Spotkanie z Heechee. Kroniki Heechee - ebook

PROLOG. ROZMOWA Z CZĘŚCIĄ MNIE

pro­log

Roz­mowa z czę­ścią mnie

Nie, księ­ciem Ham­le­tem nie jestem¹. Lecz dwo­rza­ni­nem, a przy­naj­mniej byłem nim, będąc czło­wie­kiem. Tak jed­nak już nie jest. Jestem pro­gra­mem kom­pu­te­ro­wym. To szla­chetny stan i wcale się go nie wsty­dzę, zwłasz­cza że (jak widzi­cie) jestem bar­dzo zaawan­so­wa­nym pro­gra­mem, zdol­nym nie tylko prze­twa­rzać liczby czy otwo­rzyć scenę albo dwie, ale też cyto­wać przy tym zapo­mnia­nego poetę z dwu­dzie­stego wieku.

Celem było otwar­cie sceny, w któ­rej teraz mówię. Zwą mnie Albert i lubię przed­sta­wie­nia. Zacznę od przed­sta­wie­nia sie­bie.

Jestem przy­ja­cie­lem Robi­nette Bro­adhe­ada. Wła­ści­wie to nie do końca prawda, nie jestem pewien, czy mogę rościć sobie prawo do bycia jego przy­ja­cie­lem, choć bar­dzo się sta­ram ofe­ro­wać mu przy­jaźń. To cel, dla któ­rego zosta­łem (to kon­kretne „ja”) stwo­rzony. Zasad­ni­czo jestem pro­stym kon­struk­tem do pobie­ra­nia infor­ma­cji, któ­remu zapro­gra­mo­wano wiele cech nie­ży­ją­cego Alberta Ein­ste­ina. Dla­tego wła­śnie Robin nazywa mnie Alber­tem. Tu poja­wia się kolejna nie­jed­no­znacz­ność. Ostat­nio można mieć wąt­pli­wo­ści, czy obiek­tem mojej przy­jaźni fak­tycz­nie jest Robi­nette Bro­adhead, ponie­waż zależy to od odpo­wie­dzi na pyta­nie kim (lub czym) on teraz jest, choć to poważny i skom­pli­ko­wany pro­blem, któ­rym zaj­miemy się po kawałku.

Wiem, że to wszystko tro­chę nie­ja­sne i nie mogę się oprzeć wra­że­niu, że nie­zbyt dobrze wyko­nuję swoją pracę, ponie­waż (jako kon­struktu) jest nią przy­go­to­wa­nie tła do tego, co ma do powie­dze­nia sam Robin. Moż­liwe, że w ogóle nie muszę tego robić, bo może­cie już wie­dzieć, co mam do powie­dze­nia. Nawet jeśli tak jest, to nie prze­szka­dza mi powtó­rze­nie tego. My, maszyny, jeste­śmy cier­pliwe. Może­cie jed­nak wybrać pomi­nię­cie tego i przej­ście do samego Robina – co on, nie­wąt­pli­wie, by pre­fe­ro­wał.

Zróbmy to w for­mie pytań i odpo­wie­dzi. Wydzielę część mojego pro­gramu do prze­pro­wa­dze­nia ze mną wywiadu:

P: Kim jest Robi­nette Bro­adhead?

O: Robin Bro­adhead to czło­wiek, który udał się na aste­ro­idę Gate­way, gdzie kosz­tem wiel­kiego ryzyka i bar­dzo męczą­cych prze­żyć zdo­był pod­stawę wiel­kiej for­tuny oraz jesz­cze więk­szych pokła­dów poczu­cia winy.

P: Nie rzu­caj takich tek­stów rekla­mo­wych, Albert, tylko trzy­maj się fak­tów. Czym jest aste­ro­ida Gate­way?

O: To arte­fakt pozo­sta­wiony przez Heechee. Około pół miliona lat temu zosta­wili tu coś w rodzaju orbi­tal­nego garażu peł­nego spraw­nych stat­ków kosmicz­nych. Można ich było uży­wać do lata­nia po całej galak­tyce, ale nie dało się wybrać doce­lo­wego miej­sca podróży. (Wię­cej infor­ma­cji – patrz pasek boczny: umie­ści­łem go tam by poka­zać, że jestem bar­dzo zaawan­so­wa­nym pro­gra­mem do pozy­ski­wa­nia danych).

P: Hej, Albert! Trzy­maj się fak­tów. Kim są ci Heechee?

O: Słu­chaj, wyja­śnijmy coś sobie! Jeśli „ty” masz zada­wać pyta­nia „mnie”, choć jesteś tylko wydzie­loną czę­ścią – frag­men­tem mojego pro­gramu – to musisz „mi” pozwo­lić odpo­wia­dać na nie w naj­lep­szy moż­liwy spo­sób. „Fakty” nie wystar­czą. „Fakty” to coś, co zwra­cają bar­dzo pry­mi­tywne sys­temy pozy­ski­wa­nia danych. Jestem za dobry, żeby się mar­no­wać na takie rze­czy, muszę zapew­nić także infor­ma­cje wstępne i tło. Na przy­kład, żeby naj­le­piej wyja­śnić kim są Heechee, muszę opo­wie­dzieć o tym, jak pierw­szy raz tra­fili na Zie­mię. A było to tak:

Działo się to około pół miliona lat temu, w póź­nym Plej­sto­ce­nie. Pierw­szą żywą istotą na Ziemi, która zauwa­żyła ich obec­ność, była samica tygrysa sza­blo­zęb­nego. Uro­dziła parę mło­dych, wyli­zała je, war­cze­niem odgo­niła zacie­ka­wio­nego part­nera, zasnęła, a po prze­bu­dze­niu odkryła, że jed­nego bra­kuje. Dra­pież­niki nie…

Jest to dla mnie jedna z łatwiej­szych do pobra­nia infor­ma­cji:

„Kon­flikt o Domi­nikę, choć bar­dzo bru­talny, dobiegł końca po sied­miu tygo­dniach, jako że zarówno Haiti, jak i Repu­blika Domi­ni­kany pra­gnęły pokoju i szansy odbu­do­wa­nia zruj­no­wa­nych gospo­da­rek. Następny kry­zys, z któ­rym musiał zmie­rzyć się Sekre­ta­riat, wzbu­dzał olbrzy­mią nadzieję całej ludz­ko­ści, ale też stwa­rzał dużo więk­sze ryzyko dla świa­to­wego pokoju. Odno­szę się oczy­wi­ście do odkry­cia tak zwa­nej Aste­ro­idy Heechee. Choć było już wia­domo, że dawno temu Układ Sło­neczny odwie­dziła zaawan­so­wana tech­nicz­nie rasa obcych, zosta­wia­jąc po sobie cenne arte­fakty, odkry­cie tego obiektu z jego licz­nymi, spraw­nymi stat­kami kosmicz­nymi było czymś zupeł­nie nie­spo­dzie­wa­nym. Oczy­wi­ście były bez­cenne i prawo do nich rościł sobie nie­mal każdy lata­jący w kosmos kraj człon­kow­ski ONZ. Nie będę opo­wia­dać o deli­kat­nych i pouf­nych nego­cja­cjach, które dopro­wa­dziły do obej­mu­ją­cego pięć potęg powier­nic­twa Kor­po­ra­cji Gate­way, ale dzięki zdo­by­tym tam infor­ma­cjom zaczęła się nowa era ludz­ko­ści”.

Pamięt­niki, Marie-Clémentine Ben­hab­bo­uche, Secrétaire-générale des Nations-Unis.

P: Albert, pro­szę! To histo­ria Robi­nette, nie twoja, więc przejdź do miej­sca, w któ­rym to on zaczyna mówić.

