Sor - ebook

01. WÓDZ PLE­MIE­NIA NIE­SFOR­MA­TO­WA­NYCH

Spra­wa jest bar­dzo poważna. Cho­dzi o to, aby przy­najm­niej na początku po­lu­bić główne­go bo­ha­te­ra, czy­li w tym przy­pad­ku nie­ste­ty mnie. Po­wi­nie­nem za­dbać o pierw­sze wrażenie, po­ka­zać się jako człowiek wy­ra­zi­sty, uro­czy, cie­ka­wy, dow­cip­ny, może na­wet in­te­li­gent­ny. No do­brze, uznając to za wyższą ko­niecz­ność, mogę trochę po­uda­wać. A gdy­bym na początek, daj­my na to, no nie wiem… opo­wie­dział, kim je­stem, przed­sta­wił krótko życio­rys, za­in­te­re­so­wa­nia, hob­by, prze­by­te cho­ro­by? Albo po pro­stu po­wie­dział „dzień do­bry”? Nie­zbyt in­try­gujące. Wo­li­cie wartką akcję, praw­da? Taką od sa­me­go początku, po­bi­li się, padły strzały, ona zabiła jego, on ją, ale ona cu­dem przeżyła i no właśnie. Roz­cza­ruję Was. Obec­nie nie mam na­stro­ju do opo­wia­da­nia sen­sa­cyj­nych hi­sto­rii. W za­sa­dzie nastrój to mam, lecz taki no, nie­co jak­by dru­gie­go sor­tu. Teraźniej­szość nie­ustan­nie wpra­wia mnie w osłupie­nie – tak to ujmę. No ale jeśli wam wie­dzie się w życiu fe­no­me­nal­nie, to wspa­nia­le, gra­tu­luję. Jeśli je­steście szczęśliwi? Świet­nie, choć to współcześnie dość ory­gi­nal­ne. A ja? Za­cznę od tego, że daw­no, daw­no temu, kie­dy miałem lat piętnaście, mo­jej świa­do­mości wy­my­kał się fakt, że kie­dyś mogę prze­kro­czyć trzy­dziestkę. To była wi­zja od­legła, nie­war­ta zaprząta­nia myśli. Tak, me­try­kal­ne trzy­dzieści lat wy­da­wało mi się wówczas ścianą. Po jej jed­nej stro­nie kończyło się wszyst­ko, co cie­ka­we, ważne, istot­ne, zaj­mujące i nie­przy­zwo­ite, a po dru­giej stro­nie za­czy­nało coś, cze­go wy­obraźnia na­sto­lat­ka nie obej­mo­wała. Ja­kieś nudy. A dziś? Trzy­dzieści, trzy­dzieści je­den, to tyl­ko licz­by…

Trzy­dzie­ste uro­dzi­ny mam za sobą, a wciąż nie wiem, kim chcę zo­stać i czym się zajmę, kie­dy do­rosnę. Smut­ne, praw­da? Po­dej­rze­wam, i tu moja opi­nia jest zbieżna z opi­nią oso­bi­ste­go psy­cho­te­ra­peu­ty, że dość spraw­nie uni­kałem wzięcia od­po­wie­dzial­ności za własne życie. No ale to się ćwi­czy la­ta­mi! Nie wiem, może coś było ze mną nie tak, nie mieściłem się w ja­kimś ISO czy co?

Do tego przyszło mi żyć w świe­cie, w którym sta­rość trak­to­wa­na jest nie­mal jak przestępstwo, w każdym ra­zie jest zja­wi­skiem co naj­mniej nie na miej­scu. Co­raz trud­niej się więc po­go­dzić z upływającymi la­ta­mi. Nie tak daw­no, pra­cując w szko­le, patrząc na mo­ich uczniów, przy­po­mi­nałem so­bie własne nic nie­kosz­tujące roz­ko­sze na­sto­let­niej nie­za­wod­nej bio­lo­gii, ten wyjątko­wy sen­su­alizm połączo­ny z na­dzie­ja­mi na wszyst­ko. Z co­raz większym bólem sięgałem pamięcią do lat, kie­dy od­da­wałem się ma­rze­niom, których spełnie­nie nie było na­wet praw­do­po­dob­ne. Dziś mam wrażenie, że nie­uchron­nie zbliżam się do gra­ni­cy, po prze­kro­cze­niu której do ma­rzeń nie ma się już pra­wa, no chy­ba że się jest idiotą. Obym się mylił. Albo zo­stanę tym idiotą, trud­no. Fak­tem jed­nak nie­za­prze­czal­nym jest, że począwszy od mniej więcej dwu­dzie­ste­go roku życia zacząłem sądzić, ja­ko­by na pew­ne rze­czy było już za późno. Że zmar­no­wałem czas, że mogłem wszyst­ko poukładać in­a­czej, le­piej. Wy­obrażam so­bie, że tak właśnie za­czy­na się większość de­pre­sji.

Minęły już trzy lata od zakończe­nia na­uczy­ciel­skiej mi­sji. Pożegnałem uczniów i opuściłem mury Pia­sta, mo­jej uko­cha­nej nie­gdyś szkoły. Prze­rażające, że to już tyle cza­su. W tym okre­sie nie wy­da­rzyło się nic, co mogłoby was za­in­te­re­so­wać. I to jest jesz­cze bar­dziej prze­rażające. Stałem w miej­scu, na nie­uchron­nej dro­dze do śmier­ci i wesołego rozkładu w gle­bie.

Eg­zy­sto­wałem. Osiągnąłem w tak zwa­nym między­cza­sie stan psy­chicz­ny, który mógłbym opi­sać jed­nym zda­niem: każdy ko­lej­ny dzień jest gor­szy od po­przed­nie­go. To ozna­cza, że dziś, kie­dy za­pi­suję te słowa, jest najgor­szy dzień mo­je­go życia. Niezła schi­za, praw­da? Sa­mo­po­czu­cia by­najm­niej nie po­pra­wiała świa­do­mość, że oto­cze­nie jak­by ocze­ku­je ode mnie więcej, niż mogę w tym mo­men­cie za­ofe­ro­wać. Po­mi­mo po­wszech­nej pre­sji nie po­dej­mo­wałem ról, które trzy­dzie­sto­let­ni fa­cet po­wi­nien zda­niem wie­lu i zgod­nie z upo­wszech­nio­ny­mi nor­ma­mi już daw­no podjąć. Nie pra­co­wałem, a więc nie to­czyłem he­ro­icz­nej wal­ki o awans, pod­wyżki, kar­net na siłownię i bony obia­do­we. Nie zo­stałem ge­jem jak wszy­scy, nie byłem mężem, oj­cem, nie zbu­do­wałem domu, po­trzebę po­sa­dze­nia drze­wa też gdzieś wy­parłem. O po­tom­stwie wy­po­wiem się później.

Nie miałem żad­ne­go żenującego hob­by w ro­dza­ju kle­je­nia sa­mo­lotów, ko­lek­cjo­no­wa­nia pocztówek, znaczków, żabek, fi­gu­rek słoników, nie byłem więc na­wet zakręco­nym wa­ria­tem wy­dającym ostat­nie pie­niądze na ko­lej­ne ni­ko­mu nie­po­trzeb­ne eks­po­na­ty do ko­lek­cji, do­pro­wa­dzającym do szału żonę, która wolałaby jed­nak buty, i dzie­ci, które pre­fe­ro­wałyby iPo­da. Opo­wia­dam o tym ra­czej ze smut­kiem niż z dumą. I zupełnie nie zdzi­wi mnie, że jeśli nic się nie zmie­ni, w oczach koleżanek i ko­legów za­cznę wkrótce ucho­dzić za dzi­wa­ka. Choć po­dob­no grunt to bujać w obłokach – to tak na własne po­cie­sze­nie. Poza tym ka­rie­ra dzi­wa­ka? Cze­mu nie, muszę się za­sta­no­wić.

