japoń­czycy mogli zagro­zić lot­niskom na Maria­nach. Z tych powo­dów zde­cy­do­wano, że zdo­by­cie celu pro­po­no­wa­nego od pew­nego czasu przez Kinga będzie lep­szym roz­wią­za­niem³⁷.

Do kolej­nej ame­ry­kań­sko-bry­tyj­skiej kon­fe­ren­cji doszło w grud­niu 1943 roku w Kairze. Dzięki kom­pro­mi­sowi mię­dzy _US Navy_ i _USAAF CCoS_ usta­liło wstępną datę desantu na Mariany na 1 paź­dzier­nika 1944 roku. Uznano ponadto, że ude­rze­nie na japoń­skie tery­to­ria man­da­towe dopro­wa­dzi praw­do­po­dob­nie do decy­du­ją­cego star­cia z flotą prze­ciw­nika.

Decy­zje pod­jęte na kon­fe­ren­cji skut­ko­wały uło­że­niem przez Nimitza planu ofen­sywy na kolejny rok. W doku­men­cie z 27 grud­nia dzia­ła­nia Floty Pacy­fiku miały zostać roz­ło­żone nastę­pu­jąco:

-------------------- -----------------------------------
31 stycz­nia 1944 Zdo­by­cie Kwa­ja­lein
20 marca 1944 Kavieng i atak powietrzny na Truk
20 kwiet­nia 1944 Manus
1 maja 1944 Eni­we­tok
1 lipca 1944 Mor­tlock
15 sierp­nia 1944 Truk
15 listo­pada 1944 Saipan, Tinian i Guam
-------------------- -----------------------------------

TABELA NR 1. PLAN DZIA­ŁAŃ FLOTY PACY­FIKU NA ROK 1944 WEDLE WYTYCZ­NYCH Z 27 GRUD­NIA 1943 ROKU. Źró­dło: C.W. Hof­f­man, _Saipan: The Begin­ning of the End_, Washing­ton 1950, s. 18.

Plan ten dość szybko uległ rewi­zji. Po ataku lot­nic­twa pokła­do­wego na Truk uznano, że baza nie­przy­ja­ciela nie musi zostać zdo­byta. Z tego powodu siły skon­cen­tro­wane na Środ­ko­wym Pacy­fiku mogłyby 1 sierp­nia 1944 roku lądo­wać na Palau. Wtedy inwa­zja na Mariany prze­su­nę­łaby się do przodu o dwa tygo­dnie.

Kolejne dwie alter­na­tywy dla dzia­łań w 1944 roku zostały zapre­zen­to­wane na spo­tka­niu w Pearl Har­bor pod koniec stycz­nia. Pierw­szy z pomy­słów prze­wi­dy­wał atak na Truk 15 czerwca, ude­rze­nie na Mariany 1 wrze­śnia i na Palau 15 listo­pada. Drugi mówił o zanie­cha­niu zdo­by­wa­nia Truk i lądo­wa­niu na Maria­nach 15 czerwca, a póź­niej na Palau 10 paź­dzier­nika³⁸.

