Zabytki średniowiecza we Francji. Tom 1 - ebook

Wbrew poglądom włoskich architektów epoki renesansu, którzy twierdzili, że styl gotycki powstał i rozwinął się w Niemczech, korzeni tej formy należy dopatrywać się w doskonaleniu szkoły burgundzkiej i dokonaniach budowniczych opactw cysterskich. Dojrzewająca już od połowy XII wieku, forma bazyliki największą doskonałość zyskała w rejonie Normandii oraz w okolicach Paryża w rejonie Île-de-France, gdzie mogła się rozwijać pod patronatem zyskującej na znaczeniu monarchii. Stąd upowszechniła się na inne kraje łacińskiej Europy. Zapowiedzi nowej epoki widoczne były w romańskim kościele Cluny III,w lekkim załamaniu łuków sklepienia kolebkowego, w ostrych łukach międzynawowych arkad, w zastosowaniu łuków przenoszących ponad dachami naw bocznych części ciężaru sklepienia na skarpy i odciążeniu niektórych ścian. Na proporcjach kościoła wzorowano gotycką katedrę w Reims. W okresie przejściowym, w połowie XII wieku, zbudowano kilka kościołów romańskich o smukłych proporcjach i mocno podwyższonych sklepieniach. Do tych budowli zaliczane są kościoły opactwa w Caen Saint-Ĕtienne i Sainte-Trinité. Za najstarszą gotycką budowlę uważa się kościół w St-Denis pod Paryżem, w którym po raz pierwszy zastosowano system przyporowy jeszcze nieco toporny, ale już konstrukcyjnie poprawny. Do wczesnych budowli gotyckich zaliczane są także, katedra Notre-Dame w Laon w Laon, departament Aisne trójnawowa z trójnawowym transeptem i półkolistym obejściem wokół prezbiterium, do każdych dwóch kwadratów sklepień krzyżowo-żebrowych naw bocznych przyporządkowane jest jedno prostokątne pole nawy głównej przykryte sklepieniem sześciodzielnym, katedra Notre-Dame w Paryżu, zbliżona w formie do katedry w Laon, bazylika pięcionawowa z krótkim transeptem, mocno wydłużonym prezbiterium i podwójnym, półkolistym obejściem; katedra w Noyon w departamencie Oise trójnawowa, katedra świętego Gerwazego i świętego Protazego w Soissons. Gotyk francuski wypracował formę trójnawowej a czasem pięcionawowej bazyliki z zazwyczaj półkolistym obejściem niekiedy obejście rozplanowane jest wokół siedmiu boków dwunastokąta. Do obejścia przylega wieniec kaplic, z których środkowa z czasem staje się znacznie wydłużona. Jest to kaplica Mariacka, która pojawiła się wraz z rozwijającym się w tym czasie kultem Najświętszej Marii Panny Wnętrza uporządkowane zostają podziałem żeber schodzących ze sklepień po filarach w postaci wiązek żeber i służek niekiedy do samej posadzki. Znacznie wyższe od naw bocznych, nawy główne, siły rozporowe ze sklepień przekazują poprzez system przyporowy, łukami powyżej zadaszenia naw bocznych na wieże sił zwieńczonych sterczynami. Powyżej linii arkadowych łuków oddzielających nawę główną od naw bocznych, w ścianach naw głównych, często umieszczany jest rząd trójdzielnych arkadek. Olbrzymie otwory okienne dzielone są złożonym maswerkiem. Bogato rzeźbione, na ogół dwuwieżowe fasady, w dolnej części zdobią prowadzące do wnętrza trzy portale odpowiadające trzem nawom. Środkowy, główny portal, zazwyczaj jest najbardziej okazały. Często dzieli go filar z przedstawieniem Jezusa Chrystusa lub Matki Bożej albo posąg patrona miasta. Głębokie ościeża portali zdobią figury świętych, apostołów, proroków lub królów. Dekoracja rzeźbiarska występuje także na łukach archiwolt oraz w tympanonach. Częstym zwieńczeniem portali jest ozdobna wimperga. Pas powyżej portali stanowi fryz z postaciami królów. Wyżej umieszczano trzy rozety lub ogromne ostrołukowe okna. Pionowy podział fasad podkreślają dwie skarpy akcentujące wewnętrzny układ bazyliki i podtrzymujące fasadę. Początek rozkwitu gotyku we Francji przypada na pierwsze lata XIII wieku. Listę najwspanialszych francuskich katedr otwiera budowla wzniesiona w latach 1194 do roku 1260, w Chartres. Jest to trójnawowa bazylika długość wnętrza 137 metrów, przecięta trójnawowym transeptem. Zakończone półkoliście prezbiterium otacza podwójne obejście, do którego przylegają od wschodu trzy duże kaplice. Boki fasady zamykają dwie masywne wieże. Katedra została zbudowana po pożarze