Stukostrachy - ebook

Podobnie jak wiele wierszyków dla dzieci, ten o Stukostrachach wydaje się na pozór nieskomplikowany. Trudno wytropić pochodzenie tego słowa1. Słownik Webstera powiada, że Stukostrachy to (a) olbrzymy drążące podziemne korytarze lub (b) duchy nawiedzające opuszczone kopalnie i jaskinie, natomiast według słownika oksfordzkiego Stukostrachy to duchy górników, którzy umarli z głodu, ale nadal stukają, domagając się, aby ich uwolnić i nakarmić.

Pierwszy wers („W nocy, gdy cały dom już śpi” itd.) jest dość znany i oboje z żoną słyszeliśmy go w dzieciństwie, mimo że wychowaliśmy się w różnych miastach, w różnej wierze i mamy różne pochodzenie – żona ma przodków francuskich, ja szkockich i irlandzkich.

Pozostałe wersy są wytworem wyobraźni autora.

Autor – czyli ja – pragnie podziękować swojej małżonce Tabicie, która jest nieocenionym, choć czasem irytującym krytykiem (jeśli irytują was krytycy, to możecie być prawie pewni, że mają rację), redaktorowi Alanowi Williamsowi za jego staranność i pełną życzliwości uwagę, Phyllis Grann za cierpliwość (ta książka została nie tyle napisana, ile wyszarpana), a w szczególności George’owi Everettowi McCutcheonowi, który czytał wszystkie moje powieści i niezwykle starannie je sprawdzał – zwracając uwagę głównie na sprawy związane z bronią i balistyką, ale także i ciągłością akcji. Mac zmarł w trakcie redagowania tej książki. Właśnie posłusznie wprowadzałem poprawki, jakie zasugerował w jednym ze swoich listów, gdy dowiedziałem się, że w końcu skapitulował przed białaczką, z którą toczył bitwę od dwóch lat. Bardzo mi go brakuje, nie dlatego że pomagał mi naprawiać błędy, ale dlatego że miał miejsce w moim sercu.

Podziękowania należą się wielu innym, których nie potrafię nawet wymienić: pilotom, dentystom, geologom, kolegom pisarzom, nawet moim dzieciom, które słuchały, kiedy im głośno czytałem. Jestem także wdzięczny Stephenowi Jayowi Gouldowi. Chociaż kibicuje Jankesom, co oznacza, że nie do końca można mu ufać, jego uwagi na temat prawdopodobieństwa tego, co nazywam „drętwą ewolucją”, pomogły mi w redakcji tej powieści (np. „The Flamingo’s Smile”).

Haven nie jest prawdziwe. Bohaterowie nie są prawdziwi. To fikcja literacka z jednym wyjątkiem:

Prawdziwe są Stukostrachy.

Jeśli sądzicie, że żartuję, to przegapiliście dzisiejsze wiadomości.

1 Autor podaje bardziej rozbudowaną genezę tytułu oryginału – „The Tommyknockers” – wymieniając znaczenie słowa tommy („szeregowiec armii brytyjskiej”, a także „racja żywnościowa w wojsku”) oraz wspominając wiersz Kiplinga „Tommy” (przyp. tłum.).I

Anderson się potyka

1

Kamyczek uruchamia lawinę – do tego mniej więcej sprowadza się katechizm. Koniec końców wszystko sprowadza się do czegoś podobnego – tak w każdym razie o wiele później myślała Roberta Anderson. Albo wszystko zrządził przypadek… albo los. Dwudziestego pierwszego czerwca 1988 roku w miasteczku Haven w stanie Maine Anderson dosłownie potknęła się o własne przeznaczenie. Cała sprawa zaczęła się od tego właśnie potknięcia; reszta to już historia.

2

Tego popołudnia Anderson wybrała się na spacer z Peterem, starym beagle’em, który był już ślepy na jedno oko. Dostała Petera od Jima Gardenera w roku 1976. Rok wcześniej Anderson opuściła college, zaledwie dwa miesiące przed uzyskaniem dyplomu, i zamieszkała w domu swojego wuja w Haven. Nie zdawała sobie sprawy z własnej samotności, dopóki Gard nie przywiózł jej psa. Peter był wtedy szczeniakiem i Anderson czasem nie mogła uwierzyć, że tak bardzo się zestarzał – według psiego wieku miał osiemdziesiąt cztery lata. W ten sposób liczyła własny wiek. Rok 1976 wydawał się zamierzchłą przeszłością. Tak, bez dwóch zdań. Gdy masz dwadzieścia pięć lat, możesz wciąż pozostawać w bardzo przyjemnym przeświadczeniu, że w twoim przypadku dorastanie to tylko urzędniczy błąd, który w końcu zostanie naprawiony. Kiedy jednak pewnego dnia budzisz się i stwierdzasz, że twój pies ma osiemdziesiąt cztery lata, a ty sama trzydzieści siedem, dochodzisz do przekonania, że należy zrewidować swoje poglądy. Tak, bez dwóch zdań.

