Walka z wyrazami obcymi w Niemczech. Historia i współczesność - ebook

Monografia przedstawia historię zwalczania wyrazów pochodzenia obcego w języku niemieckim, począwszy od barokowych stowarzyszeń językowych do czasów współczesnych. Nawiązując do spotykanego  w literaturze przedmiotu stwierdzenia: „Niemcy to kraj słowników wyrazów obcych” autor wiele uwagi poświęca słownikom zapożyczeń o charakterze purystycznym (m.in. Campe, Dunger, Heyse, Petri, Engel). Porusza też problem anglicyzmów w niemieckich słownikach wyrazów obcych i we współczesnej  debacie publicznej.

„Jest to przede wszystkim dobrze udokumentowana bibliograficznie, a więc w oparciu o aktualny i reprezentatywny stan badań, oraz faktograficznie, tj. z wykorzystaniem bogatego korpusu przykładowego, analiza zjawiska zapożyczeń leksykalnych w jego różnorodnych aspektach. Jest to zarazem ujęcie syntetyczne w rozumieniu poddawania pod dyskusję różnych racji podnoszonych w trwającej do dziś polemice wokół zapożyczeń. Szczególnie interesujący jest rozdział dot. zapożyczeń angielskich, które niegdyś przegrywały konkurencję z galicyzmami.

Adresatami monografii będą w pierwszym rzędzie filolodzy, zwłaszcza neofilolodzy.  (…) Krąg czytelników może się łatwo poszerzyć o przedstawicieli humanistyki w ogóle, gdyż autor przystępnie, acz z wykorzystaniem dostępnych badań – również tych wymagających żmudnych kwerend – pokazuje szerokie tło historyczne i kulturowe zachodzących procesów.”

Z recenzji prof. zw. dr hab. Romana Sadzińskiego

Ryszard Lipczuk, prof. zw.  dr hab.  Uniwersytetu Szczecińskiego, do r. 1993 - UMK w Toruniu, kierownik Zakładu Języka Niemieckiego Instytutu Filologii Germańskiej US, w latach 1993–1997 i 2005–2012 dyrektor Instytutu, wielokrotny stypendysta Fundacji im. Alexandra von Humboldta. Badania naukowe w zakresie historii puryzmu językowego w Niemczech i w Polsce, leksykografii polsko-niemieckiej, frazeografii, słownictwa sportowego, „fałszywych przyjaciół tłumacza”. Ważniejsze publikacje książkowe: Die Stellung der Zahlwörter im Rahmen der Wortarten Kümmerle: Göppingen 1980, Verbale Tautonyme lateinischer Herkunft in deutsch-polnischer Relation. Ein Beitrag zur semantischen Beschreibung nach dem gebrauchstheoretischen Ansatz Kümmerle: Göppingen 1987, Mały słownik tautonimów niemiecko - polskich WSiP Warszawa 1990, Wörter fremder Herkunft im deutschen und polnischen Sportwortschatz Wyd. US. 1999, (współaut.: P. Mecner, W. Westphal) Lexikon der modernen Linguistik Wyd. Albatros Szczecin 2000 (2. wyd.), (współaut. A. Frączek) Słowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie. Historia i terażniejszość, In Plus: Wołczkowo 2004, Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen Peter Lang: Frankfurt a. M. 2007. Redaktor lub współredaktor czasopisma „Colloquia Germanica Stetinensia“ (Wyd. US) i serii „Stettiner Beiträge zur Sprachwissenschaft“ (Dr. Kovač Verlag, Hamburg).  Strona domowa: http://lipczuk.univ.szczecin.pl

