Sakralny Kraków. Kompletny przewodnik od A do Z - ebook

WSTĘP

NAKARM KRAKOWEM SWĄ DUSZĘ

Cracovia totius Poloniae urbs celeberrima atque amplissima..., czyli „Kraków, miasto całej Polski najsławniejsze i najświetniejsze” – napisał w 1619 r. na miedziorycie z widokiem Krakowa jego autor – szwajcarski rysownik Matthäns Merian Starszy. Zaledwie 10 lat wcześniej królewski Kraków przestał być stolicą Polski. Siedzibą króla i władz została Warszawa, ale pozostały splendor, sława i chwała Krakowa jako najpiękniejszego miasta w Polsce i jednego z najświetniejszych w całej Europie i na świecie. I tak jest aż do dziś.

Kraków szczyci się swoim rynkiem, siedzibą królów – Wawelem, zabytkowymi kamienicami, ale prawdziwą perłą w koronie tego miasta są miejsca święte. Pod względem kościołów i klasztorów, konkurować z Krakowem może bowiem jedynie sam Rzym. Kraków to również miasto niezwykłych ludzi – świętych, błogosławionych i sług Bożych, a także pracujących na chwałę Bożą artystów. Ulice tego grodu przemierzali, żyli tu lub przez jakiś czas mieszkali, modlili się i posługiwali: św. Faustyna Kowalska, św. Brat Albert, św. Maksymilian Kolbe, św. Jadwiga Królowa, św. Stanisław Kazimierczyk i wielu, wielu innych „arcymistrzów” miłości Boga i bliźniego.

Nadmienić trzeba, że królewski gród nad Wisłą był również umiłowanym miastem, urodzonego w pobliskich Wadowicach, Karola Wojtyły – św. Jana Pawła II. To właśnie w Krakowie przyszły papież pracował i studiował, pełnił posługę kapłana, duszpasterza akademickiego oraz arcypasterza. Karol Wojtyła znał i kochał każdą krakowską świątynię, „każdy kamień i każda cegła” w tym mieście była mu droga. To właśnie stąd wyruszył do Rzymu, by już tam pozostać jako następca św. Piotra. Wracał tu jednak potem podczas pielgrzymek. Często. Bardzo często.

Zapraszamy Cię zatem, drogi Czytelniku, do wyruszenia wraz z nami na wędrówkę po królewskim i „papieskim” Krakowie – po krakowskich świątyniach i miejscach kultu. I jeszcze jedna uwaga. Przewodnik ten napisaliśmy głównie z myślą o ludziach wierzących i „poszukujących”. Skoncentrowaliśmy się w nim zatem przede wszystkim na tym, co najważniejsze – na sakraliach, otoczonych czcią miejscach, relikwiach, łaskami słynących obrazach, a także na świętych związanych z Krakowem. Gorąco pragniemy bowiem, żebyś zwiedzając nasze ukochane miasto, zaspokoił przede wszystkim głód swojej duszy.

Poznaj lepiej Kraków, nakarm nim swą duszę, a jesteśmy przekonani, że żegnając ów prastary królewski gród nad Wisłą, westchniesz jak opuszczający swoją Ojczyznę św. Jan Paweł II: „Żal odjeżdżać!”. My mamy to szczęście, że nie musimy...

AutorzyKRÓLEWSKA KATEDRA NA WAWELU PW. ŚW. STANISŁAWA BM I ŚW. WACŁAWA

Położona w centrum Krakowa, na zamkowym wzgórzu, Królewska Katedra na Wawelu – najważniejszy kościół diecezji krakowskiej – to wielki symbol polskości i trwania narodu, święte miejsce dla wszystkich Polaków. To również centrum kultu patrona Polski św. Stanisława, biskupa i męczennika, oraz św. Jadwigi Królowej. Od XIV w. katedra wawelska była kościołem koronacyjnym królów polskich, miejscem pochówku władców i wielkich Polaków, z czasem stając się narodowym panteonem. Katedra na Wawelu do dziś duchowo łączy Polaków, tak jak czyniła to w czasach zaborów, okupacji i ciemnej nocy komunizmu.

SZCZYPTA HISTORII

Budowa pierwszej katedry na Wawelu rozpoczęła się prawdopodobnie niedługo po 1000 r., kiedy powstało biskupstwo krakowskie. Katedra otrzymała wezwanie czeskiego księcia św. Wacława. U schyłku XI w. rozpoczęto budowę nowego kościoła romańskiego (pozostałością po nim jest m.in. krypta św. Leonarda). Obecna katedra w formie trójnawowej gotyckiej bazyliki jest trzecią z kolei. Wybudowano ją w XIV w., kiedy władcą Polski był król Kazimierz Wielki. W XVII w. świątynię i katedralny skarbiec splądrowali Szwedzi, a w czasie drugiej wojny światowej swoje porządki wprowadzali tu Niemcy. Katedra przetrwała jednak trudne czasy i powróciła do świetności. Dziś jej patronem jest nie tylko św. Wacław, ale także polski biskup i męczennik, św. Stanisław. W sylwecie katedry dominują trzy wieże: najwyższa – Zegarowa oraz dwie niższe – Zygmuntowska i Wikaryjska (Srebrnych Dzwonów).

O PATRONACH

Święty Stanisław, biskup i męczennik (patrz: SKAŁKA – LUDZIE BOGA).

Święty Wacław

Wacław i jego młodszy brat Bolesław żyli w X w. w Czechach i byli synami panującego w tym kraju Wratysława I z dynastii Przemyślidów oraz Drahomiry – córki księcia połabskich Hawelan, która wprawdzie także przyjęła chrześcijaństwo, ale wciąż potajemnie sympatyzowała z poganami. Po śmierci Wratysława wychowaniem 13-letniego Wacława zajęła się jego bardzo pobożna babka Ludmiła (uznana po śmierci za świętą), 7-letni Bolesław pozostał natomiast pod pieczą matki. Wacław nauczył się łaciny i greki oraz zgłębił prawdy wiary chrześcijańskiej; był bardzo pobożnym człowiekiem, doskonałym naśladowcą Chrystusa, dzielnym rycerzem i dobrym władcą. Bolesław wzrastał w atmosferze nacechowanej pogaństwem.

Po śmierci męża Drahomira przez krótki czas rządziła krajem. Skłaniająca się ku kultom pogańskim regentka burzyła kościoły i wyganiała z kraju katolickich księży, zleciła zamordowanie Ludmiły. Sytuacja wróciła do normy, kiedy władzę objął 18-letni Wacław (924 lub 925 r.). Nie spodobało się to jego wrogom – sympatyzującym z pogaństwem możnowładcom, którzy skupili się wokół jego młodszego brata. Bolesław zaprosił Wacława na niedzielę 27 września, na uroczystą Mszę św. ku czci świętych Kosmy i Damiana – patronów kościoła w Bolesławcu (dziś Stara Boleslav). Kiedy młody książę przybył na dwór swojego brata, został zamordowany.

Krew Wacława stała się „zasiewem chrześcijaństwa” w Czechach, a on sam tuż po śmierci uznany został za świętego męczennika. Chrześcijaństwo w Czechach wygrało walkę z pogaństwem, a szczątki króla przeniesione zostały do wybudowanego przez niego samego kościoła (obecnie katedry) św. Wita na praskim Hradzie. Wacław został głównym patronem Czech i pierwszym świętym Słowianinem.

