Ultrazdrowie - ebook

dr n. med. Daniel Śliż– adiunkt w III Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz w Szkole Zdrowia Publicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, senator WUM. Specjalista chorób wewnętrznych, specjalista Medycyny Stylu Życia IBLM oraz specjalista zdrowia publicznego. Współzałożyciel i prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia, członek zarządu Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. W przeszłości zasiadał w zarządzie Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK. Członek Rady Naukowej Instytutu Żywności i Żywienia. Współpracował m.in. z Ministerstwem Zdrowia RP, WHO oraz Departamentem Zdrowia Publicznego. Bez przesady lubiany nauczyciel. Kocha gotowanie, nowe smaki oraz fotografię.
prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz – kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wieloletni prodziekan II Wydziału Lekarskiego, a obecnie członek Rady Uczelni WUM. Specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog, współzałożyciel Sekcji Farmakoterapii Sercowo- -Naczyniowej, Sekcji Kardiologii Sportowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Stylu Życia. Naukowiec wywodzący się ze Szkoły Kardiologicznej prof. Zdzisława Askanasa, lubiany wykładowca, nauczyciel i wychowawca. Poza medycyną zafascynowany sportem, malarstwem modernistycznym i dalekimi podróżami, bez przesady korzystający z życia.AUTORZY

mgr Paulina Bernatek

Healthpro Paulina Bernatek

dr n. o zdr. Arkadiusz Brzozowski
III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,

II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Tomasz Chomiuk
III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,

II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Maja Herman

Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny;
Instytut Amici

mgr inż. Małgorzata Jackowska

Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji,
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie;

Fundacja Promocji Karmienia Piersią

dr n. med. Mateusz Jankowski

Szkoła Zdrowia Publicznego,

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego

lek. Konrad Jurczakowski

Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia
im. prof. Jana Mazurkiewicza;

Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Anna Kozioł

Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny;

Instytut Amici

dr n. med. Aleksandra Krasowska

Katedra i Klinika Psychiatryczna,
Warszawski Uniwersytet Medyczny;
Poradnia Leczenia Nerwic,
Szpital Nowowiejski w Warszawie

lek. Marcin Kuna

Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny;

Instytut Amici

prof. dr hab. n. med. Bartosz Łoza

Klinika Psychiatrii,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

lek. Olga Łoza

Szpital Nowowiejski w Warszawie;

Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny;

Instytut Amici

lek. Maria Łukasiewicz

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,
II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,

II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. o zdr. Damian Parol

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,

II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr hab. n. med. Jarosław Pinkas, prof. CMKP

Szkoła Zdrowia Publicznego,

Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego

dr n. med. Natalia Rogińska

Klinika Kardiologii,

Instytut Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka;

Mały Gabinet Lekarski

mgr Aleksandra Sip

Instytut Amici

mgr Monika Staruch

Klinika Psychiatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny;

I Klinika Ginekologii i Położnictwa,
Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. med. Daniel Śliż

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,

II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny;

Szkoła Zdrowia Publicznego,
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego

