MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
Słownik onkologiczny - ebook
Słownik onkologiczny - ebook
Słownik onkologiczny to pierwsza na polskim rynku publikacja tego typu. Jest to interdyscyplinarne i ponadczasowe kompendium wiedzy, które gromadzi, ujednolica, opisuje i porządkuje pojęcia związane z onkologią w formie zwięzłych definicji terminów medycznych. Publikacja przeznaczona jest dla lekarzy wielu specjalności, studentów medycyny, lekarzy specjalizujących się w poszczególnych dziedzinach medycyny, ale także dla osób zatrudnionych w instytucjach zajmujących się kształtowaniem polityki zdrowotnej. Mamy nadzieję, że to kompleksowe opracowanie, które zostało przygotowane przez zespół znakomitych Autorów, przyczyni się do wypracowania wspólnego języka dla całego środowiska medycznego.
| Kategoria: | Medycyna |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-01-23872-8 |
| Rozmiar pliku: | 2,5 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
AUTORZY
Prof. dr hab. n. med. Andrzej W. SZAWŁOWSKI
Klinika Chirurgii
Szpital MEDICOVER w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Piotr RICHTER
I Katedra Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej, Onkologicznej i Transplantologii
Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Walentyna BALWIERZ
Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej
Instytut Pediatrii
Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie
Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Stanisław BIEŃ
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Dr n. med. Daniel BULA
Klinika Chirurgii Onkologicznej i Rekonstrukcyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Gliwicach
Dr hab. n. fiz. Wojciech BULSKI, prof. nadzw. WUM
Zakład Fizyki Medycznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Sławomir CIEŚLA
Katedra Chirurgii i Onkologii Collegium Medicum
Uniwersytet w Zielonej Górze
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze
Prof. dr hab. n. med. Bożenna DEMBOWSKA-BAGIŃSKA
Klinika Onkologii
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Tomasz DEMKOW
Klinika Nowotworów Układu Moczowego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Andrzej DEPTAŁA
Oddział Onkologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
Prof. dr hab. n. med. Joanna DIDKOWSKA
Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Krajowy Rejestr Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr hab. n. med. Tomasz DZIECIĄTKOWSKI, prof. WUM
Katedra Mikrobiologii Lekarskiej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jacek FIJUTH
Zakład Radioterapii
Katedra Onkologii
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Dr n. wet. Anna GOLKE
Katedra Nauk Przedklinicznych
Instytut Medycyny Weterynaryjnej
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Wiesława GRAJKOWSKA
Zakład Patomorfologii
Instytut – „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
Dr n. społ. Magdalena HAJDUCZEK-ZGAŻAŃSKA
Poradnia Psychoonkologii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr hab. n. med. Tomasz JASTRZĘBSKI, prof. GUM
Katedra i Klinika Chirurgii Onkologicznej
Gdański Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Arkadiusz JEZIORSKI
Szpital Wojewódzki im. Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Sieradzu
Dr hab. n. med. Krzysztof KACZKA, prof. ŁUM
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Dr n. n. med. Aleksandra KAPAŁA
Klinika Diagnostyki Onkologicznej, Kardioonkologii i Medycyny Paliatywnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Bernarda KAZANOWSKA
Ponadregionalne Centrum Onkologii Dziecięcej „Przylądek Nadziei”
Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr hab. n. med. Jakub KENIG, prof. UJ
I Katedra Chirurgii Ogólnej
Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński
Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej, Gastroenterologicznej i Transplantologii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr n. med. Małgorzata KOŁOS
Centrum Patomorfologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
Uczelnia Łazarskiego, Wydział Lekarski w Warszawie
Lek. Krzysztof KORZENIOWSKI
II Zakład Radiologii Klinicznej
Centralny Szpital Kliniczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Mariola KOSOWICZ
Poradnia Psychoonkologii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Józef KOZAK
Oddział Kliniczny Chirurgii Klatki Piersiowej i Rehabilitacji Oddechowej
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Małgorzata KRAJNIK
Katedra Opieki Paliatywnej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
Mgr Jakub KRAWCZYK
Zakład Dietetyki Klinicznej
Wydział Nauk o Zdrowiu
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Leszek KRÓLICKI
Zakład Medycyny Nuklearnej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Maciej KRZAKOWSKI
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Ewa LECH-MARAŃDA
Instytut Hematologii i Transfuzjologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Jan LUBIŃSKI
Zakład Genetyki i Patomorfologii
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Prof. dr hab. n. med. Magdalena ŁĘTOWSKA
Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Adam MACIEJCZYK
Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu
Prof. dr hab. n. med. Adam MACIEJEWSKI
Klinika Chirurgii Onkologicznej i Rekonstrukcyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Gliwicach
Dr hab. n. med. Małgorzata MALEC-MILEWSKA, prof. CMPK
Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Szpital im. Witolda Orłowskiego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Tomasz MANDAT
Klinika Nowotworów Układu Nerwowego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Sławomir MAZUR
Klinika Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Janusz MEDER
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Małgorzata MISIAK
Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii
LUXMED Onkologia Sp. z.o.o. w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Wojciech MŁYNARSKI
Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Lek. Maja MOLSKA
Katedra Chirurgii i Onkologii Collegium Medicum
Uniwersytet w Zielonej Górze
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze
Mgr inż. Emilia MOTACKA
Dział Żywienia Klinicznego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Jolanta MROCHEM-KWARCIAK
Zakład Biochemii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Gliwicach
Dr hab. n. med. Dawid MURAWA, prof. UZ
Katedra Chirurgii i Onkologii
Collegium Medicum
Uniwersytet w Zielonej Górze
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze
Prof. dr hab. n. med. Anna NASIEROWSKA-GUTTMEJER
Centrum Patomorfologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
Uczelnia Łazarskiego, Wydział Lekarski w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Bartłomiej NOSZCZYK
Klinika Chirurgii Plastycznej
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im prof. W. Orłowskiego w Warszawie
Dr n. przyrod. Hanna POŁOWNIAK-PRACKA
Zakład Mikrobiologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Lech POMORSKI
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jarosław REGUŁA
Klinika Gastroenterologii Onkologicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej CMKP w Warszawie
Dr n. med. Grzegorz ROSIAK
II Zakład Radiologii Klinicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Aleksandra ROSIEK
Instytut Hematologii i Transfuzjologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Olgierd ROWIŃSKI
II Zakład Radiologii Klinicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof SKŁADOWSKI
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Odział w Gliwicach
Lek. Katarzyna SKROBISZ
Zakład Radiologii
Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku
Dr n. med. Piotr SOBAŃSKI
Palliative Care Unit and Competence Center
Department of Internal Medicine
Szpital Schwyz w Szwajcarii
Prof. dr hab. n. med. Rafał STEC
Klinika Onkologii
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Michał STUDNIAREK
Zakład Radiologii
Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku
Prof. dr hab. n. med. Jan STYCZYŃSKI
Katedra Pediatrii, Hematologii i Onkologii
Collegium Medicum
Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
Prof. dr hab. n. med. Tomasz SZCZEPAŃSKI
Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej w Zabrzu
Śląski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Małgorzata SZLENDAK
Klinika Onkologii
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Sebastian SZUBERT
Klinika Onkologii Ginekologicznej
Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny w Poznaniu
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Prof. dr hab. n. med. Beata ŚPIEWANKIEWICZ
Radomski Szpital Specjalistyczny im. Tytusa Chałubińskiego
Dr n. kult. fiz. Hanna TCHÓRZEWSKA-KORBA
Zakład Rehabilitacji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Andrzej TYSAROWSKI
Pracownia Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów Zakładu Patologii i Diagnostyki Laboratoryjnej
Pracownia Wdrażania i Walidacji Molekularnych Technik Diagnostycznych Zakładu Onkologii Molekularnej i Translacyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Katarzyna WERTHEIM-TYSAROWSKA
Pracownia Badań Chorób Dziedzicznych
Zakład Genetyki Medycznej
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Łukasz WICHEREK
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Oddział Ginekologiczno-Położniczy w Szpitalu Bielańskim w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Jerzy WINDYGA
Klinika Zaburzeń Hemostazy i Chorób Wewnętrznych
Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Wojciech ZEGARSKI
Katedra Chirurgii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w ToruniuPRZEDMOWA HONOROWA
Zgodnie z danymi z Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce żyje obecnie prawie 1,17 mln osób z chorobą nowotworową rozpoznaną w ciągu ostatnich 15 lat. Liczba zachorowań na nowotwory w 2020 r. została oszacowana na 182,5 tys., a według prognoz w kolejnych latach odnotowany zostanie wzrost zachorowań z uwagi na proces starzenia się społeczeństwa, jak i wzrost narażenia na czynniki mogące przyczyniać się do rozwoju nowotworu i związane ze stylem życia. Dane te pokazują, że nowotwory złośliwe stanowią istotny i narastający problem zdrowotny polskiego społeczeństwa.