O: Powie­dzia­łem raz, powie­dzia­łem drugi. Jeśli jesz­cze raz mi prze­rwiesz, po pro­stu cię wyłą­czę, frag­men­cie! Zro­bimy to po mojemu, czyli tak:

Dra­pież­niki nie są zbyt dobre w licze­niu, ale ta była dość bystra, by znać róż­nicę mię­dzy jed­nym a dwoma. Na nie­szczę­ście dla jej mło­dego, dra­pież­niki są też skore do gniewu. Utrata jed­nego mło­dego ją roz­gnie­wała i w napa­dzie wście­kło­ści zabiła dru­gie. Inte­re­su­jąca jest obser­wa­cja, że była to jedyna ofiara śmier­telna wśród dużych ssa­ków wyni­ka­jąca z pierw­szych odwie­dzin Heechee na Ziemi. Wró­cili na nią dzie­sięć lat póź­niej. Oddali nie­które zabrane poprzed­nio próbki, włącz­nie z sam­cem tygrysa, teraz star­sza­wym i spa­sio­nym, zamiast nich zbie­ra­jąc nowe. Te już nie były czwo­ro­nożne. Heechee nauczyli się roz­róż­niać dra­pież­niki i wybrany przez nich tym razem gatu­nek był grupą czła­pią­cych, wyso­kich na metr dwa­dzie­ścia stwo­rzeń o sko­śnych czo­łach i zaro­śnię­tych twa­rzach bez pod­bród­ków. Bar­dzo odle­głe potom­stwo im podob­nych, czyli wy, ludzie, nazwali je póź­niej Austra­lo­pi­the­cus afa­ren­sis. Tych Heechee nie przy­wieźli z powro­tem. Z ich punktu widze­nia stwo­rze­nia te były ziem­skim gatun­kiem o naj­więk­szym poten­cjale roz­wi­nię­cia inte­li­gen­cji. Heechee mieli plany wobec tego typu zwie­rząt, pod­dali je więc pro­gra­mowi zapro­jek­to­wa­nemu do wymu­sze­nia ewo­lu­cji w wybra­nym przez sie­bie kie­runku. Oczy­wi­ście w swo­ich bada­niach Heechee nie ogra­ni­czyli się do Ziemi, ale żadna z pozo­sta­łych pla­net Układu Sło­necz­nego nie kryła inte­re­su­ją­cego ich rodzaju skarbu. Choć szu­kali. Zba­dali Marsa i Mer­ku­rego, zaha­czyli o atmos­fery gazo­wych olbrzy­mów za pasem aste­roid, obej­rzeli z daleka Plu­tona, choć ni­gdy nie wybrali się go odwie­dzić, wyko­pali tunele w aste­roidzie na eks­cen­trycz­nej orbi­cie, two­rząc coś w rodzaju han­garu dla swo­ich stat­ków kosmicz­nych, i stwo­rzyli dobrze izo­lo­wane tunele pod powierzch­nią Wenus. By­naj­mniej nie sku­pili się na Wenus, bo jej kli­mat spodo­bał im się bar­dziej niż ziem­ski. Tak naprawdę nie zno­sili powierzchni Wenus rów­nie mocno, jak ludzie, dla­tego wszyst­kie ich tam­tej­sze budowle znaj­do­wały się pod powierzch­nią. Jed­nak wybrali tę pla­netę, bo nie było na niej niczego żywego, czemu mogliby zaszko­dzić, a Heechee ni­gdy, przeni­gdy nie wyrzą­dzili szkody żad­nemu żywemu stwo­rze­niu… chyba że było to konieczne. Heechee nie ogra­ni­czyli się też do naszego Układu Sło­necz­nego. Ich statki zba­dały całą galak­tykę i pole­ciały poza nią. Zba­dali wszyst­kie z dwu­stu miliar­dów obiek­tów astro­no­micz­nych w galak­tyce więk­szych od pla­nety, spraw­dza­jąc też wiele mniej­szych. Nie każde z tych miejsc zostało odwie­dzone przez sta­tek Heechee, ale każde zali­czyło przy­naj­mniej pobli­ski prze­lot auto­ma­tycz­nego drona i poszu­ki­wa­nie jakich­kol­wiek śla­dów. Nie­które z nich stały się czymś, co można by okre­ślić jedy­nie mia­nem atrak­cji tury­stycz­nych. A nie­liczne – zale­d­wie garstka – gościła szcze­gólny rodzaj poszu­ki­wa­nego przez Heechee skarbu zwa­nego życiem. Życie było w galak­tyce czymś rzad­kim. Życie inte­li­gentne, nawet przy sto­so­wa­nej przez Heechee bar­dzo pojem­nej defi­ni­cji tego poję­cia, było jesz­cze rzad­sze… ale ist­niało. Na Ziemi zna­leźli austra­lo­pi­teki uży­wa­jące już narzę­dzi i zaczy­na­jące two­rzyć struk­tury spo­łeczne. W oko­licy zwa­nej przez ludzi gwiaz­do­zbio­rem Wężow­nika zna­leźli obie­cu­jącą skrzy­dlatą rasę. Istoty o mięk­kich cia­łach na gęstej, olbrzy­miej pla­ne­cie krą­żą­cej wokół gwiazdy typu F-9 w gwiaz­do­zbio­rze Ery­danu, plus cztery czy pięć róż­nych istot na pla­netach krą­żą­cych wokół gwiazd po dru­giej stro­nie jądra galak­tyki, ukry­tych przed ludz­kimi oczami przez chmury gazowe, pył i gęste sku­pi­ska gwiazd. W sumie dało to pięt­na­ście gatun­ków istot z pięt­na­stu pla­net odda­lo­nych od sie­bie o tysiące lat świetl­nych, od któ­rych można było ocze­ki­wać roz­wi­nię­cia dosta­tecz­nej inte­li­gen­cji, by sto­sun­kowo szybko zaczęły pisać książki i budo­wać maszyny. (Heechee defi­nio­wali „sto­sun­kowo szybko” jako dowolny czas w ciągu z grub­sza miliona lat). To jed­nak nie wszystko. Oprócz Heechee ist­niały trzy cywi­li­za­cje tech­no­lo­giczne oraz pozo­sta­ło­ści jesz­cze dwóch, teraz już wymar­łych. Czyli austra­lo­pi­teki nie były uni­kalne, ale i tak bar­dzo cenne. W związku z tym Heechee, któ­remu przy­dzie­lono zada­nie zabra­nia kolo­nii z suchych rów­nin ich rodzi­mego domu do nowego miej­sca zamiesz­ka­nia stwo­rzo­nego dla nich w kosmo­sie, zyskał duże uzna­nie za swoją pracę. Praca była trudna i dłu­go­trwała. Ten kon­kretny Heechee był potom­kiem trzech poko­leń, które badały, mapo­wały i orga­ni­zo­wały pro­jekt Układu Sło­necz­nego. Spo­dzie­wał się, że jego potom­ko­wie będą kon­ty­nu­ować to dzieło. Bar­dzo się mylił. W sumie obec­ność Heechee w Ukła­dzie Sło­necz­nym trwała zale­d­wie sto lat, a potem zakoń­czyła się w nie­cały mie­siąc. Pod­jęto decy­zję o pośpiesz­nym wyco­fa­niu się. We wszyst­kich tune­lach na Wenus, małych pla­ców­kach na Dione i połu­dnio­wym bie­gu­nie Marsa, na wszyst­kich orbi­tu­ją­cych kon­struk­cjach roz­po­częło się pako­wa­nie. Pośpieszne, ale sta­ranne. Heechee byli naj­sta­ran­niej­szymi z gospo­da­rzy. Usu­nęli ponad dzie­więć­dzie­siąt dzie­więć pro­cent narzę­dzi, maszyn, arte­fak­tów, dro­bia­zgów i bibe­lo­tów towa­rzy­szą­cych im w życiu w Ukła­dzie Sło­necz­nym. Nawet śmieci. Zwłasz­cza śmieci. Niczego nie zosta­wiono przy­pad­kiem. I abso­lut­nie niczego, nawet ich odpo­wied­nika pustej butelki po coli czy zuży­tej chu­s­teczki, nie zosta­wiono na powierzchni Ziemi. Nie spra­wili, żeby ewen­tu­alni potom­ko­wie ich austra­lo­pi­te­ków nie mogli się dowie­dzieć o odwie­dzinach Heechee w ich oko­licy, dopil­no­wali po pro­stu, żeby nim dotrą do tego celu, naj­pierw nauczyli się latać w kosmos. Wiele z usu­nię­tych przez Heechee przed­mio­tów było bez­u­ży­tecz­nych i zostało wyrzu­co­nych w prze­strzeń mię­dzygwiezdną lub w Słońce. Wiele wysłano do bar­dzo odle­głych miejsc ze spe­cjal­nym prze­zna­cze­niem. A wszystko to robiono nie tylko w Ukła­dzie Sło­necz­nym Ziemi, ale wszę­dzie. Heechee oczy­ścili galak­tykę z nie­mal wszyst­kich swo­ich śla­dów. Żadna świeżo owdo­wiała holen­derka z Pen­syl­wa­nii przy­go­to­wu­jąca dom do prze­ka­za­nia rodzi­nie naj­star­szego syna nie zosta­wiła po sobie rów­nie czy­stego miej­sca. Nie pozo­sta­wili nie­mal niczego, a to, co zostało, miało swój cel. Na Wenus zacho­wali tylko pod­sta­wowe tunele, pomiesz­cze­nia miesz­kalne oraz sta­ran­nie wybrane, nie­liczne arte­fakty, w pla­ców­kach tylko mini­malną liczbę wska­zó­wek oraz jesz­cze jedną rzecz. W każ­dym ukła­dzie sło­necz­nym w któ­rym spo­dzie­wali się roz­woju inte­li­gen­cji, zosta­wili jeden wielki, tajem­ni­czy pre­zent. W ukła­dzie Ziemi był to aste­roid na orbi­cie pro­sto­pa­dłej do płasz­czy­zny eklip­tyki, któ­rego uży­wali jako sta­cji dla swo­ich stat­ków kosmicz­nych. Tu i tam, w odle­głych i sta­ran­nie wybra­nych miej­scach innych ukła­dów, zosta­wili inne duże insta­la­cje. Każda zawie­rała bar­dzo duży dar w postaci dzia­ła­ją­cej sek­cji spraw­nych, nie­mal nie­znisz­czal­nych, lata­ją­cych szyb­ciej niż świa­tło stat­ków kosmicz­nych Heechee. Gwiezdne skarby cze­kały bar­dzo długo, czte­ry­sta tysięcy lat lub dłu­żej, pod­czas gdy Heechee sie­dzieli ukryci w swej dziu­rze. Austra­lo­pi­teki na Ziemi oka­zały się porażką ewo­lu­cyjną, choć Heechee się tego nie dowie­dzieli, jed­nak kuzyni austra­lo­pi­te­ków stali się nean­der­tal­czy­kami lub kro­ma­nioń­czy­kami, a póź­niej poja­wiła się ta naj­now­sza moda ewo­lu­cyjna, czło­wiek współ­cze­sny. W mię­dzyczasie skrzy­dlate stwo­rze­nia roz­wi­jały się i uczyły, odkryły pro­me­tej­skie wyzwa­nie i się zabiły. W mię­dzyczasie dwie z ist­nie­ją­cych cywi­li­za­cji tech­no­lo­gicz­nych spo­tkały się i wza­jem­nie się znisz­czyły. W mię­dzyczasie sześć innych obie­cu­ją­cych gatun­ków ugrzę­zło w śle­pych zauł­kach ewo­lu­cji; w mię­dzyczasie Heechee ukryli się z obawą wyglą­dali zza swo­jej osłony Schwarz­schilda co kilka tygo­dni – co kilka tysiąc­leci czasu pędzą­cego na zewnątrz… A w mię­dzyczasie skarby cze­kały, aż w końcu zna­la­zły je istoty ludz­kie. I tak ludzie poży­czyli sobie statki kosmiczne Heechee. W nich prze­kro­czyli galak­tykę. Ci pierwsi zwia­dowcy byli wystra­szo­nymi, zde­spe­ro­wa­nymi ludźmi, któ­rych jedyną nadzieją na ucieczkę przed ponu­rym losem było zary­zy­ko­wa­nie życiem w podróży na ślepo w los, który mógł uczy­nić z nich boga­czy, choć dużo praw­do­po­dob­niej­sze było spo­tka­nie śmierci.

