-
W empik go
Skala Postaw Być i Mieć - ebook
Wydawnictwo:
Rok wydania:
2007
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Skala Postaw Być i Mieć - ebook
Problematyka określana pojęciami „być” i „mieć” jest podejmowana w różnym znaczeniu i w ramach różnych teorii, w wielu dziedzinach ludzkiego poznania. Zajmowali się nią filozofowie, teologowie, socjologowie, pedagodzy oraz psycholodzy. Kwestia ta budzi również szerokie zainteresowanie społeczne. W okresie wielu przemian ekonomicznych, kulturowych i społecznych, kryzysu moralnego i ekologicznego, dominacji życia konsumpcyjnego liczni autorzy prac naukowych odwołują się w analizie egzystencjalnej sytuacji człowieka do rozróżnienia, rozumianych opozycyjnie „być” i „mieć” (zob. np. Jan Paweł II, 1979, 1982).
Autor scharakteryzował w prezentowanej monografii narzędzie badawcze, jakim jest Skala Postaw, pod kątem teoretycznym i psychometrycznym. Adresatami podręcznika jest głównie grono psychologów, ale także inne osoby zainteresowane tym zagadnieniem. W książce znajduje się osobno zamieszczony test.
| Kategoria: | Psychologia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7308-853-5 |
| Rozmiar pliku: | 1,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
Problematyka określana pojęciami „być” i „mieć”^(\ 1) jest podejmowana w różnym znaczeniu i w ramach różnych teorii, w wielu dziedzinach ludzkiego poznania. Zajmowali się nią filozofowie (np. Marcel, 1986, 1984; Mounier, 1964; Tarnowski, 1986). Rozróżnienie „być” i mieć" jest obecne w społecznym nauczaniu Kościoła (np. Jan Paweł II, 1979, 1982) i w pracach teologów (zob. np. Aubert, 1986). Jest to także przedmiot zainteresowania socjologów i pedagogów (Dudzikowa, 1985; Mariański, 1990, 1997; Zacher, 1980) oraz psychologów (Cekiera, 1992; Chlewiński, 1991; Fromm, 1989; Grulkowski, 1995, 1996a, 1996b, 1998a, 1998b, 1999, 2000; Grulkowski, Skwierawska-Stoltmann, w druku; Kozielecki, 1987; Muller, 1987; Popielski, 1987; Simons, Dewitte, Lens, 2000; Staehelin, 1969).
Kwestia ta budzi także szerokie zainteresowanie społeczne. W okresie wielu przemian społecznych, ekonomicznych i kulturowych, kryzysu moralnego i ekologicznego, dominacji „cywilizacji konsumpcji” (Fromm, 1989) liczni autorzy odwołują się w analizie egzystencjalnej sytuacji człowieka do rozróżnienia, rozumianych opozycyjnie, „być” i „mieć” (zob. np. Jan Paweł II, 1979, 1982).
Temat ten długo nie był jednak przedmiotem badań empirycznych. Można, co prawda, wiele różnych badań socjologicznych interpretować w kategoriach „być” i „mieć” (zob. Galor, 1989; Wasilewski, 1986), ale badania te nie dotyczyły bezpośrednio tego rozróżnienia. Podobnie można przedstawiać wyniki wielu empirycznych badań psychospołecznych odnoszących się prawdopodobnie do obszarów bliskich rozróżnieniu „być” i „mieć”. Można tu wymienić badania dotyczące tożsamości pragmatycznej i pryncypialnej (zob. np. Skarżyńska, 1991), mentalności i ukrytych założeń normatywnych (zob. Koralewicz, Ziółkowski, 1991; Krężlewski, 1990; Reykowski, 1990a, 1990b; Skarżyńska, 1990; Ziółkowski, 1990).
Wśród badań ściśle psychologicznych można wskazać na badania dotyczące sformułowanej przez Melvina Lernera teorii sprawiedliwego świata (zob. np. Collins, 1974; Doliński, 1989a, 1989b; Zuckermann, Gerbasi, 1977). Szczególnie interesujące są w tym obszarze, z uwagi na bezpośrednie odwołania do rozróżnienia „być” i „mieć”, badania Piotra Olesia nad wartościowaniem (1989, zob. 2000). Wskazują one na istnienie ważnych różnic osobowościowych między osobami zorientowanymi na „być” i ludźmi ukierunkowanymi na „mieć”.
