Wizerunek mężczyzny w visual kei - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
4 października 2015
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Wizerunek mężczyzny w visual kei - ebook
Visual kei jest o tyle ciekawym zjawiskiem, że choć jest to termin ściśle związany z japońskim rockiem, nie jest gatunkiem ani podgatunkiem muzycznym, lecz kategorią estetyczną. Muzycy należący do tego nurtu ubierają się barwnie i ekstrawagancko, noszą silny makijaż i często cechuje ich androgynia. Autorka podejmuje się zbadania tego fenomenu, poszukując źródeł definiowania pojęcia męskości w japońskiej kulturze, sposobów jej kreowania oraz inspiracji zachodnimi kanonami estetycznymi, w szczególności gotykiem i barokiem.
Spis treści
Wstęp
ROZDZIAŁ I: Czym jest visual kei?
1.1 Visual kei – ogólna charakterystyka
1.2 Próba definicji
1.3 Różnorodność stylów
1.4 Krótka historia zjawiska
ROZDZIAŁ II: Image i sposoby jego kreacji
2.1 Wizerunek i jego znaczenie w Japonii
2.2 Sposoby kreacji wizerunku
ROZDZIAŁ III: Zachodnie inspiracje
3.1 Glam rock
3.2 Inspiracje gotycko-wiktoriańskie i Lolita Fashion
3.3 Inne inspiracje historyczno-kulturowe
ROZDZIAŁ IV: Męskość w Japonii
4.1 Męskość na Zachodzie i w Japonii
4.2 Estetyka ciała w Japonii
4.3 Mangi shōjo i ideał bishōnena
4.4 Homoseksualizm, yaoi a fanservice w visual kei
4.5 Cross-dressing w Japonii
ROZDZIAŁ V: Estetyka japońska
5.1 Tradycyjna estetyka japońska
5.2 Ero guro nansensu i angura
5.3 Estetyka perfekcji?
5.4 Estetyka kawaii
ROZDZIAŁ VI: Teatralność w visual kei
6.1 Istota japońskiego teatru
6.2 Świat, którego nie ma
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
| Kategoria: | Literatura faktu |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-66627-32-1 |
| Rozmiar pliku: | 1,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Wstęp
Pośrodku czasu
Piękniejsi od róż
Node of Scherzo
Visual kei to japoński styl w muzyce, który zaliczyć można do kultury undergroundowej. Jego głównym wyróżnikiem jest wizerunek muzyków i stosowanie szeroko rozumianych efektów wizualnych, które w większości przypadków decydują o zaliczeniu wykonawcy czy też zespołu w obręb tego stylu. Inną wyróżniającą cechą zjawiska jest dominująca obecność w nim artystów płci męskiej.
Głównym celem niniejszej monografii jest całościowe ukazanie wizerunku mężczyzny w visual kei – jego zróżnicowania oraz różnorakich płaszczyzn, w obrębie których może się on przejawiać. Wybór tematu można umotywować faktem, że wizerunek muzyków stanowi cechę konstytutywną stylu i w efekcie jego analiza umożliwi całościowe zrozumienie zjawiska w różnych jego przejawach.
Już na początku pragnę zaznaczyć, że choć tytuł brzmi Wizerunek mężczyzny w visual kei, co ma podkreślać cechy wspólne różnych przestrzeni prezentowanego zjawiska, szczególną uwagę należy poświęcić różnorodności, jaka panuje w obrębie tego stylu. Ważne jest, aby w pełni zdawać sobie sprawę, jak bardzo niewyraźne są granice visual kei. Z tym problemem przyjdzie się zmierzyć każdemu, kto podejmie ten temat. Trudno wskazać, gdzie visual kei się zaczyna, a gdzie kończy, co niejednokrotnie prowadzi do sytuacji, w której za przedstawicieli nurtu uważane są zespoły mało reprezentatywne, lecz ogłaszające swoją do niego przynależność, podczas gdy inne, wpisujące się znacznie lepiej w ustalone schematy, nie należą do niego jedynie z powodu braku deklaracji.