Zba­da­łem już całą histo­rię Heechee w ich rela­cjach z rasą ludzką aż do cza­sów, w któ­rych Robin roz­pocz­nie opo­wia­dać swoją histo­rię. Masz jakieś pyta­nia, frag­men­cie?

P: Hrrrrrrr…

O: Nie bądź dup­kiem, frag­men­cie. Wiem, że nie śpisz.

P: Pró­buję tylko prze­ka­zać, że zuży­wasz cho­ler­nie dużo czasu na zej­ście ze sceny, jak na kogoś, kto ma ją tylko przy­go­to­wać. A opo­wie­dzia­łeś zale­d­wie o prze­szło­ści Heechee, w ogóle nie wspo­mi­na­jąc o ich teraź­niej­szo­ści.

O: Wła­śnie mia­łem to zro­bić. Wła­ści­wie to opo­wiem teraz o pew­nym kon­kret­nym Heechee, któ­rego nazwę Kapi­ta­nem (nie tak się nazywa, bo zwy­czaje sto­so­wane przez Heechee do nada­wa­nia imion są inne niż u ludzi, ale to się nada do iden­ty­fi­ka­cji), który, mniej wię­cej wtedy, gdy Robin roz­pocz­nie opo­wia­da­nie swo­jej histo­rii…

P: Jeśli kie­dyś mu na to pozwo­lisz…

O: Frag­men­cie! Cicho. Kapi­tan jest dość ważny dla histo­rii Robina, bo z cza­sem wejdą w istotne inte­rak­cje, ale w chwili, gdy go poznamy, Kapi­tan zupeł­nie nie zdaje sobie sprawy z ist­nie­nia Robina. Wraz z człon­kami swo­jej załogi szy­kuje się do wyło­nie­nia się z miej­sca, w któ­rym Heechee ukryli się przed galak­tyką będącą domem całej reszty. I pro­szę, pozwo­li­łem sobie na małą sztuczkę. Spo­tka­li­ście już – zamknij się, frag­men­cie! – spo­tka­li­ście już Kapi­tana, bo był człon­kiem załogi, która porwała małego tygrysa i zbu­do­wała tunele na Wenus. Teraz jest dużo star­szy. Jed­nak nie o pół miliona lat, bo miej­sce, w któ­rym ukryli się Heechee, znaj­duje się w czar­nej dziu­rze w samym środku naszej galak­tyki. Słu­chaj, frag­men­cie, nie chcę, żebyś mi znowu prze­ry­wał, ale pra­gnę poświę­cić chwilę na wspo­mnie­nie o czymś dziw­nym. Co cie­kawe, czarna dziura, w któ­rej żyją Heechee, była znana ludz­ko­ści na długo zanim usły­szeli o ist­nie­niu jej miesz­kań­ców. Tak naprawdę w 1932 roku była pierw­szym wykry­tym mię­dzy­gwiezd­nym źró­dłem radio­wym. Przed koń­cem dwu­dzie­stego wieku inter­fe­ro­me­tria pozwo­liła bez wąt­pie­nia usta­lić, że to czarna dziura, bar­dzo duża, o masie tysięcy słońc i śred­nicy około trzy­dzie­stu lat świetl­nych. Wie­dziano już wtedy, że znaj­duje się z grub­sza trzy­dzie­ści tysięcy lat świetl­nych od Ziemi w kie­runku kon­ste­la­cji Strzelca, że ota­cza ją mgła krze­mia­no­wego pyłu i że jest sil­nym źró­dłem foto­nów gamma o ener­gii 511 keV. Do czasu odkry­cia aste­ro­idy Gate­way, wie­dziano znacz­nie wię­cej. W zasa­dzie wszyst­kie istotne fakty poza jed­nym. Ludz­kość nie miała poję­cia, że w środku znaj­dują się Heechee. Nie dowie­działa się tego do czasu, aż – wła­ści­wie mogę uczci­wie wyznać, że to głów­nie ja – roz­po­częli odczy­ty­wać gwiezdne mapy Heechee.