dr n. med. Marcin Wełnicki

III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii,

II Wydział Lekarski,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

dr n. o zdr. Wojciech Stefan Zgliczyński

Szkoła Zdrowia Publicznego,

Centrum Medyczne Kształcenia PodyplomowegoPRZEDMOWA

Według Słownika języka polskiego ultra to pierwszy człon wyrazów złożonych oznaczający najwyższy poziom lub skrajną postać tego, co wyraża drugi człon złożenia. Ultra przekracza to, co zwykłe, normalne, słuszne, właściwe, umiarkowane. I taka właśnie jest książka Ultrazdrowie sygnowana przez Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia, pod redakcją dr. Daniela Śliża i prof. Artura Mamcarza. Jest niewątpliwie ultraciekawa, ultramądra, ultrawciągająca i ultrapotrzebna. To pierwsza tego typu pozycja wydawnicza na rynku w niezwykle przystępny i emocjonujący sposób poruszająca problemy skrajnych zachowań mogących prowadzić do ciężkich powikłań zdrowotnych. Zachowań, które mogą dotyczyć nas samych, naszych znajomych, przyjaciół czy pacjentów. Autorzy opracowania w niebywale interesujący sposób zabierają nas w świat m.in. ekstremalnego sportu, jedzenia czy seksu. Poruszają tematy dotyczące uzależnienia od leczenia, dążenia do perfekcji czy chociażby modnego ostatnio nieszczepienia dzieci propagowanego przez ruchy antyszczepionkowe. W ostatnim zaś rozdziale pochylają się nad problemem wszechobecnie otaczających nas fałszywych pseudonaukowych informacji medycznych, co szczególnie powinno zainteresować również osoby niezwiązane z medycyną, aby zrozumiały, że wiara w pseudoautorytety może być dla nich bardzo niebezpieczna. Znakomity dobór opisywanych problemów, sposób ich przedstawienia oraz konstrukcja książki sprawiają, że czyta się ją jednym tchem, a praktyczna użyteczność zawartych informacji skłania Czytelnika do przeczytania jej od deski do deski. Szczególne wyrazy uznania dla Autorów należą się również ze względu na język i styl pisania, co ma niebagatelne znaczenie dla Odbiorcy. Moim zdaniem książka Ultrazdrowie jest wyjątkową i obecnie jedną z najciekawszych pozycji na rynku medycznym. Od pierwszych stron stałem się ultrafanem tego ultrawartościowego opracowania i jestem w pełni przekonany, że każdy ultradobry księgozbiór powinien zawierać omawianą pozycję. Drodzy Autorzy!!! Moje gratulacje!!! Brawo, brawo, brawo!!!

dr n. med. Marcin Barylski, FESC

Przewodniczący Sekcji Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Klinika Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej – Centralny Szpital WeteranówWSTĘP

Zdrowie jest pojęciem trudnym do zdefiniowania. Mimo złożoności i wielowymiarowości dla każdego człowieka ma ono niezmiernie dużą wartość. W codziennej praktyce klinicznej wielokrotnie spotykamy pacjentów, którzy oddaliby wszystko, dosłownie wszystko, aby móc się cieszyć pełnią zdrowia, a także takich, którzy już to zrobili w poszukiwaniu alternatywy dla metod rekomendowanych przez nowożytną medycynę. Ich historie przypominają nam, jak wiele znaczy utrzymanie życia w pełnym zdrowiu, a nie tylko jego wydłużanie.

Przyglądając się temu zagadnieniu z perspektywy osoby chorej, niektóre ze skrajnych zachowań można zrozumieć. Nawet jeśli są one nielogiczne i nierozsądne, mają podłoże w emocjach, powodowane są nadzieją i przeplatane bezsilnością. Czym jednak kierują się zdrowi ludzie, którzy uciekają się do zachowań skrajnych? Kiedy zachowania prozdrowotne zmieniają się w szkodliwe, podporządkowują życie, czyniąc je pogonią za zdrowiem, i tym samym paraliżują codzienność? Kiedy zaczynamy potrzebować „tego wszystkiego”, by móc się cieszyć życiem, zamiast po prostu żyć? Kiedy „szybciej, mocniej, więcej, bardziej” staje się celem samym w sobie?

Na te pytania udzielono odpowiedzi w książce Ultrazdrowie. Niniejsza pozycja jest przeglądem najpopularniejszych zachowań, które mogą się stać prawdziwym zagrożeniem dla zdrowia. W poszczególnych rozdziałach opisano zagrożenia płynące z popularnych dziś wysiłków na dystansach ultra, metamorfoz czy zaburzeń odżywiania. Dużo miejsca poświęcono problemom psychicznym, które stają się istotnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego. Pomimo dotykania trudnej materii – pojęcia zdrowia, nie uciekamy od wyzwań, jakie przynoszą nowe technologie czy „nowoczesne” modele relacji międzyludzkich.

Nasza propozycja stanowi dobry punkt wyjścia do zrozumienia motywacji osób wplątanych w niekończącą się walkę o zdrowie. Zapraszamy do lektury Ultrazdrowia każdego zaciekawionego i poszukującego rozwiązań optymalnych.