Nowoczesna onkologia charakteryzuje się trzema podstawowymi składowymi: koordynacją, kompleksowością i komunikacją. Opieka nad pacjentami z chorobami nowotworowymi obejmuje szereg etapów angażujących lekarzy różnych dziedzin medycyny. Skuteczne przeprowadzenie pacjenta po jego indywidualnej ścieżce, rozpoczynającej się od podejrzenia choroby aż po rehabilitację po zakończonym leczeniu, wymaga doskonałej organizacji pracy personelu medycznego. Zatem skuteczność terapii zależy od sprawnej koordynacji pomiędzy poszczególnymi etapami opieki, kompleksowego podejścia do pacjenta, ale również od komunikacji w ramach interdyscyplinarnego zespołu medycznego.
Upowszechnienie modelu nowoczesnej opieki onkologicznej, skoncentrowanej wokół potrzeb pacjenta, to jedno z najważniejszych wyzwań współczesnej onkologii. Interdyscyplinarna współpraca, np. w tzw. „unitach”, zwiększa dostępność do diagnostyki i metod terapeutycznych oraz pozwala na poprawę wyników leczenia. Warunkiem rozwoju nowoczesnej opieki onkologicznej jest przede wszystkim sprawna organizacja całego procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Bardzo częstym problemem w tym procesie jest niewłaściwa komunikacja i zakłócona wymiana informacji, które są niezwykle istotne w pracy interdyscyplinarnego zespołu medycznego. W czasach „epidemii nowotworów” musimy zdać sobie sprawę, że poprawa wyników leczenia chorób nowotworowych wymaga lepszej i bardziej profesjonalnej współpracy pomiędzy poszczególnymi członkami personelu medycznego.
Współczesne trendy rozwoju opieki onkologicznej doskonale oddaje zbiorcza publikacja pt. Słownik onkologiczny. Dlatego składam na ręce Redaktorów Naukowych oraz znamienitych Autorów ogromne gratulacje i podziękowania za tę cenną inicjatywę. Stworzenie wspólnego zbioru najważniejszych pojęć w onkologii pozwoli obecnym i przyszłym lekarzom zbudować wspólne mianownictwo, a mówiąc wprost – wspólny język, tak bardzo potrzebny w codziennej praktyce klinicznej.
prof. dr hab. n. med. Adam Maciejczyk
Past-Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa OnkologicznegoOpracowanie i wydanie Słownika Onkologicznego stanowi ważny filar spinający w jedną koncepcję logistyczno-organizacyjną szeroko pojętą kompleksową, koordynowaną i interdyscyplinarną holistyczną opiekę onkologiczną, poczynając od promocji zdrowia w zakresie edukacji, prewencji i profilaktyki przez diagnozę, leczenie, rehabilitację fizyczno-psychiczną, leczenie wspomagające i paliatywne aż po opiekę hospicyjną. Ten filar w postaci takiego właśnie Słownika jest nieodzowną podstawą do właściwego komunikowania się nie tylko pomiędzy wszystkimi pracownikami służby zdrowia, ale także z decydentami, organizatorami systemu, pacjentami, dziennikarzami i innymi zainteresowanymi podmiotami mającymi wpływ na ustawiczne kształtowanie świadomości w zakresie rzetelnej wiedzy na temat nowotworów.
Polska onkologia znajduje się w tej właśnie chwili w kolejnym wyjątkowo przełomowym okresie rewolucyjnego wręcz reformowania, w dążeniu do zapewnienia wszystkim chorym na nowotwory w Polsce równego dostępu do skutecznego i efektywnego programu walki z rakiem, dającego szansę na osiągnięcie wyników leczenia na najwyższym poziomie światowym, a przynajmniej europejskim.
Funkcjonuje już, niedawno wdrożony, kolejny dziesięcioletni Narodowy Program Walki z Rakiem, tym razem po raz pierwszy nie o charakterze interwencyjnym, ale wreszcie strategicznym (zagwarantowany ustawą sejmową z zapewnieniem odpowiedniego finansowania) w postaci Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO), Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), z tak ważnymi składowymi jak: „zielona” Karta Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO), zmodyfikowany i nowoczesny Krajowy Rejestr Nowotworów (KRS), a także w trakcie realizacji Narodowy Portal Onkologiczny (NPO), czy też ośrodki kompetencji narządowej (tzw. Unit’s).
Dodatkowo bardzo liczymy, mimo minionej pandemii, na szybkie zmiany w zakresie: ratunkowego dostępu do terapii lekowych (RDTL), Funduszu Medycznego, wykazów terapii innowacyjnych i wykazu terapii o wysokiej skuteczności leczenia w oparciu o VBH (Value Based Healthcare).
Cały ten żmudnie konstruowany przez ostatnie lata system opieki onkologicznej powinien być potencjalnie wzmocniony i dofinansowany przez wykorzystanie ustanowionego ostatnio Europejskiego Planu Walki z Rakiem i Europejskiej Unii Zdrowia.
Patrząc na niepokojące dane epidemiologiczne i demograficzne („rak głównym zabójcą ludzi w XXI wieku”; prognozowane podwojenie liczby nowych zachorowań w ciągu najbliższych 20–30 lat) oraz w związku z dynamicznym postępem w onkologii i w całej medycynie można domniemywać, że głównymi partnerami onkologów w tym niełatwym przedsięwzięciu, w jeszcze większym niż dotąd stopniu, będą lekarze specjaliści medycyny rodzinnej, medycyny pracy, lekarze szkolni, dentyści, aptekarze-farmaceuci, a także pracownicy Sanepidu, asystenci medyczni, koordynatorzy leczenia (absolwenci zdrowia publicznego), dietetycy, asystenci socjalni itp.
Widać więc jak wiele podmiotów zaangażowanych jest i będzie w realizację Narodowej Strategii i jak ważny będzie „wspólny język” niezbędny w prawidłowym komunikowaniu się w ustawicznym procesie holistycznej opieki onkologicznej, coraz bardziej personalizowanej i precyzyjnej.
Składam więc gratulacje moim Kolegom – pomysłodawcom i redaktorom naukowym: Andrzejowi W. Szawłowskiemu i Piotrowi Richterowi oraz wszystkim współautorom Słownika Onkologicznego, który powstał dokładnie w momencie, w którym szczególnie będzie przydatny w kontekście opisanych powyżej przemian w polskiej onkologii.
Na koniec, jeśli jeszcze do tego dodam, że o potrzebach stworzenia m.in. takich słowników medycznych od kilku lat dyskutujemy na forum Zespołu Języka Medycznego Rady Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk – to tym większy jest to sukces, który zawdzięczamy wszystkim osobom zaangażowanym w stworzenie tego dzieła.
dr n. med. Janusz Meder
Prezes Polskiej Unii OnkologiiWspółczesne postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne u chorych na nowotwory powinno być wielospecjalistyczne, co oznacza konieczność współdziałania przedstawicieli różnych specjalności medycznych. Wspólne działanie różnych specjalistów przyczynia się do uzyskiwania lepszych wyników, co zostało udokumentowane wielokrotnie w przypadku niemal wszystkich nowotworów złośliwych. Złożoność postępowania przeciwnowotworowego w zakresie rozpoznawania i leczenia jest obecnie ogromna, a z drugiej strony – nowotwory złośliwe są rozpoznawane u coraz większej liczby chorych. Postęp onkologii przyczynia się do znacznie większego odsetka wyleczeń, ale również skutkuje coraz większą liczbą chorych objętych opieką wielu specjalistów (w tym – również lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej). Wszyscy pracownicy ochrony zdrowia (szczególnie lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci) powinni znać terminologię onkologiczną, aby bez dodatkowych problemów realizować prawidłowo odpowiednie dla siebie zadania. Znajomość prawidłowego nazewnictwa ma również niewątpliwe znaczenie w procesach szkolenia przed- i podyplomowego. Znaczenie opanowania terminologii stosowanej w onkologii jest istotne, ponieważ coraz więcej nazw ma pochodzenie z innych języków.