wcześniejszego kościoła, którego część murów zachowała się w dolnej części budowli. Północną wieżę kościoła zaprojektował Jean Texier w stylu flamboyant w roku 1513. Na początku XIII wieku, przebudowano prezbiterium romańskiej katedry w Le Mans w departamencie Sarthe. W latach 1217 do roku 1254,przedłużono je i dodano podwójne obejście. Do każdego przęsła obejścia dodano głębokie kaplice, z których środkowa leżąca na osi głównej budowli), mariańska, jest najdłuższa. Amiens departament Somma szczyci się uznawaną za najdoskonalszą pod względem proporcji katedrą zbudowaną w latach 1220 do roku 1288. Zaprojektował ją Robert de Luzarches, część prezbiterialną ukończyli Thomas de Cormont i jego syn Renard. Korpus trójnawowej bazyliki w połowie długości przecina potrójna nawa krzyżowa (wnętrze katedry ma długość 106 metrów. Pięcionawowe prezbiterium nawę główną ma zakończoną połową dwunastoboku, którego siedem boków okala podwójne obejście. Do niego otwiera się siedem kaplic, z których środkowa, najgłębsza, poświęcona jest Najświętszej Maryi Pannie. Od frontu budowlę flankują dwie masywne wieże. Cztery kolejne miały stanąć parami na zakończeniu ramion transeptu. Wieże te nigdy nie zostały zbudowane, nie ukończono też zwieńczenia wież zachodnich miały otrzymać wysokie hełmy. Ukończona została tylko niewielka, smukła wieżyczka nad skrzyżowaniem nawy głównej z nawą krzyżową. Wysokość nawy głównej katedry w Amiens sięga 42 i pół metra Jej smukłe proporcje 3:1 czynią z niej wzór budowli tego okresu. Kolejne próby zbudowania jeszcze smuklejszych obiektów kończyły się katastrofą Katedra w Beauvais. Wrażenie lekkości wnętrza potęguje prześwietlony pas triforium w części prezbiterialnej. Przeszklenie tych otworów stało się możliwe po zastosowaniu dwuspadowych dachów nad obejściem. Od doskonałości wnętrza odbiegają proporcje fasady. Do 1236 roku, ukończono ją na wysokości pasa z rozetą. Wyższe piętra wież dobudowano w latach 1366 do roku 1400, a w około 1500 roku, pierwotny podział rozety zastąpiono płomienistym maswerkiem. Znaczna wysokość budowli spowodowała wprowadzenie dodatkowego pasa pomiędzy zwieńczeniem portali a fryzem królewskim. Podobna w swoim planie do katedry w Amiens jest zbudowana w latach 1210 do roku 1300, katedra w Reims w departamencie Marna. Zaprojektował ją Jean d’Orbais. Trójnawowa bazylika z potrójną nawą poprzeczną i krótkim, pięcionawowym prezbiterium zamknięta jest w części wschodniej obejściem, do którego przylega pięć kaplic. Część wschodnia została ukończona już w 1241 roku. Całe wnętrze wraz z głębokością środkowej kaplicy to długość 141 metrów, a wysokość trój kondygnacyjnej nawy głównej osiąga 38 metrów. Wnętrze silnie akcentują linie pionowe. Żebra sklepienia schodzą poprzez pas triforium na półkoliste kolumny. Otwory okienne obejścia i kaplic wzbogacono jednymi z pierwszych maswerków. Katedra słynie z witraży i bogatej rzeźbiarskiej kompozycji fasady. W 1225 roku, rozpoczęto budowlę katedry w Beauvais departament Oise. Ta rozpoczęta z rozmachem konstrukcja nie została nigdy ukończona. Od około 1240 roku, prace zostały mocno spowolnione, dopiero w 1272 r. ukończono prezbiterium. Założona smukłość najwyższej w ówczesnym świecie chrześcijańskim budowla 48 metrów, przekraczała możliwości wytrzymałości materiału. W 1284 roku, runęły sklepienia. Przęsła nawy prezbiterium zostały podzielone przez wprowadzenie dodatkowych filarów. Budowlę zatrzymano na transepcie, ukończonym dopiero w XVI wieku. Zapał budowniczych i sponsorów, który pozwolił na zbudowanie około 30 wspaniałych kościołów w okresie od połowy XII do połowy XIII wieku, znacznie osłabł. Kolejne lata, aż do ok. 1500 roku, to ledwie 10 nowych budowli. Jedną z ciekawszych budowli rozpoczętych po 1240 roku, jest katedra w Tours, ukończona dopiero w okresie renesansu. Fasadę zdobi dekoracja w stylu gotyku płomienistego. W Paryżu na podziw zasługuje także kaplica pałacowa Ludwika IX Świętego zbudowana w latach 1241 do roku 1248. Pozbawione ścian wnętrze Sainte-Chapelle ma wysokość 20 metry. Pomiędzy służkami schodzącymi z żeber sklepienia