Jed­nak czyn­ni­kiem, który wpły­nął na ter­min kolej­nych dzia­łań, było powo­dze­nie ope­ra­cji „Flin­tlock”, mają­cej na celu zaję­cie Archi­pe­lagu Mar­shalla. Ame­ry­ka­nie spo­dzie­wali się, że napo­tkają teren moc­niej obwa­ro­wany niż w przy­padku Wysp Gil­berta. _W_ _Tarawa, Japoń­czycy ufor­ty­fi­ko­wali Betio w pół­tora roku_ – pisał gen. H.M. Smith. – _Wróg był na Mar­shal­lach od 25 lat i mogli­śmy się tylko domy­ślać, co zro­bił w tym cza­sie_³⁹_._ Jed­nak te pro­gnozy roz­wiano dość szybko. Prak­tycz­nie nie­bro­niony Atol Majuro został zajęty 31 stycz­nia 1944 roku przez jeden z bata­lio­nów 27. DP oraz mari­nes z kom­pa­nii zwia­dow­czej V Kor­pusu Amfi­bij­nego. Tego samego dnia „skó­rzane karki” zajęły skrawki lądu oka­la­jące więk­sze wyspy Roi i Namur w pół­noc­nej czę­ści atolu Kwa­ja­lein. Kano­nie­rzy z 14. pp mor. ulo­ko­wani na wspo­mnia­nych małych wysep­kach mieli ostrze­li­wać te dwa główne cele desantu 4. DP Mor. Arty­le­ria naziemna, działa okrę­tów oraz bom­bar­do­wa­nia lot­ni­cze oka­zały się bar­dzo sku­teczne. Według wspo­mnień gen. Smi­tha jeden z ofi­ce­rów pie­choty mor­skiej miał wyli­czyć, że na każ­dego Japoń­czyka bro­nią­cego Kwa­ja­lein przy­pa­dały pra­wie dwie tony mate­ria­łów wybu­cho­wych. Inny spa­ra­fra­zo­wał słowa Win­stona Chur­chilla, mówiąc: _Ni­gdy w histo­rii wojen tak wielu nie wystrze­liło tak wiele w tak nie­licz­nych_⁴⁰_._

Mari­nes z 23. pp mor. desan­to­wali się 1 lutego na Roi, a ci słu­żący w 24. pp mor. na Namur. Pierw­sza z wysp została zajęta jesz­cze tego samego dnia. Druga wpa­dła w ręce Ame­ry­ka­nów naza­jutrz. Podob­nie rzecz miała się z połu­dniową czę­ścią atolu Kwa­ja­lein. Ostat­niego dnia stycz­nia 1944 roku zajęto jego mniej­sze wysepki, gdzie roz­sta­wiono arty­le­rię, jak w przy­padku Roi i Namur. Następ­nie 1 lutego na Kwa­ja­lein wylą­do­wali żoł­nie­rze 7. DP. Główna wyspa atolu została uznana za zajętą po czte­rech dniach. Walki o oko­liczne skrawki lądu trwały jesz­cze do 5 lutego. Następ­nie cały atol zna­lazł się pod ame­ry­kań­ską kon­trolą. Japoń­skie straty wyli­czono na 3563 zabi­tych w pół­noc­nej czę­ści Kwa­ja­lein oraz 4823 w połu­dnio­wej. 4. DP Mor. utra­ciła 313 pole­głych i 502 ran­nych. Dla 7. DP te liczby wynio­sły odpo­wied­nio: 173 i 793⁴¹.

Jesz­cze zanim zakoń­czyła się ope­ra­cja „Flin­tlock”, dowo­dzący nią ofi­ce­ro­wie zaczęli poważ­nie roz­pa­try­wać szyb­kie zdo­by­cie atolu Eni­we­tok, także poło­żo­nego w Archi­pe­lagu Mar­shalla i znaj­du­ją­cego się na pół­nocny zachód od Kwa­ja­lein. Do tych roz­wa­żań skło­niły ich dane zebrane przez pilo­tów mary­narki, doku­menty zna­le­zione na świeżo zaję­tych wyspach i nie­wiel­kie straty zadane przez Japoń­czy­ków siłom desan­to­wym. Należy zazna­czyć, że w zana­drzu Ame­ry­ka­nie wciąż posia­dali ok. 8000 świe­żych wojsk z 22. pp mor. oraz 106. pp, któ­rym final­nie w udziale miało przy­paść lądo­wa­nie na Eni­we­tok. Plan dzia­łań został zatwier­dzony przez adm. Nimitza, a ude­rze­nie miało się roz­po­cząć 17 lutego⁴².