Badania dotyczące wprost rozróżnienia „być” i „mieć” pojawiły się w Polsce w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Związane jest to z opracowaniem przez Bronisława Grulkowskiego Skali Postaw Być i Mieć (SPBiM) (Grulkowski, 1995). Postawę „być” i postawę „mieć” wiązano w tych badaniach z różnymi zmiennymi: poczuciem sensu życia (Grulkowski, 1998b), potrzebami (Grulkowski, 1996a), obrazem siebie (tamże), noetycznością (tamże), wartościowaniem (Grulkowski, 1995), czasowością (Grulkowski, 1999; Waszczuk, 2000), religijnością (Bartos, 1998), obrazem świata przekazywanym w mediach i grach komputerowych (Braun-Gałkowska, Ulfik, 2000). Pojawiły się prace magisterskie, które napisano na podstawie badań przeprowadzanych za pomocą Skali Postaw Być i Mieć (zob. np. Haszczak, 1998; Plago, 1997; Waszczuk, 2000). Do rozróżnienia „być” i „mieć”, już opartego na wynikach badań empirycznych, zaczęto odwoływać się w interpretacji badań dotyczących innych obszarów (Skrzypińska, 2002).
Wskazane powyżej fakty całkowicie uzasadniają potrzebę wydania monografii poświęconej prezentacji Skali Postaw Być i Mieć (zob. Grulkowski,
1995). Celem niniejszego opracowania jest charakterystyka tego narzędzia badawczego pod kątem teoretycznym i psychometrycznym, przybliżenie go szerszemu gronu psychologów i innym osobom zainteresowanym tym zagadnieniem.
1 „mieć”. Tymczasem pojęcia te rozumie się tu opozycyjnie: zakłada się, że ludzie są zorientowani albo na „być”, albo na „mieć”. Być może poprawniejsze byłoby więc nazwanie opisywanej tu metody „Skalą Postaw Być lub Mieć”. Taka nazwa byłaby jednak także w jakimś sensie wieloznaczna. Można byłoby na przykład pytać, czy mierzy wiele postaw „być” i wiele postaw „mieć”. Z kolei nazwanie metody „Skalą Postawy Być lub Postawy Mieć” byłoby niezręczne językowo. Mimo więc pewnych kontrowersji i dyskusji autor zdecydował się na pozostanie przy dotychczas stosowanej nazwie swojej metody (Grulkowski, 1995, 1996a, 1998b). Dodatkowym argumentem za takim rozwiązaniem jest występowanie tych pojęć w literaturze połączonych najczęściej właśnie spójnikiem „i” (zob. np. Dudzikowa, 1985; Jan Paweł II, 1979; Marcel, 1986; Oleś, 2000, 1989; Staehelin, 1969; Tarnowski, 1986; Wulff, 1999).
1. „Być” i „mieć” w filozofii i psychologii1
Problematyka „być” i „mieć” jest wieloaspektowa i interdyscyplinarna. Szczególne zainteresowanie wzbudziła ona jednak wśród filozofów (egzystencjalizm i personalizm) i psychologów (psychologia egzystencjalna) z uwagi na:
– ich antropocentryzm (zob. Zięba, 1985, kol. 673);
– ujmowanie człowieka w jego relacji do świata (zob. Hall, Lindzey, 1990, s. 291 i n.; Uchnast, 1987, s. 90; Wawrzyniak, 1985);
– podkreślanie podstawowego znaczenia wolności i odpowiedzialności człowieka (Binswanger, 1958, s. 195; Camus, 1965, s. 415; Copleston, 1981, s. 102; May, 1989, s. 144; Płużek, 1991, s. 62; Popielski, 1987, s. 28-33);
– wskazanie na fakt, że człowiek może istnieć autentycznie lub nieautentycznie (egzystencjalizm: zob. np. Berdyaev, 1939; Camus, 1965; Copleston, 1981; Heidegger, 1994; Jaspers, 1947), osobowo lub nieosobowo (personalizm: zob. np. Buber, 1992; Frankl, 1984; Fromm, 1989; Maritain, 1988; May, 1989; Mounier, 1964).
