Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze - ebook

Seksualność stanowi jeden z najważniejszych komponentów ludzkiej kondycji. Wiąże się ona zarówno z naturą człowieka, jego biologią i fi zjologią, jak i z kulturą, z  ej wartościami i normami. Seksualność i związana z nią płciowość stanowią ważne determinanty ludzkiej tożsamości i istotne wyznaczniki sensu ludzkiego życia. Seks – o czym wszyscy wiemy – jest źródłem radości, ale również problemów; stanowi o sile człowieka, lecz może być również przyczyną jego słabości. Z seksualnością łączy się to, co w życiu człowieka najpiękniejsze i najbardziej cenione: miłość, szczęście, rozkosz, spełnienie, poczucie jedności, bezpieczeństwa, akceptacji i sukcesu; wreszcie – rodzicielstwo. Aktywność seksualna może się przyczynić do zachowania dobrego zdrowia fi zycznego i psychicznego. Może też jednak być przyczyną problemów w relacjach społecznych i – nie mniej ważnych – problemów z samym sobą. Seksualność zacieśnia relacje międzyludzkie, ale także potrafi je dekonstruować, a nawet niszczyć. Wiążą się z nią bowiem zarówno miłość, jak i przemoc. Seksualność wzmacnia rodziny, ale też napędza i inicjuje zjawiska negatywne moralnie, czy też mające charakter przestępczy, takie jak: prostytucja nieletnich, przemoc seksualna wobec dzieci, w tym pedofilia, handel ludźmi.

Doczekaliśmy się „polskiego Kinseya”. Trwało to długo: pierwsze opracowania Kinseya – pioniera badań nad seksualnością człowieka – pochodzą z połowy XX wieku. (…) Trzeba wyraźnie podkreślić, że publikacja ta stawia nas w absolutnej czołówce światowej nauki o seksualności współczesnego człowieka. (prof. Andrzej Jaczewski)

Autor nie tylko ukazuje szerokie spektrum danych dotyczących naszych seksualnych zachowań, potrzeb, ocen, asercji, lęków, ale także zadaje pytania, które wykraczają poza domenę seksualną, choć są z nią związane: Kim jesteśmy? Czego pragniemy? Co stanowi istotę naszych wzajemnych relacji? Prof. Zbigniew Izdebski nie daje na nie prostych odpowiedzi, bo jego książka to nie tylko kompendium wiedzy na temat seksualności naszego społeczeństwa, lecz także próba namysłu nad tym, co stanowi istotę naszych gier intymnych, tak głęboko uwikłanych w dominujący dyskurs publiczny i represyjne skłonności naszej kultury. (prof. Magdalena Środa)

Na uznanie zasługuje wszechstronność i wnikliwość opisu seksualności Polaków. (…) Niewiele jest w piśmiennictwie światowym prac tego typu i książkę Autora można uznać za znaczącą w rozwoju nauki. (prof. Zbigniew Lew-Starowicz)


O Autorze:
Prof. nadzw. dr hab. n. hum. Zbigniew Izdebski – pedagog, seksuolog, doradca rodzinny. Dziekan Wydziału Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Zielonogórskiego. Kierownik Zakładu Poradnictwa i Seksuologii UZ. Pracuje w Zakładzie Biomedycznych i Psychologicznych Podstaw Edukacji Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Kieruje Podyplomowymi Studiami Wychowania Seksualnego UW. Autor licznych polskich i międzynarodowych badań dotyczących seksualności człowieka.
Prezes Stowarzyszenia do Walki z Dziecięcą Prostytucją i Pornografią „PRO-ECPAT”, Honorowy Członek Niemieckiego Towarzystwa Wychowania Seksualnego. Członek Polskiego i Europejskiego Towarzystwa Seksuologicznego. Inicjator i gospodarz corocznych Ogólnopolskich Debat o Zdrowiu Seksualnym.
W 2010 roku jako jedyny polski naukowiec uzyskał status współpracownika Naukowego Instytutu ds. Badań nad Seksem, Płciowością i Prokreacją im. Kinseya na Uniwersytecie Indiana w USA