umieszczono olbrzymie okna, w których znajdują się najstarsze w Paryżu gotyckie witraże. Geograficznie, znaczna ich większość powstała w środkowej i północnej części kraju. W Normandii powstają budowle projektowane na planie zbliżonym do kościołów środkowej Francji o wnętrzach mających cechy wspólne z budowlami angielskimi. Ściany naw głównych przecinają dwie kondygnacje arkad. Tak zaprojektowano katedrę w Rouen i w Coutance. Katedrę w Strasburgu, w Alzacji cechuje nagromadzenie linii pionowych na elewacji, przypominające fasady kościołów nadreńskich w Niemczech. Ludność rejonu południowo-wschodniego nie zaakceptowała tego stylu w tym samych stopniu. W Albi w departamencie Tarn w 1282 roku rozpoczęto budowę kościoła halowego. Chór ukończono około 1330 roku, korpus pod koniec XIV wieku, a wieżę dopiero pod koniec XV wieku. Ta ceglana budowla nie przypomina innych budowli gotyckich. Jednonawowe wnętrze przykryte jest sklepieniami krzyżowymi. Na zewnątrz nie skonstruowano przypór a ciężar sklepienia przekazywany jest na umieszczone wewnątrz prostokątne filary, zaokrąglone po zewnętrznej stronie murów i zwieńczone powyżej gzymsu cylindrycznymi wieżyczkami strzelniczymi. Pomiędzy nimi umieszczono 23 kaplice zbudowane na planie kwadratu. Do zaokrąglonego planu chóru przylega 5 kolejnych kaplic na planie podkowy. Powyżej kaplic bocznych, do wnętrza świątyni otwierają się rzędy empor. Od strony zachodniej zbudowano potężną wieżę obronną na planie kwadratu z czterema narożnymi wieżycami w jej narożach. Podobne wieże umieszczono także w narożach zachodniej fasady kościoła. Obronny charakter budowli uzupełniają umieszczone pod gzymsem machikuły pierwotnie mury świątyni wieńczył pełny krenelaż. Oprócz kościołów budowano także nowe klasztory, często związane z katedrami. Większość z nich została zniszczona podczas Wielkiej Rewolucji. Wśród przynajmniej częściowo zachowanych ciekawe krużganki wokół wirydarza można zobaczyć w Fontfroide oraz w Laon. Na wyspie Mont Saint-Michel w latach 1204 do roku 1228, benedyktyni przebudowali swoją siedzibę wznosząc ufortyfikowany zespół zabudowań z kościołem ukończonym w drugiej połowie XV wieku. Architektura gotyku nie ograniczała się do budownictwa sakralnego. Podczas budowy warowni, pałaców, zamków i budynków mieszkalnych przestrzegano zasad obowiązującego stylu. Jednym z pierwszych pałaców był Luwr przebudowany w latach późniejszych przez Franciszka I. Wygląd tej pierwszej budowli można ocenić tylko na podstawie zachowanej miniatury z XV wieku (miniatura przechowywana jest w zbiorach Muzeum Kondeuszy w Chantilly). Zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 100 x 92 metrów z masywnym, cylindrycznym donżonem pośrodku wewnętrznego dziedzińca. Obronne wieże stanęły na narożach budowli i w jej środkowych partiach. Zamek obiegał mur obronny chroniony fosą. Wszystkie budowle wieńczył krenelaż. W Awinion zachowane są mury obronne i papieski zamek zbudowany w latach 1349 do roku 1368, w miejscu wcześniejszej siedziby biskupiej. Nadal można oglądać przynajmniej fragmenty układów obronnych z zamkami w Arques, Councy, Pierrefonds. We wczesnym gotyku zmodernizowano mury obronne twierdzy Carcassonne. W 1240 roku, Ludwik Święty założył gotyckie miasto Aigues-Mortes. Zbudowano je na planie kwadratu i otoczono murami. Główne ulice prowadziły w kierunku rynku. W tej ciasnej zabudowie budynki mieszkalne miały wyższe kondygnacje wysunięte nad ulice, tak by powiększyć powierzchnię izb i jednocześnie pozwolić na swobodny przejazd jeźdźca na koniu. W tak utworzonych podcieniach odbywał się ruch pieszych i kwitł handel. W Compiegne, Dreux i Bourges zachowały się budynki ratusza. W miastach budowano niekiedy osobne budowle przeznaczone dla sądownictwa. Przykładem takiej budowli jest gmach sądu w Rouen zbudowany pod koniec XV wieku. W Paryżu zbudowano miejskie pałacyki, Hôtel de Cluny, siedzibę opatów z Cluny oraz Hôtel Tremoille. Ciekawym przykładem budownictwa tego okresu jest również rezydencja skarbnika królewskiego Jacques’a Coeur w Bourges.Kolegiata świętego Piotra Apostoła w Aire-sur-la-Lys