Zanim jed­nak prze­pro­wa­dzono desant na Eni­we­tok, celem zespołu ame­ry­kań­skich lot­ni­skow­ców stała się główna baza _Nip­pon Kaigun_ w Truk. Tak zwany „Gibral­tar Pacy­fiku” był miej­scem sta­cjo­no­wa­nia spo­rych sił powietrz­nych i kotwi­co­wi­skiem japoń­skiej floty w cza­sie walk o Wyspy Salo­mona i na Nowej Gwi­nei. Aby unik­nąć nie­przy­ja­ciel­skiego kontr­ataku przy zdo­by­wa­niu Eni­we­tok, zde­cy­do­wano się zneu­tra­li­zo­wać to zagro­że­nie. Atak na japoń­ską bazę nastą­pił 17 lutego. W cza­sie rajdu lot­ni­skow­ców zato­piono dwa lek­kie krą­żow­niki, cztery nisz­czy­ciele i trzy­dzie­ści frach­tow­ców. Piloci _US Navy_ znisz­czyli na ziemi i w powie­trzu 170 samo­lo­tów. Truk nie odzy­skała już swo­jego zna­cze­nia⁴³.

Tego samego dnia siły desan­towe roz­po­częły ope­ra­cję „Catch­pole”, mającą na celu zaję­cie atolu Eni­we­tok. W pierw­szym ude­rze­niu 18 lutego mari­nes z 22. pp mor. wylą­do­wali na wyspie Engebi, zdo­by­wa­jąc ją w ciągu kilku godzin. Następ­nego dnia 106. pp prze­pro­wa­dził desant na Eni­we­tok, którą przy wspar­ciu jed­nego z bata­lio­nów 22. pp mor. zajęto do 21 lutego. Kolej­nego dnia wszyst­kie trzy bata­liony z tego pułku opa­no­wały Parry. W sumie w cza­sie ope­ra­cji „Catch­pole” straty pie­choty mor­skiej wynio­sły 254 zabi­tych i 555 ran­nych. Armijny 106. pp utra­cił 94 pole­głych i 311 ran­nych. Spo­śród japoń­skich obroń­ców atolu jedy­nie 66 dostało się do nie­woli⁴⁴.

Jak już wspo­mniano, szyb­kie zaję­cie wysp w Archi­pe­lagu Mar­shalla miało nie­ba­ga­telny wpływ na tempo dal­szych dzia­łań. W jed­nym z rapor­tów zapi­sano: _Wcze­sne zakoń­cze­nie tej ope­ra­cji spo­wo­do­wało przy­spie­sze­nie pla­nów okre­ślo­nych w kon­cep­cjach CinC­Poa dla ope­ra­cji na Środ­ko­wym Pacy­fiku o około 90 dni_⁴⁵. Z kolei dzięki neu­tra­li­za­cji bazy _Nip­pon Kaigun_ w Truk Ame­ry­ka­nie zanie­chali pomy­słu zdo­by­wa­nia jej. Co cie­kawe, do porzu­co­nej ope­ra­cji chciano skie­ro­wać aż trzy dywi­zje _US Mari­nes_ i dwie nale­żące do _US Army_⁴⁶.

Plan na następne dzia­ła­nia został okre­ślony dyrek­tywą z 12 marca 1944 roku wydaną przez _JCoS_. Doku­ment tra­fił zarówno do MacAr­thura, jak i do Nimitza. Sta­no­wił on kom­pro­mis pomię­dzy dowód­cami obu obsza­rów, któ­rych dzie­liły odmienne kon­cep­cje co do „drogi pro­wa­dzą­cej do Tokio”.

Siły pod­le­głe pierw­szemu z nich miały moż­li­wie szybko zająć Manus na Wyspach Admi­ra­li­cji, gdzie zamie­rzano zbu­do­wać bazę lot­ni­czą i mor­ską. Następ­nie 15 kwiet­nia pod­ko­mendni MacAr­thura mieli zaata­ko­wać i zdo­być Hol­lan­dię w holen­der­skiej czę­ści Nowej Gwi­nei. Zanie­chano nato­miast desantu na Kavieng w Nowej Irlan­dii. W dyrek­ty­wie prze­wi­dy­wano, że rejon Kavieng_–_Rabaul powi­nien zostać odcięty od szla­ków pro­wa­dzą­cych do Japo­nii, a do tego zada­nia nale­żało skie­ro­wać moż­li­wie naj­mniej­sze siły. Wresz­cie na drugą część roku wyzna­czono ofen­sywę ku upra­gnio­nemu celowi MacAr­thura – Fili­pi­nom⁴⁷.