Na rozróżnienie „być” i „mieć” jako pierwszy wskazał Gabriel Marcel (zob. Tarnowski, 1986, s. 40). Francuski egzystencjalista zauważa:
jesteśmy , cały problem polega na tym, by wiedzieć, jakie mamy zająć stanowisko wobec całokształtu rzeczywistości (Marcel, 1986, s. 30, por. s. 76-77).
Postawy „być” i „mieć” są więc najbardziej podstawowymi ustosunkowaniami wobec świata. Człowiek o postawie „być” doświadcza, że świat jest darem i wezwaniem, apelem do wyjścia poza siebie, do przekraczania siebie, do wyjścia ku Komuś względem siebie i świata transcendentnemu (Marcel, 1984, s. 22). W postawie „mieć”^(\ 2) dominuje zaabsorbowanie sobą, zahamowanie wobec wezwania płynącego ze świata, szczególnie od innych ludzi (Marcel, 1986, s. 59-63)^(\ 3). W postawie tej dominuje „gwałtowne pragnienie posiadania świata, niepozostawienia niczego poza własnym zasięgiem” (tamże, s. 201). Postawy „być” i „mieć” przejawiają się w stosunku do różnych aspektów rzeczywistości (zob. Grulkowski, 1996a, 1998a): wszechświata (Marcel, 1984, s. 13-15, 122, 146-150), przyrody (Marcel, 1986, s. 197-198), przyszłości (Marcel, 1984), nieuniknionego cierpienia (Marcel, 1986, s. 73-99), innych ludzi (Marcel, 1984, 1965) i siebie samego (Marcel, 1984, s. 186).
Na terenie psychologii najbardziej rozbudowaną teoretycznie koncepcję postaw „być” i „mieć” przedstawił Erich Fromm (1989).
Używając pojęć „być” lub „mieć” — mam na myśli dwa podstawowe sposoby istnienia, dwa różne rodzaje orientacji wobec samego siebie i wobec świata, dwa różne rodzaje struktury charakterologicznej, z których dominacja jednej określa całość tego, co człowiek myśli, czuje i jak działa (tamże, s. 36).
Postawę „być” określa Fromm jako
sposób życia, w którym nic się nie ma i nie chce się nic mieć, lecz jest się pełnym radości, wykorzystuje się twórczo swoje zdolności i jest się jednością ze światem (tamże, s. 33).
W postawie natomiast „mieć”
stosunek do świata to obejmowanie w posiadanie i posiadanie, stosunek, w którym chce się wszystkich i wszystko, łącznie ze sobą samym, uczynić moją własnością (tamże, s. 61)^(\ 4).
2. Określenie postaw „być” i „mieć”
Na podstawie analizy literatury filozoficznej i psychologicznej można przyjąć, że „być” i „mieć” to dwie przeciwstawne postawy wobec całokształtu rzeczywistości^(\ 5). Takie rozumienie „być” i „mieć” występuje w literaturze
Problematyka określana pojęciami „być” i „mieć”^(\ 1) jest podejmowana w różnym znaczeniu i w ramach różnych teorii, w wielu dziedzinach ludzkiego poznania. Zajmowali się nią filozofowie (np. Marcel, 1986, 1984; Mounier, 1964; Tarnowski, 1986). Rozróżnienie „być” i mieć" jest obecne w społecznym nauczaniu Kościoła (np. Jan Paweł II, 1979, 1982) i w pracach teologów (zob. np. Aubert, 1986). Jest to także przedmiot zainteresowania socjologów i pedagogów (Dudzikowa, 1985; Mariański, 1990, 1997; Zacher, 1980) oraz psychologów (Cekiera, 1992; Chlewiński, 1991; Fromm, 1989; Grulkowski, 1995, 1996a, 1996b, 1998a, 1998b, 1999, 2000; Grulkowski, Skwierawska-Stoltmann, w druku; Kozielecki, 1987; Muller, 1987; Popielski, 1987; Simons, Dewitte, Lens, 2000; Staehelin, 1969).
Kwestia ta budzi także szerokie zainteresowanie społeczne. W okresie wielu przemian społecznych, ekonomicznych i kulturowych, kryzysu moralnego i ekologicznego, dominacji „cywilizacji konsumpcji” (Fromm, 1989) liczni autorzy odwołują się w analizie egzystencjalnej sytuacji człowieka do rozróżnienia, rozumianych opozycyjnie, „być” i „mieć” (zob. np. Jan Paweł II, 1979, 1982).