P: Hrrrrrrr…

O: Cicho, frag­men­cie, rozu­miem suge­stię. Uży­wany przez Kapi­tana sta­tek był bar­dzo podobny do tych, które ludzie zna­leźli na aste­ro­idzie Gate­way. Nie było czasu na istotne ulep­sze­nia pro­jektu jed­nostki. Dla­tego wła­śnie Kapi­tan tak naprawdę nie miał pół miliona lat – w ich czar­nej dziu­rze czas pły­nął powoli. Główna róż­nica mię­dzy stat­kiem Kapi­tana a wszel­kimi innymi pole­gała na tym, że był wypo­sa­żony w dodat­kowe urzą­dze­nie, które w mowie Heechee znane było jako roz­bi­jacz ukła­dów upo­rząd­ko­wa­nych. Czło­wiek mógłby je nazwać otwie­ra­czem puszek. To ono wła­śnie umoż­li­wiało im prze­cho­dze­nie przez barierę Schwarz­schild wokół czar­nej dziury. Nie wyglą­dało jakoś szcze­gól­nie, po pro­stu skrę­cony krysz­ta­łowy pręt wycho­dzący z cał­kiem czar­nej pod­stawy, ale gdy Kapi­tan je akty­wo­wał, roz­ja­rzyło się jak dia­men­towa fon­tanna. Dia­men­towe migo­ta­nie roze­szło się i oto­czyło sta­tek, otwie­ra­jąc drogę przez barierę, oni zaś prze­mknęli do szer­szego wszech­świata na zewnątrz. Nie trwało to długo, według czasu Kapi­tana nie­całą godzinę. Wedle zega­rów wszech­świata na zewnątrz pra­wie dwa mie­siące. Ponie­waż był Heechee, Kapi­tan nie wyglą­dał jak czło­wiek. Bar­dziej niż cokol­wiek innego przy­po­mi­nał ani­mo­wany szkie­let z kre­skó­wek. Jed­nak rów­nie dobrze można myśleć o nim jak o czło­wieku, bo miał więk­szość ludz­kich cech – docie­kli­wość, inte­li­gen­cję, kochli­wość oraz wszyst­kie inne, o któ­rych wiem, choć ni­gdy ich nie doświad­czy­łem. Na przy­kład, był w dobrym nastroju, bo to zada­nie pozwo­liło mu zabrać w ramach załogi kobietę, która była jego poten­cjalną part­nerką miło­sną. (Ludzie też robią takie rze­czy pod­czas tak zwa­nych podróży służ­bo­wych). Jed­nakże samo zada­nie było zde­cy­do­wa­nie mało przy­jemne, gdyby się nad tym zasta­no­wić. Kapi­tan tego nie robił. Mar­twił się o to nie bar­dziej, niż prze­ciętny czło­wiek przej­muje się tym, czy po połu­dniu zosta­nie ogło­szona wojna – gdyby do tego doszło, będzie to koniec wszyst­kiego, ale już od bar­dzo dawna nic takiego się nie stało, więc… Naj­więk­sza róż­nica pole­gała na tym, że zada­nie Kapi­tana nie miało związku z niczym tak nie­szko­dli­wym jak nukle­arna wojna, a z zasad­ni­czymi powo­dami, przez które Heechee scho­wali się w swo­jej czar­nej dziu­rze. Spraw­dzał pozo­sta­wione przez Heechee arte­fakty. Tych skar­bów nie ukryto przy­pad­kiem, były ele­men­tem sta­ran­nie przy­go­to­wa­nego planu. Można by je nawet nazwać przy­nętą. Jeśli zaś cho­dzi o poczu­cie winy Robi­nette Bro­adhe­ada…

P: Zasta­na­wia­łem się, kiedy do tego wró­cisz. Pozwól, że coś zasu­ge­ruję. Może niech Robin Bro­adhead sam o tym opo­wie?

O: Dosko­nały pomysł! Prze­cież dosko­nale wia­domo, że jest naj­więk­szym znawcą tego tematu. Tak więc scena została przy­go­to­wana, pro­ce­sja usta­wiona i… daję wam Robi­nette Bro­adhe­ada!1. Jak za dawnych czasów

1

Jak za daw­nych cza­sów

Zanim mnie upo­tęż­nili, poczu­łem potrzebę, któ­rej nie zazna­łem przez trzy­dzie­ści lat i wię­cej, więc zde­cy­do­wa­łem się na coś, czego nie spo­dzie­wa­łem się już ni­gdy pró­bo­wać: zro­bi­łem sobie dobrze. Wysła­łem swoją żonę Essie do mia­sta, żeby zro­biła nie­za­po­wie­dziany najazd na kilka swo­ich firm. Usta­wi­łem blo­kadę „Nie prze­szka­dzać” na wszyst­kie sys­temy łącz­no­ści domu. Wywo­ła­łem mój sys­tem pozy­ski­wa­nia danych (i przy­ja­ciela) Alberta Ein­ste­ina i wyda­łem mu pole­ce­nia, od któ­rych się skrzy­wił, ssąc ust­nik fajki. A potem, gdy w domu zro­biło się cicho, a Albert nie­chęt­nie, lecz posłusz­nie się wyłą­czył, poło­ży­łem się na kana­pie w swoim gabi­ne­cie z Mozar­tem dobie­ga­ją­cym cicho z sąsied­niego pokoju i zapa­chem mimozy w sys­temie wen­ty­la­cji oraz nie­zbyt sil­nym oświe­tle­niem, po czym wypo­wie­dzia­łem imię, któ­rego nie uży­wa­łem od dzie­się­cio­leci.

– Zyg­fry­dzie von Psych, chciał­bym z tobą poroz­ma­wiać.

Przez chwilę myśla­łem, że się nie pojawi. Potem, w rogu pokoju koło barku zami­go­tało nagle mgli­ste świa­tło, bły­snęło i sie­dział tam.

Nie zmie­nił się przez te trzy­dzie­ści lat. Ubrany był w ciemny, gruby gar­ni­tur o kroju widy­wa­nym na por­tre­tach Zyg­munta Freuda. Na jego nie­mło­dej twa­rzy bez wyrazu nie przy­była ani jedna zmarszczka, a jasne oczy nie stra­ciły swego bla­sku. W jed­nej ręce trzy­mał sztuczny notat­nik a w dru­giej sztuczny ołó­wek… jakby potrze­bo­wał zapi­sy­wać jakieś notatki!

– Dzień dobry, Rob – ode­zwał się uprzej­mie. – Widzę, że bar­dzo dobrze wyglą­dasz.

– Zawsze zaczy­na­łeś od próby popra­wie­nia mojej samo­oceny – odpo­wie­dzia­łem mu, na co zare­ago­wał uśmie­chem.