_JCoS_ naka­zy­wało rów­nież roz­po­cząć ofen­sywę na Środ­ko­wym Pacy­fiku Nimit­zowi. Pod­le­głe mu oddziały miały prze­jąć kon­trolę nad obsza­rem Mariany_–_Karo­liny_–_Palau. Jak napi­sano wcze­śniej, porzu­cono plan zdo­by­cia Truk. Lot­ni­skowce zaata­ko­wały ponow­nie ten atol 29 i 30 kwiet­nia. Wcze­śniej stał się on celem dla lot­nic­twa bazo­wego. Desant na Palau zapla­no­wano na 15 wrze­śnia. Jed­nak naj­bar­dziej istotne dla tej książki wytyczne uwzględ­nione w dyrek­ty­wie doty­czyły Maria­nów. Siły pod­le­głe Nimit­zowi zostały zobo­wią­zane do zaję­cia połu­dnio­wych wysp archi­pe­lagu, poczy­na­jąc od 15 czerwca. Zna­czyło to, że w ciągu trzech mie­sięcy nale­żało przy­go­to­wać naj­więk­szą ope­ra­cję desan­tową, jaką do tej pory widziały wody Oce­anu Spo­koj­nego. Już wkrótce otrzy­mała ona kryp­to­nim „Fora­ger”, a na cele lądo­wa­nia wyzna­czono kolejno: Saipan, Guam i Tinian⁴⁸.Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

1. Jest to ter­min zaczerp­nięty z ame­ry­kań­skich źró­deł i opra­co­wań i nie odnosi się do japoń­skiego nazew­nic­twa.

2. Wyspy takie jak Guadal­ca­nal czy Bouga­inville są oczy­wi­ście wie­lo­krot­nie roz­le­glej­sze niż Saipan, mający powierzch­nię 119 km2, jed­nak zaję­cie ich całego obszaru ni­gdy nie było celem alian­tów.

3. R. W. Jonh­ston, _Fol­low Me! The Story of the Second Marine Divi­sion in World War II_, New York 1949, s. 175.

4. G. Rot­t­man, _Saipan i Tinian 1944. Ude­rze­nie na Mariany_, Poznań 2010.

5. S.E. Mori­son, _Nowa Gwi­nea i Mariany, marzec 1944 – sier­pień 1944_, tłum. M. Perzyń­ski, Gdańsk 2021.

6. G. Jeziorny, _Morze Fili­piń­skie 1944_, War­szawa 2024.

7. H.J. Gold­berg, _D-Day in the Paci­fic. The Bat­tle of Saipan_, Blo­oming­ton & India­na­po­lis 2007.

8. C.W. Hof­f­man, _Saipan: The Begin­ning of the End_, Washing­ton 1950.

9. P.A. Crowl, _Cam­pa­ign in the Maria­nas_, Washing­ton 1993.

10. Mili­tary Intel­li­gence Service Lan­gu­age School, Saipan Gar­ri­son Plan for the 1st Expe­di­tio­nary Force: trans­la­tion of Japa­nese mili­tary docu­ment Daii­chi Haken­tai “Saipan” To Shubi Keikaku Daii­chi Haken­tai _–_ 19 May 1944, 02.1945.

11. NARA: Serial 6922005, Trans­la­tion of the Diary of Japa­nese Servi­ce­man Taroa Kawa­gu­chi Deta­iling Com­bat Acti­vity on Saipan.

