Środki prawne administracji - ebook

Środki prawne działania administracji gospodarczej stanowią instrumenty, za pośrednictwem których osiągane są cele publicznej ingerencji w sferę gospodarki. To zarazem każde zachowanie, które w tym zakresie realizuje administracja, przy czym nie każdy ze środków w tym zakresie posiada ściśle ustaloną formę prawną. Występują w tym zakresie ogólne środki, takie jak plany gospodarcze, plany sektorowe, jak również programy.

To również środki o charakterze indywidualnym, które skierowane są do konkretnych grup podmiotów lub indywidualnie, w zakresie zakazów, nakazów, jak również środki oddziaływania ekonomicznego w rodzaju parametrów finansowy, bodźców finansowych, to także rozmaite koncesje, zezwolenia, licencje, to wreszcie różne formy kar, ale także sposoby i formy współdziałania w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Inne przykłady w tym zakresie to działania wspierające takich instytucji jak PARP, jak również pośredniczenie w systemie dysponowania środkami unijnymi na projekty wspierające różne sfery gospodarki.

Z jednej strony środki te mają charakter przymusu, służą wykonywaniu prawa, a zatem przyczyniają się do tworzenia porządku i bezpieczeństwa w systemie gospodarczym, z drugiej zaś strony to narzędzia, które wykorzystują kategorie ekonomiczne, wpływają na motywację przedsiębiorców poprzez stwarzanie bodźców finansowych. Wśród typowych globalnych środków można wymienić ulgi systemu podatkowego, zmiany skal różnych rodzajów podatków, stopy procentowe, to również środki, takie jak subwencje, dotacje czy subsydia, skierowane na określone kategorie podmiotów życia gospodarczego, które uzyskują pomoc na przykład z uwagi na istotny wymiar społeczny, zwolnienia od podatku.

Odnosząc się do ustroju administracji gospodarczej, trzeba przy tym podkreślić, iż jej funkcjonowanie opiera się o zasadę pluralizmu organizacyjnego. To kooperacja wielu samodzielnych podmiotów, które wykonują zadania administracji gospodarczej. Nie należąc do administracji państwa lub samorządu funkcjonują w oparciu o zasadę decentralizacji. Przykładami jej organów są Prezesi UOKiK, jak również prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej czy Urzędu Regulacji Energetyki. Przykładem mogą być funkcje, jakie przypisane są Prezesowi UOKiK, obejmujące sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy, wydawanie decyzji w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach koncentracji przedsiębiorców oraz w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także innych decyzji przewidzianych w ustawie, przygotowywanie projektów programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej, czy nakładanie kar w przypadku naruszenia zasad w tym zakresie.Por. NARODOWY PROGRAM ROZWOJU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ, Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Załącznik do uchwały nr 121 Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2013 r., Polska 2030, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa 2013.

Kocowski T., Reglamentacja działalności gospodarczej w polskim administracyjnym prawie gospodarczym, Wrocław 2009 r., s. 401—443. Por. Ustawa z dnia 3 lutego 2011 r. o zmianie ustawy o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. 2011 nr 85 poz. 457), Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. 2011 nr 106 poz. 622).

Program Operacyjny Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2007 — 2013 PO ROW 2007 — 2013, Wstępny projekt W-02/IX/05, MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI, Warszawa, wrzesień 2005 r., s. 49.

Por. Chorąży K., Taras W., Wróbel A., Postępowanie administracyjne i postępowanie egzekucyjne w administracji, Zakamycze, Kraków 2002 r., s. 8—16.

Por. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie stawek, szczegółowego sposobu i trybu udzielania i rozliczania dotacji przedmiotowych do posiłków sprzedawanych w barach mlecznych (Dz. U. Nr 254, poz. 1705);rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 września 2010 r. w sprawie dotacji przedmiotowej do świadczonych usług pocztowych podlegających ustawowemu zwolnieniu z opłat pocztowych (Dz. U. Nr 188, poz. 1262 z późn. zm.); rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 września 2010 r. w sprawie dotacji przedmiotowej do krajowych przewozów pasażerskich (Dz. U. Nr 188, poz. 1261 z późn. zm.); rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3 września 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu udzielania i rozliczania dotacji przedmiotowych (Dz. U. Nr 166, poz. 1123), które odnosi się do dotacji udzielanych dla przedsiębiorców wytwarzających określone rodzaje wyrobów lub świadczących określone rodzaje usług.

Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. 1994 nr 123 poz. 600).

