Zabory dóbr ziemskich dokonywane przez panującego w średniowiecznej Polsce do połowy XV wieku. Studium historyczno-prawne - ebook

Publikacja poświęcona jest władzy monarszej w średniowiecznej Polsce w zakresie odbierania poddanym ich dóbr nieruchomych. Autor, na podstawie obszernych badań źródłowych, omawia przyczyny zaborów i sposoby ich dokonywania, przedstawia proces kształtowania się norm prawnych chroniących posiadaczy przed samowolnym zabieraniem ich majątków przez panującego oraz ukazuje realizację tych norm w praktyce. Prezentuje też poglądy władcy i posiadaczy ziemskich na kwestię legalności zaborów.

Wstęp 9

1. Przedmiot badań 9

2. Dotychczasowe badania nad zaborami 10

3. Zakres badań 14

4. Podstawa źródłowa badań 15

Rozdział 1. Przyczyny zaborów dóbr ziemskich 17

1.1. Wstęp 17

1.1.1. Przyczyny zaborów w literaturze 17

1.1.2. Problem poznania przyczyn zaborów 22

1.2. Przeciwdziałanie panującego procesowi umniejszania domeny 25

1.3. Działania na polu gospodarczym 34

1.3.1. Pojęcie działalności gospodarczej panującego w literaturze 34

1.3.2. Lokowanie osad na prawie niemieckim 35

1.3.3. Inne przyczyny zaborów o charakterze gospodarczym 47

1.4. Względy wojskowe 49

1.5. Przyczyny natury politycznej 53

1.6. Dokonywanie przysporzeń cudzym kosztem 59

1.7. Egzekucja kary konfiskaty majątku 62

1.8. Brak zgody panującego na dyspozycję majątkiem nieruchomym na rzecz Kościoła 63

1.9. Śmierć biskupa 66

1.10. Wyniki 72

Rozdział 2. Działania panującego powodujące utratę dóbr 75

2.1. Wstęp 75

2.2. Wwiązanie 76

2.3. Niewykonywanie umowy zamiany 85

2.4. Działania wojenne 90

2.5. Graniczenie 91

2.6. Nadanie cudzych dóbr 93

2.7. Wyniki 97

Rozdział 3. Ograniczanie panującego w dokonywaniu zaborów 99

3.1. Wstęp 99

3.2. Zobowiązanie panującego do nieodwoływania nadań 100

3.2.1. Czy statut księcia wrocławskiego Władysława wprowadzał trwałość nadań? 100

3.2.2. Przywilej ziemski Wacława II z 1291 r. 103

3.2.3. Artykuł XVI statutu wielkopolskiego Kazimierza Wielkiego 104

3.2.4. Postanowienia przywilejów generalnych Jagiełły z lat 1386–1433 108

3.3. Uzyskanie wyroku sądowego warunkiem dopuszczalności zabrania dóbr 113

3.3.1. Postanowienie Nulli autem w przywilejach Jagiełły z lat 1425, 1430 i 1433 113

3.3.2. „Petyta opockie” z 1454 r. 115

3.3.3. Przywileje nieszawskie 1454 r. 116

3.4. Skuteczność postanowień przywilejów z lat 1386–1454 117

3.5. Wyniki 126

Rozdział 4. Stanowisko panującego i posiadaczy ziemskich w kwestii legalności zabierania dóbr poddanym 129

4.1. Problem legalności zabierania dóbr przez panującego w literaturze 129

4.2. Odbieranie dóbr należących do domeny monarszej 141

4.2.1. Ius vindicandi panującego 141

4.2.2. Rewindykacje dóbr nadanych kwestią sporną 143

4.3. Odbieranie dóbr będących własnością poddanych 146

4.3.1. Istnienie normy etycznej o ograniczonym zastosowaniu w praktyce, zakazującej zabierania majątków poddanych 146

4.3.2. Katalog causarum legitimarum zabierania 153

4.3.3. Znaczenie rekompensaty za zabrany majątek 162

4.4. Wyniki 166

Zakończenie 169

Literatura i materiały źródłowe 171

Summary 189