W po­szu­ki­wa­niu sen­su ist­nie­nia zna­lazłem so­bie nowe sta­re zajęcie. Było nim to­tal­ne nieróbstwo. Zo­stałem sur­fe­rem. Tyl­ko men­tal­nym, bo też podjęte odważnie próby opa­no­wa­nia de­ski z la­taw­cem kończyły się jak do­tych­czas nie­po­wo­dze­niem, dość efek­tow­nym dla po­stron­nych ob­ser­wa­torów. La­ta­wiec mio­tał mną na wszyst­kie stro­ny. Wy­ry­wa­ny siłą wia­tru z wody, lądowałem ude­rzając o dno na dwa spo­so­by: twarzą, czy­li w po­zy­cji na Al­la­cha, lub ple­ca­mi – na Je­zu­sa. W rozśmie­sza­niu in­nych ki­te­sur­ferów byłem do­sko­nały. Choć oni i tak wy­da­wa­li się wiecz­nie uśmiech­nięci (co zważyw­szy na mój stan psy­chicz­ny było dość iry­tujące) i za­do­wo­le­ni. Jak­by nic nie mu­sie­li. Pra­cują, bo chcą, nie pra­cują, bo chcą. O to cho­dzi? Jeśli tak, to ja zo­staję sur­fe­rem i dziękuję państwu za uwagę, do wi­dze­nia. Z tą całą anar­chi­styczną po­stawą bra­ku za­an­gażowa­nia w co­kol­wiek, którą nie­zwy­kle po­lu­biłem i która do­pro­wa­dzała mnie do szału.

Z tej świeżo na­by­tej sur­fer­skiej per­spek­ty­wy bałem się, że wkrótce zo­stanę zmu­szo­ny dołączyć do mi­lionów lu­dzi chodzących co­dzien­nie do pra­cy, której nie­na­widzą, żeby później móc ku­po­wać rze­czy, których nie po­trze­bują, i za­im­po­no­wać lu­dziom, których nie cier­pią. Bo jak wia­do­mo, życie z pracą można po­go­dzić je­dy­nie w sy­tu­acji, kie­dy się nie ma pra­cy. Zgod­nie z za­sadą, że im krócej pra­cu­jesz, tym dłużej wy­po­czy­wasz. No tak, a bez­ro­bot­ni? Nie za­uważyłem, aby byli zalążkiem no­wej ra­do­snej gru­py wy­po­czy­wających. To trochę de­ner­wujące, że wszyst­ko ma jak­by dwie stro­ny, na­wet dru­ga stro­na.

To było lato, trwały szkol­ne wa­ka­cje. Czas sur­fe­ra upływał mi le­ni­wie i bez sen­su w to­wa­rzy­stwie nowo po­zna­nych bez­tro­skich koleżanek i ko­legów oraz To­bia­sza – przy­ja­cie­la z li­ceum, miesz­kającego na co dzień w Egip­cie. Pro­wa­dził tam świet­nie pro­spe­rującą bazę nur­kową. Po­czu­cie wa­ka­cyj­nej sie­lan­ki do­dat­ko­wo potęgowało uto­pie­nie te­le­fo­nu już pierw­sze­go dnia po­by­tu na kem­pin­gu. W ten sposób dołączyłem do gro­na szczęśli­wych nie­po­sia­da­czy komórek. Po­le­cam. Naj­wyższy jed­nak czas, abym Was uspo­koił. Leżąc te kil­ka ty­go­dni na plaży, mając wrażenie że łuna mo­jej faj­ności roz­ta­cza się na pół kuli ziem­skiej, nie prze­czu­wałem, jak bar­dzo i jak dra­ma­tycz­nie zmie­ni się moje życie w nie­od­ległej przyszłości. Życie to piękna ka­ta­stro­fa – wkrótce miałem się o tym prze­ko­nać. Daje nam lek­cje na­wet (lub zwłasz­cza), kie­dy o nie nie pro­si­my. Jest na­szym naj­większym guru – na­sze życie. Uff.

* * *

– Imię – za­py­tał po­li­cjant.

– Mi­ron. Pan Mi­ron – od­po­wie­działem.

– Pan Mi­ron. Na­zwi­sko? – funk­cjo­na­riusz nie pod­no­sił wzro­ku znad for­mu­la­rza.

– Czar­niec­ki.

– Czar­niec­ki. Lat?

– Trzy­dzieści dwa.

– Trzy­dzieści dwa. Stan cy­wil­ny tak. Zawód?

– Syn – wy­pa­liłem po chwi­li na­mysłu.

– Syn. Wiem, że syn, ale py­tam o zawód.

– No syn! – upie­rałem się.

– Syn. Czy­li od razu niech mówi, że bez­ro­bot­ny – wes­tchnął i w ra­mach pod­su­mo­wa­nia po­sta­no­wił naj­wy­raźniej prze­pro­wa­dzić lekcję wy­cho­wawczą: – I co, nie wstyd panu? W tym wie­ku ta­kie rze­czy?

W tym wie­ku? Co ja mu miałem od­po­wie­dzieć? Jak często ma­cie pu­sto we łbie, nie ma­cie nic do po­wie­dze­nia?

– Prze­pra­szam – szepnąłem.

– Mnie pan nie mu­sisz prze­pra­szać, idź pan już – po­ste­run­ko­wy ru­chem ręki, ja­kim od­ga­nia się mu­chy, dał mi do zro­zu­mie­nia, żebym so­bie po­szedł. Przed ko­mi­sa­ria­tem w miej­sco­wości Hel cze­kał na mnie To­biasz. Aresz­to­wa­no nas dzień wcześniej. Za zbyt ofen­syw­ne za­ku­py w noc­nym skle­pie. No co? Nie ukry­wam, że ra­zem z To­biaszem lu­bi­my od cza­su do cza­su wypić jed­no, dwa piwa, ewen­tu­al­nie osiem. No i raz około północy za­chciało nam się więcej whi­sky. Z uwa­gi na nasz stan w skle­pie znaj­dującym się na te­re­nie kem­pin­gu sprze­daw­czy­ni odmówiła nam al­ko­ho­lu, su­ge­rując żebyśmy po­szli spać. To był niezły po­mysł z tym snem. Do­praw­dy nie wiem, kto wymyślił za­kaz sprze­daży al­ko­ho­lu oso­bom nie­trzeźwym. To nie po koleżeńsku. Pożyczy­liśmy stojącą przy re­cep­cji dwu­oso­bową rikszę. Coś chy­ba było nie tak z ha­mul­ca­mi na­sze­go po­jaz­du. Finał był taki, że wje­cha­liśmy rikszą do od­da­lo­ne­go o ki­lo­metr skle­pu. Dosłownie. Pro­sto na regał z chip­sa­mi. Zde­mo­lo­wa­ny przez nas me­bel z przy­sma­ka­mi trzy­na­sto­latków runął na szafę pełną mar­ko­wych trunków. I szlag je wszyst­kie tra­fił. Cho­ciaż nie zro­bi­liśmy krzyw­dy prze­by­wającym w skle­pie klien­tom, wszy­scy oni wy­da­wa­li się nie­co za­nie­po­ko­je­ni. A właści­ciel­ka skle­pu i wiel­kie­go jak au­to­bus tyłka na­ro­biła ta­kie­go ra­ba­nu, że ile sił w no­gach ucie­kliśmy z miej­sca zda­rze­nia, za­po­mi­nając na­wet o uszko­dzo­nej rik­szy. Cho­du! I tyle nas wi­dzie­li.