Anderson szukała drzew do ścięcia. Odłożyła już półtora sąga drewna, lecz na zimę chciała zgromadzić co najmniej trzy. Ścięła już niemało drzew od czasów, gdy Peter był szczeniakiem i ostrzył sobie zęby na starym kapciu (bardzo często brudząc dywan w jadalni), ale wciąż ich tu jeszcze rosło sporo. Ziemia (którą ludzie w miasteczku ciągle nazywali farmą Franka Garricka) przylegała do drogi numer 9 na długości zaledwie stu osiemdziesięciu stóp, ale kamienne mury wyznaczające jej północną i południową granicę rozchodziły się, tworząc kąt rozwarty. Trzy mile dalej, w głębi chaotycznie rosnącego lasu, w którym stare drzewa były przemieszane z młodymi, stał jeszcze jeden mur – tak stary, że rozpadł się na pojedyncze sterty obrośniętych mchem kamieni – wyznaczający koniec posiadłości. Powierzchnia tego klina przypominającego kształtem porcję tortu była naprawdę duża. Za zachodnim murem ziemi Bobbi Anderson rozciągała się ogromna puszcza należąca do Papierni Nowej Anglii. Słynny Ognisty Las.

Prawdę mówiąc, Anderson wcale nie musiała szukać dobrego miejsca. Ziemia, jaką zostawił jej w spadku brat matki, była cenna przede wszystkim dlatego, że rosły tu głównie drzewa dające dobre, twarde drewno, w niewielkim stopniu zaatakowane przez brudnicę nieparkę. Ale po deszczowej wiośnie nadszedł śliczny, ciepły dzień, w ogrodzie jeszcze nic nie wyrosło (przez deszcze pewnie wszystko zgnije w ziemi), a na rozpoczęcie nowej książki Anderson miała jeszcze czas. Zamknęła więc maszynę do pisania i wyruszyła na wędrówkę ze swoim wiernym jednookim Peterem.

Za farmą biegła stara droga, utwardzona okrąglakami. Anderson przeszła nią prawie milę, po czym skręciła w lewo. Niosła plecak (miała w nim kanapkę i książkę oraz psie ciastka dla Petera, a także pomarańczowe wstążki do zawiązania na pniach drzew, które będzie chciała ściąć, gdy wrześniowe upały ustąpią przed łagodniejszym październikiem) oraz manierkę. W kieszeni miała kompas Silva. Zgubiła się na swojej ziemi tylko raz, ale ten jeden jedyny raz wystarczył. Spędziła okropną noc w lesie, nie dowierzając, że naprawdę zgubiła się na terenie posiadłości, której była, na litość boską, właścicielką, przekonana, że umrze w tej głuszy. A było to wówczas bardzo prawdopodobne, ponieważ tylko Jim zauważyłby jej nieobecność, a Jim zjawiał się zwykle w najmniej oczekiwanych chwilach. Rano Peter zaprowadził ją do strumienia, a strumień zawiódł ją do drogi numer 9, gdzie z wesołym bulgotem przepływał przez przepust pod asfaltem dwie mile od jej domu. Dziś miała prawdopodobnie lepszą orientację w lesie i potrafiłaby odnaleźć drogę do szosy albo do jednego z granicznych murów, ale „prawdopodobnie” pozostawało słowem kluczowym.

Około trzeciej natknęła się na dobrą kępę klonów. Właściwie znalazła kilka innych dobrych kęp drzew, lecz ta znajdowała się niedaleko ścieżki, którą znała, na tyle szerokiej, że mógł się na niej zmieścić jej tomcat. W okolicach dwudziestego września – jeśli wcześniej nikt nie wysadzi świata w powietrze – doczepi do traktora sanki, przyjedzie tu i natnie drewna. Poza tym dość się już nachodziła jak na jeden dzień.

– Może być, Pete?

Pete szczeknął słabo i Anderson spojrzała z głębokim smutkiem na psa, który dziwił ją i napawał niepokojem. Peter był wykończony. Rzadko już rzucał się w pościg za ptakami, wiewiórkami, pręgowcami czy wchodzącym im czasem w drogę świszczem; myśl o pogoni Petera za jeleniem była śmiechu warta. W drodze powrotnej będą musieli często robić przerwy na odpoczynek… a były czasy, wcale nie tak odległe (jak uparcie w duchu utrzymywała), gdy Peter zawsze biegł ćwierć mili przed nią, ujadając na cały las. Pomyślała, że być może kiedyś nadejdzie dzień, gdy uzna, że dość już tego; ostatni raz klepnie siedzenie z przodu chevroleta pikapa i zabierze Petera do weterynarza w Auguście. Ale nie tego lata, Boże, jeszcze nie. Ani tej jesieni, ani zimy. Błagam, dobry Boże, jeszcze nie.

Bo bez Petera będzie zupełnie sama. Jeśli nie liczyć Jima, a Jim Gardener w ciągu ostatnich trzech lat zaczął sprawiać wrażenie nieco stukniętego. Wciąż był jej przyjacielem, lecz trochę… stukniętym.

– Stary poczciwy Pete, dobrze, że ci się podoba – powiedziała, wiążąc wstążki na drzewach, choć doskonale wiedziała, że być może postanowi ściąć zupełnie inną kępę i wstążki zgniją. – Doprawdy, twój gust dorównuje urodzie.

Wiedząc, czego od niego oczekuje pani (był stary, ale niegłupi), Peter zamerdał krótkim, cienkim ogonem i szczeknął.

– Zrób Wietkong! – rozkazała Anderson.

Peter posłusznie padł na bok – wydając przy tym rzężące sapnięcie – i przeturlał się na grzbiet, wyciągając w górę łapy. Ta scena prawie zawsze rozbawiała Anderson, lecz dziś widok psa robiącego Wietkong (Pete udawał martwego również na komendę „chata” albo „My Lai”) za bardzo kojarzył się jej z tym, o czym właśnie rozmyślała.

– Wstań, Pete.

Pete podniósł się wolno. Ziajał, rozchylając posiwiały pysk.

– Wracamy.