Kolegiata świętego Piotra Apostoła to _Collégiale Saint-Pierre_

Kolegiata od strony zachodniej

Fasada boczna z transeptem

Filary nawy głównej

Sklepienie nawy bocznej

Widok na transept i dzwonnicę kolegiaty

Plan kolegiaty

Fragment kuli armatniej z oblężenia w 1710 roku

Wejście do kruchty i do nawy głównej

Filary nawy głównej

Krużganek wejścia

Nawa główna w stronę prospektu organowego

Nawa główna od strony prezbiterium w stronę wejścia

Posąg Matki Bożej na filarze wsparcia

Prospekt organowy katedry
Kolegiata świętego Piotra Apostoła. Jest to po francusku _Collégiale Saint-Pierre, to _rzymskokatolicka świątynia we francuskim mieście Aire-sur-la-Lys, w regionie Hauts-de-France, na Place Saint-Pierre. Pierwszą, romańską świątynię konsekrowano w 1166 roku. Kościół uległ zniszczeniu pod koniec XV wieku. Budowa nowej kolegiaty trwała przez większość XVI wieku. W 1624 roku, zawaliła się wieża kościoła, odbudowano ją dziesięć lat później. Po 1710 roku, kościół był kilkakrotnie niszczony podczas oblężenia miasta przez Holendrów. W 1862 roku, kościół uznano za zabytek. Kolegiata została ponownie zniszczona bombardowania miasta 8 sierpnia 1944 roku. W 1999 roku, podczas burzy zostały uszkodzone okna świątyni zawaliły się niektóre elementy laskowań i maswerków. Świątynia jest pięcionawowa, gotycko-renesansowa, długa na 105 metrów, wieża wysoka na 65 metrów. Kolegiata jest rzymskokatolickim obiektem sakralnym w mieście Aire-sur-la-Lys w Pas-de-Calais, we Francji. Pomnik zachwyca swoimi rozmiarami i jawi się jako symbol miasta Aire. Kościół parafialny i kolegiata jest uważany przez benedyktynów Edmonda Martène i Ursina Duranda za jeden z największych, najdelikatniejszych i najbardziej udekorowanych. Budowa trwała z przerwami od XII do XVIII wieku, nawet podczas wojny przez króla Ludwika XIV. Obecny kościół przejął kościół romański, konsekrowany w 1166 roku. przez biskupa Thérouanne, Milon I. Z tego ostatniego pozostaje tylko kilka ponownie wykorzystanych kamieni i podstawy filarów apsydy, które można zobaczyć w chórze obecnego kościoła, pod szklanymi płytami. Kapituła kanoniczna została ustanowiona przez Baudouina V w 1059 roku. Papież Calixte II, który potwierdza swoją instytucję z bulli w roku 1119. Budowany dalej był ten kościół w latach 1492 do 1634 roku, a kamienie rzeźbione zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz budynku wskazują daty postępu prac w kolegiacie Saint-Pierre był to także parafialny kościół od 1803 roku. Kościół korzystał z darowizn dwóch bękartów księcia Burgundii Philippe le Bon, pierwszego Antoine, wicehrabiego Aire, a drugiego, Jeana, prepozyta Aire. Chór został ukończony krótko przed 1431 rokiem. Rozpoczęta w 1569 roku, I ukończona w 1624 roku. Wieża natychmiast się zawaliła. Dopiero w 1634 roku. Kolegium zostało w pełni ukończone, ale już od wieku następnym kanonicy obchodzą z Oficjum. I tak od 1624 roku. Kolegiata przeszła pierwsze remonty. po zawaleniu się wieży i oblężeniach francuskich w maju 1641 roku. I lipcu 1676 roku, Które spowodowały znaczne zniszczenia budowli. Oblężenie przez Holendrów września i listopada 1710 roku. Pozostawiło kolegiatę bezkrwawą, w ruinie. Wieża została osłabiona przez zniszczenie sklepień, a te ostatnie zawaliły się ponownie w 1711 roku, w XVIII wieku, jest zatem, trudne dla jej rekonstrukcji. Zbieranie funduszy jest trudne i dlatego bardzo powolne. W 1725 roku. Kanonicy udali się nawet osobiście „proporcjonalnie do zakresu prebend i przez pięć lat odbudować chór i pozyskać 10000 książki zostaną uzupełnione poszukiwaniami w kilku miastach, takich jak St-Omer w 1728 roku. Król udziela pensji w klasztorach Blangy, Saint-Vincent de Laon, Saint-Aubert de Cambrai i wreszcie w Mont-Saint-Eloi. W ten sposób chór został otwarty w 1728 roku, z inicjatywy przedsiębiorcy Fauquembergue lub Harembergue. Oficjum będzie tam obchodzone po raz pierwszy w Wielkanoc 1729 roku. Transept został odrestaurowany w 1733 roku. Ściany nawy w 1736 roku, A sklepienie w 1738 roku. Wieża, która zachowała swoje pierwsze dwa poziomy, została odbudowana w latach 1735 do roku 1750, na krótko przed wzniesieniem dzwonnicy w 1764 roku. Podczas XIX wieku, M. Edward Scott, pastor irlandzki Aire od 1829 do 1887 roku, będzie całkowicie wyremontować wnętrze kościoła św. Trzyma się swojego motta. Dilexi decorem domus tuae, co oznacza pokochałem blask Twojego domu. Pomieszczenia katechistyczne wzniesiono w 1833 roku, na końcu nawy. Kazał namalować malowidła ścienne na wszystkich ścianach kolegiaty, wybrukował marmurową podłogę w roku 1844, przebudował okna i sieci maswerkowe oraz zainstalował przeszklone dachy z historią. Wymienione zostaną balustrady triforium to poziom 2. Przerobiono także sklepienia chóru i nawy w roku 1864. U niejakiego rzeźbiarza i architekta Auguste Boileau zamówiono nowe meble, a lektorium w latach 1840 do roku 1842, ambonę w roku 1845, ołtarze i szafy kaplic bocznych w latach 1850 do roku 1856. W roku 1851,trwają prace w transepcie. Wyniki zostały uznane przez współczesnych za bardzo satysfakcjonujące, meble w stylu trubadurów reprezentują ewolucję, której nie należy lekceważyć, ocenia Waldschmidt. W ten sposób został zrekonstruowany od wewnątrz i był bardzo podziwiany w czasie, gdy kościół w Aire przeżywał małe stulecie zasłużonego spokoju, dzięki czemu w 1862 roku. Kolegiata została uznana za zabytek historyczny. W XX wieku, prace konserwatorskie podjęto Pierre Paquet