Następne­go dnia o po­ran­ku kem­ping od­wie­dziła po­li­cja. Pro­wa­dzi­li do­cho­dze­nie w spra­wie noc­nej de­mol­ki po­bli­skie­go skle­pu. Szu­ka­li łobuzów. Funk­cjo­na­riusz po­ka­zał mi por­tret pamięcio­wy spraw­cy. I to, kur­wa, byłem ja. Ra­zem z To­bia­szem opra­co­wa­liśmy stra­te­gię, która po­le­gała na tym, że nie będzie­my sta­wia­li opo­ru i damy się za­wieźć na ko­mi­sa­riat. Za­nim roz­poczęliśmy składa­nie ze­znań, za­mknięto nas w mi­kro­sko­pij­nej celi z czte­re­ma pry­cza­mi. Po­li­cyj­ny apar­ta­ment dzie­wiątej ka­te­go­rii był już częścio­wo za­miesz­ka­ny. Za­sta­liśmy w nim pa­skud­ne­go typa, za­trzy­ma­ne­go po tym, jak pod­czas al­ko­ho­lo­wej li­ba­cji pobił własną żonę i córkę, z którymi przy­je­chał na wcza­sy nad mo­rze. Włocha­ty był i głupi. Żywy przykład, że coś, co może się roz­mnażać, nie­ko­niecz­nie po­win­no. To­biasz na­zwał go spo­co­nym de­wian­tem, a ja uro­czyście dodałem, że fa­cet śmier­dzi jak dupa sy­re­ny. Małpa do­stała szału. In­ter­we­nio­wała po­li­cja.

No co, nie py­taj­cie dla­cze­go dupa sy­re­ny? Sam nie wiem.

Po przesłucha­niu i spi­sa­niu pro­to­kołu wy­pusz­czo­no nas z nie­wo­li. Otrzy­ma­liśmy man­dat, kil­ka po­uczeń, ku­bek kawy zbożowej w od­po­wie­dzi na prośbę o co­kol­wiek do pi­cia (to rze­czy­wiście było „co­kol­wiek”), a na ko­niec zo­bo­wiązaliśmy się po­kryć stra­ty właści­ciel­ce skle­pu noc­ne­go. Za­bo­lało. No, ale byliśmy wszak sur­fe­ra­mi, więc nie ma spra­wy. Pożegnałem To­bia­sza, który mu­siał wra­cać do Egip­tu, a sam spędziłem kil­ka ostat­nich dni wa­ka­cji w Dębkach, nie­wiel­kiej miej­sco­wości tu­ry­stycz­nej nad Bałty­kiem, gdzie moja sio­stra kupiła nie­daw­no mały biały do­mek wraz kawałkiem lasu tuż przy plaży. Właśnie, je­stem Wam wi­nien parę de­ta­li. Moja star­sza sio­stra Ma­ry­sia od po­nad pięciu lat trwała he­ro­icz­nie w związku małżeńskim z Ada­siem. Adaś to klon w gar­ni­tu­rze. Nie pije, nie pali, nie prze­kli­na, ni­jak nie można się więc z nim po­ro­zu­mieć. A jego naj­większym wy­kro­cze­niem i chy­ba przy­godą życia było to, że w dru­giej kla­sie li­ceum pod­czas kla­so­wej wy­ciecz­ki za­spał na śnia­da­nie. Ko­cham moją siostrę, za­ak­cep­to­wałem więc również Ada­sia. Niech już so­bie będzie tym jej mężem i… nie moja spra­wa.

Ma­ry­sia i Adaś mają dwo­je dzie­ci. Jed­no nor­mal­ne, dru­gie nienor­mal­ne. Nor­mal­ne to dwu­ipółrocz­ny Adaś ju­nior, na­zwa­ny tak, jak bra­wu­ro­wo wy­wnio­sko­wałem, na cześć taty. Grzecz­ny, spo­koj­ny, jedzący, co mu się pod­su­nie pod nos, śpiący jak należy, czy­li długo, łagod­nie uspo­so­bio­ny do świa­ta, na­wet do mnie i swo­ich ro­dziców. Jak dorośnie, będzie miał kłopo­ty z ak­cep­tacją przez grupę rówieśniczą, będą go bić w szko­le pod­sta­wo­wej – to moja szyb­ka dia­gno­za. Nienor­mal­ne dziec­ko to o dwa lata star­sza sio­stra Ada­sia ju­niora – Zu­zia. Zu­zan­na. W skrócie – to potwór. Ciągle o coś pyta, gada, bie­ga jak ra­kie­ta we wszyst­kie stro­ny, ciągnie psy za ogon, na­dmu­chu­je żaby, w ciągu mi­nu­ty po­tra­fi umie­rać ze śmie­chu, aby za mo­ment płakać wnie­bogłosy, budząc czuj­ność opie­ki społecz­nej na całym kon­ty­nen­cie, i rzu­cić mi się na szyję, szepcząc czu­le do ucha „ko­cham cię, wuj­ku”. Uro­czy wam­pir ener­ge­tycz­ny, sku­piający na so­bie całą uwagę. Kie­dy dorośnie, będzie za­pew­ne ta­kim nie­okiełzna­nym dziec­kiem-kre­ty­nem jak ja. A to per­spek­ty­wa nie­cie­ka­wa, wręcz prze­rażająca. Sio­stra czym prędzej po­win­na sprze­dać Zuzię, po­wiedz­my szej­ko­wi z Bah­raj­nu. Cho­dzi o mak­sy­mal­ne od­da­le­nie pro­ble­mu, bo Zu­zia to bom­ba-pułapka. Cho­le­ra, cie­ka­we czy o swo­ich dzie­ciach albo o dziew­czy­nie, w której się zako­cham, też będę mówił bom­ba-pułapka. Wra­cając do Zuzi. Za­nim ją po­znałem, myślałem o tym, żeby mieć po­tom­stwo. Te­raz to się chy­ba trochę od­da­li. Cho­ciaż z dru­giej stro­ny… Zno­wu ta iry­tująca dru­ga stro­na.

Ostat­nio do­wie­działem się, po czym można po­znać sam­ca alfa. Ba­da­nia prze­pro­wa­dzo­no wśród zwierząt. Otóż poza tym, że jest sil­ny i prze­wo­dzi gru­pie, ma taki je­go­mość jesz­cze jedną za­ska­kującą cechę: jest naj­bar­dziej tro­skli­wym osob­ni­kiem w sta­dzie. Rzecz ja­sna od kie­dy do­tarła do mnie ta wia­do­mość, znacz­nie chętniej przej­mo­wałem od sio­stry za­da­nia opie­kuńcze. Sko­ro to miało za­działać na ko­bie­ty… Poza tym moi sio­strzeńcy oka­zy­wa­li wo­bec mnie praw­dzi­wy en­tu­zjazm. Dzi­wa­ki, do­praw­dy. Adaś na mój wi­dok wy­wa­lał język i ślinił się, co zda­niem Ma­ry­si było prze­ja­wem nie­spełna trzy­let­nie­go szczęścia. Słod­kie dziec­ko. Zu­zia witała się ze mną, waląc mnie z ko­py­ta w pisz­czel, ewen­tu­al­nie wska­kując mi znie­nac­ka na ple­cy i wy­rzu­cając z sie­bie nie­ade­kwatną do jej roz­miarów ilość de­cy­be­li. Byłem do­brym wuj­kiem. Miałem w re­per­tu­arze trzy za­ba­wy, i to one spra­wiały, że dzie­ci pro­mie­niały z radości na mój wi­dok. Pierw­sza to „woj­na na miny”. Chy­ba nie muszę tłuma­czyć, sta­ra biu­ro­wa gra spo­ty­ka­na pod­czas na­rad zarządów. Z tym że dzie­ci grają w to le­piej.