Ponadto sprawę utrudnia niedostateczny zasób materiałów źródłowych. Powielają one utarte schematy, popełnia się w nich błędy czy też dopuszcza uproszczenia. Często można spotkać się z sytuacją, w której bardziej wiarygodne okazują się fanowskie strony internetowe niż akademickie prace, na siłę starające się zamknąć visual kei w pewne – zrozumiałe dla siebie – ramy, umiejscawiając go pośród innych zjawisk japońskiej kultury, bez próby zrozumienia fenomenu jako takiego. Visual kei ginie wtedy w różnorodności japońskiej popkultury, tracąc jakąkolwiek samoistność i szczególność, a brutalnie wciśnięty w schematy, staje się zjawiskiem jednowymiarowym i płaskim. Dlatego też moim celem jest przede wszystkim ukazanie różnorodności tego fenomenu, bujności jego form, wielobarwności nurtów, sprzeczności, które tworzą w ostatecznym rozrachunku spójną całość. Mam nadzieję, że moje wieloletnie zainteresowanie visual kei oraz uczestnictwo w licznych związanych z nim wydarzeniach pomoże mi w zbudowaniu jego pełniejszego i wiarygodnego obrazu.
Kiedy jest Boże Narodzenie, wszyscy nagle zostajemy wyznawcami Chrystusa, ale pierwszego dnia Nowego Roku modlimy się w shintōistycznym chramie, po śmierci zaś odbywamy ceremonię zgodną z buddyjskimi rytami pogrzebowymi. Naszą kulturę charakteryzuje elastyczność pozbawiona wierności. Jak na drzeworytach ukiyo-e, które przedstawiają obrazy przepływającego świata, akcent pada raczej na mentalny obraz niż na prawdopodobieństwo. Nie czyniąc różnicy pomiędzy elegancją a nędzą, liryzmem a pierwotnym pragnieniem ciemności, charakteryzuje nas prymitywna, wygodna natura, która ignoruje logikę i pozwala, aby różnorodność wyrażała się za pomocą jednego obrazu (Takemoto 2009: 20, tłum. wł.).
Tak opisuje Japończyków Novala Takemoto, projektant, pisarz, nazywany również bardem Lolit. Visual kei wydaje się właśnie dzieckiem takiego sposobu myślenia. Styl ten, uwikłany w sprzeczności, niejednokrotnie łączy poezję, elegancję i piękno z mrokiem oraz brudem. Według słów Yoshikiego, lidera legendarnego zespołu X Japan, istotą visual kei jest przede wszystkim wolność (Nana, Shin 2011) i właśnie w konwencji otwartej dyskusji będę budować niniejszą, wstępną w badaniu tego tematu pracę. Prędzej postawię znak zapytania, niż wysunę fałszywe i spłaszczające uproszczenie. Całość ma raczej wyznaczyć pewne drogi, którymi podążyć powinny dalsze badania, niż jednoznacznie wskazać, co na końcu owych dróg się znajduje. Mam nadzieję, że w przyszłości będę mieć szansę przeprowadzenia badań terenowych, co umożliwi mi zgłębienie poszczególnych aspektów zagadnienia i związanych z nimi problemów.
Niniejsza książka składa się z sześciu rozdziałów, w których stopniowo zbliżam się do sedna fenomenu, jak również próbuję ukazać jego zróżnicowanie i mnogość związanych z nim motywów, co sprawia, że publikacja przyjmuje charakter monografii.
W pierwszym rozdziale podejmuję próbę zdefiniowania visual kei zarówno poprzez wyjaśnienie samego słowa, jak i ukazanie zjawiska w szerszym, kulturowym kontekście. Konieczna będzie również prezentacja różnorodności podstylów visual kei – wskażę tu na wygląd jako czynnik decydujący w zaklasyfikowaniu zespołów do danej odmiany i do visual kei jako całości. Przedstawię także krótką historię samego stylu – wprawdzie nie wchodzi to w zakres tematyczny niniejszej pracy, jednak wydaje się sprawą kluczową dla dalszych rozważań i zarazem uchwycenia znaczenia opisywanych zjawisk. Jest to ważne ze względu na niewystarczającą liczbę powszechnie dostępnych źródeł na ten temat zarówno w języku polskim, jak i angielskim.