ROZDZIAŁ 1

Czym jest zdrowie?

Daniel Śliż

Wiele uwagi i środków finansowych poświęca się zgłębianiu tajemnicy wydłużania życia człowieka. Jakkolwiek w krajach cywilizowanych systematycznie ono postępuje, to wraz z nim nieproporcjonalnie wydłuża się życie w chorobie. Nie jest to wymarzony scenariusz na starość. Analiza struktury demograficznej populacji Polski oraz trend zmian długości życia mogą stawiać pod znakiem zapytania możliwość utrzymania opieki zdrowotnej na obecnym poziomie w perspektywie kolejnych dwóch dekad. Odpowiedzią na te obawy jest jak najdłuższe utrzymanie zdrowia. Jest ono jedną z podstawowych wartości, która często dla wielu osób bywa ważniejsza niż długość życia.

Wielokrotnie próbowano zamknąć pojęcie zdrowia w ramach definicji. Jedna z nich, przedstawiona przez Światową Organizację Zdrowia w 1948 r., opisuje je jako całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby. Definicja ta w późniejszym czasie ewoluowała i została uzupełniona o dobrostan duchowy oraz możliwości prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego. Postrzeganie zdrowia zmieniało się wraz z przeobrażającym się światem otaczającym człowieka, możliwe zatem, że w najbliższym czasie doczekamy się poszerzenia jego definicji.

DEFICYT ZDROWIA

Obecnie zdrowie stało się towarem luksusowym, możliwości utrzymania go są różne w zależności od struktury finansowej, edukacji, dostępu do żywności, wody, czystego powietrza czy opieki zdrowotnej. Jak widać, zdrowie całych populacji uwarunkowane jest wieloma zmiennymi. W krajach Pierwszego Świata dostęp do dóbr, które mogą pomóc w jego utrzymywaniu, jest ułatwiony. Jednak dostęp do dóbr to nie wszystko. Najważniejsze są wybory. Odpowiednia edukacja zdrowotna jest jednym z elementów pozwalających na dokonywanie odpowiedzialnych wyborów zdrowotnych. Niestety analfabetyzm zdrowotny wykorzystują szarlatani-celebryci, którzy szerzą dezinformację w celach zarobkowych. W Polsce w niedawnym czasie media społecznościowe obiegły filmy opisujące metody leczenia zawału polegające na drażnieniu okolic rynienki górnej wargi propagowane przez czołową postać polskiego świata denializmu Jerzego Ziębę. Bez większego trudu w mediach społecznościowych można znaleźć przekaz ruchów antyszczepionkowych, które mają w naszym kraju wielu wyznawców. Takie zachowania nie tylko zagrażają zdrowiu jednostki, która w swojej naiwności uwierzyła nadawcy takiego komunikatu, ale przede wszystkim mogą stanowić prawdziwe zagrożenie dla całych populacji.

Media w szerokim tego słowa znaczeniu kształtują różne „prozdrowotne” mody i trendy. Na kartach niniejszej publikacji znajdą Państwo wiele przykładów ekstremalnych zachowań, które ewoluowały z prozdrowotnych w szkodliwe i groźne dla zdrowia. Brak krytycznej oceny czynników ryzyka, które towarzyszą np.: biegom na dystansach ultra, dietom eliminacyjnym czy spożywaniu przetworzonego czerwonego mięsa, sprawia, że ludzie, robiąc coś „dla zdrowia”, nieświadomie eksponują się na towarzyszące temu zagrożenia. Dzieje się to obok usprawiedliwiania się z powodu nieuprawiania aktywności fizycznej, które to podpiera się przykładami jednostkowych zgonów w świecie sportu lub w trakcie masowych imprez sportowych. Doskonałym przykładem denializmu zdrowotnego był Winston Churchill, który zapytany o receptę na długowieczność, odpowiedział: „Po pierwsze, żadnego sportu”. Taki przekaz stoi w sprzeczności z dzisiejszą wiedzą, ale na tle rzetelnych informacji, które mają neutralne zabarwienie emocjonalne, łatwo go wyróżnić, tworząc z niego nośne wątki medialne.