Redaktorzy opracowania Słownik Onkologiczny oraz wszyscy autorzy przygotowali materiał, który jest bardzo potrzebny z przyczyn wymienionych wyżej. Jestem przekonany, że opracowanie – z uwagi na staranność i kompleksowość – będzie bardzo użytecznym uzupełnieniem w codziennej pracy i kształceniu zawodowym. Uważam, że opracowanie służyć będzie również osobom pełniącym zadania administracyjne. Współpraca dotyczy nie tylko personelu medycznego, ale również osób zatrudnionych w instytucjach zajmujących się kształtowaniem polityki zdrowotnej i rozliczaniem świadczeń medycznych – opracowanie pomoże lepiej kształtować platformy porozumienia z Ministerstwem Zdrowia lub Narodowym Funduszem Zdrowia.
Gratuluję wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania opracowania Słownik Onkologiczny. Jestem przekonany, że książka spotka się z uznaniem czytelników.
prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski
Konsultant Krajowy w dziedzinie onkologii klinicznejOnkologia wymaga zrozumienia. To oznacza, że człowiek zastanawiając się nad problemem raka musi dokonać spokojnego wysiłku myślowego, pozbawionego emocji i uprzedzeń, a one przecież zawsze towarzyszą tej chorobie. Najbardziej, oczywiście, atakują chorego, ale i lekarze pierwszego, drugiego i kolejnego etapu, w końcu onkolodzy nie są wolni od ich wpływu. Nawet pomiędzy typowo onkologicznymi specjalistami istnieją mury ograniczające zrozumienie, a przez to przeszkadzające w realnej współpracy na rzecz dobra i zdrowia pacjenta.
Radioterapia, czyli stosowanie promieniowania jonizującego do celów leczniczych, od samego początku swojej historii, czyli od odkrycia promieni Roentgena i promieniotwórczości naturalnej (Antoine Henri Becquerel, Piotr Curie i Maria Skłodowska-Curie), jest częścią medycyny. Ponieważ medycyna jest sztuką tworzoną metodami naukowymi, więc tak jak każda dziedzina sztuki pobudza wyobraźnię, emocje i wzruszenia. I nie jest też wolna od złudzeń, którym ulegają nie tylko odbiorcy, czyli pacjenci, ale i sami medycy. Biologiczne skutki promieniowania, zwłaszcza komórkowe efekty letalne dużych dawek sprawiły, że współczesna radioterapia znajduje głównie zastosowanie w leczeniu chorych na nowotwory złośliwe i stanowi istotną część onkologii. Ponieważ rak od zawsze był uważany za chorobę śmiertelną i nieuleczalną, więc w medycynie nie ma chyba drugiej takiej dziedziny, która byłaby obarczona tak potężnym balastem złudzeń i mitów.
Wieloletnia bezradność onkologii wobec raka sprzyjała powstawaniu i gruntowaniu w powszechnej świadomości wielu mitów, których część funkcjonuje do dziś. Wiele z nich dotyczy radioterapii, która do niedawna źle radziła sobie z problemem mitotwórczości, a nawet mitomanii. Dopiero od końca XX wieku postępująca cyfryzacja i komputeryzacja aparatury symulującej wirtualnie cały proces napromieniania, aparatury dozymetrycznej i aparatury terapeutycznej sprawiły, że radioterapia stała się wymierną i obiektywnie ocenianą dziedziną medycyny, a radioterapeuci (radioonkolodzy) przestali być uważani za pariasów onkologii.
Ta publikacja, pierwsza na polskim rynku i pierwsza wychodząca spod piór polskich onkologów, jest niezwykłym wydarzeniem. Słownik onkologiczny zawiera kompendium niezbędnej wiedzy i porządkuje znaczenie oraz zrozumienie pojęć, które nawet dla profesjonalistów parających się na co dzień problemami diagnostyki, leczenia, kontrolowania i rehabilitacji stanowią nieznane, nie do końca zrozumiałe lub mylnie interpretowane znaczenia. Dlatego jest to ważne i niezwykle potrzebne dzieło, tym bardziej cenne, że napisane przez znakomitych fachowców w swoich dziedzinach. Jestem pewny, że przyczyni się do lepszego poznania i przyswojenia problemów polskiej onkologii, szczególnie w aspekcie obalania wiecznych i nowo powstających mitów na temat raka i aktualnej misji wdrażania wytycznych Narodowej Strategii Onkologicznej.
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski
Konsultant Krajowy w dziedzinie radioterapii onkologicznejOnkologia dziecięca to dyscyplina chorób rzadkich, która jednocześnie obejmuje mniej niż 1% całej populacji onkologicznej. Jednak onkologia dziecięca to zupełnie odrębna dziedzina medycyny, która znacznie różni się od onkologii pacjentów dorosłych: nowotwory dziecięce mają inną biologię niż nowotwory u dorosłych, a strategie terapeutyczne w onkologii dziecięcej są inne niż u dorosłych. W onkologii dziecięcej stosuje się leczenie prowadzone według międzynarodowych protokołów terapeutycznych. Wyniki leczenia w onkologii dziecięcej są znacznie wyższe niż u pacjentów dorosłych. Międzynarodowe Towarzystwo Onkologii Dziecięcej (SIOP) ogłosiło hasło „Żadne dziecko nie powinno umrzeć z powodu choroby nowotworowej”. Na pewno droga do osiągnięcia tego celu jest bardzo długa, być może nieosiągalna. Szacuje się, że w roku 2022, ponad 80% dzieci z rozpoznanym nowotworem złośliwym zostało wyleczonych! W niektórych nowotworach wyleczalność przekroczyła 90%, jak w chłoniaku Hodgkina i nerczaku płodowym, a w przypadku ostrej białaczki limfoblastycznej, najczęstszego nowotworu dziecięcego, jest bliska 90%. Dzieci wyleczone z chorób nowotworowych mają przed sobą potencjalnie 60–80 lat dalszego życia. Jednocześnie wszystkie wymagają długotrwałej opieki po zakończonym leczeniu.
Rodzaj i rozkład wiekowy nowotworów u dzieci jest inny niż w populacji dorosłych. Odmienny jest przebieg kliniczny, biologia i uwarunkowania genetyczne. Rocznie w Polsce choroba nowotworowa jest rozpoznawana u około 1200 dzieci. Najczęstsze nowotwory wieku dziecięcego to: białaczki (27% wszystkich nowotworów dziecięcych), guzy mózgu (prawie 20%), chłoniaki (13%), nerwiaki współczulne (8%), nerczaki płodowe (7%), guzy kości (7%), guzy tkanek miękkich (6%) i guzy zarodkowe (4%). Niektóre nowotwory występują częściej u dzieci niż u dorosłych, np. ostra białaczka limfoblastyczna. Niektóre nowotwory są uznawane za nowotwory typowo dziecięce, jak nerwiak współczulny (neuroblastoma) czy nerczak płodowy (nefroblastoma). Z kolei niektóre inne nowotwory praktycznie nie występują u dzieci, np. szpiczak plazmocytowy lub przewlekła białaczka limfatyczna.
Onkologia i hematologia dziecięca w ostatnich 50 latach wykreowały wiedzę i wypracowały zasady postępowania, dla których podstawowe słownictwo jest przedstawione w rozdziale o onkologii dziecięcej.
Słownik onkologiczny pod redakcją naukową profesorów Andrzeja W. Szawłowskiego i Piotra Richtera to dzieło unikatowe, interdyscyplinarne i ponadczasowe. To dzieło, które tworzy niezwykłą wartość utylitarną w aspekcie wypracowania wspólnego języka dla całego środowiska dedykowanego leczeniu chorych na nowotwory, szkoleniu przeddyplomowemu, specjalizacji podyplomowej w wielu dyscyplinach onkologicznych, w pracy naukowej, uczestnictwu w konferencjach i zjazdach, a także w codziennej pracy klinicznej.
prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński
Konsultant Krajowy w dziedzinie hematologii i onkologii dziecięcejOnkologia jest ważną dziedziną medycyny, rozwijającą się w ostatnich kilkudziesięciu latach niezwykle dynamicznie na świecie i w Polsce, szczególnie gdy pojawiły się nowe metody leczenia i diagnozowania nowotworów. Na przestrzeni ostatnich lat, wskutek wspomnianego rozwoju, innowacyjne metody leczenia w chirurgii onkologicznej, radioterapii i onkologii klinicznej wzbogaciły się o kilkaset nowych pojęć, definicji i symboli.
W przygotowanym do druku Słowniku, czytelnik znajduje odpowiedzi na pojawiające się pytania i wątpliwości.
Znakomicie opracowany przez redaktorów naukowych Słownik Onkologiczny, powstały przy współpracy autorów reprezentujących wszystkie dyscypliny związane z problematyką chorób nowotworowych, jest wyjściem naprzeciw potrzebom edukacyjno-naukowym środowiska medycznego w tym zakresie.