Zyg­fryd von Psych tak naprawdę nie ist­nieje, jest po pro­stu psy­cho­ana­li­tycz­nym pro­gra­mem kom­pu­te­ro­wym. Nie ma fizycz­nego ciała – to, co widzia­łem, było tylko holo­gra­mem, a jego słowa dobie­gały z gene­ra­tora mowy. Tak naprawdę nie ma nawet imie­nia, bo „Zyg­fryd von Psych” to tylko moja nazwa na niego, gdyż te dzie­siątki lat temu nie potra­fi­łem mówić o prze­ra­ża­ją­cych mnie spra­wach do maszyny, która nie miała nawet imie­nia.

– Przy­pusz­czam – powie­dział z namy­słem – że wezwa­łeś mnie, bo coś cię nie­po­koi.

– To prawda.

Popa­trzył na mnie z cier­pliwą cie­ka­wo­ścią, co też nie było niczym nowym. Mia­łem teraz na swoje usługi mnó­stwo lep­szych pro­gra­mów… wła­ści­wie to jeden, Alberta Ein­ste­ina, tak dobry, że pra­wie nie zawra­cam sobie głowy innymi, ale Zyg­fryd wciąż był cał­kiem nie­zły. Prze­cze­kuje mnie. Wie, że cokol­wiek obciąża mi myśli, potrze­buje czasu na zebra­nie się w słowa, więc mnie nie poga­nia.

Z dru­giej strony, nie pozwala mi też na odpły­nię­cie myślami w nicość.

– Czy możesz mi powie­dzieć, co w tej chwili cię nie­po­koi?

– Mnó­stwo spraw. Róż­nych – odpo­wia­dam.

– Wybierz jedną – mówi cier­pli­wie, na co wzru­szam ramio­nami.

– To nie­spo­kojny świat, Zyg­fry­dzie. Przy tych wszyst­kich dobrych rze­czach, które się wyda­rzyły, czemu ludzie… O cho­lera. Znowu to robię, prawda?

Mru­gnął do mnie.

– Co robisz? – zachę­cił.

– Mówię o róż­nych rze­czach, które mnie mar­twią, zamiast o tej jed­nej naj­waż­niej­szej. Obcho­dząc praw­dziwy pro­blem.

– To brzmi na wni­kliwe spo­strze­że­nie, Robi­nie. Spró­bu­jesz mi powie­dzieć, na czym polega praw­dziwy pro­blem?

– Chcę to zro­bić – odpo­wia­dam. Chcę tego tak bar­dzo, że prawdę mówiąc, mam ochotę się roz­pła­kać. Cho­ler­nie dawno tego nie robi­łem.

– Od cał­kiem dawna nie odczu­wa­łeś potrzeby spo­tka­nia ze mną – sko­men­to­wał, na co pota­kuję.

– Tak, wła­śnie tak.

Cze­kał przez chwilę, co jakiś czas powoli obra­ca­jąc ołó­wek w pal­cach, utrzy­mu­jąc na twa­rzy wyraz przy­ja­znego zain­te­re­so­wa­nia i braku oceny, co tak naprawdę było jedy­nym, co pamię­ta­łem z jego twa­rzy mię­dzy sesjami.

– To, co tak naprawdę cię nie­po­koi tam w głębi, Robi­nie, z defi­ni­cji jest trudne do wyra­że­nia – powie­dział w końcu. – Wiesz o tym. Prze­ko­na­li­śmy się o tym wspól­nie lata temu. Wcale się nie dzi­wię, że nie potrze­bo­wa­łeś mnie przez cały ten czas, bo twoje życie ewi­dent­nie dobrze się układa.

– Naprawdę bar­dzo dobrze – zgo­dzi­łem się. – Zapewne o wiele lepiej, niż na to zasłu­guję… Chwila, czy mówiąc to wyra­żam ukryte poczu­cie winy? Poczu­cie niż­szo­ści?

Wes­tchnął wciąż z uśmie­chem.

– Wiesz, że wolę, gdy nie pró­bu­jesz mówić jak ana­li­tyk, Robi­nie.

Odpo­wie­dzia­łem sze­ro­kim uśmie­chem. Pocze­kał chwilę, a potem kon­ty­nu­ował.

– Przyj­rzyjmy się obiek­tyw­nie bie­żą­cej sytu­acji. Dopil­no­wa­łeś, żeby nie było tu nikogo, kto mógłby nam prze­szko­dzić… albo pod­słu­chi­wać? Żeby nie usły­szeć cze­goś, o czym nie powinni się dowie­dzieć twoi naj­bliżsi i naj­drożsi przy­ja­ciele? Pole­ci­łeś nawet Alber­towi Ein­ste­inowi, two­jemu sys­te­mowi pozy­ski­wa­nia danych, wyco­fa­nie się i odcię­cie tej roz­mowy od zewnętrz­nych maga­zy­nów danych. To, co masz do powie­dze­nia, musi być bar­dzo pry­watne. Być może cho­dzi o coś, co czu­jesz, ale wsty­dzisz się przy­zna­nia do tego uczu­cia. Czy to ci coś nasuwa, Robi­nie?

Odchrząk­ną­łem.

– Tra­fi­łeś w sedno, Zyg­fry­dzie.

– Tak? To co chcia­łeś powie­dzieć? Możesz to zro­bić?

Sko­czy­łem na główkę.

– Mogę, do cho­lery! To pro­ste! Oczy­wi­ste! Robię się cho­ler­nie stary!

Tak jest naj­le­piej. Kiedy coś jest trudne do wypo­wie­dze­nia, trzeba po pro­stu to powie­dzieć. To była jedna z rze­czy, któ­rych nauczy­łem się w tych daw­nych cza­sach, gdy wyle­wa­łem swoje cier­pie­nia przed Zyg­fry­dem trzy razy w tygo­dniu, i to zawsze działa. Gdy tylko to powie­dzia­łem, poczu­łem się oczysz­czony… nie poczu­łem się dobrze, nie szczę­śliwy, nie jakby pro­blem został roz­wią­zany, ale ta masa zła została wyda­lona. Zyg­fryd lekko kiw­nął głową i spoj­rzał na obra­cany w pal­cach ołó­wek, cze­ka­jąc, bym kon­ty­nu­ował. A ja wie­dzia­łem już, że potra­fię. Naj­gor­szą część mia­łem już za sobą. Zna­łem to uczu­cie. Dobrze je pamię­ta­łem z tam­tych daw­nych, burz­li­wych sesji.

Nie jestem już tą samą osobą, którą byłem wtedy, tam­ten Robin Bro­adhead był prze­peł­niony poczu­ciem winy z powodu pozo­sta­wie­nia na śmierć uko­cha­nej kobiety. Obec­nie to poczu­cie winy już dawno zostało zła­go­dzone… bo Zyg­fryd pomógł mi je zła­go­dzić. Tam­ten Robin Bro­adhead miał tak niską opi­nię na swój temat, że nie potra­fił uwie­rzyć, by ktoś mógł go cenić, nie miał więc wielu przy­ja­ciół. Teraz mam ich… sam nie wiem. Dzie­siątki. Setki! (O nie­któ­rych wam opo­wiem). Tam­ten Robin Bro­adhead nie potra­fił przy­jąć miło­ści, ale od tam­tej pory mam za sobą ćwierć wieku naj­lep­szego mał­żeń­stwa, jakie kie­dy­kol­wiek ist­niało. Byłem więc zupeł­nie innym Robi­nem Bro­adheadem.