SPIS TREŚCI

Słowo wstępne  27
Wstęp   31
Introduction   37

Część I. Teoretyczne podstawy badania seksualności   43

Rozdział 1. Wprowadzenie do seksualności człowieka   47
1.1. Rozważania terminologiczne  48
1.2. Funkcje seksualności  51
1.3. Perspektywy ujmowania seksualności  52
1.3.1. Perspektywa historyczna i społeczna   54
1.3.2. Perspektywa biologiczna  55
1.3.3. Perspektywa ewolucyjna  58
1.3.4. Perspektywa międzykulturowa  60
1.3.5. Perspektywa psychologiczna  61
1.4. Perspektywa normatywna  64
1.5. Obyczajowość seksualna  65
1.6. Socjalizacja seksualna  67
1.7. Inteligencja seksualna  68
1.8. Perspektywy rozwoju seksuologii  71

Rozdział 2. Badania nad seksualnością  75
2.1. Metodologia badań seksualności  76
2.1.1. Proces badawczy  76
2.1.1.1. Etap przygotowań  77
2.1.1.2. Etap realizacji  80
2.1.1.3.Etap analiz  81
2.1.1.4. Etap formułowania wniosków  82
2.1.2. Strategie badawcze  82
2.1.3. Metody i techniki badawcze  85
2.1.3.1. Techniki badań ilościowych  86
2.1.3.2. Techniki badań jakościowych  90
2.1.3.3. Analiza przypadku (case study)  93
2.1.3.4. Badania zamieszczone w książce  93
2.1.4. Narzędzia badawcze  94
2.1.4.1. Narzędzia badawcze stosowane w badaniach ilościowych  94
2.1.4.2. Narzędzia badawcze stosowane w badaniach jakościowych  96
2.1.4.3. Dodatkowe narzędzia badawcze  97
2.1.5. Populacja, próba i dobór badanych   97
2.1.5.1. Charakterystyka prób w badaniach  98
2.1.5.2. Operat losowania  101
2.1.5.3. Wielkość próby w badaniu ilościowym  101
2.1.5.4. Możliwość wnioskowania o całej populacji na podstawie wyników badań ilościowych  101
2.1.6. Etyka badań  102
2.1.7. Utrudnienia w realizacji badań seksualności i aktywności seksualnej  104
2.2. Przegląd ważniejszych badań seksualności w Polsce  110

Część II. Seksualność człowieka w cyklu życia  147

Rozdział 3. Seksualność u progu dorosłości  151
3.1. Charakterystyka badanych  155
3.1.1. Charakterystyka demograficzno-społeczna  155
3.1.1.1. Płeć  155
3.1.1.2. Typ szkoły ponadgimnazjalnej  156
3.1.1.3. Sytuacja rodzinna  156
3.1.2. Relacje z rodzicami w okresie dojrzewania  159
3.1.3. Samopoczucie młodzieży  160
3.1.4. Samoocena  162
3.1.5. Wzorce osobowe  163
3.1.6. Związki  165
3.1.7. Symptomy niedostosowania społecznego  166
3.1.7.1. Problemy w szkole  167
3.1.7.2. Nieprzestrzeganie przepisów porządkowych i prawa  167
3.1.7.3. Łamanie umów i ustaleń, oraz nakazów i zakazów rodziców i opiekunów  167
3.1.7.4. Palenie papierosów  168
3.1.7.5. Picie alkoholu  169
3.1.7.6. Narkotyki  171
3.1.7.7. Kradzieże  172
3.1.7.8. Świadczenie/oferowanie płatnych usług seksualnych  172
3.2. Seksualność nastolatków  173
3.2.1. Dojrzewanie  173
3.2.1.1. Przejawy dojrzewania psychoseksualnego  173
3.2.2. Inicjacja seksualna  175
3.2.3. Aktywność seksualna nastolatków  183
3.2.3.1. Formy aktywności seksualnej  183
3.2.3.2. Doświadczenia homoseksualne  185
3.2.3.3. Metody antykoncepcyjne  189
3.2.3.4. Kontakty seksualne poza stałym partnerem seksualnym  192
3.2.3.5. Ocena własnych doświadczeń związanych z seksem w porównaniu z rówieśnikami  194
3.2.3.6. Doświadczenia związane z pornografią  195
3.3. Poglądy na tematy związane z seksualnością  200
3.3.1. Stosunek do wybranych norm obyczajowych  200
3.3.2. Stosunek do homoseksualności  203
3.3.3. Stosunek do pornografii  204
3.3.4. Stosunek do prostytucji  208
3.4. Podsumowanie  210

