MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
-
W empik go
Trzy dwory. O Pannach z Wilka – prawdziwych, literackich i filmowych - ebook
Trzy dwory. O Pannach z Wilka – prawdziwych, literackich i filmowych - ebook
Książka Trzy dwory. O Pannach z Wilka – prawdziwych, literackich i filmowych powstała z fascynacji niezwykłym splotem życia i sztuki, łączącym pobyt siedemnastoletniego Jarosława Iwaszkiewicza w 1911 roku w mazowieckim dworku w Byszewach i przyjaźni z sześcioma braćmi Świerczyńskimi, jego opowiadanie Panny z Wilka, opublikowane w 1932 roku, którego akcję umieścił w fikcyjnym dworku Wilko zamieszkanym przez sześć sióstr, oraz nominowany do nagrody Oscara film Andrzeja Wajdy Panny z Wilka, będący adaptacją opowiadania, zrealizowany w 1978 roku w dworku w Radachówce. Trzy dwory, trzy epoki czasowe, sześciu chłopców i sześć dziewcząt, prawdziwe wydarzenia, ich literacka transpozycja, a potem jeszcze filmowa na zawsze pozostaną już splecione w jedną całość o enigmatycznych „migotliwych sensach”.
Grażyna Stachówna
Spis treści
Moi Dobrodzieje
Wprowadzenie – „żeby widzieć, trzeba wiedzieć”
Rozdział I. Byszewy, 1911 – rodzinne gniazdo
Rozdział II. Wilko, 1932 – opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza
Rozdział III. Radachówka, 1978 – film Andrzeja Wajdy
Realizacja: „ustawianie chrabąszczy w dwuszeregu…”
Trzy nostalgie: pisarza, bohatera, reżysera
Recepcja: „jeden z najlepszych…”
Zakończenie – co może dać czas?
Filmografia
Bibliografia (wybrana)
Indeks nazwisk
Indeks filmów
Spis ilustracji
| Kategoria: | Kino i Teatr |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-242-6861-0 |
| Rozmiar pliku: | 4,7 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Sześciu moim przyjaciółkom:
Agnieszce, Aleksandrze, Elżbiecie, Łucji, Małgorzacie, Oldze
(…) wszak docieranie do prawdy naszych przeżyć
jest podróżą bez kresu i podróżą po manowcach. (…)
to, co przeżywamy dziś, po latach we
wspomnieniach staje się zgoła czymś innym, czasami
czymś znacznie bogatszym i ciekawszym, czasami
czymś o wiele mniej ważnym lub zgoła czymś
odwrotnym.
Maria Dąbrowska1
A bliżej poznałem Iwaszkiewiczów w 1935 roku, kiedy miałem siedemnaście lat i byłem u nich w Kopenhadze, na jakimś przyjęciu dyplomatycznym, które wydało mi się strasznie nudne. Powiedziałem Iwaszkiewiczowi, że byłoby mi trudno znieść takie życie, i z tego wziął się jeden z najpiękniejszych jego wierszy…
Paweł Hertz2
Powiedziałeś mi, Pawle, że takiego życia
Nie zniósłbyś ani chwilę. Ale ja mam inne,
Które jak ciężka rzeka skryta pod sklepieniem,
Przemyka się szerokim choć zimnym korytem.
Ukryta – kwitnie wszakże co wiosnę białymi
Kwiatami, które pachną i powoli więdną,
Słońca nie widzą może – ale też tym bardziej
Pełne są znaczeń trudnych, których nie wyrażę.
Nad tym życiem – to wszystko, co widzisz i ludzie
Widzą, jest tylko cieniem, złudzeniem budowy. (…)
I tylko kiedy w nocy oddalą się głosy
Ludzkich śpiewów i skoczna umilknie muzyka,
Z dna wstaje chłód najgłębszy i pełny znaczenia. (…)
Jarosław Iwaszkiewicz3
1 Maria Dąbrowska, O dzienniku, w: taż, Dzienniki 1914–1932, wybór, wstęp i przypisy Tadeusz Drewnowski, Czytelnik, Warszawa 1988, s. 325–326.
2 Paweł Hertz, w: Sposób życia. Z Pawłem Hertzem rozmawia Barbara Łopieńska, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2016, s. 34.
3 Jarosław Iwaszkiewicz, Inne życie, w: tenże, Dzieła. Wiersze, Czytelnik, Warszawa 1958, s. 329.Moi Dobrodzieje
Serdecznie dziękuję pani prof. dr hab. Małgorzacie Lisowskiej-Magdziarz, która podpowiedziała mi hasło „żeby widzieć, trzeba wiedzieć” i zgodziła się, bym to ja opisała życiowo-literacko-filmowy fenomen Panien z Wilka.