Dru­ga za­ba­wa jest jesz­cze cie­kaw­sza, ale spraw­dza się je­dy­nie w wa­run­kach plażowych. Za­ko­py­wa­nie dzie­ci w pia­chu. Po szyję, żeby nie mogły się ru­szać. Jak wia­do­mo, ro­dzic kie­dy za­bie­ra na wcza­sy nad mo­rze małe dziec­ko, zaj­mu­je się przede wszyst­kim tym, czym nie chce. I musi mieć, jak to się mówi, oczy do­okoła głowy. Tym­cza­sem za­ko­pa­ne po szyję dziec­ko nie bie­ga, nie topi się, nie ob­sy­pu­je pia­skiem opa­lających się sąsiadów. Cza­sem drze japę, co da się chwi­lo­wo po­wstrzy­mać sma­kołyka­mi. Przez chwilę można więc po­czy­tać ga­zetę. Do cza­su, kie­dy Zu­zia za­cznie płakać. Wte­dy należy za­sto­so­wać za­bawę nu­mer trzy – „ma­cha­nie dziec­kiem”. Pro­ste, sku­tecz­ne, nie nu­dzi się. Po­le­ga na chwy­ce­niu dziec­ka za nogi i poru­szaniu w lewo i pra­wo ni­czym wa­hadłem. Za­wsze działa i wywołuje uśmiech, i mój, i sio­strzeńców. Ma­cha­nie sio­strzeńcami za­wsze oczysz­czało w mo­jej ro­dzi­nie at­mos­ferę i wzmac­niało ich re­la­cje z wuj­kiem Mi­ro­nem. Czy swo­imi dziećmi też będę tak wy­ma­chi­wał? No co wy, kto by ma­chał swo­im dziec­kiem?

Sio­stra nie ro­zu­miała fe­no­me­nu za­ba­wy dru­giej i trze­ciej. A do za­ba­wy pierw­szej od­no­siła się lek­ce­ważąco. W ogóle należała do tej gru­py ro­dziców nad­mier­nie przej­mujących się i przyj­mujących własną, a nie dzie­cięcą per­spek­tywę. A po­dejście do życia do­rosłych i dzie­ci różni się prze­cież za­sad­ni­czo przy­najm­niej w trzech punk­tach. Po pierw­sze, do­rosły pla­nu­je przyszłość długo­fa­lo­wo, a dzie­ciak najczęściej wy­bie­ga myślą le­d­wie dwa dni, góra ty­dzień do przo­du. Po dru­gie, dla małego za­wsze przy­jem­ność będzie ważniej­sza od obo­wiązku. (Pokażcie mi na­sto­lat­ka, którego per­spek­tywa klasówki za­trzy­ma w so­bot­ni wieczór w domu. No albo cho­ry, albo nie­dożywio­ny). Trze­cia różnica po­le­ga na tym, że młodzi, oce­niając przyszłe skut­ki swo­ich działań i de­cy­zji, za­wsze zaniżają ry­zy­ko, a cza­sem nie do­strze­gają go zupełnie. Dorośli prze­ciw­nie – często widzą różne sy­tu­acje jako bar­dziej ry­zy­kowne, niż są w rze­czy­wi­stości. Pew­nie dla­te­go moja sio­stra była prze­rażona, widząc Zuzię ta­plającą się w błocie. Mimo szczęścia, ja­kie córka miała wy­pi­sa­ne na twa­rzy. Choć na­wet Adaś ju­nior na wi­dok upa­sku­dzo­nej Zuzi wy­wa­lał język i się ślinił. W ogóle za­miast wymyślać dzie­ciom dro­gie roz­ryw­ki, weźmy je na lody, roz­staw­my na noc na­miot na traw­ni­ku obok domu, po­bie­gaj­my w desz­czu i po­skacz­my po kałużach. Cze­go więcej po­trze­ba? Za­tem, wra­cając do sed­na, Ma­ry­sia nie była fa­nem za­ko­py­wa­nia JEJ dzie­ci w pia­sku. Próbowałem jej przy­po­mi­nać, że każdy z nas wyjeżdżał na ko­lo­nie, wy­ciecz­ki i każdy był za­ko­py­wa­ny lub sam za­ko­py­wał. To jed­na z pierw­szych za­baw, do ja­kich rwą się dzie­ci wy­pusz­czo­ne na plażę. Za­ko­py­wa­nie i wrzu­ca­nie do wody. Im star­sze, tym bar­dziej na za­ko­py­waniu się nie kończy. Ot choćby wczo­raj. Ko­lo­niści w ra­mach po­by­tu na plaży usy­pa­li przy głównym do niej zejściu w Dębkach wiel­kie­go pe­ni­sa. Długi był na dzie­sięć metrów. Jak wał prze­ciw­po­wo­dzio­wy. Sądzę, że twórcy chcie­li, żeby ten obiekt był wi­docz­ny z ko­smo­su i…

– Je­steś nie­nor­mal­ny! – krzy­czała sio­stra, wy­ko­pując zdez­o­rien­to­wa­ne­go Ada­sia ju­nio­ra.

– Ja?

Za­pew­niam, że byłbym świet­nym oj­cem. Nie je­stem pe­wien, czy równie do­sko­nałym mężem.

Po­sta­no­wiłem wrócić do War­sza­wy ty­dzień przed końcem wa­ka­cji, żeby zdążyć z przy­go­to­wa­nia­mi do no­we­go roku szkol­ne­go. Zo­sta­wiłem w Dębkach siostrę z mężem i dziećmi, prze­do­stałem się do Gdy­ni, a stamtąd pociągiem bez­pośred­nio do War­sza­wy. Współczułem obsłudze ko­lei. Bo pod­czas gdy dla mnie taka podróż to było pew­ne­go ro­dza­ju wi­dzi­mi­się, oni na­prawdę mu­sie­li jeździć tymi śmierdzącymi, brud­ny­mi pociągami, wypełnio­ny­mi nie­kie­dy równie pa­skud­ny­mi, pi­ja­ny­mi pasażera­mi. Taką mie­li pracę. Z dwor­ca ko­le­jo­we­go po­je­chałem pro­sto na war­szawską Pragę, do ka­mie­ni­cy dziadków, w której od wie­lu lat miesz­kałem. Le­d­wo prze­kro­czyłem próg bra­my pro­wadzącej na podwórko, moje oczy zro­biły się wiel­kie jak ko­ko­sy. Uj­rzałem dziw­nie ubra­ne­go człowie­ka z czar­nym afro na głowie. Prze­cie­rałem chy­ba dłuższą chwilę oczy ze zdu­mie­nia, za­nim uwie­rzyłem. Stał przede mną uśmiech­nięty od ucha do ucha Will – Ame­ry­ka­nin, ko­le­ga, z którym za­przy­jaźniłem się pod­czas stu­diów w No­wym Jor­ku. Na ogólny ob­ra­zek składało się jesz­cze coś, cze­go nie ro­zu­miałem (poza tym skąd się tu gość u diabła wziął!) -otóż trzy­mał on za rękę moją sąsiadkę Paulę. Mie­siąc nie było mnie w War­sza­wie, ty­dzień minął, jak uto­piłem te­le­fon, wyglądało na to, że spo­ro prze­oczyłem…

Właśnie przyszła mi do głowy taka ot, nie bójmy się tego słowa – re­flek­sja. Że roz­po­czy­nając swoją opo­wieść od wje­cha­nia rikszą w sklep, aresz­to­wa­nia i za­ko­py­wa­nia nie­swo­ich dzie­ci, ska­zuję się na Waszą powściągli­wość i ogra­ni­czo­ne za­ufa­nie. Mając na uwa­dze fakt, że je­stem jak­by nie było tym, no, na­uczy­cie­lem, od­da­li­byście mi pod opiekę swo­je dzie­ci? Za­nim jed­nak za­biorę Was do kra­iny ab­sur­du, to jest do szkoły, tego dziw­ne­go miej­sca, którego jako uczeń nie­na­wi­dziłem, a które jako na­uczy­ciel po­ko­chałem, za­nim Was za­biorę, pozwólcie że przed­sta­wię wspo­mnia­ne­go Wil­la. Wart jest za­in­te­re­so­wa­nia. To czu­bek.