WĘDRUJĄC PO ŚWIĄTYNI

Wchodząc do katedry, spójrzmy najpierw na drzwi. Są darem Kazimierza Wielkiego. Zdobi je jego monogram. To właśnie za panowania tego króla obecna katedra została wybudowana i konsekrowana. Nad wejściem wiszą kości prehistorycznych zwierząt: czaszka nosorożca, fragment szczęki walenia i mamuta. Legenda głosi, że kiedy spadną, nastąpi... koniec świata.

Na środku nawy głównej, w centrum świątyni, wznosi się ołtarz – konfesja św. Stanisława (patrz: ŁASKAMI SŁYNĄCE). Za konfesją znajduje się prezbiterium. Po bokach widzimy stalle, ponad którymi wiszą gobeliny. Na sklepieniu możemy dostrzec średniowieczne kamienne zworniki z wyobrażeniami Chrystusa adorowanego przez anioły oraz św. Stanisława i św. Wacława. Na końcu prezbiterium znajduje się ołtarz główny, w którym umieszczono obraz Chrystusa Ukrzyżowanego. Na służkach filarów ustawiono posążki świętych ojców Kościoła: Hieronima, Ambrożego, Grzegorza i Augustyna.

Podążając zgodnie z ustalonym porządkiem zwiedzania, odwiedzimy następujące kaplice (opisując je, skupimy się głównie na znajdujących się w nich sakraliach):

Kaplica pw. św Tomasza Apostoła i Matki Bożej Śnieżnej (zwana też kaplicą bp. Samuela Maciejowskiego) powstała w drugiej połowie XIV w., a przebudował ją w XVI w. bp Maciejowski, wybitny polski humanista i sekretarz króla Zygmunta Starego. W późnobarokowym ołtarzu wykonanym z czarnego marmuru znajduje się, pochodzący z początku XVII w., słynący łaskami obraz Matki Bożej Śnieżnej. W kaplicy umieszczono również wykonany z piaskowca i czerwonego marmuru grobowiec biskupa Maciejowskiego. W kopule można podziwiać malarskie sceny z życia Maryi oraz legendy związane z wizerunkiem Matki Bożej Śnieżnej. Kaplicę zamyka brązowa krata z aniołami oraz postacią Matki Bożej z Dzieciątkiem na tle Wawelu.

Kaplica Lipskich pw. św. Macieja i św. Mateusza to jedna z najpiękniejszych kaplic grobowych w katedrze. W jej centrum znajduje się ołtarz z obrazem św. Mateusza. Po lewej stronie od wejścia można zobaczyć wykonany z czarnego marmuru i alabastru pomnik nagrobny bp. Andrzeja Lipskiego, kanclerza koronnego. Na wschodniej ścianie ustawiono nagrobek ks. kard. Jana Aleksandra Lipskiego. Warto również zwrócić uwagę na znajdujące się w kopule bogate stiuki. Element zdobniczy stanowi apsyda z ukrytymi po bokach oknami. Wejście do kaplicy zamknięte jest żelazną kratą, na której umieszczono orły trzymające grabie – herbowe godło Lipskich.

Kaplica Skotnickich pw. św. Wawrzyńca

W późnobarokowym ołtarzu, pochodzącym z drugiej połowy XVIII w., podziwiać można obraz przedstawiający pokłon pasterzy, a w zwieńczeniu mały wizerunek św. Piotra Apostoła.

Kaplica bp. Andrzeja Zebrzydowskiego pw. św. Kosmy i Damiana

Przy jej ścianie wschodniej, w renesansowym ołtarzu umieszczono figurę Serca Pana Jezusa. Po lewej stronie od wejścia znajduje się natomiast wspaniały pomnik z piaskowca i marmuru bp. Andrzeja Zebrzydowskiego (zm. 1560 r.), humanisty, admiratora twórczości Erazma z Rotterdamu.

Pomnik Władysława Łokietka (zm. 1333 r.) jest przykładem grobowca-tumby. Wykonany z białego piaskowca pomnik przedstawia króla w stroju koronacyjnym. Po bokach zobaczyć można ludzi płaczących po stracie władcy: kobiety i mężczyzn z różnych stanów.

Krzyż św. Jadwigi (patrz: ŁASKAMI SŁYNĄCE)

Kaplica pw. św. Katarzyny (kaplica bp. Piotra Gamrata, Jerzego Grochowskiego)

W ołtarzu znajduje się ­obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Katarzyny. Z polecenia królowej Bony wykonano tu nagrobek Piotra Gamrata, biskupa krakowskiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego. W niszy kaplicy podziwiać można sarkofag z leżącą figurą zmarłego oraz płaskorzeźbiony wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem w otoczeniu św. Stanisława i św. Wojciecha. Na jego szczycie usytuowano figury św. Katarzyny, św. Piotra i św. Pawła. Kaplicę zamyka brązowa, renesansowa krata.

Kaplica pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, zwana także Mariacką bądź kaplicą Stefana Batorego, od XVI w. była połączona z Zamkiem Królewskim. Władcy przechodzili tędy do katedry. Często jednak zatrzymywali się tu na modlitwie. W kaplicy, w tabernakulum z XVII w., przechowywany jest Najświętszy Sakrament. Znajduje się w niej także pomnik nagrobny króla Stefana Batorego (zm. 1586 r.) i Elżbiety Pileckiej (zm. 1420 r.), trzeciej żony Władysława Jagiełły. Brązowa krata, zamykająca wejście do kaplicy, pochodzi z połowy XVII w.

Naprzeciw kaplicy Mariackiej warto się zatrzymać przy pomnikach królów z ich małżonkami: Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Eleonory Austriaczki oraz Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery. Naprzeciwko znajdują się trzy ołtarze: po lewej stronie św. Józefa, w środku św. Wacława, na prawo św. Jacka.

Kaplica bp. Piotra Tomickiego pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego

W ołtarzu głównym znajduje się obraz Pokłon Trzech Króli, pochodzący z pierwszej połowy XVI w., a w jego zwieńczeniu zobaczyć można płaskorzeźbę przedstawiającą Boga Ojca. Na ołtarzu umieszczono srebrną trumienkę z relikwiami bł. Wincentego Kadłubka (zm. 1223 r.), krakowskiego biskupa, polskiego kronikarza dziejów.

W kaplicy znajduje się także grobowiec bp. Piotra Tomickiego, męża stanu i dyplomaty, podkanclerzego Zygmunta I. Była ona gotowa jeszcze za życia hierarchy w XVI w. W okrągłym oknie kaplicy warto zauważyć witraż wykonany przez Tadeusza Wojciechowskiego, przedstawiający św. Tomasza. Artysta nadał świętemu swoje rysy. Ozdobą kaplicy jest krata z brązu, która oddziela wejście od nawy. Całość nakryta jest kopułą.

Kaplica pw. św. Jana Ewangelisty, zwana także kaplicą bp. Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego

W ołtarzu głównym tej kaplicy znajduje się obraz Rzeź niewiniątek, a w jego zwieńczeniu rzeźba Dzieciątka Jezus. Naprzeciw wejścia umieszczono późnobarokowy pomnik ku czci zmarłego w opinii świętości ks. bp. Jana Grota (zm. 1346 r.). W podziemiach tej kaplicy spoczywa inny wybitny hierarcha polskiego Kościoła – Jan Paweł Woronicz (zm. 1829 r.), biskup krakowski, prymas Królestwa Kongresowego.