Moją szczególną wdzięczność kieruję do pani prof. Krystyny Zachwatowicz-Wajdy za życzliwość i udzielone mi wsparcie.
Proszę, by moje podziękowania za bezinteresowną pomoc udzielaną mi w trakcie pisania tej książki zechcieli przyjąć prof. dr hab. Elżbieta Górska, prof. dr. hab. Krzysztof Loska, prof. dr hab. Tadeusz Lubelski, dr Maciej Stroiński, prof. dr hab. Aleksandra Tokarz, starszy kustosz Krzysztof Wierzchowski, prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski (doradcy naukowi), Andrzej A. Wajda (bibliofil filmowy), Monika Czubaczyńska-
-Szram (dyrektorka Gminno-Parkowego Centrum Kultury i Ekologii w Plichtowie), Michał Maj Wieczorek (scenarzysta i wykonawca głównej roli w filmie Lato w Byszewach), dr Grzegorz Gajewski (znawca kawalerii).
Dziękuję panu dr. Romanowi Włodkowi za wszystkie bezcenne wskazówki archiwalne.
Dziękuję panu Mateuszowi Matysiakowi, opiekunowi Archiwum Andrzeja Wajdy przy Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie, za możliwość poznania zgromadzonych tam cennych dokumentów i życzliwą pomoc.
Dziękuję pani mgr Agnieszce Polanowskiej, kustoszce zbiorów literackich i archiwaliów w Filmotece Narodowej, za życzliwą pomoc w dostępie do zbiorów.
Dziękuję pani Agacie Kościelnej-Ratowskiej, dyrektorce Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, za udostępnienie zdjęć archiwalnych oraz panu Robertowi Papieskiemu, adiunktowi w Muzeum, i panu Maciejowi Koszewskiemu, kustoszowi, za życzliwą pomoc i cenne wskazówki.
Szczególnie jestem wdzięczna rodzinie sześciu braci Świerczyńskich, paniom Bożennie Dereckiej-Dupuis i Joannie Rodziewicz oraz panom Januszowi Świerczyńskiemu i Maciejowi Zygmuntowi Świerczyńskiemu za podzielenie się ze mną informacjami o losach braci i historii dworu w Byszewach.
Bardzo dziękuję za udostępnienie mi cennych dokumentów rodzinnych: pani Joannie Rodziewicz za nieopublikowane Wspomnienia byszewskie autorstwa Heleny Haliny Kaszuby, córki Józefa Plichty, ostatniego właściciela Byszew, oraz panu Januszowi Świerczyńskiemu za fragmenty nieopublikowanych wspomnień Tak to zapamiętałem… jego Ojca, Macieja Świerczyńskiego, zdjęcia rodzinne i fragmenty nieopublikowanych listów Zofii Kurkiewiczówny do Jarosława Iwaszkiewicza.
Specjalne podziękowanie kieruję do Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, które w kwietniu 2024 roku przyznało mi nagrodę im. Krzysztofa Teodora Toeplitza za działalność publicystyczną. Dołączona do niej kwota wystarczyła na opublikowanie tej książki.Wprowadzenie – „żeby widzieć, trzeba wiedzieć”
W 2019 roku, ostatnim roku mojej pracy akademickiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Instytucie Sztuk Audiowizualnych, prowadziłam zajęcia z analizy dzieła filmowego pod wspólnym hasłem (podpowiedzianym mi przez prof. Małgorzatę Lisowską-Magdziarz): „żeby widzieć, trzeba wiedzieć” pochodzącym z teorii widzenia Ludwika Flecka (filozofa i biologa1).
Każde widzenie, każdy akt percepcji, nawet ten, który wydaje się empirycznie podstawowy, wymaga antycypującej go wiedzy (…) żeby „coś” widzieć i poznawać, trzeba zostać tego „czegoś” nauczonym. (…) „czysta, pusta dusza nic nie widzi”, nie potrafi dostrzec gotowych produktów (gotowych postaci do widzenia), a jedynie chaos, który musi zostać uporządkowany poprzez narzucenie przez wspólnotę odpowiedniej interpretacji w ramach stylu myślowego2.
Do wspólnego oglądania ze studentami – i potem rozmów z nimi – wybrałam osiem filmów: Powiększenie (1966) Michelangela Antonioniego, Dekalog 4 (1988) Krzysztofa Kieślowskiego, Medeę (1988) Larsa von Triera, Mahabharatę (1989–1990) Petera Brooka, Grę pozorów (1992) Neila Jordana, Ułaskawienie (2018) Jana Jakuba Kolskiego, Pewnego razu… w Hollywood (2019) Quentina Tarantino. Na studentach filmoznawstwa największe wrażenie zrobił jednak film Andrzeja Wajdy Panny z Wilka (1979) będący adaptacją opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza (1932), ponieważ konteksty powstania obu tych dzieł były im zupełnie nieznane. Przyswojenie nowych faktów pozwoliło studentom zobaczyć inną historię ukrytą pod tą oficjalnie prezentowaną w opowiadaniu i filmie, a także odkryć istniejące w niej subwersywne sensy i przesłania.