W kolejnym rozdziale zaprezentuję znaczenie wizerunku w visual kei oraz sposoby jego kreacji przez muzyków, co stanie się punktem wyjścia do dalszych rozważań. Wskażę różnorakie przestrzenie, poprzez które ów image może być budowany, oraz sposoby ich wykorzystania przez muzyków visual kei. Przywołane zostaną między innymi teledyski, słowa piosenek, zachowania sceniczne, wywiady, okładki płyt czy też sesje zdjęciowe w magazynach.
Następnie opiszę elementy przejęte z kultury zachodniej, które stały się inspiracją dla popkulturowych twórców japońskich w rozwijaniu własnej działalności. Przede wszystkim zwrócę uwagę na znaczenie glam rocka, istotnego zwłaszcza dla pierwszej fali visualu, oraz na elementy gotyckie, a raczej wiktoriańskie, które miały szczególny wpływ na kształtowanie się drugiej fali. Jako przykład zjawiska, które z jednej strony odegrało i nadal odgrywa znaczącą rolę w visual kei, z drugiej zaś czerpie w dużym stopniu z kultury Zachodu, opiszę fenomen Lolita Fashion. O ile obecnie ów styl w japońskiej modzie stopniowo się uniezależnia, o tyle w początkowej fazie oba zjawiska szły ramię w ramię, wzajemnie wspomagając się w rozwoju. Nie tylko wielu muzyków przywdziewa tego typu stroje; również fani visual kei często są pasjonatami Lolita Fashion. Oprócz glam rocka oraz motywów gotyckich wskażę także inne tematy, zaczerpnięte z historii i kultury europejskiej, które inspirują japońskich muzyków visual kei.
Począwszy od czwartego rozdziału zacznę koncentrować się na elementach typowo japońskich, które zostały włączone w tworzenie visual kei, nadając treściom importowanym całkiem nową jakość. Skupię się zwłaszcza na kształtowaniu wizerunku mężczyzny w Japonii oraz – w perspektywie porównawczej – na Zachodzie. Znajdą się tam odniesienia do funkcjonujących w różnych wiekach w Japonii wzorców męskości, które następnie ewoluowały pod wpływem myśli Zachodu, co doprowadziło do zmiany w rozpowszechnionym wcześniej sposobie myślenia. Zaprezentuję visual kei jako przykład powrotu do dawnych japońskich koncepcji męskości. Opiszę również znaczenie estetyki ciała w Japonii dawnej oraz współczesnej. Szczególna dbałość o wygląd, która w oczach zachodniego odbiorcy może się wydawać kreowaniem androginicznego wizerunku mężczyzny, nie jest charakterystyczna wyłącznie dla muzyków visual kei, lecz także – zapewne w mniejszym stopniu – dla popularnych idoli. To sprawia, że różnica pomiędzy nimi nie ma silnego, jakościowego charakteru, lecz odnosi się raczej do kwestii ilościowej, stopnia nasilenia niektórych cech. Kolejną kwestią będzie odniesienie visual kei do mang shōjo, czyli komiksów skierowanych do młodych dziewcząt. Muzycy mogą stać się uosobieniem pięknych rysunkowych bohaterów, reprezentujących ideał bishōnena (jap. piękny chłopak). Następnie odniosę visual kei do specyficznych podgatunków mang shōjo, nazywanych yaoi i shōnen-ai, które opisują miłość męsko-męską. Doprowadzi nas to do szerszej kwestii obecności i miejsca relacji homoseksualnych w Japonii, ich znaczenia w popkulturze, a w dalszej kolejności w visual kei. Na końcu rozdziału podejmę zagadnienie cross-dressingu, który obecny na szeroką skalę w Japonii, zarówno dawniej, jak i obecnie, zajmuje specyficzne miejsce w kulturze, co też bezpośrednio wpływa na znaczenie zjawiska w obrębie visual kei.