Kaplica pw. Bożego Ciała i św. Andrzeja (kaplica Jana Olbrachta)

W ołtarzu kaplicy umieszczony został obraz Bożego Miłosierdzia (przesłonił dzieło Мęczeństwo św. Andrzeja). Na narożniku prezbiterium umieszczono brązową tablicę poświęconą kard. Zbigniewowi Oleśnickiemu (zm. 1455 r.), niezwykle zasłużonemu dla Polaków. Uratował on króla Jagiełłę w czasie bitwy pod Grunwaldem, zwalając z konia Krzyżaka, który nastawał na życie monarchy. W kaplicy tej spoczywa również król Jan Olbracht (zm. 1501 r.). Nisza, w której znajduje się jego grobowiec, to pierwsze dzieło renesansowe na ziemiach polskich.

Naprzeciw kaplicy Jana Olbrachta ujrzymy wykonany z czerwonego marmuru sarkofag króla Kazimierza Wielkiego (zm. 1370 r.). Wewnątrz tumby znajduje się grób władcy, którego doczesne szczątki odnaleziono w XIX w. i po raz drugi pochowano.

W ołtarzu kaplicy pw. św. Jana Chrzciciela (kaplica Jakuba Zadzika) znajdują się dwa obrazy. Dzieło Chrzest Chrystusa namalował w XIX w. Wojciech Korneli Stattler, który nadał św. Janowi rysy swojego przyjaciela, wielkiego polskiego wieszcza Adama Mickiewicza. Drugi obraz – w zwieńczeniu – przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem. Maryja depcze na nim głowę smoka – szatana.

W kaplicy znajduje się również marmurowy nagrobek bp. Jakuba Zadzika (zm. 1642 r.), który zasłynął z walki z innowiercami. Wejście do niej zamyka ozdobna brązowa krata z wizerunkami Chrystusa Salwatora i św. Jakuba Starszego, pochodząca z połowy XVII w. Od tego też czasu ubierano tutaj królów przed ceremonią koronacji. Warto zwrócić także uwagę na znajdujący się obok kaplicy pomnik ks. kard. Albina Dunajewskiego (zm. 1894 r.).

Kaplica pw. św. Joachima (kaplica bp. Jana Konarskiego)

W ołtarzu kaplicy umieszczono wizerunek św. Joachima. Pod oknem można zobaczyć pomnik bp. Konarskiego, przyjaciela św. Kazimierza, który zmarł na jego rękach, a w posadzce pamiątkową tablicę ku czci kard. Jana Puzyny, za czasów którego odrestaurowano katedrę wawelską. Naprzeciw kaplicy znajduje się grób królowej Anny Cylejskiej (zm. 1416 r.), wnuczki Kazimierza Wielkiego, a zarazem drugiej żony Jagiełły.

Kaplica Zygmuntowska pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny to najpiękniejsze dzieło architektury i rzeźby renesansowej w Polsce. Powstała na miejscu kaplicy ufundowanej przez króla Kazimierza Wielkiego.

Ta, która istnieje obecnie, w zamyśle króla Zygmunta I Starego miała być swoistym mauzoleum, a jej wykonanie zlecono artystom z Włoch. Wnętrze kaplicy, zbudowanej na planie kwadratu, pokrywa dekoracja rzeźbiarska z marmuru i kamienia. Obok pomnika Zygmunta umieszczono posągi św. Wacława oraz św. Floriana, a nad nimi medaliony świętych ewangelistów: Marka i Mateusza.

Ołtarz w kaplicy, wykonany w XVI w. przez artystów w Norymberdze, został ufundowany przez króla Zygmunta. Wypełnia on całą ścianę wschodnią i ma formę poliptyku. Część środkowa i awersy ruchomych skrzydeł to płaskorzeźby wykonane w srebrze, przedstawiające sceny z życia Matki Bożej. Na skrzydłach bocznych u góry zauważyć można postaci św. Stanisława i św. Wojciecha, patronów Polski. Z kolei zewnętrzne malowidła przedstawiają sceny z życia Pana Jezusa. Obok ołtarza znajdują się posągi świętych Piotra i Pawła, a nad nimi ewangelistów: św. Łukasza i św. Jana. Warto zwrócić również uwagę na umieszczone w górze medaliony z wizerunkami biblijnych królów, Dawida i Salomona. Ten ostatni posiada rysy Zygmunta Starego.

W kaplicy, która jest przepięknie ozdobiona, znajduje się grobowiec Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Warto przyjrzeć się także królewskim stallom. Kaplicę oddziela od nawy brązowa krata.

Naprzeciw kaplicy Zygmuntowskiej znajduje się marmurowy sarkofag królowej Jadwigi (zm. 1399 r.), piękne i pełne dostojeństwa dzieło dłuta żyjącego na przełomie XIX i XX w. rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego.

Kaplica dynastii Wazów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

W drewnianym ołtarzu kaplicy umieszczono obraz ukazujący Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, a w kopule podziwiać można malarskie sceny z życia Matki Bożej. Kaplicę wybudowano na wzór kaplicy Zygmuntowskiej i tak wygląda na zewnątrz. To właśnie w niej pierwotnie złożono ciało św. Stanisława, biskupa i męczennika. Na środek katedry doczesne szczątki świętego zostały przeniesione dopiero po jego kanonizacji, która miała miejsce w 1253 r. Nad wejściem do kaplicy umieszczono trumienkę z kośćmi otaczanego kultem Jana Prandoty (zm. 1266 r.), biskupa krakowskiego, fundatora kaplicy Świętych Piotra i Pawła.

Na ścianach kaplicy znajdują się epitafia wszystkich męskich potomków polskiej linii Wazów. Zresztą kaplica ta była niejako mauzoleum rodu. Prowadzi do niej barokowy portal, w którym osadzono kratę z brązu.

Kaplica pw. św. Szczepana (kaplica Szafrańców, zwana też kaplicą Doktorów) znajduje się w przyziemiu wieży Srebrnych Dzwonów. W jej ołtarzu umieszczono obrazy: Wizja św. Jana Kantego oraz Święty Karol Boromeusz. Polichromia w tej kaplicy jest dziełem Józefa Mehoffera. Witraż w oknie przedstawia Matkę Bożą Ostrobramską. Można w niej zobaczyć wiele nagrobków krakowskich uczonych i profesorów. Przez długi czas opiekę nad nią sprawowała bowiem Akademia Krakowska (obecnie Uniwersytet Jagielloński).

Kaplica pw. Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny (kaplica Potockich)

Naprzeciw wejścia do niej znajduje się brązowy, złocony ołtarz z obrazem Chrystus Ukrzyżowany ze św. Elżbietą Węgierską oraz św. Franciszką Rzymianką (pierwsza połowa XVII w.). Obok na postumentach stoją popiersia Artura Potockiego oraz jego matki Julii z Lubomirskich Potockiej. Drzwiczki do tabernakulum zdobi wykonana ze srebra plakieta z przedstawieniem Chrystusa w Ogrojcu. Po lewej stronie od wejścia znajduje się zabytkowy posąg Chrystusa, zdobiący pomnik nagrobny hrabiego Artura Potockiego. Z kolei przy ścianie zachodniej zobaczyć można pomnik nagrobny bp. Filipa Padniewskiego (zm. 1572 r.) z napisem epitafijnym Jana Kochanowskiego. Kaplicę, która jest swoistym mauzoleum rodu Potockich, zamyka klasycystyczna krata z początku XIX w.