Późniejsze rozmowy z przyjaciółmi, zafascynowanymi – tak jak ja – Pannami z Wilka w obu wersjach, literackiej i filmowej, upewniły mnie, że można im poświęcić specjalne monograficzne opracowanie.
1 Ludwik Fleck, Patrzeć, widzieć, wiedzieć, w: Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. Sylwia Werner, Claus Zittel, Florian Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2007, s. 163–185.
2 Michał Rydlewski, „Żeby widzieć, trzeba wiedzieć”. Kulturowy wymiar percepcji wzrokowej, Oficyna Wydawnicza Epigram, Bydgoszcz 2016, s. 16 i 247.
Agnieszce, Aleksandrze, Elżbiecie, Łucji, Małgorzacie, Oldze
(…) wszak docieranie do prawdy naszych przeżyć
jest podróżą bez kresu i podróżą po manowcach. (…)
to, co przeżywamy dziś, po latach we
wspomnieniach staje się zgoła czymś innym, czasami
czymś znacznie bogatszym i ciekawszym, czasami
czymś o wiele mniej ważnym lub zgoła czymś
odwrotnym.
Maria Dąbrowska1
A bliżej poznałem Iwaszkiewiczów w 1935 roku, kiedy miałem siedemnaście lat i byłem u nich w Kopenhadze, na jakimś przyjęciu dyplomatycznym, które wydało mi się strasznie nudne. Powiedziałem Iwaszkiewiczowi, że byłoby mi trudno znieść takie życie, i z tego wziął się jeden z najpiękniejszych jego wierszy…
Paweł Hertz2
Powiedziałeś mi, Pawle, że takiego życia
Nie zniósłbyś ani chwilę. Ale ja mam inne,
Które jak ciężka rzeka skryta pod sklepieniem,
Przemyka się szerokim choć zimnym korytem.
Ukryta – kwitnie wszakże co wiosnę białymi
Kwiatami, które pachną i powoli więdną,
Słońca nie widzą może – ale też tym bardziej
Pełne są znaczeń trudnych, których nie wyrażę.
Nad tym życiem – to wszystko, co widzisz i ludzie
Widzą, jest tylko cieniem, złudzeniem budowy. (…)
I tylko kiedy w nocy oddalą się głosy
Ludzkich śpiewów i skoczna umilknie muzyka,
Z dna wstaje chłód najgłębszy i pełny znaczenia. (…)
Jarosław Iwaszkiewicz3
1 Maria Dąbrowska, O dzienniku, w: taż, Dzienniki 1914–1932, wybór, wstęp i przypisy Tadeusz Drewnowski, Czytelnik, Warszawa 1988, s. 325–326.
2 Paweł Hertz, w: Sposób życia. Z Pawłem Hertzem rozmawia Barbara Łopieńska, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2016, s. 34.
3 Jarosław Iwaszkiewicz, Inne życie, w: tenże, Dzieła. Wiersze, Czytelnik, Warszawa 1958, s. 329.Moi Dobrodzieje
Serdecznie dziękuję pani prof. dr hab. Małgorzacie Lisowskiej-Magdziarz, która podpowiedziała mi hasło „żeby widzieć, trzeba wiedzieć” i zgodziła się, bym to ja opisała życiowo-literacko-filmowy fenomen Panien z Wilka.
Moją szczególną wdzięczność kieruję do pani prof. Krystyny Zachwatowicz-Wajdy za życzliwość i udzielone mi wsparcie.
Proszę, by moje podziękowania za bezinteresowną pomoc udzielaną mi w trakcie pisania tej książki zechcieli przyjąć prof. dr hab. Elżbieta Górska, prof. dr. hab. Krzysztof Loska, prof. dr hab. Tadeusz Lubelski, dr Maciej Stroiński, prof. dr hab. Aleksandra Tokarz, starszy kustosz Krzysztof Wierzchowski, prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski (doradcy naukowi), Andrzej A. Wajda (bibliofil filmowy), Monika Czubaczyńska-
-Szram (dyrektorka Gminno-Parkowego Centrum Kultury i Ekologii w Plichtowie), Michał Maj Wieczorek (scenarzysta i wykonawca głównej roli w filmie Lato w Byszewach), dr Grzegorz Gajewski (znawca kawalerii).
Dziękuję panu dr. Romanowi Włodkowi za wszystkie bezcenne wskazówki archiwalne.