Rozdział 4. Seksualność ludzi dorosłych  215
4.1. Charakterystyka badanych  217
4.1.1. Związki formalne i nieformalne  217
4.1.2. Relacje z partnerem  223
4.1.3. Częstotliwość wykonywania badań profilaktycznych przez kobiety  226
4.1.4. Częstotliwość wykonywania badań profilaktycznych przez mężczyzn . 228
4.1.5. Samopoczucie psychiczne  229
4.1.6. Zadowolenie z życia seksualnego i sprawności seksualnej  230
4.2. Aktywność seksualna ludzi dorosłych  234
4.2.1. Rola seksu w życiu ludzi dorosłych  234
4.2.2. Zachowania seksualne  235
4.2.2.1. Inicjacja seksualna  235
4.2.2.2. Liczba partnerów seksualnych  236
4.2.2.3. Częstotliwość i okoliczności kontaktów seksualnych  236
4.2.2.4. Przeżywanie orgazmu  239
4.2.3. Formy aktywności seksualnej  240
4.2.4. Kontakty homoseksualne  245
4.2.4.1. Pociąg seksualny do osób tej samej płci  245
4.2.4.2. Podejmowanie kontaktów homoseksualnych  246
4.2.4.3. Orientacja seksualna  247
4.2.5. Kontakty seksualne poza stałym związkiem  248
4.2.6. Stosowanie metod antykoncepcyjnych  251
4.2.6.1. Stosowanie prezerwatyw  254
4.2.7. Obawy związane z aktywnością seksualną  258
4.2.8. Trudności związane z uprawianiem seksu  261
4.2.9. Ocena związku z partnerem/partnerką  263
4.3. Poglądy na tematy związane z seksualnością  267
4.3.1. Poglądy na temat życia seksualnego  267
4.3.2. Poglądy na temat masturbacji  277
4.3.3. Postawy wobec mniejszości seksualnych  279
4.4. Podsumowanie  282

Rozdział 5. Seksualność osób po 50 roku życia  287
5.1. Charakterystyka badanych  289
5.1.1. Związki formalne i nieformalne  289
5.1.2. Charakterystyka związków ze stałym partnerem  292
5.1.3. Zdrowie i kondycja psychofizyczna  298
5.1.4. Częstotliwość wykonywania badań profilaktycznych przez kobiety  299
5.1.5. Częstotliwość wykonywania badań profilaktycznych przez mężczyzn  302
5.1.6. Samopoczucie  303
5.1.7. Samoocena i ocena swojego życia  304
5.2. Aktywność seksualna dorosłych po 50 roku życia  306
5.2.1. Rola seksu w życiu ludzi w wieku 50 lat i więcej  306
5.2.2. Aktywność seksualna  306
5.2.3. Zmniejszenie zainteresowania seksem  311
5.2.4. Formy aktywności seksualnej  312
5.2.4.1. Masturbacja  312
5.2.4.2. Formy aktywności towarzyszące stosunkom seksualnym  314
5.2.5. Kontakty homoseksualne  315
5.2.6. Kontakty seksualne poza stałym związkiem  316
5.2.7. Stosowanie prezerwatywy  317
5.2.8. Obawy związane z aktywnością seksualną  319
5.2.9. Trudności związane z uprawianiem seksu  322
5.2.10. Ocena sprawności seksualnej u mężczyzn w zależności od wieku  326
5.2.11. Problemy kobiet związane z przekwitaniem  326
5.2.11.1. Miesiączkowanie  326
5.2.11.2. Problemy związane z życiem seksualnym  327
5.2.11.3. Charakterystyka kobiet, które stosują lub stosowały terapię opóźniającą lub łagodzącą objawy klimakterium  330
5.2.12. Ocena związku z partnerem/partnerką  332
5.2.13. Potrzeba bycia z młodszą osobą w związku  337
5.3. Poglądy na tematy związane z seksualnością  338
5.3.1. Poglądy na temat różnych aspektów życia seksualnego  338
5.3.2. Poglądy i postawy dotyczące życia intymnego ludzi dojrzałych  350
5.3.3. Przekonania dotyczące homoseksualności  365
5.4. Seks w sanatoriach  368
5.4.1. Charakterystyka osób badanych  368
5.4.2. Cele przyjazdu do sanatorium i stopień ich osiągnięcia  370
5.4.3. Relacje interpersonalne w sanatorium  371
5.4.4. Aktywność seksualna w sanatorium  374
5.5. Podsumowanie  376