w roku 1907. Są one przerwane przez ujęć wojny światowej. Maswerk zbudowany przez M. Scotta zostaje zniszczony, a dach jest uszkodzony. Jednak kościół nie musiał cierpieć jak za czasów Ludwika XIV. Ówczesny burmistrz Abel Delbende sprzeciwił się używaniu wieży przez armię brytyjską jako obserwatorium i bazy operacyjnej. W 1922 r. oku. Po zniszczeniu budynku przez huragan, wznowiono prace nad wieżą i chórem w 1924 roku. Renowacja architektoniczna prowadziła firma Huignard i kontynuuje odnawianie balustrad i systemów okiennych, a następnie latających przypór. Podczas II wojny światowej niemieckie bombardowanie uderzyło w południową flankę kolegiaty w maju 1940 roku. Osiemnaście okien jest wybitych, podobnie jak niektóre dachy. W sierpniu 1944 roku, Bomby RAF zniszczyły promieniujące kaplice, z wyjątkiem tych na północy. Wybuch dociera do mebli, okien i sklepień. Tak więc, po wojnie, rozpoczęły się kolejne firmy restauracyjne. Kościół powrócił do kultu dopiero w 1954 roku. Chór został ponownie otwarty 8 sierpnia 1981 roku. Kościół posiada cechy dużej katedry, ale w przypadku braku biskupstwa w Aire-sur-la-Lys może ubiegać się jedynie o tytuł kolegiaty. Wymiary budynku są rzeczywiście imponujące. Bowiem całkowita długość zewnętrzna to 105 metrów, a całkowita szerokość zewnętrzna, ma 40 metrów, szerokość nawy głównej to, 10 metrów, wysokość sklepień bocznych 10 metrów, a wysokość dużych sklepień 20 metrów i wysokość wieży to 65 metrów. Kościół wygląda jak wysoki prostokątny budynek, otoczony fasadą nieco wyższą niż dach i zaokrągloną absydą. Podobnie jak wiele innych, przyjmuje wydłużony plan krzyża łacińskiego. Ściany przeprute dużymi oknami. Przypory nie są zbyt wyeksponowane. Użyte materiały to piaskowiec u podstawy, cegła powyżej, białe kamienie pod kątem. Biała kamienna fasada składa się z 3 pięter. W środku, na 2 piętrze, jest duże okno które oświetla tył nawy, odznaki noszące ramiona Caverel i daty 1688 i 1837 Armia wykorzystywane kaplicę w 1795 do 1837 roku. Górna kondygnacja ma fronton, otoczony odwróconymi konsolami. Naczółek zwieńczony jest krzyżem. W ramach projektów rehabilitacji zabytków Aire-sur-la-Lys od 2018 roku, odrestaurowano część południowego skrzydła kolegiaty. Na krótko przed dniami dziedzictwa w 2019 roku, usunięto rusztowanie, pozostawiając ścianę zewnętrzną. transeptu odkrytego. W ten sposób pod witrażem odkrywamy kulę armatnią pochodzącą z oblężenia z 1710 roku. Poziomy kolegiaty, to duże arkady, bez dostępu triforium i wysokie okna. Pomimo długości tego miejsca i różnych renowacji w epoce nowożytnej, kolegiata prezentuje stylistyczną jedność. Parter, nawa, prezbiterium, wysokie sklepienia i skrzyżowania żebrowe są zasadniczo gotyckie. Przedsionek, dwa przęsła głęboko pod wieżą, poprzedza nawę główną utworzoną przez nawę środkową o siedmiu długich przęsłach, obramowaną nawami bocznymi otwierającymi się na kaplice boczne o różnej wielkości jedno, dwu lub trzy nawowe. Transept ma dwa ramiona o dwóch przęsłach. Otwiera się na głęboki chór czterech przęseł. Ta ostatnia kończy się okrężną apsydą o pięciu łukach, otoczoną nawami bocznymi zakończonymi obejściem, obsługującym promieniujące kapliczki. Elewacja jest na trzech poziomach: duże łuki, triforium bez przejścia i wysokie okna. Materiały są zróżnicowane: cokół i filary nawy wykonano z piaskowca, w nawach bocznych i obejściu wapień, a ściany między kaplicami z cegły. Kolegiata pomimo zniszczeń związanych z konfliktami zbrojnymi posiada bogate wyposażenie, m.in. szafę organową z 1633 roku, pomnik Notre-Dame Panetière z 1510 roku. Rzeźba Matki flamandzkim faktura w XV wieku, i pomnik Piotra przy wejściu pomnika. Pulpit, mieszczący tetramorfa w jego górnej części. Kolegiata Saint-Pierre związana jest z kultem Notre-Dame Panetière. Posąg tego ostatniego znajduje się w pobliżu ołtarza, po lewej stronie lektorium. Każdego roku 15 sierpnia, w dzień Wniebowzięcia NMP, opuszczała kolegiatę na procesję przez całe miasto Aire-sur-la-Lys. Niedawno kult obchodził 800 lecie istnienia. Legenda Notre-Dame Panetiere jest związana z wojen Filipa II Augusta, króla Francji od 1180 do 1223 roku, jako koalicja powstała przeciw królowi, którego najwybitniejszym członkami byli cesarz Otto IV, Jean Sans Terre, król Anglii i hrabia Flandrii, Ferrand Portugalii. Ten ostatni atakuje Artoisi oblega miasto Aire-sur-la-Lys w 1213 roku. Miasto szybko głoduje i polega na modlitwie. Ludzie wzywają Dziewicę, aby położyła kres ich frustracyjnym cierpieniom. Następuje cud: kilka tygodni później do miasta wjeżdża wózek z chlebem. Obywatelom i żołnierzom miasta w niedzielę w oktawie Wniebowzięcia, udaje się odpierać flamandzkich agresorów, otwierając w ten sposób drogę dla konwoju króla Francji załadowanego żywnością. W rzeczywistości to ten ostatni wysłał go, aby miasto nie wpadło w ręce Flamandów. Dzięki temu ratunkowi Philippe Auguste będzie mógł manewrować na północy Francji, aby przeciwstawić się koalicji i odniesie wielkie zwycięstwo pod Bouvines. Dlatego też na pamiątkę przybycia tej pomocy żywnościowej wzywano Najświętszą Maryję Pannę pod imieniem Matki Bożej z Panetière. Od tej niezapomnianej dla miasta daty, wokół Notre-Dame de la Panetière rozwinęło się wiele aktów charytatywnych. Powstało braterstwo skupione na pobożności i miłości, z rozdawaniem chleba ubogim. Ważna pielgrzymka co roku gromadzi mieszkańców i pielgrzymów z zewnątrz.Katedra Zbawiciela Świata w Aix-en-Provence