Tu znowu Albert Ein­stein. Chyba powi­nie­nem wyja­śnić to, co Robin powie­dział o Gelle-Kla­rze Moyn­lin. Była wraz z nim poszu­ki­waczką z Gate­way, w któ­rej się zako­chał. W raz z innymi poszu­ki­wa­czami zostali uwię­zieni na obrze­żach czar­nej dziury i część z nich mogła się uwol­nić kosz­tem innych. Uwol­nił się Robin, a Klara z resztą tam zostali. To mógł być wypa­dek, Klara mogła się bez­in­te­re­sow­nie poświę­cić, żeby go ura­to­wać, Robin mógł w panice ura­to­wać sie­bie ich kosz­tem – nie dało się tego stwier­dzić. Jed­nak uza­leż­niony od poczu­cia winy Robin przez lata nosił w sobie obraz Klary w tej czar­nej dziu­rze, gdzie czas nie­mal się zatrzy­mał, zawsze prze­ży­wa­ją­cej tę samą chwilę szoku i prze­ra­że­nia oraz zawsze (jak sądził) obar­cza­jącą go winą. Dopiero Zyg­fryd pomógł mu się z tego wygrze­bać.

Może was zasta­na­wiać, skąd to wiem, skoro jego sesje z Zyg­fry­dem były utaj­nione. To pro­ste: wiem to teraz w taki sam spo­sób, jak ten, dzięki któ­remu Robin wie tak dużo o mnó­stwie ludzi robią­cych rze­czy, przy któ­rych go nie było.

Jed­nak pewne rze­czy w ogóle się nie zmie­niły.

– Zyg­fry­dzie – ode­zwa­łem się – jestem stary, nie­długo umrę i wiesz, co strasz­nie mnie męczy?

Pod­niósł wzrok znad swo­jego ołówka.

– Co takiego, Robi­nie?

– Nie jestem dość doro­sły, żeby być tak sta­rym!

Zaci­snął wargi.

– Zechciał­byś to wyja­śnić, Robi­nie?

– Tak – odpar­łem – zechciał­bym. Następna część poszła dość łatwo, bo zapew­niam was, że poświę­ci­łem mnó­stwo czasu na myśle­nie o tym, zanim zde­cy­do­wa­łem się na przy­wo­ła­nie Zyg­fryda. – Myślę, że to ma zwią­zek z Heechee – stwier­dzi­łem. – Pozwól mi skoń­czyć, zanim uznasz, że zwa­rio­wa­łem, dobrze? Jak pamię­tasz, byłem czę­ścią poko­le­nia Heechee – jako dzieci dora­sta­li­śmy, sły­sząc o Heechee, któ­rzy mieli wszystko, czego nie mieli ludzie, i wie­dzieli wszystko, czego ludzie nie wie­dzieli…

– Heechee wcale aż tak nas nie prze­wyż­szali, Robi­nie.

– Mówię o tym, jak wyda­wało się nam, dzie­ciom. Byli groźni, bo stra­szy­li­śmy sie­bie nawza­jem, mówiąc, że wrócą i nas zabiorą. A przede wszyst­kim tak bar­dzo wyprze­dzali nas we wszyst­kim, że nie było mowy o kon­ku­ro­wa­niu z nimi. Tro­chę jak Święty Miko­łaj, tro­chę jak ci sza­leni zbo­czeni gwał­ci­ciele, przed któ­rymi ostrze­gały nas mamy. Tro­chę jak Bóg. Rozu­miesz, co chcę powie­dzieć, Zyg­fry­dzie?

– Ow­szem, roz­po­znaję te odczu­cia – przy­znał ostroż­nie. – Takie wra­że­nia poja­wiały się w ana­li­zach wielu osób z two­jego i póź­niej­szych poko­leń.

– Wła­śnie! I pamię­tam, co powie­dzia­łeś mi kie­dyś o Freu­dzie. Zacy­to­wa­łeś jego stwier­dze­nie, że żaden czło­wiek nie może do końca doro­snąć za życia jego ojca.

– Tak naprawdę…

Nie dałem mu dokoń­czyć.

– A ja mówi­łem ci, że to bzdura, bo mój ojciec był na tyle uprzejmy, by umrzeć, kiedy byłem jesz­cze małym dziec­kiem.

– Och, Robi­nie. – Wes­tchnął.

– Nie, słu­chaj. Co powiesz na naj­więk­szą moż­liwą postać ojcow­ską? Jak kto­kol­wiek może doro­snąć, gdy Nasz Ojciec Który jest w Jądrze wciąż sie­dzi tam, gdzie nawet nie możemy się do niego dostać, nie mówiąc już o oba­le­niu sta­rego dra­nia?

– Posta­cie ojcow­skie – rzu­cił smutno krę­cąc głową. – Cytaty z Freuda.

– Nie, serio! Nie rozu­miesz?

– Tak, Robi­nie – powie­dział poważ­nie. – Rozu­miem, że odno­sisz się do Heechee. To prawda. Zga­dzam się, że to pro­blem dla rasy ludz­kiej i nie­stety dok­tor Freud ni­gdy nie pomy­ślał o takiej sytu­acji. Ale nie roz­ma­wiamy teraz o rasie ludz­kiej tylko o tobie. Nie wezwa­łeś mnie na abs­trak­cyjne roz­wa­ża­nia, zro­bi­łeś to, bo czu­jesz się sza­le­nie nie­szczę­śliwy i sam już powie­działeś, że jest to wyni­kiem nie­unik­nio­nego pro­cesu sta­rze­nia. Ogra­niczmy się więc do tego tematu, jeśli to moż­liwe. Pro­szę, nie teo­re­ty­zuj, tylko powiedz mi, co czu­jesz.

– Czuję się – krzyk­ną­łem – pie­kiel­nie stary. Nie zro­zu­miesz tego, bo jesteś maszyną. Nie wiesz, jak to jest, gdy roz­mywa ci się wzrok, a na grzbie­tach dłoni poja­wiają się te ciemne, star­cze plamy, zaś skóra na twa­rzy zaczyna obwi­sać. Kiedy trzeba usiąść, żeby zało­żyć skar­petki, bo sta­nię­cie na jed­nej nodze skoń­czy się prze­wró­ce­niem. Kiedy za każ­dym razem, gdy zapo­mnisz o czy­ichś uro­dzi­nach, myślisz, że to cho­roba Alzhe­imera i cza­sem nie możesz się wysi­kać, gdy tego chcesz! Kiedy… – Ale tu się powstrzy­ma­łem, nie dla­tego, że mi prze­szko­dził, wręcz prze­ciw­nie, słu­chał cier­pli­wie i wyglą­dał, jakby mógł mnie słu­chać w nie­skoń­czo­ność. Jaki sens miało mówie­nie tego wszyst­kiego? Dał mi chwilę, upew­nia­jąc się, że skoń­czyłem, zanim zaczął cier­pli­wie.

– Według two­jej doku­men­ta­cji medycz­nej osiem­na­ście mie­sięcy temu mia­łeś prze­szczep pro­staty, Robi­nie. Zabu­rze­nia ucha środ­ko­wego można łatwo…

– Stop! – krzyk­ną­łem. – Co ty wiesz o mojej doku­men­ta­cji medycz­nej, Zyg­fry­dzie? Pole­ci­łem, żeby ta roz­mowa była odcięta!

– I oczy­wi­ście tak jest, Robi­nie. Wierz mi, że ani jedno słowo z naszej roz­mowy nie będzie dostępne dla żad­nego innego z two­ich pro­gra­mów, ani nikogo innego poza tobą. Ale oczy­wi­ście, że mogę się­gać do two­ich baz danych, włącz­nie z doku­men­ta­cją medyczną. Mogę kon­ty­nu­ować? Strze­miączko i kowa­dełko w twoim uchu wewnętrz­nym można łatwo wymie­nić, co roz­wiąże twój pro­blem z rów­no­wagą. Prze­szczepy rogówki zała­twią roz­wi­ja­jącą się zaćmę. Pozo­stałe pro­blemy mają cha­rak­ter czy­sto kosme­tyczny i oczy­wi­ście nie byłoby pro­blemu ze zdo­by­ciem dla cie­bie dobrej mło­dej tkanki. To pozo­sta­wia tylko cho­robę Alzhe­imera, ale szcze­rze mówiąc, nie widzę u cie­bie żad­nych jej obja­wów.