Szydło M., Nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, „Edukacja Prawnicza” nr 06(90) z czerwca 2007 roku, s. 2—7.Środki stosowane przez organy administracji gospodarczej wiążą się z ich funkcjami. Zatem przykładowo prezes UKE może dokonywać czynności kontrolnych i nadzorczych, dba o równy dostęp do rynku telekomunikacyjnego, przeprowadza również regularną analizę rynków właściwych w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych. Ma również prawo nakładania wymogów na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, który posiada znaczącą pozycję rynkową. Innym przykładem są środki w postaci zakazów i nakazów, które wiążą się z reglamentowanie działalności gospodarczej, co wiąże się z podporządkowaniem określonego rodzaju działalności szczególnym wymogom. Wymóg uzyskania koncesji, zezwolenia, licencji czy zgody administracji jest w tym zakresie wyjątkiem. Inna forma to rozmaite rejestry, jak rejestr działalności gospodarczej, oraz rejestry specjalne, dla działalności objętej reglamentacją. Istnieją inne specyficzne dziedziny, gdzie administracja gospodarcza podejmuje istotne decyzje, regulując ich funkcjonowanie, co dotyczy między innymi działalności na polu użyteczności publicznej, bankowości, ubezpieczeń.

Celem interwencji publicznej rozumianej jako reglamentacja gospodarcza jest zapewnienie funkcjonowania gospodarki zgodnie z interesem publicznym przez ograniczenie swobody podejmowania i wykonywania działalności gospodarcze. Najbardziej spektakularnymi przykładami tego rodzaju reglamentacji gospodarczej są ograniczenia sposobu działalności gospodarczej zawarte m.in. w prawie: działalności gospodarczej, ochrony konkurencji i konsumentów, pomocy publicznej, regulującym działalność gospodarczą w tzw. sektorach infrastrukturalnych, zamówień publicznych. Funkcja reglamentacji wobec podmiotów gospodarujących może być wykonywana w sposób bezpośredni (za pomocą norm prawa publicznego gospodarczego, obowiązujących per se) bądź w sposób pośredni (poprzez normy prawa publicznego gospodarczego upoważniającego określone organy administracji gospodarczej do wydania aktów reglamentujących postępowania ich adresatów — w tym przypadku normy prawa publicznego gospodarczego). Funkcja reglamentacji gospodarki może być wypełniana za pomocą ogólnie obowiązujących przepisów prawnych zawierających normy reglamentacyjne, czyli normy, z których wynikają nakazy lub zakazy określonego postępowania w odniesieniu do obowiązujących wymogów bądź ograniczeń działalności gospodarczej. Normy te zostały określone jako normy stosowania bezpośredniego.

Normy reglamentacyjne wynikające z ogólnie obowiązujących przepisów prawa obowiązują bezpośrednio ich adresatów — zasadniczo bez konieczności konkretyzacji w formie aktów indywidualnych bądź czynności materialno-technicznych upoważnionych organów administracji gospodarczej. Należy jednakże zaznaczyć, iż ogólnie obowiązujące przepisy prawne nie są stanowione przez organy administracji publicznej. Nie są więc przejawem realizacji funkcji reglamentacji przez organy administracji publicznej. Funkcja tych organów w tym przypadku sprowadza się do kontroli i nadzoru ich przestrzegania oraz stosowania odpowiednich środków nadzoru, w tym także sankcji administracyjnych określonych w przepisach prawnych. Źródłem organicznej reglamentacyjnych są, obok zakazów i nakazów wynikających bezpośrednio z powszechne obowiązujących przepisów prawa publicznego gospodarczego, także normy wymagające konkretyzacji przez indywidualne akty administracyjne. Prawną formą realizacji funkcji reglamentacji gospodarczej są zatem indywidualne akty administracji gospodarczej wydane przez upoważnione organy administracji gospodarczej na podstawie przyznanych kompetencji wynikających z norm prawa publicznego gospodarczego. Normy te zawierają przesłanki, których zaistnienie skutkować może nadaniem, zmianą lub odebraniem określonych uprawnień bądź nałożenie, zmianę lub zwolnienie od obowiązku. Konieczność wydania indywidualnego aktu administracyjnego uzasadnia jedynie pośrednie określenie sytuacji adresata aktu, zakładającego powierzenie jej dokładnego określenia upoważnionemu organowi administracji publicznej.Gronkiewicz — Waltz H., Wierzbowski M., Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, Lexis Nexis, Warszawa 2009 r., s. 172—174. Zob. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne. (Dz. U. 2004 nr 171 poz. 1800).