Kolejny rozdział dotyczyć będzie estetyki japońskiej i sposobu, w jaki oddziałuje ona na kreowanie image’u muzyka. Poruszę problematykę zarówno tradycyjnych kategorii estetycznych (yūgen, miyabi), jak i współczesnych (estetyka kawaii). Szczególną uwagę zwrócę na takie zjawiska, jak artystyczny nurt ero guro z lat 20. XX wieku czy późniejsza awangarda (angura), które z jednej strony cechowały się nowatorstwem, z drugiej zaś były kontynuacją motywów obecnych w Japonii już we wcześniejszych wiekach. Spróbuję ukazać ambiwalencję japońskiej estetyki poprzez skontrastowanie wartości powszechnie utożsamianych z Japonią z tymi, które są między innymi dostrzegalne w teatrze kabuki. Postaram się opisać visual kei w obu aspektach, co wpisze to zjawisko w ramy japońskiej kultury.
W ostatnim rozdziale omówiona zostanie kwestia teatralności wystąpień japońskich muzyków. Opiszę visual kei w kontekście japońskich sztuk widowiskowych, takich jak teatry nō czy kabuki, w których wszystkie role grają mężczyźni, czy rewii Takarazuka, w której aktorkami są wyłącznie kobiety. Postaram się uchwycić istotę japońskiej performatywności, a następnie odnieść ją do visual kei, co po raz kolejny pozwoli dostrzec mocne zakorzenienie tego nurtu w rodzimej kulturze. Spróbuję również scharakteryzować specyfikę świata kreowanego przez muzyków, co bezpośrednio wskaże na znaczenie wizerunku bohaterów owego przedstawienia.
Książkę zakończy podsumowanie, w którym pojawią się w ogólnym zarysie zagadnienia odbioru visual kei oraz obrazu jego fanów. Problemy te będą jedynie ramowo nakreślone, gdyż wykraczają poza obszar publikacji i wymagają szerszych, wnikliwych badań. Całość spuentowana zostanie refleksją nad przyszłością visual kei oraz zmianami, jakie mogą być widoczne w kreacji samego wizerunku.
Niniejsza książka jest próbą wskazania jak największej liczby tropów, którymi – badając zjawisko visual kei – można podążać w celu ukazania różnorakich jego przejawów oraz szerszego kulturowego tła. Ciągle należy mieć na uwadze fakt, jak mało badań nad visual kei zostało do tej pory podjętych i jak niejasna pozostaje istota zjawiska. Trzeba również pamiętać o gwałtownych zmianach, jakim ono podlega, co spowodowane jest między innymi rosnącą popularnością zjawiska na Zachodzie. W Polsce visual kei jest na dobre zadomowiony wśród grupy fascynatów, ale w szerszej świadomości społecznej jeszcze nie zaistniał. O ile temat mang, anime, a ostatnimi czasy nawet Lolita Fashion (jakkolwiek w zniekształcony sposób) był już podjęty, o tyle visual kei nadal pozostaje nieodkryty. W polskiej telewizji można było zetknąć się z tym zjawiskiem wyłącznie w programie pod tytułem Galileo na TV4, ale nie była to audycja ściśle o visual kei, lecz na temat jego fanów, i to w dodatku niemieckich, którzy są dość specyficzną grupą i nie do końca można ich utożsamiać z fanami z innych krajów. Ponadto program zawierał wiele uproszczeń, a historia samego zagadnienia została pominięta.
Visual kei ciągle jeszcze czeka na dokładniejsze zbadanie oraz próbę szczegółowego opisu. Mam nadzieję, że w tej książce uda mi się choćby ogólnie zaprezentować problem, zarysować jego bogactwo, a przede wszystkim nie wpaść w pułapkę uproszczeń i uogólnień, które czyhają na każdego badacza, chcącego ze zbytnią łatwością wytłumaczyć obserwowany przez siebie fenomen.
Zanim przejdę do pierwszego rozdziału, chciałabym serdecznie podziękować dr Joannie Greli za wszelkie rady, jakie otrzymałam w trakcie pisania tej książki, oraz prof. Leszkowi Sosnowskiemu – za nieustającą pomoc i wsparcie. Nie mogę również pominąć mojej Mamy, której cierpliwość i ciągłe zainteresowanie podjętym przeze mnie tematem nieprzerwanie dodawały mi sił. Podziękowania przesyłam również wszystkim moim znajomym i przyjaciołom – szczególnie Agnieszce – współtowarzyszom na koncertach, którzy przez cały czas byli ze mną, czy to realnie, czy wirtualnie, odpowiadali na moje pytania i nieustannie umacniali mnie w pasji. Chcę również wyrazić swoją wdzięczność internetowemu Radiu Aoi, bez którego przeprowadzenie niektórych wywiadów nie byłoby możliwe.