Kaplica pw. św. Krzyża i Ducha Świętego, zwana Świętokrzyską

Na ścianach tej kaplicy podziwiać można malowidła przedstawiające sceny z Ewangelii. Skarbami kaplicy są: pochodzący z końca XIV w. gotycki tryptyk Matki Bożej Bolesnej oraz tryptyk Świętej Trójcy (XV w.). W rogu kaplicy umieszczono nagrobek króla Kazimierza Jagiellończyka (zm. 1492 r.) autorstwa Wita Stwosza. Na ścianie naprzeciw wejścia znajduje się pomnik bp. Kajetana Sołtyka (zm. 1788 r.). Okna zdobią witraże Józefa Mehoffera przedstawiające sceny związane z Krzyżem Świętym.

Kaplica pw. Świętej Trójcy (Królowej Zofii)

Położony przy ścianie południowej ołtarz składa się z mensy z białego marmuru, na której spoczywa rzeźba Matki Bożej. Polichromia na ścianach przedstawia wizerunki Matki Bożej Częstochowskiej, Ostrobramskiej, Berdyczowskiej i Kalwaryjskiej oraz zaślubiny królowej Zofii Holszańskiej z Władysławem Jagiełłą, a także królową jako wdowę, z synami Władysławem i Kazimierzem. Polichromię na sklepieniu, wyobrażająca wybitne postaci z historii Polski, wykonał Włodzimierz Tetmajer.

Kaplica Czartoryskich (w przyziemiu wieży Zegarowej)

W ołtarzu kaplicy znajduje się tryptyk Jana Olbrachta: w szafie środkowej – Ukrzyżowanie, a na skrzydłach sceny z życia Chrystusa (postać króla, który klęczy przy krzyżu, ma rysy Jana Olbrachta).

ŁASKAMI SŁYNĄCE

Konfesja św. Stanisława to miejsce szczególne nie tylko dla jego czcicieli, ale także dla wszystkich Polaków. Tu spoczywa bowiem ciało krakowskiego hierarchy i męczennika, zamordowanego w 1079 r. przez króla Bolesława Śmiałego podczas odprawiania Mszy św. w kościele Na Skałce. Krakowski biskup i męczennik od wieków otaczany jest tu szczególną czcią, a jego ołtarz, zajmujący w świątyni centralne miejsce, zwany jest Ołtarzem Ojczyzny.

Relikwie św. Stanisława przeniesiono na Wawel już w XI w. (lub XII w.), a po kanonizacji męczennika w 1253 r. umieszczono je w ołtarzu w środku ówczesnej katedry romańskiej, w miejscu, gdzie spoczywały już relikwie św. Floriana. Kości biskupa męczennika osobiście obmyła wtedy św. Kinga, żona księcia Bolesława Wstydliwego, i ufundowała pierwszy ozdobny relikwiarz. W XVI w. król Zygmunt I Stary ufundował nowy ołtarz, a Zygmunt III – nowy relikwiarz (który padł łupem Szwedów podczas potopu szwedzkiego w 1657 r.). Obecny relikwiarz – pokryty scenami z życia św. Stanisława – powstał w latach 1669–1671 w pracowni gdańskiego złotnika Piotra van der Rennena i należy do najwybitniejszych dzieł złotniczych w Europie.

Obecny ołtarz św. Stanisława pochodzi natomiast z XVII w. Ufundował go bp Marcin Szyszkowski jako wotum za cudowne odzyskanie zdrowia. Mauzoleum z marmuru i złoconego brązu zaprojektował nadworny architekt Wazów, Giovanni Battista Trevano. Ma kształt baldachimu kopułowego wspartego na czterech kolumnach. Według zamysłu kapituły mauzoleum miało uczcić nie tylko św. Stanisława, ale wszystkich pozostałych patronów Królestwa Polskiego. W czterech narożach w górnej części ołtarza stanęły posągi świętych: Stanisława, Wojciecha, Wacława – pierwszego patrona katedry wawelskiej, Kazimierza – syna króla Kazimierza Jagiellończyka, Jacka, Zygmunta – patrona fundatora kaplicy Zygmuntowskiej, Zygmunta I Starego, a także Ignacego Loyoli, twórcy zakonu jezuitów otaczanego szczególnym kultem przez fundatora ołtarza. Na kopule konfesji umieszczono figury czterech ewangelistów.

Na ścianach katedry, nad Ołtarzem Ojczyzny, znajdują się także obrazy przedstawiające dwóch głównych patronów Polski – św. Wojciecha i św. Stanisława.

Cudowny Krucyfiks Królowej Jadwigi

Znajdujący się w późnobarokowym marmurowym ołtarzu Pana Jezusa Ukrzyżowanego, usytuowanym obok wejścia do katedralnej zakrystii, drewniany, gotycki, łaskami słynący i otoczony licznymi wotami Czarny Krucyfiks to drugie z najważniejszych katedralnych sakraliów. W szczególny sposób związany jest ze św. Jadwigą Królową, która często się przed nim modliła. Przychodziła tu w dzień i w nocy, powierzając Zbawicielowi swoje radości i troski, i zawsze znajdowała ukojenie dla swojej duszy. Tradycja głosi, że Ukrzyżowany przemówił kiedyś do niej i – jak pisze Piotr Hiacynt Pruszcz – „rękę do niey ściągał iakoby na błogosławieństwo, gdy się modliła przed nim”. Ponoć ukrzyżowany Chrystus radził wtedy dwunastolatce, by poślubiła Jagiełłę. Właśnie w tym tak szczególnym dla niej miejscu w ozdobnym relikwiarzu spoczywają dziś doczesne szczątki świętej królowej.

GODNE UWAGI

Groby królów, hierarchów Kościoła i narodowych bohaterów

Katedra na Wawelu to największy narodowy panteon – nekropolia królów i możnowładców, kardynałów, biskupów i kanoników, ludzi zasłużonych dla Kościoła i Polski, wieszczów i bohaterów narodowych. W nawie głównej, w kaplicach, a także w dostępnych do zwiedzania kryptach spoczywa większość królów Polski, ich małżonki, członkowie królewskich rodzin. Godne uwagi są ich ozdobne – wykonane przez największych mistrzów – sarkofagi i grobowce.

Jako pierwszego pochowano w katedrze w 1333 r. króla Władysława Łokietka. Leżą tu również m.in. syn Łokietka Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk i Jan Olbracht, Stefan Batory, obrońca chrześcijańskiej Europy przed Turkami, bohater spod Wiednia Jan III Sobieski (zm. 1696 r.), Zygmunt I Stary, Zygmunt August.