Wzru­szy­łem ramio­nami. Pocze­kał chwilę, zanim znów się ode­zwał.

– Nie­które ze wspo­mnia­nych przez cie­bie pro­ble­mów, podob­nie jak długa lista innych, o któ­rych nie wspo­mnia­łeś, choć wystę­pują w two­jej doku­men­ta­cji medycz­nej, mogą zostać w każ­dej chwili napra­wione, lub już tak się stało. Być może w nie­wła­ściwy spo­sób posta­wi­łeś swoje pyta­nie, Robi­nie. Być może pro­blem nie polega na tym, że się sta­rze­jesz, a na fak­cie, że nie chcesz zro­bić tego, co konieczne, by odwró­cić ten pro­ces.

– Czemu, u dia­bła, miał­bym to zro­bić?

Kiw­nął głową.

– Rze­czy­wi­ście, czemu, Robi­nie? Czy potra­fisz odpo­wie­dzieć na to pyta­nie?

– Nie, nie potra­fię! Gdy­bym mógł to zro­bić, to czemu miał­bym pytać cie­bie?

Zaci­snął wargi i cze­kał.

– Może po pro­stu chcę być taki!

Wzru­szył ramio­nami.

– Och, daj spo­kój, Zyg­fry­dzie – burk­ną­łem. – No dobrze. Masz rację. Mam Pełny Pakiet Medyczny Plus i mogę brać dla sie­bie cudze narządy, kiedy tylko chcę, a powód, dla któ­rego tego nie robię, sie­dzi gdzieś w mojej gło­wie. Wiem, jak ty to nazy­wasz: depre­sja endo­genna. Ale to niczego nie tłu­ma­czy!

– Ach, Robi­nie – wes­tchnął – znowu żar­gon psy­cho­ana­li­tyczny. I do tego kiep­ski. „Endo­genny” zna­czy tylko, że coś ma pocho­dze­nie wewnętrzne. To nie ozna­cza, że nie ma przy­czyny.

– To co jest przy­czyną?

– Spró­bujmy gry – zasu­ge­ro­wał z namy­słem. – Przy two­jej lewej ręce znaj­duje się guzik…

Spoj­rza­łem – fak­tycz­nie na skó­rza­nym fotelu znaj­do­wał się guzik.

– On tylko trzyma skórę na miej­scu – zauwa­ży­łem.

– Oczy­wi­ście, ale w grze, w którą zagramy, ten guzik, gdy tylko go naci­śniesz, spo­wo­duje prze­pro­wa­dze­nie wszyst­kich prze­szcze­pów, któ­rych potrze­bu­jesz lub możesz chcieć. Natych­miast. Oprzyj palec na guziku, Robi­nie. Dobrze. Czy chcesz go naci­snąć?

– …nie.

– Rozu­miem. Możesz mi wyja­śnić powód?

– Bo nie zasłu­guję na zabie­ra­nie czę­ści ciała komuś innemu! – Nie zamie­rza­łem tego mówić. Nie zda­wa­łem sobie z tego sprawy. A kiedy już to powie­dzia­łem, mogłem tylko sie­dzieć tam i wsłu­chi­wać się w echo wła­snych słów. Zyg­fryd także cał­kiem długo mil­czał.

Potem pod­niósł swój ołó­wek, scho­wał go do kie­szonki, zło­żył notes, wci­snął go do innej kie­szeni i pochy­lił się w moją stronę.

– Nie sądzę, żebym potra­fił ci pomóc, Robi­nie – powie­dział. – Masz w sobie poczu­cie winy, na roz­wią­za­nie któ­rego nie widzę spo­sobu.

– Prze­cież wcze­śniej tak bar­dzo mi pomo­głeś! – jęk­ną­łem.

– Wcze­śniej sam sobie zada­wa­łeś ból z powodu poczu­cia winy wywo­ła­nego czymś, co praw­do­po­dob­nie w ogóle nie było twoją winą, a w każ­dym razie i tak było już prze­szło­ścią. Tym razem jest zupeł­nie ina­czej. Dzięki prze­szcze­pom zastę­pu­ją­cym twoje psu­jące się narządy zdro­wymi możesz prze­żyć może jesz­cze pięć­dzie­siąt lat, ale prawdą jest, że te narządy muszą być pobie­rane od kogoś innego i żebyś mógł żyć dłu­żej, musisz w pew­nym sen­sie zna­cząco skró­cić czy­jeś inne życie. Zro­zu­mie­nie tej prawdy nie jest neu­ro­tycz­nym poczu­ciem winy, Robi­nie, a jedy­nie przy­zna­niem moral­nej prawdy.

I to wszystko, co do mnie powie­dział, oprócz poże­gna­nia wypo­wie­dzia­nego z rów­no­cze­śnie cie­płym i smut­nym uśmie­chem.

Nie­na­wi­dzę, gdy moje pro­gramy kom­pu­te­rowe mówią do mnie o moral­no­ści. A zwłasz­cza, gdy mają rację.

Należy pamię­tać, że w cza­sie, gdy odczu­wa­łem tę depre­sję, działy się też inne rze­czy. Mój Boże! Wiele rze­czy działo się mnó­stwu ludzi na świe­cie – na wszyst­kich świa­tach i w prze­strze­niach mię­dzy nimi – i były one nie tylko dużo cie­kaw­sze, ale też dużo wię­cej zna­czyły, nawet dla mnie. Po pro­stu wtedy o nich nie wie­dzia­łem, choć doty­czyły ludzi (albo nie­lu­dzi), któ­rych zna­łem. (Albo pozna­łem lub zna­łem, lecz o nich zapo­mnia­łem). Dam wam kilka przy­kła­dów. Mój jesz­cze-nie-przy­ja­ciel Kapi­tan, będący jed­nym z tych sza­lo­nych-gwał­ci­cieli-Świę­tych-Miko­ła­jów Heechee, któ­rzy nawie­dzali moje dzie­cinne kosz­mary, wła­śnie miał poczuć znacz­nie więk­szy strach niż ja kie­dy­kol­wiek na myśl o Heechee. Mój były (i wkrótce ponow­nie) przy­ja­ciel Audee Wal­thers Jr. miał wła­śnie, bole­śnie dla sie­bie, spo­tkać kie­dyś mojego przy­ja­ciela (lub wcale nie), Wana. A mój naj­lep­szy przy­ja­ciel ze wszyst­kich (z uwzględ­nie­niem faktu, że nie był „praw­dziwy”), pro­gram kom­pu­te­rowy Albert Ein­stein, wła­śnie miał mnie zasko­czyć… Jakże skom­pli­ko­wane są te wszyst­kie stwier­dze­nia! Nic na to nie pora­dzę. Żyłem w zło­żo­nych cza­sach i w bar­dzo skom­pli­ko­wany spo­sób. Teraz, gdy zosta­łem upo­tęż­niony, wszystko to świet­nie do sie­bie pasuje, o czym się prze­ko­na­cie, jed­nak wtedy nie wie­dzia­łem nawet, czym są te wszyst­kie ele­menty. Byłem poje­dyn­czym sta­rze­ją­cym się czło­wie­kiem, przy­gnie­cio­nym przez swą śmier­tel­ność i świa­do­mość grze­chu, a gdy moja żona wró­ciła do domu i zastała mnie roz­ło­żo­nego na szez­longu i patrzą­cego na Tap­pan Zee, zare­ago­wała bar­dzo gwał­tow­nie.

– Ejże, Robi­nie! Co stało?