Przygotowujący to dzieło redaktorzy są wielkimi autorytetami w zakresie szeroko rozumianej onkologii. Książka jest niezwykle wartościowa, przygotowana z jasną informacją dotyczącą pojęć zawartych w Słowniku Onkologicznym.
Książka jest cennym uzupełnieniem pozycji służących kształceniu przed- i podyplomowemu lekarzy, pielęgniarek oraz zawodów paramedycznych. Słownik Onkologiczny zdecydowanie ułatwi codzienną pracę kliniczną i naukową, a także przyczyni się do poprawy jakości szkolenia w onkologii, a co za tym idzie – również wpłynie korzystnie na poprawę wyników leczenia nowotworów w Polsce.
Słownik powinien znaleźć się i znajdzie się na liście zalecanych pozycji w szkoleniu specjalistycznym wszystkich specjalności onkologicznych. Pozycja ta jest istotnym źródłem informacji, która powinna być na półce każdego lekarza onkologa w codziennej praktyce klinicznej.
prof. dr hab. n. med. Wojciech Zegarski
Krajowy Konsultant w dziedzinie chirurgii onkologicznejW ciągu ostatnich 20 lat obserwuje się ogromny postęp w onkologii i hematologii, a zastosowanie coraz bardziej innowacyjnych metod leczenia u chorych na nowotwory, w tym nowych technologii lekowych, radioterapeutycznych czy chirurgicznych, czyni te dwie dziedziny jednymi z najszybciej rozwijających się spośród innych dziedzin medycyny. Konsekwencją dynamicznego rozwoju onkologii i hematologii jest powstawanie coraz bardziej specjalistycznych umiejętności i kompetencji wśród lekarzy poszczególnych specjalności lekarskich, co z kolei powodować może coraz większe trudności ze zrozumieniem specjalistycznego języka lekarskiego.
W ten nurt wpisuje się i na te potrzeby doskonale odpowiada niniejsza monografia Słownik onkologiczny pod redakcją prof. dr hab. n. med. Andrzeja W. Szawłowskiego i prof. dr hab. n. med. Piotra Richtera., której celem jest ułatwienie profesjonalnej komunikacji między lekarzami różnych specjalności związanych z szeroko rozumianą onkologią, w tym takich dziedzin jak: diagnostyka laboratoryjna i obrazowa, medycyna nuklearna, epidemiologia, patomorfologia, psychoonkologia, dietetyka, rehabilitacja, czy krwiolecznictwo. Słownik onkologiczny stanowi doskonałe kompendium wiedzy dla lekarzy wielu specjalności, jak również jest cennym uzupełnieniem wiedzy dla studentów medycyny i lekarzy specjalizujących się w poszczególnych dziedzinach medycyny. Redaktorom odpowiedzialnym za koncepcję Słownika onkologicznego udało się stworzyć interesującą monografię nie tylko dlatego, że dotyczy ona interdyscyplinarnych i jednocześnie klinicznie trudnych zagadnień, ale także z uwagi na jej niecodzienny, jak na tego typu dzieło, układ w formie zwięzłych definicji poszczególnych terminów medycznych. Warto podkreślić, że Słownik onkologiczny może znaleźć zastosowanie nie tylko wśród lekarzy i studentów medycyny, ale może być również pomocnym narzędziem komunikacyjnym dla ekspertów systemowo związanych z onkologią i innych interesariuszy opieki zdrowotnej w Polsce.
prof. dr hab. n. med. Ewa Lech-Marańda
Konsultant Krajowy w dziedzinie hematologii
Dyrektor Instytutu Hematologii i Transfuzjologii
w WarszawieSŁOWO WSTĘPNE
OD REDAKTORÓW NAUKOWYCH
Onkologia jest ważną dyscypliną medycyny, ponieważ na świecie i w Polsce obserwuje się stały wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe. Jednocześnie, w przypadku niektórych lokalizacji narządowych nowotworów widoczna jest poprawa wyników leczenia (np. rak piersi, rak jelita grubego) – dzięki poprawie diagnostyki (wczesna diagnostyka), a w przypadkach nowotworów zaawansowanych – dzięki kojarzeniu w różnych sekwencjach metod leczenia, czyli chemioterapii i radioterapii, a w nowotworach litych także chirurgii jako głównej metody terapii.
Niestety w Polsce w przypadku większości złośliwych nowotworów nadal obserwuje się stagnację w wynikach leczenia, czyli brak poprawy, co skutkuje tym, że osiągane odsetki 5-letnich przeżyć nie satysfakcjonują pacjentów, ich rodzin i nas – lekarzy. Aby zmienić ten stan rzeczy potrzebna jest interdyscyplinarna współpraca ze wszystkimi onkologicznymi dyscyplinami związanymi z szeroko pojętą problematyką choroby nowotworowej. W tym celu należy wypracować „wspólny język”, dzięki któremu nastąpi właściwe zrozumienie między różnymi specjalnościami mieszczącymi się w pojęciu ONKOLOGIA. Wypracowanie jednego wspólnego języka jest uzasadnione także tym, że dzięki postępom nauki doszło do wprowadzenia do praktyki klinicznej wielu nowych procedur, a tym samym zakres nazewnictwa onkologicznego znacznie się poszerzył. Wspólny język dotyczyć powinien nie tylko właściwego mianownictwa używanego w pracach naukowych czy podczas zjazdowych prezentacji, ale też w codziennej pracy klinicznej oraz przeddyplomowym i podyplomowym kształceniu studentów medycyny i rezydentów. Dlatego w zamyśle redaktorów naukowych było stworzenie przy współpracy autorów, reprezentujących wszystkie dyscypliny związane z problematyką chorób nowotworowych, zbiorczego dzieła – kompendium – zatytułowanego Słownik onkologiczny, które z jednej strony pokaże, jak szeroką dyscypliną medycyny jest onkologia, ale przede wszystkim, poprzez stosowanie właściwego mianownictwa przyczyni się do lepszego wzajemnego zrozumienia wszystkich dyscyplin związanych z badaniami naukowymi i leczeniem nowotworów. Cel ten zgodny jest z przesłaniem Marii Skłodowskiej-Curie wygłoszonym podczas uroczystego otwarcia Instytutu Radowego 29 maja 1932 roku w Warszawie przy ul. Wawelskiej 15:
Działalność lecznicza dla chorych na nowotwory powinna być w łączności nieustannej z pracą naukową, bez której postępów czynić nie może.
Redaktorzy naukowi, przekazując do wykorzystania czytelnikom Słownik onkologiczny mają nadzieję, że ułatwi on codzienną pracę kliniczną i naukową, a także przyczyni się do poprawy jakości szkolenia w onkologii, ponieważ właściwa edukacja to zasadniczy krok dla poprawy wyników leczenia nowotworów w Polsce.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej W. Szawłowski
Prof. dr hab. n. med. Piotr RichterPODZIĘKOWANIE
Składam podziękowania kobietom (wyliczonym w kolejności alfabetycznej), które miały wpływ na moje życie i wspierały mnie w trakcie drogi życiowej oraz zawodowej, w porażkach i sukcesach:
Blanka
Bożenna
Emilia
Helena
Janina
Klaudia
Szczególne podziękowania składam Pani Redaktor Joannie Szejbie z PZWL za pełną zaangażowania pracę związaną z powstaniem Słownika Onkologicznego i doprowadzeniem do jego wydania.
Specjalne podziękowania składam Fundacji za wsparcie finansowe wydania Słownika Onkologicznego.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej W. SzawłowskiPRZYPISY
Koszarowski T., Chirurgia onkologiczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1978.
W świetle aktualnego stanu wiedzy.
Szawłowski A.W.: Zasady leczenia skojarzonego nowotworów, w: A. Jeziorski, A.W. Szawłowski, E. Towpik (red.): Chirurgia onkologiczna, Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 r., tom 1, str. 117–120.
Szawłowski A.W., Stec R. (red.), Praktyka leczenia wspomagającego w onkologii, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
Szawłowski A. W. Zasady medycyny opartej na dowodach w onkologii, w: A. Jeziorski, A. W. Szawłowski, E. Towpik (red.), Chirurgia onkologiczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 r., tom 1, str. 121–124.
Kos-Kudła B., Szawłowski A. W. Guzy neuroendokrynne, w: A. Jeziorski, A.W. Szawłowski, E. Towpik (red.), Chirurgia onkologiczna, Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 r., tom 4, str. 1181–1203.
Koszarowski T., Urywki wspomnień, Redakcja Naukowa Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2006.
Szawłowski A.W., Wallner G. (red.), Stany nagłe w onkologii. Występowanie i leczenie, Termedia, Poznań 2015, tom 1 i 2.
