Toksyczne osobowości: narcyz. Rozpoznać, przeciwdziałać, pomóc - ebook

Ser­decz­nie dzi­ęku­je­my oso­bom, któ­re ze­chcia­ły

po­wie­rzyć nam swo­ją hi­sto­rię. Wszyst­kie spi­sa­ne

w tej ksi­ążce świa­dec­twa są au­ten­tycz­ne, a ich

au­to­rzy za­cho­wa­li ano­ni­mo­wo­ść.

Je­ste­śmy rów­nież wdzi­ęcz­ne tym oso­bom, któ­re
po­świ­ęci­ły swój czas na prze­czy­ta­nie na­sze­go
tek­stu i wspa­rły nas swo­imi ra­da­mi.
Au­tor­ki

Ni­niej­sza ksi­ążka to owoc wspó­łpra­cy Ber­na­det­te Le­mo­ine
i Inès Pélis­sié du Rau­sas. Jest za­pi­sem roz­mo­wy obu au­to­rek.Wpro­wa­dze­nie

Per­wer­sja nar­cy­stycz­na sta­ła się w dzi­siej­szych cza­sach nie­zwy­kle po­pu­lar­na1 i na­pi­sa­no już na jej te­mat wie­le ksi­ążek. Mo­żna po­wie­dzieć, że ten aspekt oso­bo­wo­ści zdo­mi­no­wał na­sze po­strze­ga­nie nie­któ­rych osób: gdy ktoś ma na­praw­dę trud­ny cha­rak­ter, na­tych­miast okre­śla­my go jako „per­wer­syj­ne­go nar­cy­za” czy „nar­cy­stycz­nie za­bu­rzo­ne­go”, choć prze­cież ist­nie­je wie­le in­nych pa­to­lo­gii, a ta­kże wie­le in­nych pro­ble­ma­tycz­nych za­cho­wań, któ­re pa­to­lo­gicz­ne nie są. Wszy­scy zna­my za­tem ten ter­min, ale często jest on uży­wa­ny w spo­sób błęd­ny i nieprze­my­śla­ny.

Jak to jed­nak mo­żli­we, że tak licz­ne ofia­ry po­trze­bu­ją dłu­gich lat, za­nim zro­zu­mie­ją, co się z nimi dzie­je? Jak to mo­żli­we, że ich oto­cze­nie tak ła­two daje się oszu­kać, przez co po­zo­sta­ją same i bez po­mo­cy?

Po­jęcie „tok­sycz­ne oso­bo­wo­ści” obej­mu­je sze­ro­kie spek­trum osób o za­cho­wa­niach krzyw­dzących – czy to z po­wo­du bra­ku wy­cho­wa­nia lub złe­go wy­cho­wa­nia, czy w wy­ni­ku roz­wi­ni­ęcia się ja­kie­jś psy­cho­pa­to­lo­gii, czy też na sku­tek trau­ma­tycz­nych wy­da­rzeń. W tej ksi­ążce zaj­mie­my się jed­nym z przy­kła­dów ta­kich oso­bo­wo­ści, czy­li per­wer­sją nar­cy­stycz­ną, któ­ra jest szcze­gól­nie krzyw­dząca. Po­zo­sta­je trud­na do wy­kry­cia, cho­ciaż sie­je ogrom­ne spu­sto­sze­nie w ro­dzi­nach, or­ga­ni­za­cjach, szko­łach, wspól­no­tach… A po­nie­waż nie­ła­two ją roz­po­znać, jest jesz­cze wci­ąż zbyt sła­bo zna­na. Bywa też wska­zy­wa­na ru­ty­no­wo, ale nie­pra­wi­dło­wo.