Cathédrale Saint-Sauveur fasada główna

Portal wejścia do katedry

Portal główny w zbliżeniu

Nawa główna katedry

Ołtarz główny w absydzie

Z roku 1863, _Witraż w_ południowej transepcie _Esperance_

Z roku 1866. _Witraż przedstawiający muzyczne anioły i świętych Prowansji _Kaplica Najświętszego Serca Jezusowego

Sarkofag świętej mitry.

Prospekt organowy katedry

Ołtarz zwany Aygosi katedra Saint-Sauveur.

Lalka przedstawiająca wizję, którą otrzymała Jeanne Perraud.

Zmartwychwstały Chrystus rzeźba Honoré Pellé

Dwa prospekty organów w nawie głównej

Baptysterium w katedrze

_Widok wnętrza baptysterium katedry w Aix_ obraz Meuniera z roku 1792
Cathédrale Saint-Sauveur, jest to Katedra Zbawiciela Świata. Cathédrale Saint-Sauveur, a dokładnie jest to _Katedra Świętego Zbawiciela_ rzymskokatolicka katedra we francuskiej gminie Aix-en-Provence, w katedrze zbawiciela znajduje się siedziba archidiecezji Aix. Według znanych nam legend, na terenie obecnej katedry dawniej znajdowała się pogańska, a później rzymska świątynia. Budowę kościoła rozpoczęto w V wieku. W latach 1323 do roku 1425, trwała budowa dzwonnicy. W 1513 roku, świątyni zainstalowano liczne figury świętych. Budowę ukończono całkowicie dopiero w XVIII wieku. Świątynia jest trójnawowa, zbudowana w stylach romańskim, gotyckim oraz barokowym. Posiada układ halowy, do którego po obu stronach dobudowane są liczne boczne kaplice. A jest to katedra rzymskokatolicka w mieście ulicy Gaston Saporta w Aix-en-Provence. Budynek ten, wzniesiony na miejscu starożytnego forum i według legendy na fundamentach starożytnej świątyni poświęconej bogu Apollowi, łączy w sobie wiele stylów architektonicznych, ze względu na wiele zmian, które przeszedł na przestrzeni wieków. Jego wymiary to 70 metrów długości i 46 metrów szerokości. Jego elewacja znajduje się 20 metrów poniżej zwornika. Z przodu znajdują się trzy etapy, najpierw budowlana nagie fasady romańskiej nawy został zbudowany w XVII wieku, a kilka lat później przez starożytnych ściany wykonane z boniowanych bloków. Jedynym ostatni element ma bramę, która zamyka gotycki nawy datowane XVI wieku. Wokół katedry są budowane przez wieki budynków, które są z nim związane, jak klasztornego budynku wspólnoty kanonów pod koniec XII wieku, a budynki klasztoru od XI do XVIII wieku i dzwonnica ukończona w 1425 roku. Jest to kościół katedralny archidiecezji Aix-en-Provence. Katedra znajduje się na trasie starej _Via Aurelia_. Wydaje się, że fragment rzymskiego muru oraz kolumny baptysterium ukształtowały legendę, według której Saint-Sauveur został wzniesiony na miejscu starożytnej świątyni poświęconej Apollowi. Historyk Pitton w roku 1654, potwierdził, że świątynia ta była poświęcona bóstwu słońca, opierając się na odkryciu posągu z udem odkrytym, aby uzasadnić jego twierdzenia. Według tradycji chrześcijańskiej święty Maksymin, który przybył z Palestyny wraz z Marią Magdaleną na łodzi należącej do Łazarza, zbudował na tym miejscu skromną kaplicę poświęconą Świętemu Zbawicielowi. Podczas inwazji Saracenów w VIII i IX stuleciu, Saint Zbawiciel został zniszczony Jeśli chrzcielnica wydaje starsze, budowa romańskiej części terminach katedralnych z powrotem do końca XI wieku, i jest spowodowana arcybiskupa Fos Rostang i rektor rozdziału Benedykta. W nawie południowej, zwanej _Corpus Domini,_ znajduje się dedykacja datowana na 1103 rok. Jednak jedna ściana wydaje się starsza i oczywiście pochodzi z późnego średniowiecza. Jedynie siedem górnych postaci portalu jest oryginalnych. Pozostałe są przestarzałe i są to kopie z XIX wieku. Katedra Saint-Sauveur ma rzeźbione drzwi z orzecha włoskiego na zamówienie złożone w dniu 15 października w roku 1505. Zostały wycięte przez braci Raymonda i Jeana Bolhitów z Aix oraz rzeźbiarza z Tulonu, Jeana Guiramanda. Każdy liść jest pięknie obramowany girlandami kwiatów, które otaczają sceny, głównie religijne. Widzimy w szczególności przedstawienia proroków Izajasza i Jeremiasza to są lewe drzwi, Ezechiela i Daniela to prawe drzwi. Każde jest zwieńczone dużym, wystającym baldachimem. Drzwi zostały podkreślone jasnymi kolorami, których miejscami możemy się jeszcze domyślać. Rama jest dziełem stolarzy Bouilly z Aix, w 1505 roku, a obrazy zostały wykonane w 1508 roku, przez stolarza z Tulonu, Jeana Guiramanda. Baptysterium katedry zostało zbudowane w początku VI wieku, a w V wieku, powstało na miejscu dawnego placu Forum Aquae Sextiae. Jest współcześnie z zachowanego baptysterium Riez, Fréjus, ale także Albenga w Ligurii i Djemila w Algierii i należy do najstarszych we Francji. Ośmioboczna chrzcielnica, ufundowana została w 1579 roku, przez Canon Jean de Leone, ma kopułę ozdobione tynkiem przezwyciężeniem ponownie wykorzystane rzymskie kolumny. Mówi się, że pokrycie pochodzi z okresu Merowingów. Pod płytami baptysterium znajdujemy sklepienia kanoników i arcybiskupów. Od jej budowy baptysterium zasilane było ciepłą wodą z łaźni rzymskich. Następnie chrzest był udzielany przez całkowite zanurzenie. Do sakramentu chrztu dołącza się wtedy dobrze zdefiniowaną symbolikę. Jest to sposób, aby zostać pogrzebanym w śmierci z Chrystusem i żyć nowym życiem poprzez oświecenie. Budynek kościoła jest zorientowany na wschodzące słońce, pomimo zmian dokonanych na przestrzeni wieków, w szczególności przez dodanie granitowych kolumn. Jego obecna architektura jest najwyraźniej prawie identyczna z tą, którą miał w czasie Forum Romanum. Otacza go osiem kolumn. Następnie przymocowano do niej szmatki, aby ukryć katechumenów przed widokiem. Nadal widać wycięcia, w które wstawiliśmy pręty pozwalające docisnąć arkusze. Baptysterium przeszło kilka przemian. Kopuła przestarzała z XVI wieku. Z czasu jej budowy zachowało się tylko dno ścian i chrzcielnica. Do niecki doprowadzano bieżącą wodę od strony wschodniej, od strony katedry, za pomocą dużego przybudówki. W XIX wieku, samo baptysterium ozdobiono siedmioma obrazami przedstawiającymi siedem sakramentów Kościoła katolickiego. Order jest składany przez administrację sztuk pięknych, zgodnie z życzeniem Arcybiskupa. Do tego dzieła wybrano siedmiu artystów z Aix, jak Alphonse Angelin, Antoine Coutel, Baptistin Martin, Joseph Richaud, François Latil, Léontine Tacussel i Joseph Marc Gibert. To przykazanie jest rzadkim przykładem przedstawiania siedmiu sakramentów w serii, niespotykanej w XIX wieku.Bazylika Notre-Dame de Fourvière