Szawłowski A.W., Fijałkowska A. Wytyczne profilaktyki i leczenia powikłań zakrzepowo-zatorowych, w: A. Jeziorski, A.W. Szawłowski, E. Towpik (red.), Chirurgia onkologiczna, Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, tom1, str. 205–216.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej W. SZAWŁOWSKI
Klinika Chirurgii
Szpital MEDICOVER w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Piotr RICHTER
I Katedra Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej, Onkologicznej i Transplantologii
Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Walentyna BALWIERZ
Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej
Instytut Pediatrii
Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie
Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Prof. dr hab. n. med. Stanisław BIEŃ
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Dr n. med. Daniel BULA
Klinika Chirurgii Onkologicznej i Rekonstrukcyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Gliwicach
Dr hab. n. fiz. Wojciech BULSKI, prof. nadzw. WUM
Zakład Fizyki Medycznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Sławomir CIEŚLA
Katedra Chirurgii i Onkologii Collegium Medicum
Uniwersytet w Zielonej Górze
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze
Prof. dr hab. n. med. Bożenna DEMBOWSKA-BAGIŃSKA
Klinika Onkologii
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Tomasz DEMKOW
Klinika Nowotworów Układu Moczowego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Andrzej DEPTAŁA
Oddział Onkologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
Prof. dr hab. n. med. Joanna DIDKOWSKA
Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów
Krajowy Rejestr Nowotworów
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr hab. n. med. Tomasz DZIECIĄTKOWSKI, prof. WUM
Katedra Mikrobiologii Lekarskiej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jacek FIJUTH
Zakład Radioterapii
Katedra Onkologii
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Dr n. wet. Anna GOLKE
Katedra Nauk Przedklinicznych
Instytut Medycyny Weterynaryjnej
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Wiesława GRAJKOWSKA
Zakład Patomorfologii
Instytut – „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
Dr n. społ. Magdalena HAJDUCZEK-ZGAŻAŃSKA
Poradnia Psychoonkologii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr hab. n. med. Tomasz JASTRZĘBSKI, prof. GUM
Katedra i Klinika Chirurgii Onkologicznej
Gdański Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Arkadiusz JEZIORSKI
Szpital Wojewódzki im. Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Sieradzu
Dr hab. n. med. Krzysztof KACZKA, prof. ŁUM
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Dr n. n. med. Aleksandra KAPAŁA
Klinika Diagnostyki Onkologicznej, Kardioonkologii i Medycyny Paliatywnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Bernarda KAZANOWSKA
Ponadregionalne Centrum Onkologii Dziecięcej „Przylądek Nadziei”
Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr hab. n. med. Jakub KENIG, prof. UJ
I Katedra Chirurgii Ogólnej
Collegium Medicum
Uniwersytet Jagielloński
Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej, Gastroenterologicznej i Transplantologii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr n. med. Małgorzata KOŁOS
Centrum Patomorfologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
Uczelnia Łazarskiego, Wydział Lekarski w Warszawie
Lek. Krzysztof KORZENIOWSKI
II Zakład Radiologii Klinicznej
Centralny Szpital Kliniczny
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Mariola KOSOWICZ
Poradnia Psychoonkologii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Józef KOZAK
Oddział Kliniczny Chirurgii Klatki Piersiowej i Rehabilitacji Oddechowej
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Małgorzata KRAJNIK
Katedra Opieki Paliatywnej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
Mgr Jakub KRAWCZYK
Zakład Dietetyki Klinicznej
Wydział Nauk o Zdrowiu
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Leszek KRÓLICKI
Zakład Medycyny Nuklearnej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Maciej KRZAKOWSKI
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Ewa LECH-MARAŃDA
Instytut Hematologii i Transfuzjologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Jan LUBIŃSKI
Zakład Genetyki i Patomorfologii
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Prof. dr hab. n. med. Magdalena ŁĘTOWSKA
Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Adam MACIEJCZYK
Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu
Prof. dr hab. n. med. Adam MACIEJEWSKI
Klinika Chirurgii Onkologicznej i Rekonstrukcyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Gliwicach
Dr hab. n. med. Małgorzata MALEC-MILEWSKA, prof. CMPK
Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Szpital im. Witolda Orłowskiego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Tomasz MANDAT
Klinika Nowotworów Układu Nerwowego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Sławomir MAZUR
Klinika Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Janusz MEDER
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Małgorzata MISIAK
Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii
LUXMED Onkologia Sp. z.o.o. w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Wojciech MŁYNARSKI
Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Lek. Maja MOLSKA
Katedra Chirurgii i Onkologii Collegium Medicum
Uniwersytet w Zielonej Górze
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze
Mgr inż. Emilia MOTACKA
Dział Żywienia Klinicznego
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Jolanta MROCHEM-KWARCIAK
Zakład Biochemii
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w Gliwicach
Dr hab. n. med. Dawid MURAWA, prof. UZ
Katedra Chirurgii i Onkologii
Collegium Medicum
Uniwersytet w Zielonej Górze
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Szpital Uniwersytecki w Zielonej Górze
Prof. dr hab. n. med. Anna NASIEROWSKA-GUTTMEJER
Centrum Patomorfologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA
Uczelnia Łazarskiego, Wydział Lekarski w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Bartłomiej NOSZCZYK
Klinika Chirurgii Plastycznej
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im prof. W. Orłowskiego w Warszawie
Dr n. przyrod. Hanna POŁOWNIAK-PRACKA
Zakład Mikrobiologii Klinicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Lech POMORSKI
Klinika Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej
Łódzki Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jarosław REGUŁA
Klinika Gastroenterologii Onkologicznej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy
Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej CMKP w Warszawie
Dr n. med. Grzegorz ROSIAK
II Zakład Radiologii Klinicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Aleksandra ROSIEK
Instytut Hematologii i Transfuzjologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Olgierd ROWIŃSKI
II Zakład Radiologii Klinicznej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof SKŁADOWSKI
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy, Odział w Gliwicach
Lek. Katarzyna SKROBISZ
Zakład Radiologii
Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku
Dr n. med. Piotr SOBAŃSKI
Palliative Care Unit and Competence Center
Department of Internal Medicine
Szpital Schwyz w Szwajcarii
Prof. dr hab. n. med. Rafał STEC
Klinika Onkologii
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Michał STUDNIAREK
Zakład Radiologii
Centrum Medycyny Inwazyjnej w Gdańsku
Prof. dr hab. n. med. Jan STYCZYŃSKI
Katedra Pediatrii, Hematologii i Onkologii
Collegium Medicum
Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
Prof. dr hab. n. med. Tomasz SZCZEPAŃSKI
Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej w Zabrzu
Śląski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Małgorzata SZLENDAK
Klinika Onkologii
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Sebastian SZUBERT
Klinika Onkologii Ginekologicznej
Ginekologiczno-Położniczy Szpital Kliniczny w Poznaniu
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Prof. dr hab. n. med. Beata ŚPIEWANKIEWICZ
Radomski Szpital Specjalistyczny im. Tytusa Chałubińskiego
Dr n. kult. fiz. Hanna TCHÓRZEWSKA-KORBA
Zakład Rehabilitacji
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Andrzej TYSAROWSKI
Pracownia Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów Zakładu Patologii i Diagnostyki Laboratoryjnej
Pracownia Wdrażania i Walidacji Molekularnych Technik Diagnostycznych Zakładu Onkologii Molekularnej i Translacyjnej
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
Dr n. med. Katarzyna WERTHEIM-TYSAROWSKA
Pracownia Badań Chorób Dziedzicznych
Zakład Genetyki Medycznej
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Łukasz WICHEREK
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Oddział Ginekologiczno-Położniczy w Szpitalu Bielańskim w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Jerzy WINDYGA
Klinika Zaburzeń Hemostazy i Chorób Wewnętrznych
Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Wojciech ZEGARSKI
Katedra Chirurgii Onkologicznej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w ToruniuPRZEDMOWA HONOROWA
Zgodnie z danymi z Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce żyje obecnie prawie 1,17 mln osób z chorobą nowotworową rozpoznaną w ciągu ostatnich 15 lat. Liczba zachorowań na nowotwory w 2020 r. została oszacowana na 182,5 tys., a według prognoz w kolejnych latach odnotowany zostanie wzrost zachorowań z uwagi na proces starzenia się społeczeństwa, jak i wzrost narażenia na czynniki mogące przyczyniać się do rozwoju nowotworu i związane ze stylem życia. Dane te pokazują, że nowotwory złośliwe stanowią istotny i narastający problem zdrowotny polskiego społeczeństwa.