Na­sza ksi­ążka ma po­móc w ra­dze­niu so­bie z tą nisz­czącą pa­to­lo­gią. Wie­le osób, któ­re sta­ły się tok­sycz­ne, nie mu­sia­ły ta­ki­mi się stać; wie­le osób, któ­re sta­ły się ofia­ra­mi, mo­gły pro­wa­dzić ży­cie nor­mal­niej­sze, szczęśliw­sze i pi­ęk­niej roz­wi­ni­ęte. Ist­nie­je bo­wiem pew­na pro­fi­lak­ty­ka, ogra­ni­cza­jąca roz­prze­strze­nia­nie się tok­sycz­nych re­la­cji: po­nie­waż nie­mal za­wsze wy­ni­ka­ją one z nie­doj­rza­ło­ści emo­cjo­nal­nej, ca­łko­wi­tej lub pra­wie ca­łko­wi­tej, od­po­wied­nie wy­cho­wa­nie i edu­ka­cja umo­żli­wia­ją har­mo­nij­ny roz­wój dzie­ci ku do­ro­sło­ści pe­łnej sza­cun­ku dla in­nych i sa­me­go sie­bie.

Chce­my w na­szej ksi­ążce rzu­cić snop świa­tła na licz­ną gru­pę osób ży­jących w sy­tu­acjach na po­zór nie­zro­zu­mia­łych. Po­mo­że ona w ro­ze­zna­wa­niu ksi­ężom i oso­bom to­wa­rzy­szącym du­cho­wo, psy­cho­lo­gom i wy­cho­waw­com, któ­rzy nie za­wsze po­dej­rze­wa­ją, co się kry­je za tymi kil­ko­ma fak­ta­mi wspo­mnia­ny­mi przez ofia­rę, albo zo­sta­ją wy­ko­rzy­sta­ni przez opraw­cę, któ­ry… chce ucho­dzić za ofia­rę. Kie­ru­je­my ten po­rad­nik rów­nież do ro­dzin, by mo­gły za­po­bie­gać i ochro­nić po­przez wy­cho­wy­wa­nie.

Do­ty­ka­my tu pro­ble­mu zła. Czu­je­my się nim do­tkni­ęci i bez­rad­ni. Je­ste­śmy prze­cież bez­bron­ni wo­bec tego, co po­zo­sta­je ta­jem­ni­cą i nie da się wy­ja­śnić. Na zło mo­że­my od­po­wie­dzieć w je­den tyl­ko spo­sób: wspó­łczu­ciem, mi­ło­ścią, prze­ba­cze­niem. „Zła nie wy­tłu­ma­czy się ja­ki­mś rów­na­niem! Od­po­wia­da­my na nie wy­la­niem mi­ło­ści”2.

I zbie­rze­my owo­ce ra­do­ści i na­dziei…

1 Per­wer­sja nar­cy­stycz­na to opi­sa­na po raz pierw­szy przez psy­cho­ana­li­ty­ka Pau­la-Clau­de’a Ra­ca­mie­ra (rok 1986) for­ma de­wia­cji, któ­ra nie sta­no­wi kry­te­rium dia­gno­stycz­ne­go psy­chia­trii ani psy­cho­ana­li­zy. Au­tor po­jęcia, na­wi­ązu­jąc do ter­mi­nów per­wer­sji i nar­cy­zmu w zna­cze­niu, w ja­kim de­fi­niu­je je psy­cho­ana­li­za, opi­sał per­wer­sję nar­cy­stycz­ną jako utrwa­lo­ną skłon­no­ść do do­war­to­ścio­wy­wa­nia się kosz­tem ma­ni­pu­lo­wa­nej oso­by, trak­to­wa­nej jako na­rzędzie lub wy­ko­rzy­sty­wa­nej. Per­wer­syj­ny nar­cyz to so­cjo­pa­ta, któ­ry nie­rzad­ko ucie­ka się do ma­ni­pu­la­cji lub mob­bin­gu. Per­wer­sja nar­cy­stycz­na wska­zu­je za­tem nie na typ oso­bo­wo­ści (tu: nar­cy­stycz­ne za­bu­rze­nie oso­bo­wo­ści), ale na pa­to­lo­gię re­la­cji, któ­ra po­le­ga na prze­ce­nia­niu sie­bie kosz­tem in­nych – przyp. red.

2 Ks. Mat­thieu Dau­chez, Se­kret ra­do­ści dzie­ci uli­cy w Ma­ni­li, https://ale­te­ia.org/.../vi­deo-le-se­cret-de-la-jo­ie­par-les-en­fants-des-rues-de-ma­nil­le (do­stęp: 21.03.2022).