0. Wstęp

1. Wyjaśnienie niektórych  pojęć

2. Uwagi o historii zapożyczeń w języku niemieckim

3. O dotychczasowych badaniach na temat puryzmu  językowego w Niemczech

4. Krótki zarys  historii puryzmu językowego w Niemczech

5. Motywy zwalczania wyrazów obcych

6. Stowarzyszenia językowe w okresie baroku

6.1. Die Fruchtbringende Gesellschaft  ( Stowarzyszenie Owocodajne )

6.2. Przykłady zniemczeń

6.3. Inne stowarzyszenia barokowe

6.4. Podsumowanie

7. Pisarze a wyrazy  obce w języku niemieckim

8. Powszechne  Niemieckie Stowarzyszenie Językowe (der Allgemeine  Deutsche Sprachverein  –   ADSV)

8.1. Uwagi ogólne

8.2. Herman Riegel

8.3. Cele Stowarzyszenia

8.4.  Struktura, organizacja, formy działalności

8.5. Krytyka działalności Stowarzyszenia

8.6. Stowarzyszenie w okresie I wojny światowej i  w okresie Republiki Weimarskiej

8.7. Niemieckie Stowarzyszenie Językowe (DSV) w okresie po 1933 roku

8.8. Metody zniemczania w (A)DSV

8.9. Czasopismo Powszechnego Niemieckiego Zrzeszenia   Językowego (Zeitschrift  des  Allgemeinen  Deutschen  Sprachvereins)

8.10. Teksty w  „Muttersprache”

8.10.1. „Muttersprache” po roku 1945

8.11. Stowarzyszenie  ADSV (DSV) – podsumowanie

9. Działalność  Eduarda  Engela

10. Słowniki  zapożyczeń –  słowniki zniemczające, słowniki objaśniająco-zniemczające, objaśniające słowniki wyrazów obcych

10.1. Joachim Heinrich CAMPE

10.1.1. Informacje biograficzne

10.1.2. Słownik zniemczający Campego z roku 1801

10.1.3. Parę słów podsumowania

10.2.  Johann  Christian  August HEYSE

10.3. Friedrich Erdmann  PETRI

10.4. Daniel SANDERS

10.5. Günter  SAALFELD

10.6. Eduard ENGEL

10.7. Uwagi  podsumowujące

11. Anglicyzmy w słownikach zapożyczeń

11.1. Zarys historii zapożyczeń z języka angielskiego w języku niemieckim

11.2. CAMPE (1801)

11.3.  PETRI

11.4. ENGEL (1929)

11.5.  HEYSE

11.6.  WEBER  (1830)

11.7.  DUNGER (1882, 1899)

11.8. SAALFELD (1910)

11.9.  FICHARD (1915)

11.10. Podsumowanie

12.  Specjalistyczne słowniki zapożyczeń

12.1. Karl SCHEFFLER  (1896): Die Schule

12.2. Hermann DUNGER, Ernst LÖSSNITZER: Deutsche Speisekarte 1915 [1888], 5. i 6. wyd.

12.3.  Otto KUNOW 1915 [1897] :  Die Heilkunde, 6.-7. wyd.

12.4.  Arthur  DENECKE 1916  [1899]: Tonkunst, Bühnenwesen und Tanz, 3. wyd.

12.5. Karl BRUNS 1917 [1892]): Die Amtssprache, 13. wyd.

12.6. Georg BENDER 1918 [1903]): Der Handel, 6. wyd.

12.7. Johannes  ZEIDLER 1928

12.8. Inne słowniki specjalistyczne

13. Problem zapożyczeń w języku niemieckim  po roku 1945

13.1. Verein Deutsche Sprache (Stowarzyszenie Języka Niemieckiego)

13.2. Inne współczesne stowarzyszenia językowe

13.2.1. Bund für deutsche Schrift und Sprache (BfdS)

13.2.2. Der Verein für deutsche Rechtschreibung und Sprachpflege e.V. (VRS)  – Initiative gegen die Rechtschreibreform

13.2.3. Der Verein für Sprachpflege

13.2.4. Arbeitskreis Unsere Sprache (ARKUS)

13.2.5. Stowarzyszenia językowe w Austrii i Szwajcarii

13.2.5.1. Interessengemeinschaft  Muttersprache in Österreich Graz e. V.

13.2.5.2. Verein „Muttersprache“ Wien

13.2.5.3. Bubenberg-Gesellschaft  Bern – Sprachkreis Deutsch

13.3. Towarzystwo Języka Niemieckiego  (Gesellschaft  für  deutsche Sprache)

13.4. Obecny dyskurs na temat  anglicyzmów  w języku niemieckim

13.4.1.  „Popularna”  krytyka anglicyzmów

13.4.2.  Stanowisko językoznawców

13.5. Rola języka niemieckiego w świecie nauki

13.6.  Słowniki zapożyczeń w okresie 1945 -2007

14. Historia i współczesność puryzmu językowego w Niemczech  – próba podsumowania

Wyjaśnienie skrótów

Bibliografia

Indeks nazwisk