Trzy kroki w szachowy świat. Pryncypia i niuanse królewskiej gry. Część I - ebook

WSTĘP

Podręcznik jest adresowany do najmłodszych adeptów „królewskiej” gry, w tym do takich, którzy z tą dyscypliną nie mieli jeszcze żadnej styczności. W pierwszej części publikacji są omawione wszystkie podstawowe reguły gry w szachy. Chcielibyśmy, żeby po zapoznaniu się z nimi każde dziecko mogło powiedzieć, że zna zasady gry i potrafi rozegrać partię szachową.

W kolejnych częściach podręcznika stopniowo wtajemniczamy w niuanse strategii i taktyki oraz w sposób rozgrywaniu debiutów i końcówek szachowych. W redagowaniu podręcznika autorom przyświecały dwa podstawowe cele: pierwszy – trudne treści winny być przekazywane w możliwie przystępny sposób; drugi – czytelnik ma być zachęcony i zmobilizowany do aktywnego uczestnictwa w zgłębianiu tajników gry w szachy. Książka ma układ 36 lekcji kończących się zadaniami do samodzielnego rozwiązania, co powinno stanowić dużą wygodę i ułatwić nauczycielowi sposób prowadzenia zajęć.

Mamy wieloletnie doświadczenie w pracy z młodzieżą i dziećmi. Uważamy, że zaprezentowany sposób i kolejność przekazywanych informacji ułatwi ich przetworzenie i zrozumienie. W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i pierwszych klas szkoły podstawowej niezbędna jest pomoc nauczyciela lub rodzica w przyswojeniu zgromadzonego materiału.

Prezentowane w podręczniku przykłady w możliwie najprostszy sposób obrazują zasady gry w szachy. Zrozumienie i praktyczne zastosowanie ich przez dzieci utwierdzi je w przekonaniu, że potrafią zgłębić reguły najtrudniejszej z gier. Podniesie to ich samoocenę i zaprocentuje przekonaniem, że nie ma dla nich problemów, których nie potrafiłyby rozwiązać.

AutorzyLEKCJA 1
GRA W SZACHY

O szachach często mówi się, że to „gra stara jak świat”. Historycy nie są jednak pewni, kiedy dokładnie się narodziła. Korzeni gry w szachy należy doszukiwać się między IV a VI wiekiem naszej ery. Gra pod nazwą „czaturang”; narodziła się w Azji na terenie dzisiejszych Indii. Szybko zdobyła popularność w krajach Azji Środkowej, Chinach, na Rusi oraz w Korei i Japonii…

Czaturang pod zmienioną nazwą „szatrandż” zyskał dużą popularność w krajach arabskich. Pierwsze piśmienne arabskie wzmianki pojawiły się ok. 700 roku n.e. Dzięki Arabom szatrandż od VIII wieku pojawił się w Europie, najpierw w Hiszpanii i Portugalii, a potem we Francji i na Sycylii. Europa okazała się bardzo podatnym gruntem dla rozwoju nowej gry. Grano wszędzie, także wśród rycerstwa, gdzie umiejętność gry w szachy zaliczano do „siedmiu cnót rycerskich”.

Legenda mówi, że mędrzec, który wymyślił grę, w nagrodę nie zażądał od maharadży ani brylantów, ani złota, ale poprosił o pszenicę. Mędrzec poprosił, by na pierwszym polu szachownicy położyć jedno ziarnko, na drugim polu dwa, na trzecim cztery, na czwartym osiem itd., podwajając liczbę ziaren na każdym kolejnym polu, aż do sześćdziesiątego czwartego – ostatniego pola szachownicy.

Okazało się, że to pozornie skromne życzenie nie jest łatwe do spełnienia, bo według wyliczeń potrzeba 18 446 744 073 709 551 616 ziaren pszenicy, czyli ponad 18 kwadrylionów, co w przeliczeniu odpowiada ośmiokrotnym plonom zboża z całej Ziemi. Legenda obrazuje bogactwo tej dyscypliny oraz przeogromne możliwości, jakie tkwią w grze w szachy.

W szachy grywali królowie, książęta, rycerze i szlachta. Traktowano je jako świetną rozrywkę oraz naukę strategii i taktyki. Z czasem gra w szachy stała się popularna i każdy, kto miał talent, zdolność abstrakcyjnego i logicznego myślenia, mógł spróbować swoich sił.

Współcześnie do Polski szachy trafiły kilka wieków po ich wynalezieniu. Najstarszy egzemplarz szachów został odnaleziony przez archeologów na Wzgórzu Świętojakubskim w Sandomierzu w 1962 roku. Te szachy z XI–XII wieku, wykonane są z jeleniego rogu, a ich rzeźbienia mają typowe wzory arabskie. W szachach rozgrywane są mecze o indywidualne mistrzostwo świata, natomiast o prymat drużynowy reprezentacje krajów walczą na olimpiadach szachowych, które rozgrywane są co dwa lata. Polska reprezentacja święciła największe triumfy w latach 1928–1939, kiedy zdobywała olimpijskie złoto, srebro i brąz. Szachiści w naszym kraju zrzeszeni są w Polskim Związku Szachowym. Obecnie w Polsce jest zarejestrowanych ok. 60 000 szachistów. W tym gronie mamy 35 arcymistrzów i 9 arcymistrzyń.

Zasady gry w szachy są bardzo proste:

• Szachy są grą planszową rozgrywaną przez dwóch graczy na planszy zwanej szachownicą.

• Jeden z graczy gra bierkami, które umownie nazywane są białymi, a drugi bierkami czarnymi.

• Każdy z graczy rozpoczyna partię, mając po 16 bierek (8 figur i 8 pionków), czyli: jednego Króla, jednego Hetmana, dwie Wieże, dwa Gońce, dwa Skoczki i osiem pionków.

• Grający wykonują ruchy na przemian, przy czym partię rozpoczynają zawsze białe.

• Posunięciem (ruchem) nazywamy przemieszczenie się bierki z jednego pola na drugie – wolne.

• Biciem nazywamy przemieszczenie się bierki z jednego pola na drugie, zajęte przez bierkę przeciwnika. Zbitą bierką usuwamy z szachownicy.

• Żadna bierka z wyjątkiem Skoczka (oraz Wieży podczas wykonywania roszady) nie może przeskakiwać przez inne bierki.

• Żaden z graczy NIE MOŻE zrezygnować z ruchu.

• Celem partii szachów jest pojmanie króla przeciwnika, tzn. zamatowanie.

• Wygrywa ten z graczy, któremu uda się dać mata albo którego przeciwnik się podda.

Sprawdź się i odpowiedz na pytania:

• W jakim kraju wymyślono szachy?

• W jakim mieście odnaleziono najstarszy polski komplet szachowy?

• Który gracz rozpoczyna partię szachów? Grający czarnymi czy białymi?

• Ile bierek ma każdy z graczy na początku partii?