Rzuciła mu ciastko. Peter kłapnął zębami i chybił. Obwąchując ziemię, przesunął nos obok ciastka, potem wrócił i w końcu je znalazł. Jadł wolno, bez entuzjazmu.

– Dobra – powiedziała Anderson. – Idziemy.

3

Kamyczek uruchomił lawinę… wybór ścieżki spowodował odnalezienie statku.

Anderson była tu już kiedyś w ciągu trzynastu lat, które okazały się za krótkim okresem, by farma Garricka stała się farmą Anderson; poznała nachylenie terenu, pułapkę zastawioną na zwierzęta przez pracowników papierni, którzy zmarli prawdopodobnie jeszcze przed wojną koreańską, wielką sosnę z pękniętym wierzchołkiem. Chodziła już tędy i bez kłopotu odnalazłaby drogę do tamtej ścieżki, na której zmieściłby się tomcat. Być może w ogóle nie trafiłaby w to miejsce, gdzie pewnie nieraz się już potykała, mijając je o kilka jardów, stóp czy nawet cali.

Tym razem poszła za Peterem, który skręcił trochę w lewo. Widziała przed sobą ścieżkę, gdy nagle jeden z jej wysłużonych butów o coś zahaczył… zahaczył dość gwałtownie.

– Aj! – wrzasnęła, lecz było za późno, mimo że zamachała ramionami jak wiatrak. Upadła na ziemię. Gałązka niskiego krzewu zadrapała jej policzek do krwi.

– Niech to szlag! – krzyknęła, słysząc głos besztającej ją sójki.

Wrócił Peter, który najpierw obwąchał, a potem polizał jej nos.

– Rany boskie, nie rób tego, cuchnie ci z pyska!

Peter zamerdał ogonem. Anderson usiadła. Potarła policzek i zobaczyła na dłoni i palcach krew. Chrząknęła.

– Niezła droga, nie ma co – powiedziała, patrząc, o co się potknęła; najprawdopodobniej o opadłą z drzewa gałąź albo wystający z ziemi kamień. W Maine było mnóstwo kamieni.

Zobaczyła lśniący kawałek metalu.

Dotknęła go, przesunęła wzdłuż niego palcem, a potem zdmuchnęła czarną, leśną ziemię.

– Co to jest? – spytała Petera.

Peter podszedł, obwąchał metal i zrobił coś dziwnego. Cofnął się o dwa psie kroki, usiadł, a potem cicho i krótko zawył.

– Co cię napadło? – zapytała Anderson, lecz Peter siedział, nie reagując. Anderson przybliżyła się, przesuwając się na siedzeniu dżinsów. Obejrzała tkwiący w ziemi metal.

Z przykrytej warstwą liści ziemi wystawały zaledwie trzy cale – akurat tyle, aby można było się potknąć. Było tu nieznaczne wzniesienie i metal odsłoniła pewnie woda spływająca podczas wiosennych deszczów. Anderson w pierwszej chwili pomyślała, że ciągniki pracujące przy wyrębie w latach dwudziestych i trzydziestych zakopały w tym miejscu śmieci pozostawione przez drwali w ciągu trzydniowej pracy, zwanej wówczas „weekendem drwala”.

Przemknęło jej przez myśl, że to blaszana puszka – po fasoli B&M albo zupie Campbella. Poruszyła metalem tak jak porusza się puszką, aby wyciągnąć ją z ziemi. Po chwili uświadomiła sobie, że o wystający brzeg puszki mogłoby się potknąć tylko stawiające pierwsze kroki dziecko. Metal w ziemi ani drgnął. Tkwił mocno jak skała. Czyżby jakieś dawne urządzenie używane przy wyrębie lasu?

Anderson zaintrygowana przyjrzała się dokładniej, nie zauważając, że Peter wstał, cofnął się jeszcze cztery kroki i znów usiadł.

Metal był szary i matowy – barwą w ogóle nie przypominał blachy ani żelaza. Był też grubszy od puszki, na końcu miał może ćwierć cala. Gdy Anderson położyła opuszkę palca wskazującego na krawędzi, poczuła przez chwilę dziwne mrowienie. Jakby wibrację.

Oderwała palec od metalu i przyjrzała mu się zdziwiona.

Przyłożyła jeszcze raz.

Nic. Żadnego drgania.

Chwyciła metal kciukiem i palcem wskazującym, usiłując wyciągnąć go z ziemi jak obluzowany ząb z dziąsła. Nie udało się. Trzymała wystający kawałek za chropowatą środkową część. Cofnął się w głąb ziemi – tak się jej przynajmniej zdawało – niecałe dwa cale z każdej strony. Później Anderson miała powiedzieć Jimowi Gardenerowi, że przez następnych czterdzieści lat mogłaby przechodzić tędy nawet trzy razy dziennie i nigdy się nie potknąć.

Odgarnęła nieco sypkiej ziemi, odsłaniając więcej metalu. Palcami wygrzebała wzdłuż niego kanał głębokości dwóch cali – ziemia ustępowała łatwo, jak to w lesie… przynajmniej dopóki nie trafi się na plątaninę korzeni. Anderson ryła dalej. Uniosła się na kolanach i kopała z obu stron równocześnie. Znów próbowała poruszyć metalem. Wciąż nic z tego.

Zdrapała paznokciami jeszcze trochę ziemi, odsłaniając coraz więcej – sześć, potem dziewięć cali, wreszcie stopę szarego metalu.

Nagle pomyślała, że to samochód, ciężarówka albo ciągnik zakopany na odludziu. A może piec z dawnych domków dla biedoty. Ale dlaczego tutaj?