Na blo­gu zna­ne­go pol­skie­go mu­zy­ka wy­czy­tałem kie­dyś, że jego zda­niem „świat dzie­li się na lu­dzi sfor­ma­to­wa­nych i niesfor­ma­to­wa­nych. Sfor­ma­to­wa­ni niesfor­ma­to­wa­nych uważają za idiotów, nie­sfor­ma­to­wa­ni sfor­ma­to­wa­nych za muły. Ale tyl­ko sfor­ma­to­wa­ni dzi­wią się, kie­dy ktoś z ich kręgów oka­zu­je się nie­sfor­ma­to­wa­ny. W drugą stronę to pra­wo nie działa i ni­ko­go nie­sfor­ma­to­wa­ne­go muł w po­bliżu nie dzi­wi”. Will należał do ple­mie­nia niesfor­ma­to­wa­nych. Był przy tym bar­dzo sta­ry, ściśle rzecz biorąc – w moim wie­ku. Po ukończe­niu stu­diów na Co­lum­bii wy­spe­cja­li­zo­wał się w te­ma­cie sub­kul­tur. To tłuma­czyło jego wygląd, w su­mie miałem wrażenie, że co jakiś czas próbuje upodob­nić się do jed­nej z ba­da­nych grup. Tyl­ko jego kręcone długie włosy po­zo­sta­wały nie­zmien­nie ta­kie same. Pra­wie dzie­sięć lat wykładał na różnych ame­ry­kańskich uni­wer­sy­te­tach, z roku na rok fru­strując się co­raz bar­dziej aka­de­micką ro­botą i pra­cując jed­no­cześnie jako wo­lon­ta­riusz z trudną młodzieżą (jak mnie­mam, często należącą do sub­kul­tur, które badał). Nie­jed­no­krot­nie przyszło mu na­wet współpra­co­wać z cen­trum edu­ka­cyj­nym pro­wa­dzo­nym w New Hamp­shi­re przez mo­ich dziadków, Czar­ne­go i Ka­zi­mierę.

– Mi­ron, taki koleś jak ja, po­chodzący z mid­dlec­lass¹ – tłuma­czył mi kie­dyś Will – wy­star­czy, że do­brze kop­nie piłkę na bo­isku, a na każdym kro­ku słyszy, że jest gre­at². Kie­dy chłopiec mek­sy­kańskie­go po­cho­dze­nia błysz­czy na mu­ra­wie, słyszy: „po­tra­fi tyl­ko grać w piłkę”. Jeżdżę do nich tyl­ko po to, aby w sie­bie uwie­rzy­li!

Nie wiem, czy w między­cza­sie prze­cho­dził ja­kieś szko­le­nia z sza­leństwa, czy to po pro­stu kwe­stia genów. Nie­za­prze­czal­nym fak­tem jest, że Will w krótkim cza­sie stał się jed­nym z naj­zdol­niej­szych i naj­bar­dziej kon­tro­wer­syj­nych ame­ry­kańskich so­cjo­logów młode­go po­ko­le­nia. Licz­ba jego pu­bli­ka­cji w zna­ko­mi­tych pi­smach na­uko­wych robiła wrażenie, miał za­tem Will na­prawdę łeb na kar­ku. I coś z głową. Zo­bra­zuję na pod­sta­wie przykładów. Stu­dent­ce, która pod­czas eg­za­mi­nu twier­dziła, że Wo­od­stock to fi­lo­zof grec­ki, a następnie że Iran to żona Da­vi­da Bo­wie, nie chciał wpi­sać żad­nej oce­ny do in­dek­su. Od­na­lazł na­to­miast jej ad­res i na drzwiach wejścio­wych do dom­ku, w którym miesz­kała z re­li­gij­ny­mi ro­dzi­ca­mi, na­ma­zał spray­em: „Nie za­li­czam!!!”A pod tym walnął listę dzie­sięciu książek, lek­tur obo­wiązko­wych na wy­pa­dek, gdy­by chciała powtórzyć kie­dyś eg­za­min. Roz­mowę ze stu­den­ta­mi za­czy­nał najczęściej od py­ta­nia: Czym się in­te­re­su­jesz? Wpi­sy­wał im oce­ny w różnym miej­scu – na czo­le, w książecz­ce zdro­wia, raz wy­dra­pał na ma­sce sa­mo­cho­du. Tym, którzy po­zy­tyw­nie za­dzi­wia­li go pod­czas eg­za­minów, za­da­li do­bre py­ta­nie lub ze­chcie­li mądrze po­dy­sku­to­wać, wręczał ko­szul­ki z na­pi­sa­nym wielką czcionką wy­ra­zem „PO­DEJDŹ”, pod którym małą czcionką znaj­do­wało się „ODEJDŹ”. Te ti­szer­ty stały się dość szyb­ko kul­to­wym obiek­tem pożąda­nia młodych adeptów so­cjo­logii.

Wil­lo­wi zda­rzało się pro­wa­dzić zajęcia we własnym miesz­ka­niu, gdzie przy dużej ilości whi­sky roztrząsano nie­raz przez całą noc dy­le­ma­ty z za­kre­su nauk społecz­nych. To były do­bre lek­cje, wy­cho­dziły ze stu­den­ta­mi do domu, nie­raz na całe życie. Od­wie­dzał aka­de­mi­ki. Pod­czas jed­nej z im­prez ze stu­den­ta­mi kom­plet­nie pi­ja­ny założył na sie­bie zi­mo­wy kom­bi­ne­zon, kask, go­gle i zje­chał na nar­tach ze schodów, ta­ra­nując sprzątaczkę. Po­tur­bo­wa­na zo­stała za­bra­na do szpi­ta­la psy­chia­trycz­ne­go, po­nie­waż nikt nie dawał wia­ry w praw­dzi­wość jej re­la­cji. To był śro­dek lata, Nowy Jork, a ta upie­rała się, że na klat­ce scho­do­wej wje­chał w nią nar­ciarz. Po tym in­cy­den­cie dzie­kan uczel­ni zga­nił Wil­la na piśmie i za­pro­po­no­wał mu rok prze­rwy od aka­de­mic­kich obo­wiązków. Czy­li przy­mu­so­wy urlop, żeby „prze­myśleć dalszą ka­rierę na­ukową i prio­ry­te­ty w życiu” – jak się życz­li­wie wy­ra­ził. Rzuć stu­dia, zo­stań nin­ja – tak słowa dzie­kana zro­zu­miał Will i na­tych­miast opuścił kon­ty­nent ame­ry­kański. Wylądował w Afry­ce. Zupełnie nie wiem, po co. Na dwa lata słuch o Wil­lu za­ginął – nikt nie wie­dział, gdzie jest ani czym się zaj­mu­je. Pew­ne­go dnia otrzy­małem od nie­go kartkę pocz­tową (wzru­szyłem się, bo kto dziś jesz­cze wysyła kart­ki pocz­towe?) z tek­stem: „Po­zdra­wiam z Zim­ba­bwe, to praw­dzi­wa dupa świa­ta. Mili lu­dzie. Jak właści­wie na­zy­wa się miesz­ka­niec Zim­ba­bwe? Zim­ba-bwiec?” Zim­ba­bwejczyk. A jak na­zy­wa się miesz­ka­niec Hong­kon­gu? Prze­cież nie hong­ko­niec! A Hon­du­ra­su? Pół roku później za­dzwo­nił z Na­iro­bi w Ke­nii, in­for­mując mnie o podjęciu na­uki języka su­ahi­li.

– Sta­ry – mówił – czy ty wiesz, że pew­nych słów w języku su­ahi­li po pro­stu nie ma?

– Na przykład ja­kich?

– Na przykład słowa „kur­wa”.

To rze­czy­wiście zdu­mie­wające. Bo w Pol­sce to słowo jest tak po­pu­lar­ne, że aż dziw bie­rze, że nie występuje w tekście kon­sty­tu­cji.