Bazylika Notre-Dame de Fourvière

Fasada główna bazyliki

Bazylika nocą

Fasada główna bazyliki z dzwonnicą

Widok na wzgórze z bazyiką

Nawa główna bazyliki

Ołtarz główny w absydzie prezbiterialnej

Sklepienie wejścia nad kryptą

Nawa główna w stronę prospektu organowego

Nawa główna uwagę zwraca sklepienie
Bazylika Notre-Dame de Fourvière, jest to bazylika w Lyonie, znajdująca się na szczycie wzgórza Fourvière. Zaprojektowana została, podobnie jak Bazylika Sacré-Cœur w Paryżu, jako znak triumfu chrześcijańskich wartości nad komuną gminy Lyon z roku 1870. Jej niezwykły kształt wywodzi się zarówno z architektury romańskiej jak i bizantyjskiej. Znajdują się w niej mozaiki, witraże, oraz krypta św. Józefa. Bazylikę odwiedza około 1,5 miliona ludzi rocznie. Znajduje się w niej Muzeum Sztuki Sakralnej. Po francusku jest to _Bazylika Notre-Dame de Fourvière,_ jest Bazylika Mniejsza w Lyonie. Została zbudowana z prywatnych funduszy w latach 1872—1884 w dominującej pozycji z widokiem na miasto. Miejsce, które zajmuje, było niegdyś rzymskim forum Trajana, _forum vetus_ stare forum, stąd jego nazwa jako odwrócona korupcja francuskiego _Vieux-Forum_. Fourvière jest poświęcona Maryi Dziewicy, której przypisuje się zbawienie miasta Lyon od dżumy, która nawiedziła Europę w 1643 roku. Każdego roku na początku grudnia w dniu 8 grudnia, dzień Niepokalanego Poczęcia Lyon dziękuje Dziewicy za ocalenie miasta przez zapalanie świec w całym mieście, podczas tak zwanego Fête des Lumières lub Festiwalu świateł. Dziewicy przypisuje się także kilkakrotnie uratowanie miasta, np. Przed epidemią cholery w 1832 roku. I przed najazdem pruskim w 1870 roku. W czasie wojny francusko-pruskiej w latach 1870 do roku 1871,siły pruskie po zajęciu Paryża posuwały się na południe w kierunku Lyonu. Ich zatrzymanie i odwrót po raz kolejny zostały przypisane przez Kościół wstawiennictwu Maryi Dziewicy. Spekulując na temat przyczyn budowy tak wyszukanego i kosztownego budynku, jeden z autorów stwierdza, że. Reakcją na gminy Paryża i Lyonu były triumfalistyczne pomniki, Sacré-Coeur na Montmartre i bazylika Fourvière, dominujące w obu miasta. Budynki te zostały wzniesione z prywatnych funduszy, jako gigantyczne ex-wotos, aby dziękować Bogu za zwycięstwo nad socjalistami i za grzechy współczesnej Francji. Usytuowana na szczycie wzgórza Fourvière bazylika imponująco góruje nad miastem Lyon, skąd można ją zobaczyć z wielu punktów widokowych; nie bez powodu Bazylika Fourvière stała się symbolem miasta. Bazylika, która oferuje wycieczki z przewodnikiem i zawiera Muzeum Sztuki Sakralnej, odwiedza rocznie 2 miliony osób. W niektórych przypadkach osoby postronne mogą uzyskać dostęp do północnej wieży bazyliki, aby podziwiać spektakularny 180-stopniowy widok Lyonu i jego przedmieść. W pogodny dzień w oddali widać Mont Blanc, najwyższy punkt Europy. Projekt bazyliki, jest autorstwa Pierre’a Bossana, czerpie on zarówno z architektury romańskiej, jak i bizantyjskiej, dwóch niegotyckich modeli, które były wówczas niezwykłym wyborem. Posiada cztery główne wieże i dzwonnicę zwieńczoną złoconą figurą Marii Panny. Posiada piękne mozaiki, wspaniałe witraże i kryptę świętego Józefa. Fourvière faktycznie zawiera dwa kościoły, jeden na drugim. Górna świątynia jest bardzo ozdobna, podczas gdy dolna ma znacznie prostszą konstrukcję. Prace nad triumfującą bazyliką rozpoczęto w 1872 roku. A zakończono w 1884 roku. Wykończenie wnętrza ukończono dopiero w 1964 roku. Wydaje się, że pierwsze szkice Bossana do bazyliki pochodzą z 1846 roku. W tym czasie przebywał w Palermo. Bazylika zyskała lokalny przydomek odwróconego słonia, ponieważ budynek wygląda jak ciało słonia, a cztery wieże wyglądają jak jego nogi. Les Petits Chanteurs de Saint-Marc, Chór Dziecięcy Świętego Marka, jest oficjalnym chórem Bazyliki. Chór ten stał się dobrze znany po premierze filmu Les Choristes. Dyrektorem chóru jest Monsieur Nicolas Porte. Od 1982 roku, w wieży znajdują się anteny Radia Fourvière, poprzednika Radios chrétiennes francophones. Chapelle de la Vierge zwieńczona figurą Maryi, po lewej stronie Bazyliki Fourvière zawsze było popularnym miejscem pielgrzymek. W Fourvière znajduje się sanktuarium poświęcone Matce Bożej od 1170 roku. Kaplica i części budynku były przebudowywane w różnych okresach na przestrzeni wieków, ostatnie główne prace miały miejsce w 1852 roku. Kiedy to dawną wieżę zastąpiono wieżą zwieńczoną wieżą złoty posąg Marii Panny dłuta Josepha-Huguesa Fabischa z lat 1812 do 1886 roku. 23 lipca 1816 roku. Dwunastu aspirantów marystów, księży i seminarzystów, wspięło się na wzgórze do sanktuarium Matki Bożej z Fourvière i złożyło przyrzeczenie założenia Towarzystwa Maryi marystów pod kapralem na ołtarzu, podczas gdy Jean-Claude Courveille odprawiał Mszę świętą. W dniu 21 stycznia 1851 roku, Piotr Julian Eymard modlił się w Sanktuarium Matki Bożej z Fourvière i został natchniony do założenia Zgromadzenia Najświętszego Sakramentu. Kiedy miasto Lyon zostało oszczędzone w wojnie francusko-pruskiej w roku 1870, społeczność zobowiązała się do zbudowania obecnej Bazyliki obok starożytnej kaplicy.Architektoniczny słowniczek podręczny