Część III. Różne barwy seksualności  381

Rozdział 6. Seksualność osób o orientacji homoseksualnej  385
6.1. Seksualność mężczyzn mających seks z mężczyznami  386
6.1.1. Charakterystyka osób badanych  386
6.1.1.1. Cechy społeczno-demograficzne  386
6.1.1.2. Dojrzewanie i młodość  390
6.1.1.3. Pragnienia i wartości  393
6.1.1.4. Samoocena różnych aspektów swojego życia oraz kondycja psychofizyczna  397
6.1.1.5. Używanie substancji psychoaktywnych  399
6.1.1.6. Uprawianie sportu i dbałość o atrakcyjność fizyczną  400
6.1.1.7. Wiedza i przekonania dotyczące infekcji przenoszonych drogą płciową  402
6.1.2. Aktywność seksualna  405
6.1.2.1. Historia dojrzewania płciowego i życia seksualnego badanych  405
6.1.2.2. Tożsamość seksualna i wychodzenie z ukrycia (coming out)  410
6.1.2.3. Doświadczenia i zachowania seksualne mężczyzn mających seks z mężczyznami  415
6.1.2.4. Kontakty seksualne z kobietami  430
6.1.2.5. Trudności i problemy związane z uprawianiem seksu  432
6.1.2.6. Próba typologii wzorów zachowań seksualnych  433
6.1.2.7. Relacje z otoczeniem i doznana dyskryminacja  434
6.1.2.8. Pozaseksualne kontakty ze społecznością mężczyzn MSM  435
6.1.3. Poglądy na tematy związane z seksualnością  438
6.1.3.1. Opinie na temat zachowań seksualnych w miejscach publicznych  438
6.1.3.2. Poglądy na temat uregulowań prawnych dotyczących par jednopłciowych  439
6.1.3.3. Opinie na temat opieki zdrowotnej dla mężczyzn mających seks z mężczyznami  441
6.1.3.4. Podsumowanie  442
6.2. Seksualność kobiet homoseksualnych  442
6.2.1. Charakterystyka osób badanych  442
6.2.1.1. Wspomnienia z dzieciństwa  443
6.2.1.2. Obecne relacje z rodziną  443
6.2.1.3. Religia i wiara  444
6.2.1.4. Funkcjonowanie w pracy i przestrzeni publicznej  445
6.2.2. Uświadomienie, aktywność i doświadczenia seksualne  446
6.2.2.1. Uświadomienie seksualne  446
6.2.2.2. Kształtowanie tożsamości seksualnej  447
6.2.2.3. Wychodzenie z ukrycia  449
6.2.2.4. Aktywność seksualna  450
6.2.2.5. Bezpieczeństwo w seksie  453
6.2.3. Rola Internetu i innych mediów w życiu kobiet homoseksualnych  454
6.2.4. Społeczność kobiet homoseksualnych  456
6.3. Podsumowanie  459