Niedługo po­tem Will osiadł na czas jakiś w an­glojęzycz­nej Gha­nie. Usłyszałem o nim w re­por­tażu CNN pre­zen­tującym grupę przy­byszów z Ame­ry­ki, Eu­ro­py, Azji, których ple­mio­na za­miesz­kujące Ghanę wy­brały na swo­ich przywódców. W re­por­tażu wystąpił Will, król ple­mie­nia z wio­ski Kwa­hu-Tafo³. W zie­lo­nym skąpym odzie­niu i ko­lo­ro­wych ko­ra­lach na szyi, w oto­cze­niu bo­ga­to zdo­bio­nych i po­ma­lo­wa­nych ghańskich ko­biet. Król Will. Król Will ob­wieścił świa­tu roz­poczęcie łamiącej ste­reo­ty­py ak­cji po­mo­cy skie­ro­wa­nej do… Eu­ro­pej­czyków. „Gha­na for Eu­ro­pe”. Uwie­rzy­cie? Otwo­rzył agencję wy­szu­kującą sa­mot­nych lub po­rzu­co­nych przez ro­dzi­ny miesz­kańców Sta­re­go Kon­ty­nen­tu i za­pro­po­no­wał im ad­op­to­wa­nie przez ro­dzi­ny ghańskie. Pierw­sza przy­je­chała eme­ry­to­wa­na na­uczy­ciel­ka z Nie­miec. Jej dzie­ci pra­co­wały, każde w in­nym kra­ju, w wiel­kich kor­po­ra­cjach. Od­wie­dzały matkę, a i to nie za­wsze, tyl­ko z oka­zji świąt Bożego Na­ro­dze­nia i po­grzebów. Star­sza pani po nie­mal sześćdzie­sięciu la­tach życia w obrzy­dli­wie bo­ga­tej, czy­stej Ba­wa­rii prze­niosła się do wie­lo­dziet­nej i wie­lo­po­ko­le­nio­wej po­nad­dwu­dzie­sto­oso­bo­wej ro­dzi­ny miesz­kającej w małej wio­sce, do której pro­wa­dziła eks­klu­zyw­na błotni­sta ścieżka biegnąca przez gęsty, pełen ro­bac­twa las. Do ad­op­cji wkrótce zgłosiły się ko­lej­ne oso­by. Nie wszy­scy znieśli szok kul­tu­ro­wy. Ale niektórzy ponoć od­na­leźli szczęście i po­czu­cie wspólno­ty, o które w na­szym „wy­so­ko roz­wi­niętym” świe­cie tak dziś trud­no. Jakże to nam, żyjącym w luk­su­sie, daje do myśle­nia. Świat jest pełen wa­riatów, ale to oni go napędzają! Kil­ka dni temu Will po­sta­no­wił zro­bić przerwę w spra­wo­wa­niu królew­skie­go urzędu i przy­le­ciał do War­sza­wy.

– Pierw­sze dwie noce spędziłem w po­cze­kal­ni dwor­ca ko­le­jo­we­go, a twój te­le­fon chy­ba nie działa – z dumą oświad­czył Will.

– No to masz po­czu­cie hu­mo­ru – przy­znałem, a te­le­fon prze­cież uto­piłem.

Od­na­lazł wresz­cie właściwą ka­mie­nicę na Pra­dze, po której cały dzień prze­cha­dzał się w królew­skim stro­ju ghańskim. Roz­py­tując o mnie, na­tknął się na Paulę, praw­do­po­dob­nie je­dyną istotę w pro­mie­niu kil­ku podwórek władającą języ­kiem an­giel­skim. Pau­la miesz­kała w tej sa­mej ka­mie­nicy co ja, nie­gdyś pragnęła być moją dziew­czyną, a kie­dy to nie wyszło, po­nie­waż ja aku­rat nie pragnąłem być jej chłopa­kiem, po­zo­stała złośliwą, pełną cy­ni­zmu, ale dobrą koleżanką. Will ją od­mie­nił. Pro­mie­niała wręcz. To chy­ba miłość. Cho­le­ra.

– Will, mój dro­gi, ma to coś, cze­go u cie­bie mi bra­ko­wało – tłuma­czyła mi sąsiad­ka. – Coś, co wku­rza i każe go uwiel­biać jed­no­cześnie. Poza tym jest nie­prze­wi­dy­wal­ny, ro­man­tycz­ny, i to mnie w nim, kur­wa, kręci, no.

Z góry prze­pra­szam za słownic­two Pau­li. Jej mat­ka paliła w ciąży. Musi po pro­stu każde zda­nie wzbo­ga­cić blu­zgiem, bo in­a­czej się za­po­wie­trza. Ale gdy­by nie prze­kli­nała, uczy­niłoby to ją nie­po­dobną do ko­go­kol­wiek, kogo możecie spo­tkać w mo­jej dziel­ni­cy. Za sie­bie też prze­pra­szam. Jedną z za­sad wpo­jo­nych mi przez dziad­ka było to, że wul­gar­ny i sprośny język daje lu­dziom nie­chcącym słuchać kłopo­tli­wych ra­cji pra­wo do za­my­ka­nia na nas uszu i oczu. Są też tacy, którzy mówią tyl­ko „o kurczę!” lub „cho­le­ra”, ale z ta­kim wy­ra­zem twa­rzy, że nie­je­den by wolał, żeby bluznęli zde­cy­do­wa­niej.

Po­wie­działem już, że za­zdrościłem Pau­li i Wil­lo­wi? Za­zdrościłem ostat­nio każdemu, kto zdołał po­ko­chać inną osobę. Co praw­da uwiel­biam sa­me­go sie­bie, ale chciałbym wresz­cie tra­fić na kogoś, na kim zależałoby mi jesz­cze bar­dziej.

Will za­miesz­kał u mnie, ale większość cza­su za dnia i wszyst­kie noce spędzał w miesz­ka­niu Pau­li. Co za hi­sto­ria! Pragę po­lu­bił. Można po­wie­dzieć, że go an­tro­po­lo­gicz­nie za­in­te­re­so­wała. Chy­ba nie znał wcześniej za­sie­dlającej moją dziel­nicę sub­kul­tu­ry.

– Nie ze­sraj­cie się z tej miłości – pomyślałem z go­ryczą o Pau­li i Wil­lu, widząc ich idących za rękę po bułki o siódmej rano. Też bym tak chciał…03. OR­DER OF DISOR­DER

Z ze­bra­nia z ro­dzi­ca­mi wróciłem do domu moc­no zmęczo­ny. Planów na wieczór brak. To nic no­we­go. Po­sta­no­wiłem zaj­rzeć do Pau­li i Wil­la, wypić z nimi drin­ka i pójść spać. Za­pu­kałem do drzwi sąsiad­ki. Od­po­wie­działo mi smętne „wlazł!”. Wlazłem.

Moim oczom uka­zał się wi­dok nie­co­dzien­ny, a już z pew­nością za­ska­kujący. Pau­la leżała na ka­na­pie z okładem na czo­le, a Will… Will w łóżku z nogą w gip­sie, z ręką w gip­sie, z owi­niętą ban­dażem głową i oboj­czy­kiem. Przeżył zde­rze­nie z ti­rem czy co?

– Co się stało? – za­py­tałem na tyle tro­skli­wie, na ile mnie było stać.

– Nic – zde­cy­do­wa­nym głosem od­po­wie­działa Pau­la. Will coś za­mru­czał.

Zro­biłem drin­ka i po­pi­jając pa­trzyłem na zde­mo­lo­wa­nych przy­ja­ciół.

– Nic?

– Nic!

– Aha

Ja­sne, że nic.

Do­pie­ro następne­go dnia opo­wie­dzie­li, ja­kie to było „nic”. Pau­la i Will, na­sza nowa za­ko­cha­na para trzy­dzie­sto­latków, po­sta­no­wiła, pod­dając się ogólnym tren­dom, a na­wet mo­dzie, zmie­nić tryb życia z nie­zdro­we­go (al­ko­hol, pa­pie­ro­sy, brak ru­chu) na zdro­wy.