Dziełami najwyższej próby są ozdobne sarkofagi, m.in. umieszczony w rogu kaplicy Świętokrzyskiej nagrobek króla Kazimierza Jagiellończyka (zm. 1492 r.) – uznawany za jedno z najwybitniejszych w Europie osiągnięć rzeźby poźnogotyckiej, którego autorem jest Wit Stwosz; znajdujący się w prezbiterium nagrobek Władysława Jagiełły (zm. 1434 r.) – jedno z największych osiągnięć gotyckiej rzeźby w Polsce z renesansowym baldachimem dłuta Jana Ciniego; renesansowy nagrobek Jana Olbrachta – w formie łuku triumfalnego, projektu Franciszka Florentczyka; nagrobek królów Zygmuntów – będący wzorem dla wielu nagrobków magnackich i szlacheckich, nagrobek Kazimierza Wielkiego (zm. 1370 r.) – jeden z cenniejszych nagrobków tumbowo-baldachimowych z XIV w. w środkowej Europie.

Spośród królów polskich w katedrze na Wawelu nie spoczywają jedynie Ludwik Węgierski, Aleksander Jagiellończyk, Henryk III Walezy, August III Sas i Stanisław August Poniatowski.

Królowi Kazimierzowi Wielkiemu – po 500 latach od śmierci – zorganizowano powtórny pochówek, a grobowiec króla Władysława III Warneńczyka jest jedynie symboliczny. Młody król zginął w bitwie pod Warną, a jego ciała nigdy nie odnaleziono.

Na Wawelu spoczywają także m.in. twórca i przywódca niepodległego państwa polskiego, marszałek Józef Piłsudski (zm. 1935 r.), ofiary katastrofy w Smoleńsku: prezydent Lech Kaczyński z małżonką, narodowi bohaterowie: książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, najwybitniejsi poeci i pisarze uznani za narodowych wieszczów: Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.

W 1993 r. sprowadzono z Wielkiej Brytanii prochy gen. Władysława Sikorskiego, który zginął w katastrofie lotniczej na Gibraltarze w 1943 r., w 2001 r. umieszczono w katedrze urnę z ziemią ze zbiorowego grobu, w którym spoczął genialny poeta Cyprian Kamil Norwid, a w 2010 r. popiersiem uczczono największego polskiego kompozytora, Fryderyka Chopina.

Warto zwrócić uwagę również na sarkofagi, grobowce i pomniki pochowanych w katedrze wybitnych ludzi Kościoła, m.in. „Księcia Niezłomnego” z czasów drugiej wojny światowej – kard. Adama Stefana Sapiehy, kard. Zbigniewa Oleśnickiego (który jako młody rycerz ocalił życie królowi w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r.), kard. Ferdynanda Jagiellończyka, biskupów – Piotra Tomickiego, Jakuba Zadzika i bardzo wielu innych hierarchów i kapłanów.

Dzwon „Zygmunt” i osiem innych

Słynne są w Polsce katedralne dzwony. W 1521 r. na wieży zwanej Zygmuntowską zawisł ufundowany przez Zygmunta I Starego ogromny dzwon nazwany jego imieniem – król polskich dzwonów i „władca polskich serc”, wielki narodowy symbol. Dzwon „Zygmunt” – odlany w Krakowie przez norymberskiego mistrza ludwisarskiego Jana Behama – posiada znamienny łaciński napis: „Bogu Najlepszemu, Największemu i Dziewicy Bogarodzicy, świętym patronom swoim, znakomity Zygmunt, król Polski, ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał wykonać Roku Zbawienia 1520”.

Dzwon zdobią plakiety z wyobrażeniami św. Zygmunta i św. Stanisława oraz herby Polski i Litwy.

„Zygmunt” ma prawie 2,5 m średnicy i 4 m całkowitej wysokości, waży ponad 12 t, a samo jego serce z pasem 365 kg. Od wieków wawelski kolos – „bijące serce Polski” – swoim pięknym dostojnym dźwiękiem o tonie uderzeniowym g (sol) towarzyszy Polakom w najważniejszych, historycznych dla narodu i Kościoła chwilach. Od wieków oznajmia najważniejsze święta kościelne, narodzenie i zmartwychwstanie Jezusa, bije w chwilach wyborów i śmierci papieży. Dzwon rozkołysuje grupa wawelskich dzwonników, a znalezienie się w jej gronie poczytywane jest za wielki zaszczyt. Na stronie internetowej katedry znajduje się szczegółowy wykaz dni i godzin, kiedy bije „Zygmunt”.

Oprócz „Zygmunta” na dwóch katedralnych dzwonnicach (wieży Zygmuntowskiej i wieży Srebrnych Dzwonów) znajduje się jeszcze osiem innych: najstarszy dzwon „Herman” (z ok. 1271 r.), odlane w XV w. – „Wacław”, „Kardynał”, „Zbyszko” i „Stanisław”, „Urban” (XIV w.), „Maciek” (XVII w.), a także ufundowany w 2014 r. przez Krakowską Kapitułę Katedralną dzwon „Jan Paweł II”.

Trzecia z katedralnych wież, zwana Zegarową, mieści mechanizm zegara i dwa gongi wybijające godziny i kwadranse.

Skarbiec, biblioteka i muzeum

W skarbcu katedry na Wawelu od wieków przechowuje się wiele najważniejszych dla narodu skarbów. Bezcenną wartość mają przedmioty związane z kultem św. Stanisława ze Szczepanowa: szczerozłoty, ozdobiony drogocennymi kamieniami relikwiarz jego czaszki (dzieło sztuki z XVI w. wykonane przez Marcina Marcińca), relikwiarz jego ręki, a także infuła wykonana prawdopodobnie z okazji uroczystości kanonizacyjnych św. Stanisława w 1253 r. (najstarsza zachowana mitra biskupia w Polsce!) i biskupi pierścień. Najstarszą pamiątką, pochodzącą z czasów pierwszej katedry, jest natomiast słynna włócznia św. Maurycego, kopia tzw. świętej włóczni, będąca darem niemieckiego cesarza Ottona III dla Bolesława Chrobrego wręczonym podczas zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 r., symbolem przynależności polskiego księcia do wielkiej rodziny chrześcijańskich władców. Z początku XII w. pochodzą wyjęte z grobu bp. Maura srebrny kielich i patena.

W katedralnych zbiorach znajduje się również kryształowo-srebrna tzw. szklanica św. Jadwigi Śląskiej. Święta miała pić z niej podczas postów, a po jej śmierci ludzie, którzy moczyli w tym kielichu swe usta, doznawali łaski uzdrowienia. W skarbcu przechowuje się także racjonał – „znak przypominający paliusz” – dar królowej Jadwigi. Zakładają go arcybiskupi krakowscy, którzy znajdują się w gronie zwierzchników kilku diecezji na świecie mających przywilej noszenia racjonału.

Jeden z najcenniejszych i najstarszych zbiorów dokumentów w Polsce posiada – założone już w XI w. – Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej. Znajduje się tu ok. 1200 dokumentów pergaminowych, wspaniałe kodeksy rękopiśmienne, pisma kronikarzy polskich, zbiory kazań, bogato iluminowane księgi liturgiczne (m.in. Graduał Olbrachta, Mszał i Ewangeliarz bp. Tomickiego z XVI w.), wiele inkunabułów i starodruków. Najcenniejsze dokumenty to: akt unii krewskiej z 1385 r., dotyczący warunków zawarcia planowanego małżeństwa między Jadwigą – królem Polski a Jagiełłą – wielkim księciem litewskim, oraz najstarsze zachowane regalium państwowe Ordo Coronandi – napisana w 1434 r. księga koronacyjna używana podczas koronacji polskich królów. W archiwum znajduje się również rękopis dramatu Karola Wojtyły Brat naszego Boga.