Wyrok TK z dnia 17 grudnia 2003 r. (SK 15/02, OTK ZU 2003, nr 9a, poz. 103).

Waligórski M., Koncesje, zezwolenia, licencje w polskim administracyjnym prawie gospodarczym, UAM, Poznań 2012 r., s. 437.

Strzyczkowski K., Prawo publiczne gospodarcze, Lexis Nexis, Warszawa 2008 r. s. 157—169.

Ibidem, s. 160—164.

Ibidem., s. 149—156.

Ćwiklinski H., Polityka gospodarcza, UG, Gdańsk 2004 r., s. 23—48.Chróścielewski W., Tarno J. P., Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006 r., s. 25—46.

Chróścielewski W., Tarno J. P., op. cit., s. 34—57.

Blicharz R., Publiczne prawo gospodarcze. Zarys wykładu, WoltersKluwer, Warszawa 2015 r., s. 23—45.

Strzyczkowski K., op. cit., s. 215—218.

Ibidem, s. 216—225.

Pawłowicz K., Prawne formy działania administracji gospodarczej-kierunku zmian i próba oceny, w: Popowska B., Kokocińska K., Instrumenty i formy prawne działania administracji gospodarczej, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Seria Prawo, Nr 170, Poznań 2009 r., s. 65—68.Dyrektywa Rady z dnia 10 września 1984 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd.

Dyrektywa 1999/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 maja 1999 r. zmieniająca dyrektywę Rady 85/374/EWG sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (Dz. Urz. UE 147 15/t.4).

E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, C.H. Beck, Warszawa 2002 r., s. 78—84.

Art. 100a Jednolitego Aktu Europejskiego (Dz. U. L 169 z 29 czerwca 1987 r.).

Art. 3a w zw. z art. 129a Traktat o Unii Europejskiej (Dz. U. C 191 z 29 lipca 1992 r.).

Dyrektywa 99/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz. U. L 171 z 7 lipca 1999 r.).

Ochrona bezpieczeństwa i praw konsumentów to priorytety we wszystkich obszarach polityki UE, Komisja Europejska, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2013 r., s. 2—4.

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. 2016 poz. 3).

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2015 poz. 184).

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz. U. 2013 poz. 493).

Strategia polityki konsumenckiej UE na lata 2007—2013, Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów, Luksemburg 2007 r., s. 17.

Por. Dyrektywa 94/47/WE i Dyrektywa 2002/65/WE z dnia 23 września 2002 r. dotycząca sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość (Dz. U. L 271 z 9 października 2002 r., str. 16).

Zalecenie Komisji 98/257/WE z dnia 30 marca 1998 r. w sprawie zasad mających zastosowanie do organów odpowiedzialnych za rozstrzyganie sporów konsumenckich w drodze pozasądowej (Dz. U. L 115), Zalecenie Komisji 2001/310/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. w sprawie zasad mających zastosowanie do organów pozasądowych uczestniczących w polubownym rozstrzyganiu sporów konsumenckich (Dz. U. L 109/56 z 19 kwietnia 2001 r.).

Art. 153 Traktatu o Wspólnotach Europejskich.

Powałowski A., Koroluk S. Prawo ochrony konsumentów, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2002 r., s. 12—78.

Dyrektywa 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość.

Dyrektywa 98/6/WE z dnia 16 lutego 1998 r. w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom.

Dyrektywa 2006/123/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym.

Rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym; Rozporządzenie UE 181/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. dotyczące praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004; Rozporządzenie UE 1177/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004.

Trzciński J., Naruszenie konstytucyjnych wolności lub praw jako podstawa skargi konstytucyjnej, Studia i materiały TK, t. IX, 1999, s. 43—46.

Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2007 nr 50 poz. 331 z późn. zm.).

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 września 2012 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. 2012 nr 0 poz. 1225).

Łętowska E., op. cit., s. 23—54.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2011 nr 126 poz. 715 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. 2007 nr 171 poz. 1206).

Por. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. — Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.).

Art. 37 i art. 42 ustawy, ibidem.

Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. 2010 nr 81 poz. 530).

Sieradzka M., Pozew grupowy jako instrument prywatnoprawnej ochrony interesów konsumentów z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Wolters Kluwer, Warszawa 2012 r., s. 12—41.

Ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym (Dz. U Nr 126, poz. 1068 z późn. zm.).

Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U 2004 r. Nr 223, poz. 2268. z późn. zm.).

Szostak R., Publicznoprawne instrumenty ochrony konsumenta, Urząd RM, Warszawa 1995 r., s. 14—18.