tAJEMNICE DŁUGOWIECZNOŚCI

Poza edukacją i odpornością na przekaz serwowany w mediach przez pseudonaukowców jednym z ważniejszych czynników wpływających na zdrowie są relacje społeczne i międzyludzkie. W tak zwanych niebieskich strefach, czyli miejscach, w których żyje najwięcej stulatków, można zaobserwować pewną prawidłowość. Zauważalne są tam bardzo silnie zaznaczone więzi międzyludzkie i mocne osadzenie jednostki w społeczeństwie. Bez wątpienia dla człowieka relacje międzyludzkie to jeden z ważniejszych determinantów zdrowia. Podobnych obserwacji dokonali naukowcy kierujący badaniem Grant Study, przeprowadzonym na Uniwersytecie Harvarda. Jest to unikalna obserwacja przede wszystkim z uwagi na czas trwania badania. Przez 75 lat rokrocznie dokonywano oceny zdrowia i jakości życia ponad 700 mężczyzn. Zaobserwowano, że najsilniejszy wpływ na zdrowie w grupie badanej miały zdrowe kontakty międzyludzkie i oparcie wśród najbliższej rodziny. Prawidłowe relacje pozytywnie korelowały ze zdrowiem, a także miały przełożenie na wyższe zarobki. Większe zadowolenie z życia u osób po 75. r.ż. oraz niższy odsetek demencji odnotowuje się w grupie obserwowanych, którzy mieli prawidłowe relacje ze swoimi matkami.

Kolejny element determinujący zdrowie, który został zaakcentowany w definicji, to dobrostan duchowy. Może on być realizowany na wielu płaszczyznach życia poprzez pielęgnowanie wiary, rozwój i przestrzeganie własnego kodeksu etycznego lub w inne sposoby. Jednocześnie istnieje ryzyko zatracenia się w poszukiwaniu harmonii życiowej, w wyniku czego można popaść w stan definiowany w nauce jako ortoreksja. Szczegółowo zjawisko to zostało omówione w osobnym rozdziale.

Dziś warto jednak swoją uwagę skierować na problem zdrowia w ultraszerokim wymiarze. Po publikacji raportu IPCC z 2018 r. świat powinien wstrzymać oddech i zacząć się przygotowywać do ratowania planety. Zgodnie z wynikami analiz zawartymi w raporcie, aby uniknąć katastrofy ekologicznej, ludzkość musi w ciągu dekady zmniejszyć emisję CO2 o blisko połowę. Na łamach tego opracowania z łatwością odnajdą Państwo przykłady, gdy „walka o ultrazdrowie” przynosi nieoczekiwane zagrożenia. Wydawałoby się, że skrajna dbałość o zdrowie Ziemi nie może przynieść niekorzystnych efektów. Wychodząc naprzeciw tym problemom, wiele towarzystw, w tym Polskie Towarzystwo Medycyny Stylu Życia, w swoich misjach i wizjach uwzględnia zagrożenia płynące z nierozsądnego wykorzystywania dóbr naszej planety.

Jak wynika z powyższych rozważań, zdrowie nie jest wartością w oczywisty sposób skorelowaną z otaczającym nas światem. Nie jest też wartością daną raz na zawsze. Mnogość bodźców i informacji oraz przepastne rozbieżności między nimi mogą przyprawić o zawrót głowy każdego, kto na własną rękę zacznie je zgłębiać. Warto zatem w poszukiwaniu zdrowia posługiwać się informacją w pełni sprawdzoną i z pewnego źródła, bo dziś taka wiedza jest na wagę zdrowia.

Piśmiennictwo

1. 1. Landes S.D., Ardelt M., Vaillant G.E., Waldinger R.: Childhood adversity, midlife generativity, and later life well-being. J. Gerontol. B. Psychol. Sci. Soc. Sci. 2014; 69(6): 942-952. DOI: 10.1093/geronb/gbu055.
2. 2. .