Skarbiec i archiwum nie są udostępnione do zwiedzania, jednak spora część pochodzących z nich skarbów, m.in. najcenniejsze pamiątki narodowe, najstarsze i najważniejsze polskie regalia oraz przedmioty związane z kultem religijnym, zobaczyć można obecnie w Muzeum Skarbca Katedralnego im. Jana Pawła II, w budynku znajdującym się naprzeciw głównego wejścia do kościoła. Zgromadzono tu także pamiątki związane ze św. Janem Pawłem II.

Berło, jabłko i sarkofag

W katedrze – oprócz Cudownego Krucyfiksu – na szczególną uwagę zasługują również inne przedmioty związane ze św. Jadwigą Królową. Na wprost wejścia do kaplicy Zygmuntowskiej natkniemy się na sarkofag świętej, w którym spoczywało niegdyś jej ciało, a w specjalnych gablotach oglądać można – wyjęte z jej grobu – drewniane królewskie berło oraz jabłko. W zbiorach katedry znajduje się jeszcze kilka innych pamiątek związanych z królową.

LUDZIE BOGA

Święty Stanisław, biskup i męczennik (patrz: SKAŁKA – LUDZIE BOGA).

Święta Jadwiga Królowa (1374–1399)

Miała zaledwie 10 lat, kiedy przybyła do Krakowa i została koronowana na króla Polski. Zmarła w wieku 25 lat. Była wielką świętą i prawdziwym mężem stanu, przedkładającym dobro naszego kraju nad własne interesy.

Przyszła na świat 18 lutego 1374 r. Jej rodzicami byli Ludwik Andegaweński, król Węgier i Polski, oraz bośniacka księżniczka Elżbieta. Choć w dzieciństwie została zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem, dla dobra Polski i chrześcijaństwa oddała swą rękę litewskiemu księciu Jagielle, który stał się jednym z najwybitniejszych polskich władców, „księciem najbardziej chrześcijańskim” i słynnym pogromcą Krzyżaków. Małżeństwo z Władysławem Jagiełłą, zawarte w 1386 r., umożliwiło chrystianizację Litwy (1386–1387), którą razem z Koroną połączono w jedno państwo. Jadwiga aktywnie uczestniczyła w życiu politycznym. Była zdecydowaną zwolenniczką rozwiązań pokojowych. Przyczyniła się do umocnienia Polski i wzrostu jej znaczenia w Europie. Rok po ślubie, wyprawiając się na czele wojska na bezprawnie zagarniętą przez Węgrów Ruś Halicką, pokojowo przywróciła na tych ziemiach polskie panowanie. Dzięki jej usilnym zabiegom papież Bonifacy IX zgodził się na utworzenie prestiżowego wydziału teologicznego w Akademii Krakowskiej. W 1399 r. na świat przyszła córeczka Jadwigi i Jagiełły. Niestety, maleńka Elżbieta Bonifacja zmarła kilka dni po urodzeniu. Tuż za nią, 17 lipca, do domu Ojca Niebieskiego podążyła jej młoda mama. Przyczyną zgonu była gorączka poporodowa. Rok po śmierci wielkiej królowej – na mocy jej testamentu – odnowiono podupadłą Akademię Krakowską, nazwaną potem na cześć królewskiej pary Uniwersytetem Jagiellońskim.

Jadwiga była nie tylko piękna i mądra, ale i głęboko religijna. Żarliwie modliła się i pokutowała. Niemal codziennie uczestniczyła we Mszy św. Studiowała Pismo Święte, znajdując szczególne upodobanie w czytaniu Księgi Psalmów. Na jej polecenie w katedrze utworzone zostało Kolegium Szesnastu Psałterzystów, dniem i nocą śpiewających Bogu hymny. Popierała misjonarzy ewangelizujących Litwę i Ruś. Obdarzała Kościół hojnymi darami. Opiekowała się szpitalami, troszczyła o biednych. Dała się poznać jako dobra, pokorna i łagodna, wsłuchująca się w ludzkie problemy, pełna miłosierdzia matka swego ludu. Jej życie, czyny, a nawet zdziałane za życia cuda (m.in. wskrzeszenie topielca) opiewają liczne przekazy historyczne i legendy.

Żegnano Jadwigę jak świętą i przez wieki zawsze ją za taką uznawano, jednak na oficjalną beatyfikację przyszło jej czekać aż 588 lat! Dziesięć lat później, 8 czerwca 1997 r., Jan Paweł II dokonał jej kanonizacji.

Święty Florian

„Papież Lucjusz III chcąc się przychylić do ciągłych próśb księcia i monarchy polskiego Kazimierza (...) postanawia dać wspomnianemu księciu i katedrze krakowskiej ciało niezwykłego męczennika św. Floriana (...). Na większą cześć zarówno świętego, jak Polaków, posłał papież kości świętego ciała księciu polskiemu Kazimierzowi i katedrze krakowskiej przez biskupa Modeny Idziego. Ten przybywszy ze świętymi szczątkami do Krakowa 27 października, został przyjęty z wielkimi honorami wśród oznak powszechnej radości i wesela przez księcia Kazimierza, biskupa krakowskiego Gedeona, wszystkie bez wyjątku stany i klasztory, które mu wyszły naprzeciw 7 mil.

Wszyscy cieszyli się, że Polakom za zmiłowaniem Bożym przybył nowy orędownik i opiekun i że katedra krakowska nabrała nowego blasku przez złożenie w niej ciała sławnego męczennika. Do niej bowiem wniesiono w tłumnej procesji ludu wymienione ciało i tam je złożono, a przez ten zaszczytny depozyt rozeszła się daleko i szeroko jej sława” – zapisał pod 1184 r. Jan Długosz. W katedrze wawelskiej do dziś spoczywa główna część Florianowych relikwii – znajdują się one w srebrnej trumnie w Ołtarzu Ojczyzny, razem z doczesnymi szczątkami św. Stanisława. W skarbcu katedry znajduje się również ufundowana prawdopodobnie przez królową Zofię, żonę Kazimierza Jagiellończyka, złota puszka na głowę świętego.

Patron strażaków i hutników był męczennikiem. Utożsamia się go z rzymskim żołnierzem Florianem, straconym za wiarę na początku IV w. w Lauriacum, dzisiejszym Lorch w Górnej Austrii. W 1436 r. Florian, wraz ze św. Wojciechem, Stanisławem i Wacławem został zaliczony do grona głównych patronów Polski. Święty czczony jest w Krakowie, również w innym szacownym kościele – bazylice, której jest patronem (patrz: BAZYLIKA ŚW. FLORIANA).

Błogosławiony Wincenty Kadłubek (ok. 1150–1223)

W katedrze na Wawelu spoczywają również doczesne szczątki bł. Wincentego Kadłubka – jednego z najwybitniejszych Polaków, biskupa diecezji krakowskiej, zwanego „wychowawcą narodu polskiego” i „ojcem polskiej historiografii”, autora słynnej Kroniki opisującej dzieje Polski.