___
Versailles, Node of Scherzo, tłum. wł.
Nazwa odnosi się do reprezentantek Lolita Fashion — japońskiego subkulturowego stylu mody ulicznej, który jest silnie inspirowany między innymi modą wiktoriańską, okresem rokoka, jak również subkulturą gotycką czy też punkową. Zagadnienie zostanie rozwinięte w dalszej części książki.
W większości przypadków używam wyrażenia „tradycyjny” w odniesieniu do zjawisk obecnych w kulturze Japonii przed otwarciem kraju na Zachód w połowie XIX wieku, ale należy mieć świadomość, że kształtowały się one w różnych czasach i nieraz dotyczyły jedynie wybranych grup społecznych.
Program był jedynie zdubbingowanym programem niemieckim.
Pośrodku czasu
Piękniejsi od róż
Node of Scherzo
Visual kei to japoński styl w muzyce, który zaliczyć można do kultury undergroundowej. Jego głównym wyróżnikiem jest wizerunek muzyków i stosowanie szeroko rozumianych efektów wizualnych, które w większości przypadków decydują o zaliczeniu wykonawcy czy też zespołu w obręb tego stylu. Inną wyróżniającą cechą zjawiska jest dominująca obecność w nim artystów płci męskiej.
Głównym celem niniejszej monografii jest całościowe ukazanie wizerunku mężczyzny w visual kei – jego zróżnicowania oraz różnorakich płaszczyzn, w obrębie których może się on przejawiać. Wybór tematu można umotywować faktem, że wizerunek muzyków stanowi cechę konstytutywną stylu i w efekcie jego analiza umożliwi całościowe zrozumienie zjawiska w różnych jego przejawach.
Już na początku pragnę zaznaczyć, że choć tytuł brzmi Wizerunek mężczyzny w visual kei, co ma podkreślać cechy wspólne różnych przestrzeni prezentowanego zjawiska, szczególną uwagę należy poświęcić różnorodności, jaka panuje w obrębie tego stylu. Ważne jest, aby w pełni zdawać sobie sprawę, jak bardzo niewyraźne są granice visual kei. Z tym problemem przyjdzie się zmierzyć każdemu, kto podejmie ten temat. Trudno wskazać, gdzie visual kei się zaczyna, a gdzie kończy, co niejednokrotnie prowadzi do sytuacji, w której za przedstawicieli nurtu uważane są zespoły mało reprezentatywne, lecz ogłaszające swoją do niego przynależność, podczas gdy inne, wpisujące się znacznie lepiej w ustalone schematy, nie należą do niego jedynie z powodu braku deklaracji.
Ponadto sprawę utrudnia niedostateczny zasób materiałów źródłowych. Powielają one utarte schematy, popełnia się w nich błędy czy też dopuszcza uproszczenia. Często można spotkać się z sytuacją, w której bardziej wiarygodne okazują się fanowskie strony internetowe niż akademickie prace, na siłę starające się zamknąć visual kei w pewne – zrozumiałe dla siebie – ramy, umiejscawiając go pośród innych zjawisk japońskiej kultury, bez próby zrozumienia fenomenu jako takiego. Visual kei ginie wtedy w różnorodności japońskiej popkultury, tracąc jakąkolwiek samoistność i szczególność, a brutalnie wciśnięty w schematy, staje się zjawiskiem jednowymiarowym i płaskim. Dlatego też moim celem jest przede wszystkim ukazanie różnorodności tego fenomenu, bujności jego form, wielobarwności nurtów, sprzeczności, które tworzą w ostatecznym rozrachunku spójną całość. Mam nadzieję, że moje wieloletnie zainteresowanie visual kei oraz uczestnictwo w licznych związanych z nim wydarzeniach pomoże mi w zbudowaniu jego pełniejszego i wiarygodnego obrazu.