Temat ten długo nie był jednak przedmiotem badań empirycznych. Można, co prawda, wiele różnych badań socjologicznych interpretować w kategoriach „być” i „mieć” (zob. Galor, 1989; Wasilewski, 1986), ale badania te nie dotyczyły bezpośrednio tego rozróżnienia. Podobnie można przedstawiać wyniki wielu empirycznych badań psychospołecznych odnoszących się prawdopodobnie do obszarów bliskich rozróżnieniu „być” i „mieć”. Można tu wymienić badania dotyczące tożsamości pragmatycznej i pryncypialnej (zob. np. Skarżyńska, 1991), mentalności i ukrytych założeń normatywnych (zob. Koralewicz, Ziółkowski, 1991; Krężlewski, 1990; Reykowski, 1990a, 1990b; Skarżyńska, 1990; Ziółkowski, 1990).
Wśród badań ściśle psychologicznych można wskazać na badania dotyczące sformułowanej przez Melvina Lernera teorii sprawiedliwego świata (zob. np. Collins, 1974; Doliński, 1989a, 1989b; Zuckermann, Gerbasi, 1977). Szczególnie interesujące są w tym obszarze, z uwagi na bezpośrednie odwołania do rozróżnienia „być” i „mieć”, badania Piotra Olesia nad wartościowaniem (1989, zob. 2000). Wskazują one na istnienie ważnych różnic osobowościowych między osobami zorientowanymi na „być” i ludźmi ukierunkowanymi na „mieć”.
Badania dotyczące wprost rozróżnienia „być” i „mieć” pojawiły się w Polsce w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Związane jest to z opracowaniem przez Bronisława Grulkowskiego Skali Postaw Być i Mieć (SPBiM) (Grulkowski, 1995). Postawę „być” i postawę „mieć” wiązano w tych badaniach z różnymi zmiennymi: poczuciem sensu życia (Grulkowski, 1998b), potrzebami (Grulkowski, 1996a), obrazem siebie (tamże), noetycznością (tamże), wartościowaniem (Grulkowski, 1995), czasowością (Grulkowski, 1999; Waszczuk, 2000), religijnością (Bartos, 1998), obrazem świata przekazywanym w mediach i grach komputerowych (Braun-Gałkowska, Ulfik, 2000). Pojawiły się prace magisterskie, które napisano na podstawie badań przeprowadzanych za pomocą Skali Postaw Być i Mieć (zob. np. Haszczak, 1998; Plago, 1997; Waszczuk, 2000). Do rozróżnienia „być” i „mieć”, już opartego na wynikach badań empirycznych, zaczęto odwoływać się w interpretacji badań dotyczących innych obszarów (Skrzypińska, 2002).
Wskazane powyżej fakty całkowicie uzasadniają potrzebę wydania monografii poświęconej prezentacji Skali Postaw Być i Mieć (zob. Grulkowski,
1995). Celem niniejszego opracowania jest charakterystyka tego narzędzia badawczego pod kątem teoretycznym i psychometrycznym, przybliżenie go szerszemu gronu psychologów i innym osobom zainteresowanym tym zagadnieniem.
1 „mieć”. Tymczasem pojęcia te rozumie się tu opozycyjnie: zakłada się, że ludzie są zorientowani albo na „być”, albo na „mieć”. Być może poprawniejsze byłoby więc nazwanie opisywanej tu metody „Skalą Postaw Być lub Mieć”. Taka nazwa byłaby jednak także w jakimś sensie wieloznaczna. Można byłoby na przykład pytać, czy mierzy wiele postaw „być” i wiele postaw „mieć”. Z kolei nazwanie metody „Skalą Postawy Być lub Postawy Mieć” byłoby niezręczne językowo. Mimo więc pewnych kontrowersji i dyskusji autor zdecydował się na pozostanie przy dotychczas stosowanej nazwie swojej metody (Grulkowski, 1995, 1996a, 1998b). Dodatkowym argumentem za takim rozwiązaniem jest występowanie tych pojęć w literaturze połączonych najczęściej właśnie spójnikiem „i” (zob. np. Dudzikowa, 1985; Jan Paweł II, 1979; Marcel, 1986; Oleś, 2000, 1989; Staehelin, 1969; Tarnowski, 1986; Wulff, 1999).