Zde­cy­do­wa­li zacząć od roz­wo­ju tężyzny fi­zycz­nej, co już samo w so­bie za­po­wia­dało tra­ge­dię. Will wy­brał bie­ga­nie. Za­pi­sał się na listę star­tową bie­gu przełajo­we­go na 10 ki­lo­metrów. Ostat­ni raz prze­biegł po­dob­ny dy­stans w pod­stawówce, ale twier­dził, że ry­wa­li­za­cja wywoła u nie­go do­dat­kową mo­ty­wację, dzięki której od­naj­dzie w so­bie nie­zna­ne do tej pory pokłady ener­gii. Po pro­stu czuł to. Cie­ka­we. W ra­mach przy­go­to­wań do­ko­nał za­ku­pu no­wo­cze­sne­go obu­wia, ob­cisłych spode­nek, od­dy­chającej ko­szul­ki, czap­ki i kom­pu­te­ra na nad­gar­stek, mierzącego tętno i po­ko­na­ny dy­stans. Ubra­ny pro­fe­sjo­nal­nie wyglądał jak wy­sty­li­zo­wa­ny na pa­ja­ca pa­jac. Will Con­nors, nu­mer star­towy 564. I w ze­sta­wie Pau­la, cze­kająca na li­nii mety na uko­cha­ne­go z ka­ni­strem wody. Za­wod­ni­cy ru­szy­li. Dwie mi­nu­ty później oczom mo­jej sąsiad­ki uka­zał się Will nie­sio­ny przez dwóch ko­le­si z obsługi. Przy­je­chała ka­ret­ka. Mój przy­ja­ciel prze­biegł bra­wu­ro­wo trzy­sta metrów, a na dru­gim zakręcie po­tknął się o wy­stający ko­rzeń i przyłado­wał w drze­wo. Prze­grał. Zwich­nięta noga w ko­st­ce, pęknięte dwa żebra, potłuczo­ny bark i głowa, pęknięta kość przed­ra­mie­nia i ukru­szo­ny ząb. Trzy ty­go­dnie w gip­sie. Tego sa­me­go dnia po południu Pau­la zde­ter­mi­no­wa­na, by schudnąć, wy­pro­fi­lo­wać poślad­ki i po­pra­wić ich utra­coną jędrność, sta­wiła się na zajęciach ae­ro­bi­ku. Jak twier­dzi, dwa­dzieścia smukłych la­sek w sali z dużym lu­strem pa­trzyło na nią z po­li­to­wa­niem. Co tu robi ta sta­ra baba? Zaczęła am­bit­nie, zla­na po­tem już po pięciu mi­nu­tach in­ten­syw­nych ćwi­czeń. Po dwu­dzie­stu osunęła się nie­przy­tom­na na podłogę. We­zwa­no ka­retkę. Ze­mdlała z po­wo­du nie­do­tle­nie­nia or­ga­ni­zmu. Dzień spor­tu Wil­la i Pau­li do­biegł końca.

Opuściłem sa­na­to­rium, którym stało się na­gle ich miesz­ka­nie. Wróciłem do swo­jej za­py­ziałej, nie­re­mon­to­wa­nej od stu­le­ci, z me­bla­mi pamiętającymi cza­sy Gier­ka dwu­po­ko­jo­wej pra­skiej nory. Prysz­nic i spać. Za­pa­liłem jesz­cze pa­pie­ro­sa na do­bra­noc, i wte­dy za­dzwo­nił te­le­fon.

– Wi­taj, dro­gi Mi­ro­nie – usłyszałem wesoły dzie­więćdzie­sięcio­let­ni głos dziad­ka. Miesz­kał od lat w USA, ra­zem z bab­cią Ka­zi­mierą. Dla miesz­kańców Pra­gi był po­sta­cią nie­mal mi­tyczną, bo­ha­te­rem. Pod­czas nie­miec­kiej oku­pa­cji i Po­wsta­nia War­szaw­skie­go wie­lo­krot­nie dawał do wi­wa­tu oku­pan­tom. Ge­sta­po ścigało go bez­sku­tecz­nie, angażując potężne środ­ki. Po­wo­jen­na sy­tu­acja po­li­tycz­na i miłość do Ka­zi­miery, córki ame­ry­kańskie­go dy­plo­ma­ty, rzu­ciły go za oce­an, gdzie miesz­ka po dziś dzień, pro­wadząc lo­kal­ne cen­trum edu­ka­cji dla młodzieży z wsze­la­ki­mi pro­ble­ma­mi, fi­nan­so­wa­ne przez władze sta­nu New Hamp­shi­re. Pielęgno­wa­na do nie­da­wa­na w mo­jej ro­dzi­nie tra­dy­cja co­rocz­nych wa­ka­cyj­nych wy­jazdów do USA ostat­ni­mi cza­sy nie­co pod­upadła. Nie wi­działem dziad­ka Ste­fa­na od dwóch lat. A był dla mnie, co tu kryć, osobą szczególną. Nie byle dziad­kiem. A ja dla nie­go – uko­cha­nym wnucz­kiem, który od dwóch lat nie ma cza­su go, kur­wa, od­wie­dzić. Bo jest po­twor­nie zajęty to­tal­nym nieróbstwem.

– Miło słyszeć twój głos, dziad­ku, jak za­wsze.

– Ostat­nio ostrożnie do­zu­jesz so­bie tę przy­jem­ność – w głosie dziad­ka nie wy­czułem złości, może nutę smut­ku. – Jak minęły wa­ka­cje?

– Właści­wie ni­jak. Prze­pra­szam, że nie udało mi się do was przy­je­chać.

– Nie prze­pra­szaj, nie masz wo­bec nas żad­nych zo­bo­wiązań. Ko­chaj i rób, co chcesz, też tak żyłem.

– No tak, ale nie miałeś ta­kie­go faj­ne­go dziad­ka.

– To aku­rat praw­da, cha, cha! Ale do­bra, bez ka­dze­nia, bo ze wzru­sze­nia do­stanę za­to­ru aor­ty. W moim wie­ku mogę tego nie przeżyć – żar­to­wał dzia­dek. – A moja uko­cha­na Ka­zi­mie­ra ma wkrótce uro­dzi­ny, muszę być w for­mie, nie sądzisz?

– To zależy, co za­mie­rzasz z tej oka­zji robić, ha! Ale to do­pie­ro w grud­niu!

– Tak, i już się przy­go­to­wu­je­my.

– Je­steście nie­zwy­kli – przy­znałem.

– A co nam po­zo­stało? Ka­zia ostat­nio trochę cho­ru­je, bywa ciężko. Ale! Nie po to dzwo­nię, żeby opo­wia­dać o szwan­kującej hy­drau­li­ce or­ga­ni­zmu sta­ruszków. Słyszałem o two­im po­wro­cie do szkoły!

– W CNN?

– W Al Ja­ze­era. Ma­ry­sia opo­wia­dała, że zacząłeś pracę u kon­ku­ren­cji.

Moja Nowa Szkoła od lat kon­ku­ro­wała z uko­cha­nym przez Ste­fa­na Pia­stem.

– Zga­dza się.

– A cze­mu nie w Piaście?

– W obec­nej sy­tu­acji chy­ba na­wet nie chciałbym tam pra­co­wać.

– Aż tak źle?

– Nie wiem, czy źle, po pro­stu in­a­czej. Po­dej­rze­wam, że wiesz, obaj żyje­my mając w głowie jakiś mi­tycz­ny, przed­wo­jen­ny ob­raz Pia­sta. A dziś to zwykła szkoła, gro­madząca zdol­nych uczniów, co zwal­nia cza­sem wszyst­kich z obo­wiązku sta­ra­nia się, wy­ku­wa­nia ja­kiejś no­wej wi­zji w zmie­niającym się świe­cie.

– A czy ta re­flek­sja nie do­ty­czy także two­je­go no­we­go miej­sca pra­cy?