Kiedy jest Boże Narodzenie, wszyscy nagle zostajemy wyznawcami Chrystusa, ale pierwszego dnia Nowego Roku modlimy się w shintōistycznym chramie, po śmierci zaś odbywamy ceremonię zgodną z buddyjskimi rytami pogrzebowymi. Naszą kulturę charakteryzuje elastyczność pozbawiona wierności. Jak na drzeworytach ukiyo-e, które przedstawiają obrazy przepływającego świata, akcent pada raczej na mentalny obraz niż na prawdopodobieństwo. Nie czyniąc różnicy pomiędzy elegancją a nędzą, liryzmem a pierwotnym pragnieniem ciemności, charakteryzuje nas prymitywna, wygodna natura, która ignoruje logikę i pozwala, aby różnorodność wyrażała się za pomocą jednego obrazu (Takemoto 2009: 20, tłum. wł.).
Tak opisuje Japończyków Novala Takemoto, projektant, pisarz, nazywany również bardem Lolit. Visual kei wydaje się właśnie dzieckiem takiego sposobu myślenia. Styl ten, uwikłany w sprzeczności, niejednokrotnie łączy poezję, elegancję i piękno z mrokiem oraz brudem. Według słów Yoshikiego, lidera legendarnego zespołu X Japan, istotą visual kei jest przede wszystkim wolność (Nana, Shin 2011) i właśnie w konwencji otwartej dyskusji będę budować niniejszą, wstępną w badaniu tego tematu pracę. Prędzej postawię znak zapytania, niż wysunę fałszywe i spłaszczające uproszczenie. Całość ma raczej wyznaczyć pewne drogi, którymi podążyć powinny dalsze badania, niż jednoznacznie wskazać, co na końcu owych dróg się znajduje. Mam nadzieję, że w przyszłości będę mieć szansę przeprowadzenia badań terenowych, co umożliwi mi zgłębienie poszczególnych aspektów zagadnienia i związanych z nimi problemów.
Niniejsza książka składa się z sześciu rozdziałów, w których stopniowo zbliżam się do sedna fenomenu, jak również próbuję ukazać jego zróżnicowanie i mnogość związanych z nim motywów, co sprawia, że publikacja przyjmuje charakter monografii.
W pierwszym rozdziale podejmuję próbę zdefiniowania visual kei zarówno poprzez wyjaśnienie samego słowa, jak i ukazanie zjawiska w szerszym, kulturowym kontekście. Konieczna będzie również prezentacja różnorodności podstylów visual kei – wskażę tu na wygląd jako czynnik decydujący w zaklasyfikowaniu zespołów do danej odmiany i do visual kei jako całości. Przedstawię także krótką historię samego stylu – wprawdzie nie wchodzi to w zakres tematyczny niniejszej pracy, jednak wydaje się sprawą kluczową dla dalszych rozważań i zarazem uchwycenia znaczenia opisywanych zjawisk. Jest to ważne ze względu na niewystarczającą liczbę powszechnie dostępnych źródeł na ten temat zarówno w języku polskim, jak i angielskim.
W kolejnym rozdziale zaprezentuję znaczenie wizerunku w visual kei oraz sposoby jego kreacji przez muzyków, co stanie się punktem wyjścia do dalszych rozważań. Wskażę różnorakie przestrzenie, poprzez które ów image może być budowany, oraz sposoby ich wykorzystania przez muzyków visual kei. Przywołane zostaną między innymi teledyski, słowa piosenek, zachowania sceniczne, wywiady, okładki płyt czy też sesje zdjęciowe w magazynach.
Następnie opiszę elementy przejęte z kultury zachodniej, które stały się inspiracją dla popkulturowych twórców japońskich w rozwijaniu własnej działalności. Przede wszystkim zwrócę uwagę na znaczenie glam rocka, istotnego zwłaszcza dla pierwszej fali visualu, oraz na elementy gotyckie, a raczej wiktoriańskie, które miały szczególny wpływ na kształtowanie się drugiej fali. Jako przykład zjawiska, które z jednej strony odegrało i nadal odgrywa znaczącą rolę w visual kei, z drugiej zaś czerpie w dużym stopniu z kultury Zachodu, opiszę fenomen Lolita Fashion. O ile obecnie ów styl w japońskiej modzie stopniowo się uniezależnia, o tyle w początkowej fazie oba zjawiska szły ramię w ramię, wzajemnie wspomagając się w rozwoju. Nie tylko wielu muzyków przywdziewa tego typu stroje; również fani visual kei często są pasjonatami Lolita Fashion. Oprócz glam rocka oraz motywów gotyckich wskażę także inne tematy, zaczerpnięte z historii i kultury europejskiej, które inspirują japońskich muzyków visual kei.