Nowoczesna onkologia charakteryzuje się trzema podstawowymi składowymi: koordynacją, kompleksowością i komunikacją. Opieka nad pacjentami z chorobami nowotworowymi obejmuje szereg etapów angażujących lekarzy różnych dziedzin medycyny. Skuteczne przeprowadzenie pacjenta po jego indywidualnej ścieżce, rozpoczynającej się od podejrzenia choroby aż po rehabilitację po zakończonym leczeniu, wymaga doskonałej organizacji pracy personelu medycznego. Zatem skuteczność terapii zależy od sprawnej koordynacji pomiędzy poszczególnymi etapami opieki, kompleksowego podejścia do pacjenta, ale również od komunikacji w ramach interdyscyplinarnego zespołu medycznego.
Upowszechnienie modelu nowoczesnej opieki onkologicznej, skoncentrowanej wokół potrzeb pacjenta, to jedno z najważniejszych wyzwań współczesnej onkologii. Interdyscyplinarna współpraca, np. w tzw. „unitach”, zwiększa dostępność do diagnostyki i metod terapeutycznych oraz pozwala na poprawę wyników leczenia. Warunkiem rozwoju nowoczesnej opieki onkologicznej jest przede wszystkim sprawna organizacja całego procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Bardzo częstym problemem w tym procesie jest niewłaściwa komunikacja i zakłócona wymiana informacji, które są niezwykle istotne w pracy interdyscyplinarnego zespołu medycznego. W czasach „epidemii nowotworów” musimy zdać sobie sprawę, że poprawa wyników leczenia chorób nowotworowych wymaga lepszej i bardziej profesjonalnej współpracy pomiędzy poszczególnymi członkami personelu medycznego.
Współczesne trendy rozwoju opieki onkologicznej doskonale oddaje zbiorcza publikacja pt. Słownik onkologiczny. Dlatego składam na ręce Redaktorów Naukowych oraz znamienitych Autorów ogromne gratulacje i podziękowania za tę cenną inicjatywę. Stworzenie wspólnego zbioru najważniejszych pojęć w onkologii pozwoli obecnym i przyszłym lekarzom zbudować wspólne mianownictwo, a mówiąc wprost – wspólny język, tak bardzo potrzebny w codziennej praktyce klinicznej.
prof. dr hab. n. med. Adam Maciejczyk
Past-Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa OnkologicznegoOpracowanie i wydanie Słownika Onkologicznego stanowi ważny filar spinający w jedną koncepcję logistyczno-organizacyjną szeroko pojętą kompleksową, koordynowaną i interdyscyplinarną holistyczną opiekę onkologiczną, poczynając od promocji zdrowia w zakresie edukacji, prewencji i profilaktyki przez diagnozę, leczenie, rehabilitację fizyczno-psychiczną, leczenie wspomagające i paliatywne aż po opiekę hospicyjną. Ten filar w postaci takiego właśnie Słownika jest nieodzowną podstawą do właściwego komunikowania się nie tylko pomiędzy wszystkimi pracownikami służby zdrowia, ale także z decydentami, organizatorami systemu, pacjentami, dziennikarzami i innymi zainteresowanymi podmiotami mającymi wpływ na ustawiczne kształtowanie świadomości w zakresie rzetelnej wiedzy na temat nowotworów.
Polska onkologia znajduje się w tej właśnie chwili w kolejnym wyjątkowo przełomowym okresie rewolucyjnego wręcz reformowania, w dążeniu do zapewnienia wszystkim chorym na nowotwory w Polsce równego dostępu do skutecznego i efektywnego programu walki z rakiem, dającego szansę na osiągnięcie wyników leczenia na najwyższym poziomie światowym, a przynajmniej europejskim.
Funkcjonuje już, niedawno wdrożony, kolejny dziesięcioletni Narodowy Program Walki z Rakiem, tym razem po raz pierwszy nie o charakterze interwencyjnym, ale wreszcie strategicznym (zagwarantowany ustawą sejmową z zapewnieniem odpowiedniego finansowania) w postaci Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO), Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO), z tak ważnymi składowymi jak: „zielona” Karta Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO), zmodyfikowany i nowoczesny Krajowy Rejestr Nowotworów (KRS), a także w trakcie realizacji Narodowy Portal Onkologiczny (NPO), czy też ośrodki kompetencji narządowej (tzw. Unit’s).
Dodatkowo bardzo liczymy, mimo minionej pandemii, na szybkie zmiany w zakresie: ratunkowego dostępu do terapii lekowych (RDTL), Funduszu Medycznego, wykazów terapii innowacyjnych i wykazu terapii o wysokiej skuteczności leczenia w oparciu o VBH (Value Based Healthcare).
Cały ten żmudnie konstruowany przez ostatnie lata system opieki onkologicznej powinien być potencjalnie wzmocniony i dofinansowany przez wykorzystanie ustanowionego ostatnio Europejskiego Planu Walki z Rakiem i Europejskiej Unii Zdrowia.
Patrząc na niepokojące dane epidemiologiczne i demograficzne („rak głównym zabójcą ludzi w XXI wieku”; prognozowane podwojenie liczby nowych zachorowań w ciągu najbliższych 20–30 lat) oraz w związku z dynamicznym postępem w onkologii i w całej medycynie można domniemywać, że głównymi partnerami onkologów w tym niełatwym przedsięwzięciu, w jeszcze większym niż dotąd stopniu, będą lekarze specjaliści medycyny rodzinnej, medycyny pracy, lekarze szkolni, dentyści, aptekarze-farmaceuci, a także pracownicy Sanepidu, asystenci medyczni, koordynatorzy leczenia (absolwenci zdrowia publicznego), dietetycy, asystenci socjalni itp.
Widać więc jak wiele podmiotów zaangażowanych jest i będzie w realizację Narodowej Strategii i jak ważny będzie „wspólny język” niezbędny w prawidłowym komunikowaniu się w ustawicznym procesie holistycznej opieki onkologicznej, coraz bardziej personalizowanej i precyzyjnej.
Składam więc gratulacje moim Kolegom – pomysłodawcom i redaktorom naukowym: Andrzejowi W. Szawłowskiemu i Piotrowi Richterowi oraz wszystkim współautorom Słownika Onkologicznego, który powstał dokładnie w momencie, w którym szczególnie będzie przydatny w kontekście opisanych powyżej przemian w polskiej onkologii.
Na koniec, jeśli jeszcze do tego dodam, że o potrzebach stworzenia m.in. takich słowników medycznych od kilku lat dyskutujemy na forum Zespołu Języka Medycznego Rady Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk – to tym większy jest to sukces, który zawdzięczamy wszystkim osobom zaangażowanym w stworzenie tego dzieła.
dr n. med. Janusz Meder
Prezes Polskiej Unii OnkologiiWspółczesne postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne u chorych na nowotwory powinno być wielospecjalistyczne, co oznacza konieczność współdziałania przedstawicieli różnych specjalności medycznych. Wspólne działanie różnych specjalistów przyczynia się do uzyskiwania lepszych wyników, co zostało udokumentowane wielokrotnie w przypadku niemal wszystkich nowotworów złośliwych. Złożoność postępowania przeciwnowotworowego w zakresie rozpoznawania i leczenia jest obecnie ogromna, a z drugiej strony – nowotwory złośliwe są rozpoznawane u coraz większej liczby chorych. Postęp onkologii przyczynia się do znacznie większego odsetka wyleczeń, ale również skutkuje coraz większą liczbą chorych objętych opieką wielu specjalistów (w tym – również lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej). Wszyscy pracownicy ochrony zdrowia (szczególnie lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci) powinni znać terminologię onkologiczną, aby bez dodatkowych problemów realizować prawidłowo odpowiednie dla siebie zadania. Znajomość prawidłowego nazewnictwa ma również niewątpliwe znaczenie w procesach szkolenia przed- i podyplomowego. Znaczenie opanowania terminologii stosowanej w onkologii jest istotne, ponieważ coraz więcej nazw ma pochodzenie z innych języków.
Redaktorzy opracowania Słownik Onkologiczny oraz wszyscy autorzy przygotowali materiał, który jest bardzo potrzebny z przyczyn wymienionych wyżej. Jestem przekonany, że opracowanie – z uwagi na staranność i kompleksowość – będzie bardzo użytecznym uzupełnieniem w codziennej pracy i kształceniu zawodowym. Uważam, że opracowanie służyć będzie również osobom pełniącym zadania administracyjne. Współpraca dotyczy nie tylko personelu medycznego, ale również osób zatrudnionych w instytucjach zajmujących się kształtowaniem polityki zdrowotnej i rozliczaniem świadczeń medycznych – opracowanie pomoże lepiej kształtować platformy porozumienia z Ministerstwem Zdrowia lub Narodowym Funduszem Zdrowia.