Nie przychodził jej do głowy żaden powód. Absolutnie żaden. Od czasu do czasu znajdowała w lesie jakieś przedmioty – łuski po nabojach, puszki po piwie (najstarsze nie miały uszka tylko trójkątne otwory, które w latach sześćdziesiątych robiło się tak zwanym kluczem kościelnym), papierki po cukierkach i inne rzeczy. Haven nie znajdowało się na żadnym z dwóch głównych szlaków turystycznych biegnących przez Maine, z których jeden prowadził przez jeziora i góry na zachodni kraniec stanu, a drugi wzdłuż wybrzeża na kraniec wschodni, lecz od bardzo dawna nie było dziewiczą puszczą. Pewnego razu (znalazła się wtedy za zdewastowanym kamiennym murem stanowiącym granicę jej ziemi i weszła na teren Papierni Nowej Anglii) znalazła zardzewiały wrak hudsona horneta z końca lat czterdziestych, stojący na dawnej leśnej drodze, która dwadzieścia lat po zakończeniu wyrębu zarosła młodym lasem i nazywana jest przez miejscowych gównostwiną. Nie było żadnego logicznego wytłumaczenia, skąd wrak auta miałby się tam znaleźć… ale łatwiej można było wyjaśnić to niż fakt, że ktoś zakopał w ziemi piec, lodówkę czy inne cholerne urządzenie.

Wykopała dwa bliźniacze rowy długości jednej stopy po obu stronach wystającego przedmiotu, ale nie znalazła jego końca. Dołki miały już głębokość stopy, gdy jej palce w końcu trafiły na kamień. Być może zdołałaby go wyciągnąć – kamień przynajmniej dał się poruszyć – ale nie było sensu. Przedmiot sięgał jeszcze dalej w głąb ziemi.

Peter zaskomlał.

Anderson zerknęła na psa, a potem wstała. Strzeliło jej w obu kolanach. Poczuła mrowienie w lewej stopie. Z kieszeni spodni wydobyła zegarek – stary i zmatowiały zegarek kieszonkowy Simon także był częścią spadku po wuju Franku – i ze zdumieniem stwierdziła, że spędziła tu bardzo dużo czasu – co najmniej godzinę i kwadrans. Było już po czwartej.

– Chodź, Pete – powiedziała. – Spadamy stąd.

Peter znów zaskomlał, ale nie ruszył się z miejsca. Anderson poważnie zaniepokojona zauważyła, że jej stary beagle cały się trzęsie, jak gdyby dostał febry. Nie miała pojęcia, czy psy w ogóle chorują na febrę, ale pomyślała, że stare mogą. Przypomniała sobie, że widziała Petera w takim stanie tylko raz, jesienią 1975 roku (a może to było w 1976). W okolicy pojawiła się puma. Kilka, chyba dziewięć, nocy z rzędu zawodziła i wrzeszczała, prawdopodobnie była w rui. Co noc Peter szedł do salonu i wskakiwał na starą ławkę kościelną, która stała obok regału z książkami. Nie szczekał. Rozchylając nozdrza i strzygąc uszami, wpatrywał się tylko w ciemność, skąd dobiegał upiorny wrzask. I trząsł się na całym ciele.

Anderson przekroczyła zrobiony przez siebie wykop i podeszła do Petera. Uklękła przy nim, ujmując w dłonie jego pysk i czując, jak drży.

– Co się dzieje, stary? – mruknęła, lecz dobrze wiedziała, co się dzieje. Zdrowe oko Petera na moment spoczęło na przedmiocie wykopanym z ziemi, po czym znów spojrzało na Anderson. W oku, którego nie zasnuła katarakta, wyraźnie mogła wyczytać błaganie: Chodźmy stąd, Bobbi, ta rzecz podoba mi się tak samo jak twoja siostra.

– W porządku – powiedziała niepewnie Anderson. Nagle przyszło jej do głowy, że nie pamięta, aby kiedykolwiek przedtem straciła poczucie czasu tak jak dziś.

Peterowi się to nie podoba, mnie też nie.

– Chodź. – Zaczęła się wspinać po zboczu w stronę ścieżki. Pete ochoczo ruszył za nią.

Prawie dotarli do ścieżki, gdy Anderson jak żona Lota obejrzała się za siebie. Gdyby nie to ostatnie spojrzenie, mogłaby dać sobie spokój z tajemniczym przedmiotem. Od dnia gdy rzuciła college tuż przed egzaminami końcowymi – mimo błagań zapłakanej matki oraz diatryb i ultimatów wściekłej siostry – Anderson nabrała wprawy w dawaniu sobie spokoju z różnymi rzeczami.

Patrząc z oddali, zauważyła dwie rzeczy. Po pierwsze, przedmiot wcale nie cofnął się w głąb ziemi, jak jej się wcześniej zdawało. Jęzor metalu wystawał pośrodku pochyłości, niezbyt szerokiej, lecz dość stromej, która powstała dość niedawno, niewątpliwie pod wpływem roztopów i późniejszych intensywnych wiosennych deszczów. Tak więc teren po obu stronach wystającego metalu był wyższy, a metal po prostu znikał w ziemi. Jej pierwsze wrażenie, że przedmiot jest końcem czegoś większego, okazało się błędne albo niekoniecznie słuszne. Po drugie, to coś przypominało talerz – nie taki, z którego się je, ale jakiś okrągły element z matowego metalu albo…

Peter szczeknął.

– W porządku – powiedziała Anderson. – Słyszę. Chodźmy.

Chodźmy i dajmy sobie z tym spokój.