Począwszy od czwartego rozdziału zacznę koncentrować się na elementach typowo japońskich, które zostały włączone w tworzenie visual kei, nadając treściom importowanym całkiem nową jakość. Skupię się zwłaszcza na kształtowaniu wizerunku mężczyzny w Japonii oraz – w perspektywie porównawczej – na Zachodzie. Znajdą się tam odniesienia do funkcjonujących w różnych wiekach w Japonii wzorców męskości, które następnie ewoluowały pod wpływem myśli Zachodu, co doprowadziło do zmiany w rozpowszechnionym wcześniej sposobie myślenia. Zaprezentuję visual kei jako przykład powrotu do dawnych japońskich koncepcji męskości. Opiszę również znaczenie estetyki ciała w Japonii dawnej oraz współczesnej. Szczególna dbałość o wygląd, która w oczach zachodniego odbiorcy może się wydawać kreowaniem androginicznego wizerunku mężczyzny, nie jest charakterystyczna wyłącznie dla muzyków visual kei, lecz także – zapewne w mniejszym stopniu – dla popularnych idoli. To sprawia, że różnica pomiędzy nimi nie ma silnego, jakościowego charakteru, lecz odnosi się raczej do kwestii ilościowej, stopnia nasilenia niektórych cech. Kolejną kwestią będzie odniesienie visual kei do mang shōjo, czyli komiksów skierowanych do młodych dziewcząt. Muzycy mogą stać się uosobieniem pięknych rysunkowych bohaterów, reprezentujących ideał bishōnena (jap. piękny chłopak). Następnie odniosę visual kei do specyficznych podgatunków mang shōjo, nazywanych yaoi i shōnen-ai, które opisują miłość męsko-męską. Doprowadzi nas to do szerszej kwestii obecności i miejsca relacji homoseksualnych w Japonii, ich znaczenia w popkulturze, a w dalszej kolejności w visual kei. Na końcu rozdziału podejmę zagadnienie cross-dressingu, który obecny na szeroką skalę w Japonii, zarówno dawniej, jak i obecnie, zajmuje specyficzne miejsce w kulturze, co też bezpośrednio wpływa na znaczenie zjawiska w obrębie visual kei.
Kolejny rozdział dotyczyć będzie estetyki japońskiej i sposobu, w jaki oddziałuje ona na kreowanie image’u muzyka. Poruszę problematykę zarówno tradycyjnych kategorii estetycznych (yūgen, miyabi), jak i współczesnych (estetyka kawaii). Szczególną uwagę zwrócę na takie zjawiska, jak artystyczny nurt ero guro z lat 20. XX wieku czy późniejsza awangarda (angura), które z jednej strony cechowały się nowatorstwem, z drugiej zaś były kontynuacją motywów obecnych w Japonii już we wcześniejszych wiekach. Spróbuję ukazać ambiwalencję japońskiej estetyki poprzez skontrastowanie wartości powszechnie utożsamianych z Japonią z tymi, które są między innymi dostrzegalne w teatrze kabuki. Postaram się opisać visual kei w obu aspektach, co wpisze to zjawisko w ramy japońskiej kultury.
W ostatnim rozdziale omówiona zostanie kwestia teatralności wystąpień japońskich muzyków. Opiszę visual kei w kontekście japońskich sztuk widowiskowych, takich jak teatry nō czy kabuki, w których wszystkie role grają mężczyźni, czy rewii Takarazuka, w której aktorkami są wyłącznie kobiety. Postaram się uchwycić istotę japońskiej performatywności, a następnie odnieść ją do visual kei, co po raz kolejny pozwoli dostrzec mocne zakorzenienie tego nurtu w rodzimej kulturze. Spróbuję również scharakteryzować specyfikę świata kreowanego przez muzyków, co bezpośrednio wskaże na znaczenie wizerunku bohaterów owego przedstawienia.