Rozdział 7. Seks a Internet  465
7.1. Charakterystyka badanych internautów  467
7.1.1. Cechy społeczno-demografinzne osób badanych  467
7.2. Korzystanie z Internetu  472
7.3. Znajomości w Internecie  477
7.4. Seks w Internecie  487
7.4.1. Rozmowy o seksie  487
7.4.2. Konsekwencje seksu w Internecie  489
7.4.3. Spotkania w „realu”  490
7.4.4. Internet jako źródło wiedzy o seksie  493
7.4.5. Oglądanie materiałów erotycznych i pornograficznych w Internecie  493
7.4.6. Ukrywanie aktywności internetowej przed bliskimi  497
7.4.7. Akcesoria erotyczne kupowane przez Internet  498
7.4.8. Płatny seks w Internecie  498
7.4.9. Korzystanie z Internetu przez mężczyzn mających seks z mężczyznami  500
7.5. Podsumowanie  501

Rozdział 8. Seksualność w dobie zagrożeń pandemią HIV/AIDS  507
8.1. Wiedza na temat HIV/AIDS  508
8.1.1. Wiedza dotycząca dróg zakażenia HIV i sposobów jego uniknięcia u osób w wieku 15−49 lat  510
8.1.2. Poziom wiedzy o HIV/AIDS u osób w wieku 15−49 lat określony według zaleceń WHO/UNAIDS  512
8.1.3. Wiedza o HIV/AIDS u osób po 50. roku życia  513
8.1.4. Wiedza o HIV/AIDS u mężczyzn mających seks z mężczyznami  514
8.1.5. Wiedza o HIV/AIDS u kobiet świadczących usługi seksualne  515
8.1.6. Wiedza młodzieży i nauczycieli o HIV/AIDS  515
8.2. Testowanie w kierunku HIV/AIDS  520
8.2.1. Testowanie wśród osób w wieku 15−49 lat  523
8.2.2. Testowanie w innych grupach osób  527
8.3. Seksualność osób żyjących z HIV/AIDS   544
8.4. Postawy wobec osób żyjących z HIV/AIDS  544
8.5. Podsumowanie  549

Rozdział 9. Prostytucja dorosłych  553
9.1. Skala zjawiska prostytucji  557
9.2. Kobiety świadczące usługi seksualne i ich praca  559
9.2.1. Wyniki badań ilościowych   559
9.2.1.1. Cechy społeczno-demograficzne kobiet świadczących usługi seksualne  560
9.2.1.2. Stosunek do wykonywanej pracy w charakterze prostytutek  562
9.2.1.3. Warunki pracy kobiet zatrudnionych w sektorze usług seksualnych 564
9.2.1.4. Przymus świadczenia usług   565
9.2.1.5. Świadczenie usług seksualnych poza granicami Polski  565
9.2.1.6. Zarobki kobiet świadczących usługi seksualne  566
9.2.2. Wyniki badań jakościowych   568
9.2.2.1. Opinie kobiet oferujących płatne usługi seksualne  568
9.2.2.2. Opinie klientów korzystających z płatnych usług oferowanych przez prostytutki  570
9.2.2.3. Opinie przedstawicieli organizacji pozarządowych i policji  573
9.2.2.4. Opinie „opiekunów prostytutek”  578
9.3. Klienci usług seksualnych  581
9.3.1. Wyniki badań ilościowych   581
9.3.1.1. Liczba klientów   581
9.3.1.2. Cechy społeczno-demografi czne klientów  582
9.3.2. Wyniki badań jakościowych   585
9.3.2.1. Opinie badanych prostytutek   585
9.3.2.2. Opinie klientów kobiet świadczących usługi seksualne  585
9.3.2.3. Opinie przedstawicieli organizacji pozarządowych i policji  588
9.3.2.4. Opinie „opiekunów” prostytutek  589
9.4. Kupowanie i świadczenie usług seksualnych przez mężczyzn mających seks z mężczyznami  590
9.4.1. Kupowanie usług seksualnych   590
9.4.2. Świadczenie usług seksualnych przez MSM  591
9.5. Podsumowanie  593