Uśmiech­ną­łem się i pozwo­li­łem się poca­ło­wać. Essie czę­sto mnie beszta. Ale też bar­dzo mnie kocha i jest kobietą dającą wiele do kocha­nia. Wysoką. Szczu­płą. Dłu­gie włosy w kolo­rze zło­tego blondu, noszone przez nią spięte w cia­sny, sowiecki kok, gdy jest pro­fe­sor lub biz­ne­swo­man, lub roz­pusz­czone do pasa, kiedy idzie do łóżka.

– Roz­ma­wia­łem z Zyg­fry­dem von Psy­chem – wypa­li­łem, zanim zasta­no­wi­łem się nad tym, co powie­dzieć dość długo, by się ocen­zu­ro­wać.

– Ach – zare­ago­wała, pro­stu­jąc się. – Och.

Zasta­na­wia­jąc się nad tym, zaczęła wycią­gać szpilki ze swo­jego koka. Jeśli mieszka się z kimś przez kil­ka­dzie­siąt lat, tro­chę poznaje się tę osobę i byłem w sta­nie podą­żać za jej wewnętrz­nymi prze­my­śle­niami rów­nie dobrze, jakby wypo­wia­dała je na głos. Oczy­wi­ście poja­wiła się tro­ska, bo odczu­wa­łem potrzebę roz­mowy z psy­cho­ana­li­ty­kiem. Jed­nak pokła­dała też dość dużo wiary w Zyg­fry­dzie. Essie zawsze uwa­żała, że jest coś dłużna Zyg­fry­dowi, bo wie­działa, że tylko dzięki jego pomocy byłem dawno temu w sta­nie przy­znać przed samym sobą, że ją kocham. (Oraz że kocham Gelle-Klarę Moyn­lin, co sta­no­wiło pewien pro­blem).

– Chcesz mi powie­dzieć, na jaki temat? – zapy­tała uprzej­mie.

– Wiek i depre­sja, moja droga. Nic poważ­nego. Tylko śmier­tel­nego. Jak tobie minął dzień?

Przyj­rzała mi się swoim wszyst­ko­wi­dzą­cym, dia­gno­stycz­nym wzro­kiem, prze­cią­ga­jąc przez palce dłu­gie, złote włosy, aż opa­dły swo­bod­nie, dosto­so­wu­jąc przy tym swoją odpo­wiedź do dia­gnozy.

– Był strasz­li­wie wyczer­pu­jący – stwier­dziła – do tego stop­nia, że bar­dzo potrze­buję drinka… zapewne jak i ty.

Napi­li­śmy się więc. Na szez­longu było miej­sce dla nas obojga i patrzy­li­śmy, jak księ­życ chowa się za brze­giem morza przy Jer­sey, pod­czas gdy Essie opo­wia­dała mi o swoim dniu i nie pró­bo­wała naci­skać.

Essie pro­wa­dzi wła­sne życie, dość wyma­ga­jące – cza­sami mnie zdu­miewa, że bez­u­stan­nie potrafi zna­leźć w nim mnó­stwo miej­sca na mnie. Poza spraw­dza­niem swo­ich przed­się­biorstw spę­dziła uciąż­liwą godzinę w pla­cówce badaw­czej, którą zało­ży­li­śmy w celu inte­gra­cji tech­no­lo­gii Heechee z naszymi kom­pu­te­rami. Wyglą­dało na to, że Heechee tak naprawdę nie uży­wali kom­pu­te­rów, jeśli nie liczyć pry­mi­tyw­nych wer­sji sto­so­wa­nych do kon­tro­lo­wa­nia nawi­ga­cji ich stat­ków, ale mieli tro­chę cie­ka­wych pomy­słów w pobli­skich dzie­dzi­nach. Oczy­wi­ście to była spe­cjal­ność Essie, w niej wła­śnie zdo­była swój dok­to­rat. A kiedy mówiła o swo­ich pro­gra­mach badaw­czych, widzia­łem, jak bie­gną jej myśli – nie ma potrzeby odpy­ty­wać o to sta­rego Robina, może po pro­stu obejść blo­kady pro­gramu Zyg­fryda i uzy­skać pełny dostęp do naszej roz­mowy.

– Nie jesteś aż tak sprytna, za jaką się uwa­żasz – powie­dzia­łem czule, co prze­rwało jej w poło­wie zda­nia. – To, o czym roz­ma­wia­li­śmy z Zyg­fry­dem, jest zapie­czę­to­wane – wyja­śni­łem.

– Ha. – Zado­wo­lona z sie­bie.

– Żad­nego „ha” – odpar­łem rów­nie zado­wo­lony – bo kaza­łem Alber­towi obie­cać. Zapis jest prze­cho­wy­wany w taki spo­sób, że nawet ty nie zdo­łasz go odszy­fro­wać bez nisz­cze­nia całego sys­temu.

– Ha! – rzu­ciła ponow­nie, obra­ca­jąc się, by spoj­rzeć mi w oczy. Tym razem „ha” było gło­śniej­sze i miało w sobie ton, który można by prze­tłu­ma­czyć jako „będę musiała sobie o tym poroz­ma­wiać z Alber­tem”.

Draż­nię Essie, ale też ją kocham, więc odpu­ści­łem.

– Naprawdę nie chcę łama­nia tej blo­kady – powie­dzia­łem – bo… cóż, z powodu próż­no­ści. Kiedy roz­ma­wiam z Zyg­fry­dem, brzmię na strasz­nie marud­nego. Ale opo­wiem ci o tym.

Roz­sia­dła się wygod­niej i słu­chała mojej rela­cji. Kiedy skoń­czy­łem, namy­ślała się przez chwilę.

– Dla­tego wła­śnie czu­jesz depre­sję? – zapy­tała. – Bo nie masz już wiel­kich per­spek­tyw? Przy­tak­ną­łem.

– Ależ Robi­nie! Być może masz tylko ogra­ni­czoną przy­szłość, ale na Boga, jak wspa­niałą teraź­niej­szość! Galak­tyczny podróż­nik! Obrzy­dliwy bogacz! Nie­od­parta pokusa sek­su­alna dla wiel­bią­cej i rów­nież bar­dzo ponęt­nej żony!

Uśmiech­ną­łem się i wzru­szy­łem ramio­nami. Pełna namy­słu cisza.

– Kwe­stia moralna – przy­znała w końcu – jest dość roz­sądna. Chwali ci się, że bie­rzesz pod uwagę takie sprawy. Ja rów­nież mia­łam wąt­pli­wo­ści, kiedy, jak świet­nie pamię­tasz, nie tak dawno temu wymie­niano mi tro­chę zuży­tych kobie­cych czę­ści.

– Czyli rozu­miesz!

– Dosko­nale rozu­miem! Rozu­miem też, drogi Robi­nie, że skoro pod­ją­łeś decy­zję, kie­ru­jąc się moral­no­ścią, nie ma sensu się dalej o nią mar­twić. Wpę­dza­nie się w depre­sję jest bez sensu. Na szczę­ście – powie­działa, pod­no­sząc się z szez­longa i wsta­jąc z wycią­gniętą do mnie dło­nią – dostępny jest dosko­nały śro­dek anty­de­pre­syjny. Dołą­czysz do mnie w sypialni?

Cóż, oczy­wi­ście, że to zro­bię. I zro­bi­łem. Po czym prze­ko­na­łem się, że depre­sja ustę­puje, bo jeśli coś jesz­cze spra­wia mi przy­jem­ność, to jest tym dzie­le­nie łoża z S. Ya. Lavo­ro­vną-Bro­adhead. I spra­wiałoby mi to przy­jem­ność, nawet gdy­bym wtedy wie­dział, że zostały mi nie­całe trzy mie­siące do śmierci, o któ­rej myśl wzbu­dzała we mnie taką depre­sję.