Prawdopodobnie pochodził z rodu Lisów, a jego ojcem był możny palatyn Stefan, brat wojewody krakowskiego Mikołaja (Mikory) (według innych opinii należał do rycerskiego rodu Różyców herbu Poraj). Inteligentny i światły młodzieniec uczył się w Krakowie, Paryżu i Bolonii. Był kierownikiem katedralnej szkoły krakowskiej, notariuszem, doradcą prawnym (a może nawet kanclerzem) i jednym z kapelanów księcia Kazimierza Sprawiedliwego. W 1186 r. (?) – nie tracąc kontaktu z książęcym dworem – został prepozytem sandomierskim. Posługiwał przy tamtejszej kolegiacie (i pewnie też na zamku sandomierskim) do 1206 r. Dwa lata później został biskupem krakowskim.

Był pasterzem wzorowym, pokornym, stanowczym, aczkolwiek wyrozumiałym, a także niezwykle hojnym. Popierał reformę gregoriańską, dbał o poprawę kondycji moralnej podupadłego duchowieństwa (np. pozbawił duchownych ich żon, które pojęli mimo święceń kapłańskich; ukierunkował ich zainteresowania ze spraw politycznych na kwestie natury duchowej).

Po 10 latach pasterzowania, mając ostatecznie dość politycznych, możnowładczych i dynastycznych sporów w podzielonej na dzielnice Polsce, chcąc służyć Bogu i Polsce w inny, bardziej uduchowiony sposób, Wincenty Kadłubek uzyskał (nie bez oporu) od księcia, kapituły i samego papieża zwolnienie z pełnionej funkcji. Odział się wówczas w szaty pokutne i wyruszył pieszo, na bosaka, w liczącą ok. 80 km drogę z Krakowa do Jędrzejowa. Odszedł, pozostawiając spory majątek, splendor, honor i sławę, do cystersów, aby jako pierwszy Polak (wszyscy jędrzejowscy cystersi byli bowiem Francuzami) wejść w szeregi zakonu św. Bernarda z Clairvaux, który w czasie pasterskiej posługi wspierał i cenił nie tylko za szerzenie chrześcijaństwa na ziemiach Polski i popieranie papieskiej reformy, ale także za działalność oświatową, upowszechnianie wiedzy rolniczej, rozwijanie przemysłu itp.

W klasztorze przebywał przez pięć ostatnich lat życia, tak jak inni modląc się (miewał przy tym ponoć „mistyczne wzloty”), pracując (nie był zwolniony z codziennych posług takich jak pranie, gotowanie, sprzątanie czy mycie braciom nóg) i umartwiając się niezwykle surowymi postami. Tradycja głosi jednak, że – w przeciwieństwie do pozostałych zakonników – przyznano mu osobną celę. Być może otrzymał ją po to, żeby bez przeszkód oddawać się pracy pisarskiej. Zmarł 8 marca 1223 r. Mimo cysterskiego zwyczaju, by nie czynić rozróżnień pomiędzy mnichami, pochowano go w kościele pośród zakonnego chóru. Prawdopodobnie stało się tak na skutek opinii wielkiej świętości, jaką cieszył się za życia. Kult Wincentego Kadłubka zatwierdził w 1764 r. papież Klemens XIII.

Mistrz Wincenty pragnął, by słowo „Polak” było synonimem człowieka niepospolitej odwagi i dzielności, prawego, uczciwego, gospodarnego i gościnnego. Pisał: „Polaków ocenia się podług dzielności ducha, hartu ciała, a nie podług bogactw”. Jako wielki czciciel Najświętszej Dziewicy położył tym samym podwaliny pod maryjny fundament, na którym ukształtował się polski katolicyzm i polska państwowość. To Kadłubek również przez ożywienie kultu Stanisława, biskupa i męczennika – opisanego w Kronice Polski – i przez osobiste zabiegi przyczynił się walnie do jego kanonizacji.

Kultem wiernych cieszyli się także zmarli w opinii świętości, pochowani w katedrze, krakowscy biskupi: Jan Grot i Jan Prandota.

RELIKWIE

Oprócz doczesnych szczątków św. Stanisława, św. Jadwigi Królowej, św. Floriana i bł. Wincentego Kadłubka w katedrze i w katedralnym skarbcu znajduje się ogromna liczba innych relikwii, np. Gwóźdź Pański w szczególny sposób czczony w każdy Wielki Piątek („Królowi Władysławowi od Ursyna Kardynała darowany”) oraz fragment drzewa Krzyża Świętego.

A TO CIEKAWE

Od czasów koronacji Władysława Łokietka i jego żony Jadwigi w 1320 r. katedra wawelska była również miejscem koronacji większości królów Polski. Ostatnim koronowanym w niej władcą był August III Sas (w 1734 r.). Świątynia była również „narodową chrzcielnicą”. Sakrament chrztu św. przyjął w niej, przybyły z pogańskiej Litwy, Władysław Jagiełło i jego trzej bracia. Ochrzczony został tutaj również św. Kazimierz Królewicz.

Katedra na Wawelu to także miejsce celebrowania nie tylko kościelnych, ale także patriotycznych uroczystości. Odprawiano tu m.in. nabożeństwo dziękczynne po złożeniu Zygmuntowi I Staremu hołdu przez Albrechta Hohenzollerna (1525), uroczyste Msze św. po wygranych bitwach pod Kircholmem (1605), Beresteczkiem (1651), Wiedniem (1683).

Od wieków przy konfesji św. Stanisława dziękowano za zwycięstwa oręża polskiego i składano patriotyczne wota. Jako pierwsze przy grobie św. Stanisława umieszczono sztandary krzyżackie zdobyte w 1331 r. w bitwie pod Płowcami. Zawisły w niej także m.in. chorągwie zdobyte pod Grunwaldem w 1410 r. i pod Wiedniem w 1683 r.

Pierwszym koronowanym pielgrzymem, który przybył do grobu św. Stanisława (po jego kanonizacji), był węgierski król Stefan. Uczynił to w 1270 r.

Do kanonizacji bł. Jadwigi Królowej przyczyniło się nagłe i niespodziewane uzdrowienie z zapalenia ucha, na które latem 1950 r. zachorowała 26-letnia Anna Rostafińska-Romiszowska. Chorej groziła operacja i wielotygodniowe leczenie. Przykładała do bolącego miejsca skrawek całunu, w który zawinięte były szczątki królowej Jadwigi i po trzech dobach doznała cudu uzdrowienia.

Corocznie 8 maja podczas uroczystości ku czci św. Stanisława – w procesji z Wawelu na Skałkę – niesiony jest relikwiarz z jego czaszką. Wystawia się go także podczas największych uroczystości kościelnych.

Katedra na Wawelu była pierwszym kościołem w Polsce, w którym bł. Wincenty Kadłubek zainicjował zwyczaj palenia „eucharystycznego znicza”, wiecznej lampki płonącej przed tabernakulum. Tym wymownym gestem, czytelniej niż słowami, wskazał na godność i wielkość Eucharystii.

W 1912 r. przed Krucyfiksem św. Jadwigi Mszę św. odprawił Angelo Roncalli – kapłan z diecezji Bergamo, późniejszy papież św. Jan XXIII.