Ruszyła środkiem ścieżki, pozwalając prowadzić się Peterowi do lasu w jego własnym ociężałym tempie i rozkoszując się bujną zielenią lata… a właśnie dziś przypadał pierwszy dzień lata, prawda? Przesilenie. Najdłuższy dzień w roku. Zabiła komara i uśmiechnęła się radośnie. Lato to dobra pora w Haven. Najlepsza. A w Haven, chyba najlepszym miejscu, położonym daleko na północ od Augusty w centralnej części stanu, którą większość turystów omijała, na pewno dobrze się odpoczywało. Kiedyś Anderson była przekonana, że spędzi tu najwyżej kilka lat, by dojść do siebie po bolesnych przeżyciach okresu dojrzewania, odetchnąć od siostry, wrócić do równowagi po nieoczekiwanym i pospiesznym wycofaniu się (kapitulacji, jak nazywała to Anne) z college’u, lecz z paru lat zrobiło się pięć, z pięciu dziesięć, z dziesięciu trzynaście i patrzcie państwo, Peter się zestarzał, a w jej włosach, niegdyś czarnych jak toń Styksu, zaczynają połyskiwać liczne siwe kosmyki (dwa lata temu próbowała obciąć włosy bardzo krótko, robiąc się na punka, ale z przerażeniem stwierdziła, że siwizna stała się jeszcze bardziej widoczna, toteż odtąd dała spokój swojej fryzurze).

Teraz zdawało się jej, że spędzi w Haven resztę życia i będzie wyjeżdżać wyłącznie raz na rok lub dwa lata do Nowego Jorku, aby spotkać się ze swoim wydawcą. Przywiązujesz się do miasteczka. Do miejsca. Do ziemi. Zresztą nie ma w tym nic złego. Może to nawet dobrze.

Jak talerz, metalowy talerz…

Odłamała giętką gałązkę gęsto porośniętą zielonymi listkami i zaczęła wywijać nią nad głową. Znalazły ją komary i postanawiły zrobić sobie z niej podwieczorek. Komary wirowały wokół jej głowy… a w głowie podobnie jak one wirowały myśli. Tych nie mogła odpędzić.

Przez sekundę czułam pod palcem wibrację. Jak dźwięczący kamerton. Ale kiedy tego dotknęłam, przestało. Czy to możliwe, żeby coś wibrowało w ziemi w ten sposób? Na pewno nie. Może…

Może to była wibracja psychiczna. Anderson nie do końca nie wierzyła w takie zjawiska. Być może jej umysł wyczuł coś w zagrzebanym przedmiocie i dał jej znać w jedyny możliwy sposób, wysyłając wrażenie dotykowe: wrażenie wibracji. Peter z pewnością coś wyczuł; stary beagle nie miał ochoty zbliżać się do tajemniczego przedmiotu.

Daj spokój.

Dała na jakiś czas.

4

Tego wieczoru zerwał się silny i ciepły wiatr. Anderson wyszła na frontową werandę zapalić i posłuchać mowy wiatru. Kiedyś – jeszcze rok temu – wyszedłby z nią Peter, lecz dziś został w salonie zwinięty w kłębek na swoim plecionym dywaniku.

Anderson przyłapała się na tym, że odtwarza w myślach chwilę, w której ostatni raz spojrzała na wystający z ziemi metalowy talerz, a potem doszła do przekonania, że właśnie wtedy – może gdy pstryknęła niedopałkiem na żwirowy podjazd – uznała, że musi wykopać to coś i zobaczyć, co to jest… choć wówczas wcale sobie tego nie uświadomiła.

Bezustannie dręczył ją zagadkowy zakopany przedmiot i tym razem Anderson pozwoliła myślom krążyć tam, gdzie chciały – nauczyła się, że gdy myśli chcą wrócić do jakiegoś tematu bez względu na twoje wysiłki, by je przed tym powstrzymać, najlepiej dać im swobodę. Tylko ogarnięci obsesją przejmują się obsesjami.

To pewnie część jakiegoś budynku, snuła domysły, prefabrykat. Ale nikt nie budowałby blaszanych baraków w środku lasu. Po co ciągnąć tyle metalu, skoro w sześć godzin trzech mężczyzn mogło naprędce sklecić szałas, korzystając z pił, siekier i piły dwuręcznej? Nie mógł to także być samochód, bo wówczas wystający kawałek metalu pokrywałyby płaty rdzy. Bardziej prawdopodobny wydawał się blok silnika, ale dlaczego tu?

Z nadciągającym mrokiem wróciło do niej wspomnienie tamtej wibracji, nie miała już żadnych wątpliwości, że ją poczuła. To musiała być wibracja psychiczna. To musiała…

Nagle zmroziła ją myśl granicząca z pewnością: ktoś tam został pochowany. Może odsłoniła krawędź samochodu, starej lodówki czy czegoś w rodzaju stalowego kufra, lecz czymkolwiek ta rzecz była w normalnym życiu, teraz stała się trumną. Ofiary morderstwa? A kogo innego pochowano by w taki sposób, w takim pudle? Ludzie, którzy wędrowali po lesie podczas sezonu polowań, gubili się i umierali, nie nosili ze sobą metalowych trumien, do których wskakiwali w chwili śmierci… Zresztą gdyby nawet ktoś wpadł na tak idiotyczny pomysł, kto zasypałby stalowy sarkofag? Zbastujcie, goście, jak mawialiśmy w czasach cudownej młodości.

Wibracja. Głos ludzkich kości.

Przestań, Bobbi – nie bądź tak kurewsko głupia.