1. „Być” i „mieć” w filozofii i psychologii1
Problematyka „być” i „mieć” jest wieloaspektowa i interdyscyplinarna. Szczególne zainteresowanie wzbudziła ona jednak wśród filozofów (egzystencjalizm i personalizm) i psychologów (psychologia egzystencjalna) z uwagi na:
– ich antropocentryzm (zob. Zięba, 1985, kol. 673);
– ujmowanie człowieka w jego relacji do świata (zob. Hall, Lindzey, 1990, s. 291 i n.; Uchnast, 1987, s. 90; Wawrzyniak, 1985);
– podkreślanie podstawowego znaczenia wolności i odpowiedzialności człowieka (Binswanger, 1958, s. 195; Camus, 1965, s. 415; Copleston, 1981, s. 102; May, 1989, s. 144; Płużek, 1991, s. 62; Popielski, 1987, s. 28-33);
– wskazanie na fakt, że człowiek może istnieć autentycznie lub nieautentycznie (egzystencjalizm: zob. np. Berdyaev, 1939; Camus, 1965; Copleston, 1981; Heidegger, 1994; Jaspers, 1947), osobowo lub nieosobowo (personalizm: zob. np. Buber, 1992; Frankl, 1984; Fromm, 1989; Maritain, 1988; May, 1989; Mounier, 1964).
Na rozróżnienie „być” i „mieć” jako pierwszy wskazał Gabriel Marcel (zob. Tarnowski, 1986, s. 40). Francuski egzystencjalista zauważa:
jesteśmy , cały problem polega na tym, by wiedzieć, jakie mamy zająć stanowisko wobec całokształtu rzeczywistości (Marcel, 1986, s. 30, por. s. 76-77).
Postawy „być” i „mieć” są więc najbardziej podstawowymi ustosunkowaniami wobec świata. Człowiek o postawie „być” doświadcza, że świat jest darem i wezwaniem, apelem do wyjścia poza siebie, do przekraczania siebie, do wyjścia ku Komuś względem siebie i świata transcendentnemu (Marcel, 1984, s. 22). W postawie „mieć”^(\ 2) dominuje zaabsorbowanie sobą, zahamowanie wobec wezwania płynącego ze świata, szczególnie od innych ludzi (Marcel, 1986, s. 59-63)^(\ 3). W postawie tej dominuje „gwałtowne pragnienie posiadania świata, niepozostawienia niczego poza własnym zasięgiem” (tamże, s. 201). Postawy „być” i „mieć” przejawiają się w stosunku do różnych aspektów rzeczywistości (zob. Grulkowski, 1996a, 1998a): wszechświata (Marcel, 1984, s. 13-15, 122, 146-150), przyrody (Marcel, 1986, s. 197-198), przyszłości (Marcel, 1984), nieuniknionego cierpienia (Marcel, 1986, s. 73-99), innych ludzi (Marcel, 1984, 1965) i siebie samego (Marcel, 1984, s. 186).
Na terenie psychologii najbardziej rozbudowaną teoretycznie koncepcję postaw „być” i „mieć” przedstawił Erich Fromm (1989).
Używając pojęć „być” lub „mieć” — mam na myśli dwa podstawowe sposoby istnienia, dwa różne rodzaje orientacji wobec samego siebie i wobec świata, dwa różne rodzaje struktury charakterologicznej, z których dominacja jednej określa całość tego, co człowiek myśli, czuje i jak działa (tamże, s. 36).
Postawę „być” określa Fromm jako
sposób życia, w którym nic się nie ma i nie chce się nic mieć, lecz jest się pełnym radości, wykorzystuje się twórczo swoje zdolności i jest się jednością ze światem (tamże, s. 33).
W postawie natomiast „mieć”
stosunek do świata to obejmowanie w posiadanie i posiadanie, stosunek, w którym chce się wszystkich i wszystko, łącznie ze sobą samym, uczynić moją własnością (tamże, s. 61)^(\ 4).
2. Określenie postaw „być” i „mieć”
Na podstawie analizy literatury filozoficznej i psychologicznej można przyjąć, że „być” i „mieć” to dwie przeciwstawne postawy wobec całokształtu rzeczywistości^(\ 5). Takie rozumienie „być” i „mieć” występuje w literaturze
więcej..