– Praw­do­po­dob­nie tak, ale jest mi tam do­brze, i mam z kim po­dy­sku­to­wać. A w Piaście chwi­lo­wo chy­ba nie.

– Ty tę ro­botę po pro­stu ko­chasz… – wes­tchnął dzia­dek Ste­fan.

– Dziad­ku, już kie­dyś mówiłem, to chy­ba je­den z naj­piękniej­szych za­wodów świa­ta. Na­wet bez chy­ba. Tyl­ko… – prze­rwałem na chwilę, żeby za­pa­lić pa­pie­ro­sa.

– Tyl­ko?

– Miałem parę lat prze­rwy, boję się coś ze­psuć.

– Masz pasję, ser­ce do pra­cy z Maleństwa­mi. Jeśli dodać do tego trochę po­ko­ry i chęci sa­mo­do­sko­na­le­nia, to będzie do­brze.

– W szko­le te­raz trze­ba re­ali­zo­wać pro­gram i per­fek­cyj­nie pro­wa­dzić do­ku­men­tację. A wiesz, jak ja pra­cuję, or­der of disor­der.

– I niech tak zo­sta­nie. Masz zdol­nych uczniów, praw­da?

– Tak mówią.

– To mu­sisz zna­leźć sposób na to, aby im po­ka­zać, jak złożony i wie­lo­wy­mia­ro­wy jest nasz świat. Na końcu ze szkoły muszą, to zna­czy po­win­ni wyjść in­te­lek­tu­al­nie wol­ni, au­to­no­micz­ni lu­dzie.

– A wie­dza? Już nie jest po­trzeb­na?

– Sądzisz, że rolą współcze­sne­go na­uczy­cie­la jest prze­ka­za­nie wie­dzy, która jest dostępna wszędzie na wyciągnięcie ręki, nie­mal wcho­dzi okna­mi? Dzie­cia­ki muszą wie­dzieć, gdzie wie­dzy szu­kać i jak z niej ko­rzy­stać. Jeśli pra­cując trzy lata z Maleństwa­mi sku­pisz się wyłącznie na przy­go­to­wa­niu do testów, to wykażesz się dużą non­sza­lancją. Poza tym wiesz, szkoły przy­go­to­wują do prze­ciętności i funk­cjo­no­wa­nia w ma­in­stre­amie, a nie szu­kania własnej uni­kal­nej dro­gi. A kto dziś do­ce­ni prze­ciętność? No i cie­kaw­sze rze­czy dzieją się obok ma­in­stre­amu.

– Fakt, i je­steś tego świet­nym przykładem.

– A ty, dro­gi Mi­ro­nie, nie je­steś?

– Nie wiem, czy je­stem naj­lep­szym przykładem, dziad­ku.

– A co do two­ich obaw. Byłem kie­dyś na kon­cer­cie. Wystąpiło w nim je­de­na­stu gi­ta­rzystów. Wszy­scy za­gra­li swo­je par­tie per­fek­cyj­nie, równo, ide­al­nie, książkowo. Wszy­scy poza jed­nym. I to on ura­to­wał kon­cert. Miał swój styl, coś w spo­so­bie gra­nia, co po­ru­szyło pu­blicz­ność, na­wet siedzący obok mnie eme­ryt prze­stał na chwilę wci­nać po­pcorn. I to jest być może two­ja dro­ga.

– Prze­stać wci­nać po­pcorn?

– To też – usłyszałem w słuchaw­ce śmiech dziad­ka.

– Wiesz, mam dużo więcej po­ko­ry i dy­stan­su do tego, co robię w szko­le, dużo więcej niż parę lat temu.

– Ooo, Pan Mi­ron do­ra­sta!

– To da­le­ko idący wnio­sek! – zaśmiałem się. – Cza­sem mam ochotę na­pi­sać książkę za­ty­tułowaną „Dzie­sięć spo­sobów pro­wa­dze­nia lek­cji, które nie działają”.

– Niezłe! Ale spo­koj­nie, wszyst­kie­go się po­wo­li na­uczysz, dia­beł też świet­nie znał Pana Boga, ale go nie lubił. Jak cze­goś nie umiesz albo nie wiesz, to się do­wiesz. Naj­ważniej­sza w tej pra­cy jest har­mo­nia ro­zu­mu i ser­ca. A ty ko­chasz te dzie­cia­ki i chy­ba na­prawdę wie­rzysz, że dzięki do­brej szko­le można nie­co ulep­szyć świat.

– Mie­wam ta­kie złudze­nia – przy­znałem.

– Więcej wia­ry, ona jest na początku bar­dzo po­trzeb­na! A wiesz, jak to jest z ludzką głową? Co­kol­wiek myślisz, masz rację. Jak pomyślisz, że coś się nie uda, że góry nie da się prze­nieść, to masz rację, nie uda się.

– No wiem, wia­ry, en­tu­zja­zmu i na­iw­ności mi nie bra­ku­je.

– Wspa­nia­le!

– No i na ra­zie za­po­wia­da się do­brze, mam chy­ba fajną klasę.

– Zno­wu? Jak ty to ro­bisz, hę?

– Maleństwa są uśmiech­nięte, otwar­te, cie­ka­we świa­ta. Choć wszy­scy mówią, że wkrótce im przej­dzie, bo to prze­cież ta­aaaka wy­ma­gająca szkoła!

– Hmm. Nie mam nic prze­ciw­ko eru­dy­cji, ale nie sto­so­wa­nej jako narzędzie tor­tur. Nie za­po­mnij, jak ważny to czas dla dzie­ciaków. Doj­rze­wa­nie, pierw­sze za­uro­cze­nia i miłości, kom­plek­sy, po­trze­ba ak­cep­ta­cji. A z dru­giej stro­ny pre­sja na wy­ni­ki, pla­ny, ścieżki ka­rie­ry i ko­lek­cjo­no­wa­nie kursów za­miast włócze­nia się po mieście w po­szu­ki­wa­niu sen­su. Ja im nie za­zdroszczę. Nie jest łatwo być dziś na­sto­lat­kiem, do tego zdol­nym.

– Chy­ba nie jest – przy­znałem.

– Tyl­ko dla­cze­go to, co ma się wy­da­rzyć kie­dyś, ma być ważniej­sze od tego, co się dzie­je dziś, ju­tro, za chwilę?

– Niezłe py­ta­nie.

– A co u ojca? – za­py­tał na­gle dzia­dek.

No właśnie. Co u mo­je­go ojca? Sam byłem cie­kaw.

– Halo, je­steś tam? Ko­ja­rzysz swo­je­go ojca? Co u nie­go?

– Cha, cha, ko­jarzę, jesz­cze.

– Nie mogę się do nie­go do­dzwo­nić od dłuższe­go cza­su, a kie­dy już mi się uda­je, wiecz­nie mówi, że jest zajęty.

– Możliwe, że jest zajęty. W Pol­sce bywa, jak do­brze pójdzie, raz na dwa, trzy mie­siące. Sie­dzi wte­dy z mamą w pod­war­szaw­skim domu. A my wpa­da­my z Ma­ry­sią na ro­dzin­ny obiad, za długo nie sie­dzi­my i za dużo nie ga­da­my, bo nie ma o czym. Oj­ciec i tak jest zmęczo­ny, więc głównie śpi. A mama sie­dzi w pra­cow­ni i ma­lu­je.

– Mój syn się trochę po­gu­bił – orzekł Ste­fan.

– Twój syn, syn two­je­go syna, ogólnie chy­ba się po­gu­bi­liśmy. Oj­ciec moc­no wkręcił się w na­ukową ro­botę, ciągle jak nie w la­bo­ra­to­riach, to na kon­fe­ren­cjach. Lata po świe­cie i chy­ba go to jara.

– Co go to robi?

– No in­te­re­su­je, angażuje, pochłania.

– Ro­zu­miem – po­wie­dział bez prze­ko­na­nia dzia­dek.