Rozdział 10. Przemoc seksualna  597
10.1. Przemoc seksualna wśród młodzieży   599
10.1.1. Postawy młodzieży wobec przemocy seksualnej  599
10.1.2. Uczniowie jako ofiary przemocy  604
10.1.3. Uczniowie jako sprawcy przemocy  616
10.2 Prostytucja i pornografia dziecięca  620
10.2.1 Skala zjawiska (rozpowszechnienie prostytucji i pornograf i dziecięcej – opinie uczniów klas II szkół ponadgimnazjalnych)  621
10.2.2. Obraz zjawiska prostytucji i pornografii dziecięcej (opinie osób nieletnich świadczących usługi seksualne)  624
10.2.2.1. Charakterystyka osób badanych  625
10.2.2.2. Wiedza na temat seksualności  635
10.2.2.3. Poglądy na tematy związane z seksualnością  637
10.2.2.4. Kontakty seksualne  639
10.2.2.5. Doświadczenia przemocy seksualnej  642
10.2.2.6. Świadczenie usług seksualnych  644
10.2.2.7. Stosowanie środków antykoncepcyjnych /t4º]  654
10.2.2.8. Wykorzystanie młodych osób do pornografii i prostytucji  654
10.2.2.9. Potrzeba wsparcia   655
10.3. Przemoc seksualna wśród dorosłych   656
10.4. Podsumowanie  662

Część IV. Zamiast zakończenia 667

Rozdział 11. Obraz seksualności Polaków  671
11.1. Postawy wobec seksu osób w wieku 18–49 lat   671
11.1.1. Segment 1: purytanie  673
11.1.2. Segment 2: partnerzy  677
11.1.3. Segment 3: pasywni  680
11.1.4. Segment 4: hedoniści   684
11.1.5. Segment 5: abstynenci   689
11.2. Zadowolenie z życia seksualnego osób w wieku 18–49 lat  692
11.2.1. Zadowolenie z życia seksualnego a uznawane wartości i ocena jakości życia  692
11.2.2. Zadowolenie z życia seksualnego a związki z partnerem  695
11.2.3. Zadowolenie z życia seksualnego a formy aktywności seksualnej  696
11.3. Seksualność a związki  700
11.4. Podsumowanie  708

Rozdział 12. Edukacja seksualna  715
12.1. Edukacja seksualna dzieci i młodzieży w opiniach osób w wieku 18–49 lat)   719
12.1.1. Rozmowa z rodzicami na tematy związane z seksualnością  719
12.1.2. Źródła informacji na tematy związane z seksualnością  721
12.1.3. Opinie dotyczące potrzeby edukacji seksualnej w szkole i jej realizacja   722
12.2. Opinie uczniów szkół ponadgimnazjalnych dotyczące zajęć „wychowanie do życia w rodzinie”  725
12.2.1. Zadania i tematyka zajęć „wychowanie do życia w rodzinie”  725
12.2.2. Opinie na temat realizacji zajęć „wychowanie do życia w rodzinie” 730
12.2.3. Ocena przygotowania nauczycieli wychowania do życia w rodzinie 731
12.3. Nauczyciele wobec edukacji seksualnej (opinie nauczycieli przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie)  732
12.3.1. Poglądy nauczycieli wychowania do życia w rodzinie dotyczące seksualności człowieka  733
12.3.2. Kwalifikacje nauczycieli przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie”  736
12.3.3. Program przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie”  737
12.3.4. Realizacja zajęć wychowania do życia w rodzinie  742
12.4. Podsumowanie  749

Bibliografia   755
Spis tabel   761
Spis rysunków   769
Spis wykresów  771