Gratuluję wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania opracowania Słownik Onkologiczny. Jestem przekonany, że książka spotka się z uznaniem czytelników.
prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski
Konsultant Krajowy w dziedzinie onkologii klinicznejOnkologia wymaga zrozumienia. To oznacza, że człowiek zastanawiając się nad problemem raka musi dokonać spokojnego wysiłku myślowego, pozbawionego emocji i uprzedzeń, a one przecież zawsze towarzyszą tej chorobie. Najbardziej, oczywiście, atakują chorego, ale i lekarze pierwszego, drugiego i kolejnego etapu, w końcu onkolodzy nie są wolni od ich wpływu. Nawet pomiędzy typowo onkologicznymi specjalistami istnieją mury ograniczające zrozumienie, a przez to przeszkadzające w realnej współpracy na rzecz dobra i zdrowia pacjenta.
Radioterapia, czyli stosowanie promieniowania jonizującego do celów leczniczych, od samego początku swojej historii, czyli od odkrycia promieni Roentgena i promieniotwórczości naturalnej (Antoine Henri Becquerel, Piotr Curie i Maria Skłodowska-Curie), jest częścią medycyny. Ponieważ medycyna jest sztuką tworzoną metodami naukowymi, więc tak jak każda dziedzina sztuki pobudza wyobraźnię, emocje i wzruszenia. I nie jest też wolna od złudzeń, którym ulegają nie tylko odbiorcy, czyli pacjenci, ale i sami medycy. Biologiczne skutki promieniowania, zwłaszcza komórkowe efekty letalne dużych dawek sprawiły, że współczesna radioterapia znajduje głównie zastosowanie w leczeniu chorych na nowotwory złośliwe i stanowi istotną część onkologii. Ponieważ rak od zawsze był uważany za chorobę śmiertelną i nieuleczalną, więc w medycynie nie ma chyba drugiej takiej dziedziny, która byłaby obarczona tak potężnym balastem złudzeń i mitów.
Wieloletnia bezradność onkologii wobec raka sprzyjała powstawaniu i gruntowaniu w powszechnej świadomości wielu mitów, których część funkcjonuje do dziś. Wiele z nich dotyczy radioterapii, która do niedawna źle radziła sobie z problemem mitotwórczości, a nawet mitomanii. Dopiero od końca XX wieku postępująca cyfryzacja i komputeryzacja aparatury symulującej wirtualnie cały proces napromieniania, aparatury dozymetrycznej i aparatury terapeutycznej sprawiły, że radioterapia stała się wymierną i obiektywnie ocenianą dziedziną medycyny, a radioterapeuci (radioonkolodzy) przestali być uważani za pariasów onkologii.
Ta publikacja, pierwsza na polskim rynku i pierwsza wychodząca spod piór polskich onkologów, jest niezwykłym wydarzeniem. Słownik onkologiczny zawiera kompendium niezbędnej wiedzy i porządkuje znaczenie oraz zrozumienie pojęć, które nawet dla profesjonalistów parających się na co dzień problemami diagnostyki, leczenia, kontrolowania i rehabilitacji stanowią nieznane, nie do końca zrozumiałe lub mylnie interpretowane znaczenia. Dlatego jest to ważne i niezwykle potrzebne dzieło, tym bardziej cenne, że napisane przez znakomitych fachowców w swoich dziedzinach. Jestem pewny, że przyczyni się do lepszego poznania i przyswojenia problemów polskiej onkologii, szczególnie w aspekcie obalania wiecznych i nowo powstających mitów na temat raka i aktualnej misji wdrażania wytycznych Narodowej Strategii Onkologicznej.
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski
Konsultant Krajowy w dziedzinie radioterapii onkologicznejOnkologia dziecięca to dyscyplina chorób rzadkich, która jednocześnie obejmuje mniej niż 1% całej populacji onkologicznej. Jednak onkologia dziecięca to zupełnie odrębna dziedzina medycyny, która znacznie różni się od onkologii pacjentów dorosłych: nowotwory dziecięce mają inną biologię niż nowotwory u dorosłych, a strategie terapeutyczne w onkologii dziecięcej są inne niż u dorosłych. W onkologii dziecięcej stosuje się leczenie prowadzone według międzynarodowych protokołów terapeutycznych. Wyniki leczenia w onkologii dziecięcej są znacznie wyższe niż u pacjentów dorosłych. Międzynarodowe Towarzystwo Onkologii Dziecięcej (SIOP) ogłosiło hasło „Żadne dziecko nie powinno umrzeć z powodu choroby nowotworowej”. Na pewno droga do osiągnięcia tego celu jest bardzo długa, być może nieosiągalna. Szacuje się, że w roku 2022, ponad 80% dzieci z rozpoznanym nowotworem złośliwym zostało wyleczonych! W niektórych nowotworach wyleczalność przekroczyła 90%, jak w chłoniaku Hodgkina i nerczaku płodowym, a w przypadku ostrej białaczki limfoblastycznej, najczęstszego nowotworu dziecięcego, jest bliska 90%. Dzieci wyleczone z chorób nowotworowych mają przed sobą potencjalnie 60–80 lat dalszego życia. Jednocześnie wszystkie wymagają długotrwałej opieki po zakończonym leczeniu.
Rodzaj i rozkład wiekowy nowotworów u dzieci jest inny niż w populacji dorosłych. Odmienny jest przebieg kliniczny, biologia i uwarunkowania genetyczne. Rocznie w Polsce choroba nowotworowa jest rozpoznawana u około 1200 dzieci. Najczęstsze nowotwory wieku dziecięcego to: białaczki (27% wszystkich nowotworów dziecięcych), guzy mózgu (prawie 20%), chłoniaki (13%), nerwiaki współczulne (8%), nerczaki płodowe (7%), guzy kości (7%), guzy tkanek miękkich (6%) i guzy zarodkowe (4%). Niektóre nowotwory występują częściej u dzieci niż u dorosłych, np. ostra białaczka limfoblastyczna. Niektóre nowotwory są uznawane za nowotwory typowo dziecięce, jak nerwiak współczulny (neuroblastoma) czy nerczak płodowy (nefroblastoma). Z kolei niektóre inne nowotwory praktycznie nie występują u dzieci, np. szpiczak plazmocytowy lub przewlekła białaczka limfatyczna.
Onkologia i hematologia dziecięca w ostatnich 50 latach wykreowały wiedzę i wypracowały zasady postępowania, dla których podstawowe słownictwo jest przedstawione w rozdziale o onkologii dziecięcej.
Słownik onkologiczny pod redakcją naukową profesorów Andrzeja W. Szawłowskiego i Piotra Richtera to dzieło unikatowe, interdyscyplinarne i ponadczasowe. To dzieło, które tworzy niezwykłą wartość utylitarną w aspekcie wypracowania wspólnego języka dla całego środowiska dedykowanego leczeniu chorych na nowotwory, szkoleniu przeddyplomowemu, specjalizacji podyplomowej w wielu dyscyplinach onkologicznych, w pracy naukowej, uczestnictwu w konferencjach i zjazdach, a także w codziennej pracy klinicznej.
prof. dr hab. n. med. Jan Styczyński
Konsultant Krajowy w dziedzinie hematologii i onkologii dziecięcejOnkologia jest ważną dziedziną medycyny, rozwijającą się w ostatnich kilkudziesięciu latach niezwykle dynamicznie na świecie i w Polsce, szczególnie gdy pojawiły się nowe metody leczenia i diagnozowania nowotworów. Na przestrzeni ostatnich lat, wskutek wspomnianego rozwoju, innowacyjne metody leczenia w chirurgii onkologicznej, radioterapii i onkologii klinicznej wzbogaciły się o kilkaset nowych pojęć, definicji i symboli.
W przygotowanym do druku Słowniku, czytelnik znajduje odpowiedzi na pojawiające się pytania i wątpliwości.
Znakomicie opracowany przez redaktorów naukowych Słownik Onkologiczny, powstały przy współpracy autorów reprezentujących wszystkie dyscypliny związane z problematyką chorób nowotworowych, jest wyjściem naprzeciw potrzebom edukacyjno-naukowym środowiska medycznego w tym zakresie.
Przygotowujący to dzieło redaktorzy są wielkimi autorytetami w zakresie szeroko rozumianej onkologii. Książka jest niezwykle wartościowa, przygotowana z jasną informacją dotyczącą pojęć zawartych w Słowniku Onkologicznym.