Książkę zakończy podsumowanie, w którym pojawią się w ogólnym zarysie zagadnienia odbioru visual kei oraz obrazu jego fanów. Problemy te będą jedynie ramowo nakreślone, gdyż wykraczają poza obszar publikacji i wymagają szerszych, wnikliwych badań. Całość spuentowana zostanie refleksją nad przyszłością visual kei oraz zmianami, jakie mogą być widoczne w kreacji samego wizerunku.
Niniejsza książka jest próbą wskazania jak największej liczby tropów, którymi – badając zjawisko visual kei – można podążać w celu ukazania różnorakich jego przejawów oraz szerszego kulturowego tła. Ciągle należy mieć na uwadze fakt, jak mało badań nad visual kei zostało do tej pory podjętych i jak niejasna pozostaje istota zjawiska. Trzeba również pamiętać o gwałtownych zmianach, jakim ono podlega, co spowodowane jest między innymi rosnącą popularnością zjawiska na Zachodzie. W Polsce visual kei jest na dobre zadomowiony wśród grupy fascynatów, ale w szerszej świadomości społecznej jeszcze nie zaistniał. O ile temat mang, anime, a ostatnimi czasy nawet Lolita Fashion (jakkolwiek w zniekształcony sposób) był już podjęty, o tyle visual kei nadal pozostaje nieodkryty. W polskiej telewizji można było zetknąć się z tym zjawiskiem wyłącznie w programie pod tytułem Galileo na TV4, ale nie była to audycja ściśle o visual kei, lecz na temat jego fanów, i to w dodatku niemieckich, którzy są dość specyficzną grupą i nie do końca można ich utożsamiać z fanami z innych krajów. Ponadto program zawierał wiele uproszczeń, a historia samego zagadnienia została pominięta.
Visual kei ciągle jeszcze czeka na dokładniejsze zbadanie oraz próbę szczegółowego opisu. Mam nadzieję, że w tej książce uda mi się choćby ogólnie zaprezentować problem, zarysować jego bogactwo, a przede wszystkim nie wpaść w pułapkę uproszczeń i uogólnień, które czyhają na każdego badacza, chcącego ze zbytnią łatwością wytłumaczyć obserwowany przez siebie fenomen.
Zanim przejdę do pierwszego rozdziału, chciałabym serdecznie podziękować dr Joannie Greli za wszelkie rady, jakie otrzymałam w trakcie pisania tej książki, oraz prof. Leszkowi Sosnowskiemu – za nieustającą pomoc i wsparcie. Nie mogę również pominąć mojej Mamy, której cierpliwość i ciągłe zainteresowanie podjętym przeze mnie tematem nieprzerwanie dodawały mi sił. Podziękowania przesyłam również wszystkim moim znajomym i przyjaciołom – szczególnie Agnieszce – współtowarzyszom na koncertach, którzy przez cały czas byli ze mną, czy to realnie, czy wirtualnie, odpowiadali na moje pytania i nieustannie umacniali mnie w pasji. Chcę również wyrazić swoją wdzięczność internetowemu Radiu Aoi, bez którego przeprowadzenie niektórych wywiadów nie byłoby możliwe.
___
Versailles, Node of Scherzo, tłum. wł.
Nazwa odnosi się do reprezentantek Lolita Fashion — japońskiego subkulturowego stylu mody ulicznej, który jest silnie inspirowany między innymi modą wiktoriańską, okresem rokoka, jak również subkulturą gotycką czy też punkową. Zagadnienie zostanie rozwinięte w dalszej części książki.
W większości przypadków używam wyrażenia „tradycyjny” w odniesieniu do zjawisk obecnych w kulturze Japonii przed otwarciem kraju na Zachód w połowie XIX wieku, ale należy mieć świadomość, że kształtowały się one w różnych czasach i nieraz dotyczyły jedynie wybranych grup społecznych.
Program był jedynie zdubbingowanym programem niemieckim.
więcej..