Przed wawelskim Czarnym Krzyżem modlił się o zdrowie dla przebywającej w szpitalu matki słynny polski generał Józef Haller. Wojskowy uczestniczył we Mszy św., przyjął Komunię św., złożył kwiaty u stóp ołtarza i odmówił ułożoną przez samego siebie litanię do królowej Jadwigi. Ciężki stan zdrowia kobiety uległ wtedy nagłej i niespodziewanej poprawie i po kilku zaledwie dniach hospitalizacji mogła powrócić do domu.

Posągi władców na sarkofagach zwrócone są twarzami ku wschodowi. W dawnych wiekach wierzono, że Chrystus przybędzie na sąd ostateczny właśnie od wschodu.

W katedrze – jak pisze Piotr Hiacynt Pruszcz – odprawiano niegdyś niemal sto Mszy św. dziennie! W okresie świetności w świątyni posługiwało ponad stu księży, a Msze św. były odprawiane bez przerwy. Co więcej, liturgia tutaj sprawowana oraz jej oprawa muzyczna stanowiła wzorzec do naśladowania dla innych kościołów. W katedrze dniami i nocami śpiewem chwaliły Boga różne śpiewacze kolegia: psałterzyści, nosaliści, rorantyści, angeliści; działali tu najwybitniejsi polscy muzycy.

„Jest we mnie od dziecka szczególne przywiązanie do Katedry Wawelskiej. Nie pamiętam, kiedy byłem tam pierwszy raz, ale odkąd tam zacząłem bywać, czułem się szczególnie zauroczony i osobiście związany z tą katedrą. W jakiś sposób Wawel zawiera całe dzieje Polski (...) Mam stale przed oczyma wszystkie miejsca tej świątyni z jej pomnikami. (...) Jest mi drogie to miejsce, w którym każdy kamień mówi o Polsce, o polskiej wielkości” – tak w książce Wstańcie, chodźmy! pisał o katedrze na Wawelu św. Jan Paweł II.

Karol Wojtyła bywał tu wielokrotnie jako student, kapłan i zwierzchnik krakowskiego Kościoła, wielokrotnie przybywał tu również już jako papież. Przyszedł tu m.in. w dzień wybuchu drugiej wojny światowej, by wśród huku eksplozji i wycia syren służyć do Mszy św. Jako kapłan właśnie w tutejszej krypcie św. Leonarda, w Dzień Zaduszny 1946 r., odprawił swoją Mszę św. prymicyjną. W katedrze odbył się jego ingres biskupi oraz arcybiskupi, a w 1967 r. ta sama świątynia gościła go jako kardynała. Podczas pierwszej pielgrzymki w 1979 r. św. Jan Paweł II odprawił w niej Mszę św. z okazji 900. rocznicy śmierci św. Stanisława, biskupa i męczennika, a potem gościł tu jeszcze sześć razy (ostatni raz w 2002 r.). Papież wyznał też, że najdroższym dla niego miejscem była w katedrze krypta św. Leonarda.

TYLKO TU

Katedra jest najważniejszą świątynią archidiecezji, dlatego wielu odbywającym się w niej uroczystościom przewodniczy metropolita krakowski.

Nabożeństwo ku czci św. Jadwigi Królowej: wtorki, godz. 16.00 (listopad–marzec) lub 17.00 (kwiecień–październik).

OREMUS

Msze św. w niedziele i święta:

7.00 (w języku łacińskim w kaplicy Mariackiej), 8.00 (przy relikwiach św. Jadwigi Królowej), 9.00 (w języku łacińskim przy relikwiach św. Stanisława), 10.00 (przy Ołtarzu Koronacyjnym z udziałem chóru), 11.30 (przy Ołtarzu Koronacyjnym), 16.30 (listopad–marzec) lub 17.30 (kwiecień–październik) (przy relikwiach św. Stanisława).

Msze św. w dni powszednie:

6.30, 7.00, 7.30, 16.30 (listopad–marzec) lub 17.30 (kwiecień–październik).

W SIECI

www.katedra-wawelska.pl

www.wirtualnakatedra.plOPRACOWANIE

Henryk Bejda, Małgorzata i Mieczysław Pabisowie (katedra na Wawelu).

Henryk Bejda (bazylika Mariacka – kościół Archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia NMP, bazylika pw. Świętej Trójcy – Dominikanie, bazylika pw. św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika – Paulini „Na Skałce”, bazylika Bożego Ciała, bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa – Jezuici, Kolegiata Uniwersytecka św. Anny, sanktuarium św. Kazimierza Królewicza – Franciszkanie (Reformaci), sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy – Redemptoryści, kościół św. Józefa – Bernardynki, Kościół św. Marka, Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, kościół pw. św. Bernardyna ze Sieny – sanktuarium św. Szymona z Lipnicy – Bernardyni, kościół św. Barbary – Jezuici, kościół pw. Matki Bożej Śnieżnej – Dominikanki „Na Gródku”, kościół pw. św. Tomasza Apostoła – Duchaczki, kościół pw. św. Idziego, kościół pw. Trójcy Świętej – Bonifratrzy, kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP – Karmelici Bosi, kościół św. Stanisława Kostki i św. Jana Bosko – Salezjanie, kościół rektoralny Salezjanów pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Augustyna – Norbertanki, kościół pw. Najświętszego Salwatora, kaplica pw. św. Małgorzaty (i Judyty), kaplica pw. św. Bronisławy, kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła – Benedyktyni Tynieccy, Sakralne szlakami).

Małgorzata i Mieczysław Pabisowie (sanktuarium Bożego Miłosierdzia, bazylika św. Franciszka z Asyżu – Franciszkanie, bazylika pw. Nawiedzenia NMP – sanktuarium Matki Bożej Piaskowej – Karmelici „Na Piasku”, sanktuarium Krzyża Świętego – kościół pw. Matki Bożej Wniebowziętej i św. Wacława w Krakowie-Mogile – Cystersi, bazylika św. Floriana, sanktuarium św. Jana Pawła II, sanktuarium „Ecce Homo” św. Brata Alberta – Albertyni i Albertynki, kościół pw. Zwiastowania NMP – Kapucyni, kościół pw. św. Andrzeja – Klaryski, kościół pw. św. Krzyża, kościół pw. św. Mikołaja, kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – Prezentki, kościół pw. Przemienienia Pańskiego – Pijarzy, kościół pw. św. Wojciecha, kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – Szarytki, kościół pw. św. Wincentego à Paulo - sanktuarium Pana Jezusa Milatyńskiego i Matki Bożej z Lourdes – Misjonarze, kościół pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła – Misjonarze, kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej – Augustianie i Augustianki, kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – Sercanki, kościół pw. Niepokalanego Serca Maryi – Felicjanki, kościół pw. św. Franciszka Salezego – Wizytki, kościół pw. św. Teresy i św. Jana od Krzyża – Karmelitanki Bose, kościół pw. Opieki św. Józefa – Karmelitanki Bose, kościół pw. św. Józefa, kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – sanktuarium Matki Błogosławionego Macierzyństwa – Sercanie, kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski (Arka Pana), kościół pw. Wniebowzięcia NMP – Kameduli na Srebrnej Górze, Inne kościoły i miejsca kultu w Krakowie i archidiecezji krakowskiej, Sanktuaria archidiecezji krakowskiej).