Mimo to przebiegł ją lodowaty dreszcz. Myśl wydawała się w niesamowity sposób przekonująca jak wiktoriańska opowieść o duchach, która w ogóle nie powinna mieć żadnej siły oddziaływania w dzisiejszych czasach, gdy świat pędzi Aleją Układów Scalonych, zmierzając w stronę zaskakujących i przerażających zagadek dwudziestego pierwszego wieku – mimo to wywołała u Anderson gęsią skórkę. Usłyszała śmiech Anne, mówiącej: „Robi ci się nierówno pod sufitem, tak samo jak wujowi Frankowi, Bobbi, zresztą na nic innego nie zasługujesz, jeśli mieszkasz sama z tym śmierdzącym psem”. Jasne. Syndrom samotności. Zespół pustelnika. Prędko, dzwońcie po doktora, z Bobbi źle, jest bardzo chora…

Mimo to nagle zapragnęła porozmawiać z Jimem Gardenerem – musiała z nim porozmawiać. Poszła do niego zadzwonić (mieszkał przy tej samej drodze, w Unity). Zdążyła wykręcić cztery cyfry, kiedy przypomniała sobie, że wyjechał na spotkania literackie – które wraz z warsztatami poetyckimi stanowiły jego źródło utrzymania. Dla wędrownych artystów najlepszą porą było lato. „Wszystkie te głupie damulki w okresie menopauzy muszą coś latem robić – usłyszała ironiczny ton Jima – a ja muszę coś jeść zimą. Ręka rękę myje. W każdym razie, Bobbi, powinnaś dziękować Bogu za to, że oszczędził ci cykli wieczorów literackich”.

Tak, Bóg oszczędził jej tego, chociaż sądziła, że Jim lubi to bardziej, niż byłby skłonny przyznać. W każdym razie często dawał się tak wykorzystywać.

Anderson odłożyła słuchawkę i spojrzała na regał z książkami stojący obok pieca. Nie był to zbyt ładny regał – Anderson nie była stolarzem i nie chciała nim zostać – ale spełniał swoją funkcję. Dwie dolne półki zajmowały wydawane przez Time-Life serie tomów poświęconych dawnemu Zachodowi. Kolejne dwie półki były zapchane beletrystyką i literaturą faktu na ten sam temat: wczesne westerny Briana Garfielda walczyły o miejsce z opasłą Kroniką terytoriów zachodnich Huberta Hamptona. Saga o braciach Sackett Louisa L’Armoura tkwiła obok dwóch wspaniałych powieści Richarda Mariusa, Nadejście deszczu i W drodze do Ziemi Obiecanej. Między Złoczyńcami i bandytami Jaya R. Nasha a Ekspansją zachodnią Richarda F.K. Mudgetta tłoczyła się wielobarwna masa tanich wydań westernów w miękkich okładkach: Raya Hogana, Archiego Joceylena, Maksa Branda, Ernesta Haycoksa i oczywiście Zane’a Greya – egzemplarz Jeźdźców purpurowego stepu był zaczytany niemal do cna.

Na górnej półce stały książki jej autorstwa – trzynaście. Dwanaście westernów, poczynając od wydanego w 1975 roku Miasta bez litości i kończąc na Długim powrocie wydanym w 1987. Nowa powieść, Masakra w kanionie, miała wyjść we wrześniu, jak wszystkie jej dotychczas opublikowane westerny. Przyszło jej na myśl, że pierwszy egzemplarz Miasta bez litości dostała już tutaj, w Haven, choć zaczynała powieść w pokoju obskurnego mieszkania w Cleaves Mills na rozpadającej się ze starości zabytkowej maszynie Underwood z lat trzydziestych. Dokończyła ją jednak już tutaj, tu także pierwszy raz trzymała w rękach egzemplarz wydanej książki.

Tutaj, w Haven. Cała jej pisarska kariera była związana z tym miejscem… z wyjątkiem pierwszej książki.

Zdjęła ją z półki i spojrzała na nią z zaciekawieniem, zdając sobie sprawę, że ostatni raz miała w rękach ten tomik chyba pięć lat temu. Przygnębiła ją nie tylko świadomość upływającego czasu; przygnębiła ją także myśl, jak często o tym ostatnio rozmyślała.

Książka znacznie różniła się od pozostałych, których okładki przedstawiały wzgórza i płaskowyże, jeźdźców, krowy i przysypane kurzem miasteczka na szlakach, którymi pędzono bydło. Na tej okładce widniał dziewiętnastowieczny drzeworyt przedstawiający kliper zmierzający do brzegu. Surowy kontrast bieli i czerni wydawał się uderzający, niemal szokujący. Nad drzeworytem wydrukowano tytuł Powrót do punktu wyjścia. A pod spodem: Wiersze Roberty Anderson.

Otworzyła książkę, przewróciła stronę tytułową, zadumawszy się przez chwilę nad datą wydania, 1968 rok, a potem zatrzymała się przy dedykacji. Była równie surowa jak drzeworyt. Dla Jamesa Gardenera. Człowieka, do którego próbowała zadzwonić. Drugiego z trzech mężczyzn, z którymi uprawiała seks, i jedynego, który potrafił doprowadzić ją do orgazmu. Choć specjalnie nie przywiązywała do tego wagi. W każdym razie nie było to najważniejsze. Tak się jej przynajmniej zdawało. Albo sądziła, że tak się jej zdaje. Wszystko jedno. Zresztą to i tak nie miało już znaczenia, dawne czasy.