Dziękuję panu Mateuszowi Matysiakowi, opiekunowi Archiwum Andrzeja Wajdy przy Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie, za możliwość poznania zgromadzonych tam cennych dokumentów i życzliwą pomoc.
Dziękuję pani mgr Agnieszce Polanowskiej, kustoszce zbiorów literackich i archiwaliów w Filmotece Narodowej, za życzliwą pomoc w dostępie do zbiorów.
Dziękuję pani Agacie Kościelnej-Ratowskiej, dyrektorce Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, za udostępnienie zdjęć archiwalnych oraz panu Robertowi Papieskiemu, adiunktowi w Muzeum, i panu Maciejowi Koszewskiemu, kustoszowi, za życzliwą pomoc i cenne wskazówki.
Szczególnie jestem wdzięczna rodzinie sześciu braci Świerczyńskich, paniom Bożennie Dereckiej-Dupuis i Joannie Rodziewicz oraz panom Januszowi Świerczyńskiemu i Maciejowi Zygmuntowi Świerczyńskiemu za podzielenie się ze mną informacjami o losach braci i historii dworu w Byszewach.
Bardzo dziękuję za udostępnienie mi cennych dokumentów rodzinnych: pani Joannie Rodziewicz za nieopublikowane Wspomnienia byszewskie autorstwa Heleny Haliny Kaszuby, córki Józefa Plichty, ostatniego właściciela Byszew, oraz panu Januszowi Świerczyńskiemu za fragmenty nieopublikowanych wspomnień Tak to zapamiętałem… jego Ojca, Macieja Świerczyńskiego, zdjęcia rodzinne i fragmenty nieopublikowanych listów Zofii Kurkiewiczówny do Jarosława Iwaszkiewicza.
Specjalne podziękowanie kieruję do Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, które w kwietniu 2024 roku przyznało mi nagrodę im. Krzysztofa Teodora Toeplitza za działalność publicystyczną. Dołączona do niej kwota wystarczyła na opublikowanie tej książki.Wprowadzenie – „żeby widzieć, trzeba wiedzieć”
W 2019 roku, ostatnim roku mojej pracy akademickiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Instytucie Sztuk Audiowizualnych, prowadziłam zajęcia z analizy dzieła filmowego pod wspólnym hasłem (podpowiedzianym mi przez prof. Małgorzatę Lisowską-Magdziarz): „żeby widzieć, trzeba wiedzieć” pochodzącym z teorii widzenia Ludwika Flecka (filozofa i biologa1).
Każde widzenie, każdy akt percepcji, nawet ten, który wydaje się empirycznie podstawowy, wymaga antycypującej go wiedzy (…) żeby „coś” widzieć i poznawać, trzeba zostać tego „czegoś” nauczonym. (…) „czysta, pusta dusza nic nie widzi”, nie potrafi dostrzec gotowych produktów (gotowych postaci do widzenia), a jedynie chaos, który musi zostać uporządkowany poprzez narzucenie przez wspólnotę odpowiedniej interpretacji w ramach stylu myślowego2.
Do wspólnego oglądania ze studentami – i potem rozmów z nimi – wybrałam osiem filmów: Powiększenie (1966) Michelangela Antonioniego, Dekalog 4 (1988) Krzysztofa Kieślowskiego, Medeę (1988) Larsa von Triera, Mahabharatę (1989–1990) Petera Brooka, Grę pozorów (1992) Neila Jordana, Ułaskawienie (2018) Jana Jakuba Kolskiego, Pewnego razu… w Hollywood (2019) Quentina Tarantino. Na studentach filmoznawstwa największe wrażenie zrobił jednak film Andrzeja Wajdy Panny z Wilka (1979) będący adaptacją opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza (1932), ponieważ konteksty powstania obu tych dzieł były im zupełnie nieznane. Przyswojenie nowych faktów pozwoliło studentom zobaczyć inną historię ukrytą pod tą oficjalnie prezentowaną w opowiadaniu i filmie, a także odkryć istniejące w niej subwersywne sensy i przesłania.
Późniejsze rozmowy z przyjaciółmi, zafascynowanymi – tak jak ja – Pannami z Wilka w obu wersjach, literackiej i filmowej, upewniły mnie, że można im poświęcić specjalne monograficzne opracowanie.
1 Ludwik Fleck, Patrzeć, widzieć, wiedzieć, w: Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, red. Sylwia Werner, Claus Zittel, Florian Schmaltz, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2007, s. 163–185.
2 Michał Rydlewski, „Żeby widzieć, trzeba wiedzieć”. Kulturowy wymiar percepcji wzrokowej, Oficyna Wydawnicza Epigram, Bydgoszcz 2016, s. 16 i 247.
więcej..