12. H.T. Cook, T.F. Cook, _Japan at War. An Oral History_, New York_–_Lon­don 1992.

13. D. Colt Den­feld, _Hold the Maria­nas. The Japa­nese Defense of the Islands_, Ship­pens­burg 1997, s. 1.

14. C.W. Hof­f­man, _Saipan: The Begin­ning of the End_, Washing­ton 1950, s. 3_–_7; H.J. Gold­berg, _D-Day in the Paci­fic. The Bat­tle of Saipan_, Blo­oming­ton & India­na­po­lis 2007, s. 30.

15. D. Colt Den­feld, dz. cyt., s. 1_–_3.

16. A. Astroth, _Mass Suici­des on Saipan and Tinian, 1944. An Exa­mi­na­tion of the Civi­lian Deaths in Histo­ri­cal Con­text_, Jef­fer­son 2019, s. 22.

17. C.W. Hof­f­man, dz. cyt., s. 2.

18. A. Astroth, dz. cyt., s. 26_–_28, 32.

19. D. Colt Den­feld, dz. cyt., s. 4_–_5; A. Astroth, dz. cyt., s. 5.

20. Cyt. za: S. Soder, J. McKin­non, _It Rained Fire. Oral Histo­ries from the Bat­tle of Saipan_, Gre­enville 2019, s. 2.

21. D. Colt Den­feld, dz. cyt., s. 5.

22. P.A. Crowl, _Cam­pa­ign in the Maria­nas_, Washing­ton 1993, s. 54.

23. P.A. Crowl, dz. cyt., s. 53.

24. W Kole­gium Połą­czo­nych Sze­fów Sztabu zasia­dali zwierzch­nicy Armii Sta­nów Zjed­no­czo­nych (gen. Geo­rge C. Mar­shall), Mary­narki Sta­nów Zjed­no­czo­nych (adm. Ernest J. King), Sił Powietrz­nych Armii Sta­nów Zjed­no­czo­nych (gen. Henry H. Arnold) oraz Szef Sztabu Pre­zy­denta (adm. Wil­liam D. Leahy).

25. L. Mor­ton, _The War in the Paci­fic. Stra­tegy and Co mmand: The First Two Years_, Washing­ton 2000, s. 249.

26. Patrz: M.A. Pieg­zik, _Aleuty 1942–1943_, War­szawa 2022.

27. P.A. Crowl, dz. cyt., s. 6_–_7.

28. S .E. Mori­son, _Nowa Gwi­nea i Mariany, marzec 1944 – sier­pień 1944_, tłum. M. Perzyń­ski, Gdańsk 2021, s. 13.

29. H.J. Gold­berg, dz. cyt., s. 12.

30. Com­bi­ned Chiefs of Staff Minu­tes, 21.05.1943, 10:30, .

31. H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, _Cen­tral Paci­fic Drive. History of U.S. Marine Corps Ope­ra­tions in World War II, Vol. III_, Washing­ton 1966, s. 12_–_13.

32. C.W. Hof­f­man, _Saipan…_, s. 15.

33. Cyt. za: D.L. Mil­ler, _D-Days in the Paci­fic_, New York 2005, s. 105.

34. H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, dz. cyt., s. 636.

35. H.M. Smith, P. Finch, dz. cyt., s. 117.

36. H.A. Gailey, “_How­lin’ Mad” vs. The Army. Con­flict in Com­mand: Saipan 1944_, New York 1986, s. 86.

37. H.J. Gold­berg, dz. cyt., s. 17_–_18.

38. C.W. Hof­f­man, _Saipan_…, s. 18_–_19.

39. H.M. Smith, P. Finch, dz. cyt., s. 133.

40. Tamże, s. 135.

41. E.P. Hoyt, _To the Maria­nas: War in the Cen­tral Paci­fic: 1944,_ New York 1980, s. 26_–_59; H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, dz. cyt., s. 161_–_180.

42. H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, dz. cyt., s. 182.

43. G. Jeziorny, _Morze Fili­piń­skie 1944,_ War­szawa 2024, s. 59_–_65.

44. E.P. Hoyt, _To the Maria­nas_…, s. 61_–_80; H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, dz. cyt., s. 196_–_219.