Westchnęła i odłożyła książkę, nie zaglądając do żadnego wiersza. Tylko jeden był w miarę dobry. Napisała go w marcu 1967 roku, miesiąc po śmierci dziadka, który zmarł na raka. Reszta to były brednie – choć przypadkowy czytelnik mógłby się nabrać, bo miała pisarski talent… który najlepiej wyrażał się jednak gdzie indziej. Kiedy opublikowała Miasto bez litości, wyparł się jej cały krąg pisarzy, których znała. Wszyscy z wyjątkiem Jima, który nawiasem mówiąc, wydał Powrót do punktu wyjścia.

Krótko po przyjeździe do Haven napisała długi i serdeczny list do Sherry Fenderson, a w odpowiedzi dostała pocztówkę z oschłą informacją: „Proszę do mnie więcej nie pisać, nie znam pani”, podpisaną skreślonym zamaszyście S, równie oschłym jak treść. Siedziała na werandzie, becząc nad kartką, gdy zjawił się Jim.

„Dlaczego beczysz z powodu tego, co myśli jakaś głupia baba? – spytał ją. – Naprawdę chcesz polegać na zdaniu kobiety, która krzyczy «Władza dla ludzi» i pachnie przy tym Chanel nr 5?”.

„Tak się składa, że jest bardzo dobrą poetką” – chlipnęła.

Jim wykonał zniecierpliwiony gest.

„Ale nie jest przez to ani trochę starsza – odrzekł – i nie potrafi odwołać frazesów, których ją nauczono i których potem sama uczyła innych. Przestań pleść głupstwa, Bobbi. Jeżeli chcesz dalej robić to, co lubisz, przestań pleść te pieprzone głupstwa i skończ się mazać, do ciężkiej cholery. Niedobrze mi się robi od tego cholernego płaczu. Rzygać mi się chce od tego cholernego płaczu. Nie jesteś słaba. Od razu poznam się na kimś słabym. Dlaczego chcesz być kimś innym? Przez swoją siostrę? Dlatego? Nie ma jej tu, poza tym ona to nie ty i wcale nie musisz otwierać jej drzwi, jeśli nie masz ochoty. Przestań już marudzić o swojej siostrze. Dorośnij wreszcie. Przestań kwękać”.

Przypomniała sobie, z jakim zdumieniem wtedy na niego spojrzała.

„To coś zupełnie innego, dobrze coś robić, a świetnie coś wiedzieć – powiedział. – Daj Sherry trochę czasu, żeby dorosła. Sama daj sobie trochę czasu, żebyś dorosła. I przestań odgrywać sędziego samej siebie. Nie nudź. Nie mam ochoty słuchać twoich postękiwań. Tylko kretyni postękują. Przestań być kretynką”.

Poczuła wtedy, że go nienawidzi i kocha, pragnie i wzdraga się przed jego dotykiem. Mówił, że od razu umie poznać się na kimś słabym? Rany, powinien się na niej poznać. Nie mówił jej prawdy. Już wtedy o tym wiedziała.

„Powiedz, chcesz przelecieć swojego byłego wydawcę czy wolisz beczeć nad tą głupią kartką?” – zapytał.

Przeleciała go. Nie wiedziała ani teraz, ani wtedy, czy naprawdę tego chciała, jednak to zrobiła. I osiągając orgazm, krzyczała.

Działo się to na krótko przed końcem.

O tym także sobie przypomniała – jak było przed końcem. Niedługo potem Jim się ożenił, zresztą i tak nastąpiłby koniec. Był słaby i nie mówił prawdy.

Zresztą nieważne, pomyślała, udzielając sobie starej sprawdzonej rady: odpuść sobie.

Łatwiej dawać rady niż ich słuchać. Tej nocy Anderson długo nie mogła zasnąć. Zaglądając do swoich młodzieńczych wierszy, zbudziła stare duchy… a może to przez ten silny i ciepły wiatr, który huczał pod okapem i szumiał w gałęziach drzew.

Ledwo zapadła w sen, gdy zbudził ją Peter. Wył przez sen.

Anderson wyskoczyła przerażona z łóżka – Peter wydawał przez sen wiele różnych dźwięków (nie wspominając o niewiarygodnie cuchnących psich bąkach), lecz nigdy dotąd nie wył. Miała wrażenie, jakby zbudził ją krzyk dręczonego koszmarami dziecka.

Pobiegła do salonu naga, jeśli nie liczyć skarpet, i uklękła obok Petera, który wciąż leżał na dywaniku przy piecu.

– Peter – powiedziała cicho. – Hej, Peter, spokojnie.

Pogłaskała psa. Peter dygotał i gdy Anderson go dotknęła, wzdrygnął się gwałtownie, obnażając resztki zębów. Po chwili otworzył oczy – to chore oraz to zdrowe – i wyglądał, jak gdyby oprzytomniał. Zaskomlał słabo i walnął ogonem o podłogę.

– Dobrze się czujesz? – spytała Anderson.

Peter polizał ją w rękę.

– To leż cicho. Przestań jęczeć. Nie nudź. Przestań odgrywać pieprzoną ofiarę.

Peter położył łeb na dywaniku i zamknął oczy. Anderson klęczała, przyglądając mu się z niepokojem.

Śni mu się tamten przedmiot.

Jej racjonalny umysł nie dopuszczał takiej myśli, lecz noc rządziła się własnymi bezwzględnymi prawami – to była prawda, o czym Anderson dobrze wiedziała.