Książka jest cennym uzupełnieniem pozycji służących kształceniu przed- i podyplomowemu lekarzy, pielęgniarek oraz zawodów paramedycznych. Słownik Onkologiczny zdecydowanie ułatwi codzienną pracę kliniczną i naukową, a także przyczyni się do poprawy jakości szkolenia w onkologii, a co za tym idzie – również wpłynie korzystnie na poprawę wyników leczenia nowotworów w Polsce.
Słownik powinien znaleźć się i znajdzie się na liście zalecanych pozycji w szkoleniu specjalistycznym wszystkich specjalności onkologicznych. Pozycja ta jest istotnym źródłem informacji, która powinna być na półce każdego lekarza onkologa w codziennej praktyce klinicznej.
prof. dr hab. n. med. Wojciech Zegarski
Krajowy Konsultant w dziedzinie chirurgii onkologicznejW ciągu ostatnich 20 lat obserwuje się ogromny postęp w onkologii i hematologii, a zastosowanie coraz bardziej innowacyjnych metod leczenia u chorych na nowotwory, w tym nowych technologii lekowych, radioterapeutycznych czy chirurgicznych, czyni te dwie dziedziny jednymi z najszybciej rozwijających się spośród innych dziedzin medycyny. Konsekwencją dynamicznego rozwoju onkologii i hematologii jest powstawanie coraz bardziej specjalistycznych umiejętności i kompetencji wśród lekarzy poszczególnych specjalności lekarskich, co z kolei powodować może coraz większe trudności ze zrozumieniem specjalistycznego języka lekarskiego.
W ten nurt wpisuje się i na te potrzeby doskonale odpowiada niniejsza monografia Słownik onkologiczny pod redakcją prof. dr hab. n. med. Andrzeja W. Szawłowskiego i prof. dr hab. n. med. Piotra Richtera., której celem jest ułatwienie profesjonalnej komunikacji między lekarzami różnych specjalności związanych z szeroko rozumianą onkologią, w tym takich dziedzin jak: diagnostyka laboratoryjna i obrazowa, medycyna nuklearna, epidemiologia, patomorfologia, psychoonkologia, dietetyka, rehabilitacja, czy krwiolecznictwo. Słownik onkologiczny stanowi doskonałe kompendium wiedzy dla lekarzy wielu specjalności, jak również jest cennym uzupełnieniem wiedzy dla studentów medycyny i lekarzy specjalizujących się w poszczególnych dziedzinach medycyny. Redaktorom odpowiedzialnym za koncepcję Słownika onkologicznego udało się stworzyć interesującą monografię nie tylko dlatego, że dotyczy ona interdyscyplinarnych i jednocześnie klinicznie trudnych zagadnień, ale także z uwagi na jej niecodzienny, jak na tego typu dzieło, układ w formie zwięzłych definicji poszczególnych terminów medycznych. Warto podkreślić, że Słownik onkologiczny może znaleźć zastosowanie nie tylko wśród lekarzy i studentów medycyny, ale może być również pomocnym narzędziem komunikacyjnym dla ekspertów systemowo związanych z onkologią i innych interesariuszy opieki zdrowotnej w Polsce.
prof. dr hab. n. med. Ewa Lech-Marańda
Konsultant Krajowy w dziedzinie hematologii
Dyrektor Instytutu Hematologii i Transfuzjologii
w WarszawieSŁOWO WSTĘPNE
OD REDAKTORÓW NAUKOWYCH
Onkologia jest ważną dyscypliną medycyny, ponieważ na świecie i w Polsce obserwuje się stały wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe. Jednocześnie, w przypadku niektórych lokalizacji narządowych nowotworów widoczna jest poprawa wyników leczenia (np. rak piersi, rak jelita grubego) – dzięki poprawie diagnostyki (wczesna diagnostyka), a w przypadkach nowotworów zaawansowanych – dzięki kojarzeniu w różnych sekwencjach metod leczenia, czyli chemioterapii i radioterapii, a w nowotworach litych także chirurgii jako głównej metody terapii.
Niestety w Polsce w przypadku większości złośliwych nowotworów nadal obserwuje się stagnację w wynikach leczenia, czyli brak poprawy, co skutkuje tym, że osiągane odsetki 5-letnich przeżyć nie satysfakcjonują pacjentów, ich rodzin i nas – lekarzy. Aby zmienić ten stan rzeczy potrzebna jest interdyscyplinarna współpraca ze wszystkimi onkologicznymi dyscyplinami związanymi z szeroko pojętą problematyką choroby nowotworowej. W tym celu należy wypracować „wspólny język”, dzięki któremu nastąpi właściwe zrozumienie między różnymi specjalnościami mieszczącymi się w pojęciu ONKOLOGIA. Wypracowanie jednego wspólnego języka jest uzasadnione także tym, że dzięki postępom nauki doszło do wprowadzenia do praktyki klinicznej wielu nowych procedur, a tym samym zakres nazewnictwa onkologicznego znacznie się poszerzył. Wspólny język dotyczyć powinien nie tylko właściwego mianownictwa używanego w pracach naukowych czy podczas zjazdowych prezentacji, ale też w codziennej pracy klinicznej oraz przeddyplomowym i podyplomowym kształceniu studentów medycyny i rezydentów. Dlatego w zamyśle redaktorów naukowych było stworzenie przy współpracy autorów, reprezentujących wszystkie dyscypliny związane z problematyką chorób nowotworowych, zbiorczego dzieła – kompendium – zatytułowanego Słownik onkologiczny, które z jednej strony pokaże, jak szeroką dyscypliną medycyny jest onkologia, ale przede wszystkim, poprzez stosowanie właściwego mianownictwa przyczyni się do lepszego wzajemnego zrozumienia wszystkich dyscyplin związanych z badaniami naukowymi i leczeniem nowotworów. Cel ten zgodny jest z przesłaniem Marii Skłodowskiej-Curie wygłoszonym podczas uroczystego otwarcia Instytutu Radowego 29 maja 1932 roku w Warszawie przy ul. Wawelskiej 15:
Działalność lecznicza dla chorych na nowotwory powinna być w łączności nieustannej z pracą naukową, bez której postępów czynić nie może.
Redaktorzy naukowi, przekazując do wykorzystania czytelnikom Słownik onkologiczny mają nadzieję, że ułatwi on codzienną pracę kliniczną i naukową, a także przyczyni się do poprawy jakości szkolenia w onkologii, ponieważ właściwa edukacja to zasadniczy krok dla poprawy wyników leczenia nowotworów w Polsce.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej W. Szawłowski
Prof. dr hab. n. med. Piotr RichterPODZIĘKOWANIE
Składam podziękowania kobietom (wyliczonym w kolejności alfabetycznej), które miały wpływ na moje życie i wspierały mnie w trakcie drogi życiowej oraz zawodowej, w porażkach i sukcesach:
Blanka
Bożenna
Emilia
Helena
Janina
Klaudia
Szczególne podziękowania składam Pani Redaktor Joannie Szejbie z PZWL za pełną zaangażowania pracę związaną z powstaniem Słownika Onkologicznego i doprowadzeniem do jego wydania.
Specjalne podziękowania składam Fundacji za wsparcie finansowe wydania Słownika Onkologicznego.
Prof. dr hab. n. med. Andrzej W. SzawłowskiPRZYPISY
Koszarowski T., Chirurgia onkologiczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1978.
W świetle aktualnego stanu wiedzy.
Szawłowski A.W.: Zasady leczenia skojarzonego nowotworów, w: A. Jeziorski, A.W. Szawłowski, E. Towpik (red.): Chirurgia onkologiczna, Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 r., tom 1, str. 117–120.
Szawłowski A.W., Stec R. (red.), Praktyka leczenia wspomagającego w onkologii, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
Szawłowski A. W. Zasady medycyny opartej na dowodach w onkologii, w: A. Jeziorski, A. W. Szawłowski, E. Towpik (red.), Chirurgia onkologiczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 r., tom 1, str. 121–124.
Kos-Kudła B., Szawłowski A. W. Guzy neuroendokrynne, w: A. Jeziorski, A.W. Szawłowski, E. Towpik (red.), Chirurgia onkologiczna, Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2009 r., tom 4, str. 1181–1203.
Koszarowski T., Urywki wspomnień, Redakcja Naukowa Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2006.
Szawłowski A.W., Wallner G. (red.), Stany nagłe w onkologii. Występowanie i leczenie, Termedia, Poznań 2015, tom 1 i 2.
Szawłowski A.W., Fijałkowska A. Wytyczne profilaktyki i leczenia powikłań zakrzepowo-zatorowych, w: A. Jeziorski, A.W. Szawłowski, E. Towpik (red.), Chirurgia onkologiczna, Wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, tom1, str. 205–216.
więcej..