45. HQ NTLF, OP, s. 2.

46. H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, dz. cyt., s. 196_–_216.

47. P.A. Crowl, dz. cyt., s. 19.

48. Tamże, s. 19–20; G. Jeziorny, dz. cyt., s. 77_–_80.

49. Cyt. za: H.I. Shaw, Jr., B.C. Nalty, E.T. Turn­bladh, dz. cyt., s. 239; H.J. Gold­berg, dz. cyt., s. 39.

50. C.W. Hof­f­man, dz. cyt, s. 22_–_23.

51. HQ NTLF, OP_,_ s. 2_–_3.

52. H.A. Gailey, dz. cyt., s. 35.

53. H.M. Smith, P. Finch, dz. cyt., s. 105.

54. Tamże, s. 36–43.

55. Cyt. za: H.A. Gailey, dz. cyt., s. 42.

56. H.M. Smith, P. Finch, dz. cyt., s. 145.

57. R.H. Elrod, _We were Going to Win, or Die There. With the Mari­nes at Guadal­ca­nal, Tarawa, and Saipan,_ Den­ton 2017, s. 190.

58. 2nd Mar Div, OP, Sec I, s. 1.

59. R.H. Elrod, dz. cyt., s. 191.

60. G.A. Meehl, _One Marine’s War. A Com­bat Inter­pre­ter’s Quest for Huma­nity in the Paci­fic_, Anna­po­lis 2012, s. 142.

61. 2nd Mar Div, OP, Sec I_,_ s. 1.

62. Cyt. za: O.E. Gil­bert, _Marine Tank Bat­tles in the Paci­fic_, Cam­bridge 2001, s. 141.

63. Cyt. za: H. Berry, _Sem­per Fi, Mac. Living Memo­ries of the U.S. Mari­nes in World War II_, New York 1982, s. 224.

64. Cyt. za: tamże, s. 206.

65. 4th Mar Div, OP…, s. 6_–_7.

66. G.L. Rot­t­man, _U.S. Marine Corps World War II Order of Bat­tle: Gro­und and Air Units in the Paci­fic War, 1939–_1945, West­port & Lon­don 2002, s. 123_–_124.

67. Cyt. za: O.E. Gil­bert, dz. cyt., s. 142.

68. _The Orga­ni­za­tion of Marine Infan­try Regi­ment (Table of Orga­ni­za­tion Appro­ved 27 March 1944)_, Quan­tico 1944, s. 26.

69. R.H. Elrod, dz. cyt., s. 195.

70. _The Orga­ni­za­tion of Marine Infan­try Regi­ment…_, s. 41; G.L. Rot­t­man, dz. cyt., s. 124 _–_125.

71. _The Orga­ni­za­tion of Marine Infan­try Regi­ment…_, s. 6_–_9.

72. Tamże, s. 1_–_5.

73. 27th Inf Div, _Bat­tle for Saipan_, _17 June to 6 August 1944_, s. 1_–_2.

74. Cyt. za: F.A. O’Brien, _Bat­tling for Saipan_, New York 2003, s. 63.

75. R.H. Elrod, dz. cyt., s. 193.

76. Jest to naj­praw­do­po­dob­niej nawią­za­nie do komiksu, który poja­wiał się w ofi­cjal­nym mie­sięcz­niku Kor­pusu Pie­choty Mor­skiej „The Leather­neck”. Jeden z jego boha­te­rów, przed­sta­wiony w krzy­wym zwier­cia­dle „typowy marine”, nosił wła­śnie taki pseu­do­nim.

77. Cyt. za: J. Tacho­vsky, C. Kra­ack, _40 Thie­ves on Saipan. The Elite Marine Scout-Sni­pers in One of WWII’s Blo­odiest Bat­tles_, 2020, s. 13.

78. P.A. Crowl, dz. cyt., s. 450–451.

79. XXIV Corps Artil­lery, OP, s. 1.