Wreszcie wróciła do łóżka. Zasnęła dopiero po drugiej nad ranem. Przyśnił się jej osobliwy sen. Poruszała się po omacku w ciemnościach… nie próbowała wcale nic znaleźć, tylko przed czymś uciec. Była w lesie. Gałęzie smagały ją po twarzy i kłuły w ręce. Od czasu do czasu potykała się o korzenie i zwalone drzewa. Nagle zobaczyła tuż przed sobą okropne zielone światło, które rozbłysło pojedynczym promieniem przypominającym ołówek. We śnie pomyślała o opowiadaniu Poego Serce – oskarżycielem, o latarni szalonego narratora, szczelnie osłoniętej z wyjątkiem wąskiego otworu, przez jaki kierował promień światła wprost w oko swego starego dobroczyńcy, które – jak się szaleńcowi zdawało – było złe.

Bobbi Anderson poczuła, jak wypadają jej zęby.

Wszystkie wyleciały bezboleśnie. Niektóre dolne wypadły na zewnątrz, inne zostały w ustach. Na języku i pod nim czuła małe twarde bryłki. Górne wylądowały na jej bluzce. Jeden wpadł za zapięcie stanika i ją kłuł.

Światło. Zielone światło. Światło…

5

…było nie takie, jak powinno.

Nie chodziło o to, że światło miało szaroperłową barwę; mogła się spodziewać, że nocny wiatr przyniesie zmianę pogody. Ale Anderson była przekonana, że ze światłem coś jeszcze jest nie tak, zanim spojrzała na zegar na nocnym stoliku. Wzięła budzik w obie ręce i przysunęła blisko twarzy, choć miała doskonały wzrok. Było piętnaście po trzeciej po południu. Fakt, że późno poszła spać. Ale wszystko jedno, o jakiej porze się kładła, przyzwyczajenie albo potrzeba pójścia do toalety budziła ją zwykle o dziewiątej, najpóźniej o dziesiątej. A dziś przespała całe dwanaście godzin… i czuła wilczy głód.

Powłócząc nogami, wyszła do salonu, wciąż mając na sobie tylko skarpetki, i zobaczyła Petera leżącego bezwładnie na grzbiecie z łbem odrzuconym do tyłu, obnażonymi żółtymi pieńkami zębów i wyciągniętymi w górę łapami.

Nie żyje, pomyślała z mrożącą krew w żyłach absolutną pewnością. Peter nie żyje. Umarł w nocy.

Podeszła do psa, spodziewając się poczuć dotyk chłodnego ciała i futra martwego zwierzęcia. Wtedy Peter wydał niewyraźne prychnięcie – coś w rodzaju psiego chrapnięcia. Anderson poczuła ogromną ulgę. Wypowiedziała głośno imię psa i Peter ocknął się niemal z poczuciem winy, jak gdyby też zdał sobie sprawę, że zaspał. Anderson przypuszczała, że tak właśnie było – psy zdawały się mieć świetnie rozwinięte poczucie czasu.

– Zaspaliśmy, stary – powiedziała.

Peter wstał i przeciągnął się, prostując najpierw jedną, a potem drugą tylną łapę. Rozejrzał się jakby komicznie zakłopotany, a potem podszedł do drzwi. Anderson je otworzyła. Peter stał przez chwilę na progu, nie mając ochoty wychodzić na deszcz. W końcu jednak ruszył załatwić swoje sprawy.

Anderson postała jeszcze moment w salonie, wciąż dziwiąc się swojej pewności, że Peter nie żyje. Co się z nią ostatnio działo, do cholery? Wszystko widziała w czarnych barwach. Wreszcie poszła do kuchni przygotować… coś w rodzaju śniadania o trzeciej po południu.

Po drodze skręciła do łazienki. Potem przystanęła, przyglądając się własnemu odbiciu w lustrze poplamionym cętkami pasty do zębów. Kobieta zbliżająca się do czterdziestki. Zaczynały jej siwieć włosy, ale poza tym wyglądała całkiem nieźle – nie piła ani nie paliła za dużo, a większość czasu spędzała na świeżym powietrzu, kiedy nie pisała. Ciemne włosy Irlandki – nie ogniście rude jak w romansach – raczej za długie. Szaroniebieskie oczy. Nagle wyszczerzyła zęby, spodziewając się przez chwilę ujrzeć tylko gładkie różowe dziąsła.

Jednak wszystkie zęby były na miejscu. Dzięki ci, fluoryzowana wodo z Utiki w stanie Nowy Jork. Dotknęła zębów, przesuwając po nich palcami i upewniając mózg o ich kościanej autentyczności.

Ale coś było nie tak.

Wilgoć.

Poczuła wilgoć na udach.

Och, nie, niech to szlag, prawie tydzień za wcześnie, dopiero wczoraj nałożyłam czystą pościel…

Wzięła prysznic, włożyła podpaskę do czystej pary bawełnianych majtek i naciągnęła to wszystko, a potem obejrzała pościel, lecz nie zauważyła na niej żadnych śladów. Okres zjawił się wcześniej, ale przynajmniej miał tyle taktu, by zaczekać, aż wstanie z łóżka. Nie było żadnych powodów do obaw; miesiączkowała dość regularnie, choć od czasu do czasu za wcześnie lub za późno; być może z powodu diety, może z powodu podświadomego stresu, a może jej wewnętrzny zegar odrobinę spieszył się lub spóźniał. Nie miała specjalnej ochoty szybko się zestarzeć, ale często myślała, że gdyby skończył się ten cały ambaras z menstruacją, poczułaby się o niebo lepiej.

Gdy uleciały resztki koszmarów, Bobbi Anderson poszła zrobić sobie bardzo późne śniadanie.