1. Pinakiel, to pionowy element dekoracyjny w postaci smukłej kamiennej wieżyczki, zakończonej od góry iglicą, której krawędzie udekorowane są żabkami i która zwieńczona jest kwiatonem. W postaci bardziej ozdobnej miał kształt ażurowej kapliczki z maswerkami.

Pinakle
2.Oktagonalny, jest to wzór dekoracyjny który ma osiem kątów mający kształt oktagonu.

Budowa oktagonalna
3. Maswerk to dekoracyjny, geometryczny wzór architektoniczny odkuty z kamienia lub zrobiony z cegieł, używany do wypełnienia górnej części gotyckiego okna, przeźrocza, rozety itp. Występuje także jako dekoracja ścian, murów, wimperg, blend. Taki element jest nazywany ślepym maswerkiem.

Maswerk
4. Wimperga to dekoracyjne wykończenie w kształcie wysokiego trójkąta, wieńczące szczyt portalu albo ostrołuk okna charakterystyczne w architekturze gotyckiej oraz stosowane w zdobnictwie neogotyckim. Wykonany z kamienia lub cegły. Pole trójkąta rzeźbione ślepym lub ażurowym maswerkiem lub gładkim.

Wimperga
5. Tympanon, czyli naczółek detal architektoniczny. W architekturze klasycznej terminem tym określano wewnętrzne trójkątne pole pomiędzy gzymsami frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą, stanowiące charakterystyczny element monumentalnych budowli Grecji i Rzymu.

Tympanon
6. Relief jest to kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła. Dzieło uzyskuje się poprzez rzeźbienie, kucie lub odlewanie. Pomimo że płaskorzeźby powstawały jako dekoracja architektoniczna, to często stanowią odrębne, pełnowartościowe dzieło sztuki.

Relief
7. Archivolta to zdobione ornamentami, profilowane lico łuku, arkady zamykającej portal lub każdy inny łukowo u góry zakończony otwór w ścianie budowli, najczęściej bogato zdobione. Archiwoltę stosowano w architekturze wszystkich okresów i kierunków. Archiwolta występująca samodzielnie na płaszczyźnie muru nazywa się archivoltą ślepą.

Archiwolta
8.Węgar to pionowy element przy otworze okiennym lub drzwiowym otrzymany przez wysunięcie cegieł dla ścian murowanych lub dostawienie pionowych słupków dla ścian drewnianych lub kamiennych. Stanowi on oparcie dla ościeżnicy.

Węgar nad portalem
9. Transept, nawa poprzeczna, część kościoła, nawa prostopadła do osi kościoła, położona pomiędzy prezbiterium, a resztą jego budynku. Transept może być jedno lub wielonawowy. W romańskich bazylikach dwuchórowych występują dwa transepty, wschodni i zachodni.

Transept
10. Empora, jest to chór muzyczny i element architektoniczny występujący najczęściej w kościele w postaci odrębnej kondygnacji o charakterze antresoli, usytuowanej nad kruchtą lub nadwieszonej nad głównym wejściem do świątyni. Empora jest galerią wspartą na kolumnach lub filarach, otwartą do wnętrza kościoła.

Empora
11. Notre Dame w języku francuskim znaczy dokładnie Nasza Pani jest tym mianem określane, bardzo wiele katedr i kościołów we Francji.

Notre Dame w Paryżu jako przedstawiciel budowli gotyckiej
12. Apsyda jest to pomieszczenie na rzucie półkola, półelipsy lub wieloboku, dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza. Zazwyczaj zamyka prezbiterium, czasem nawy boczne i ramiona transeptu lub westwerk. Apsyda jest zwykle mniejsza lub równa bryle części budynku, która jest przez nią zamknięta.

Absyda
13. Narteks to w architekturze wczesnochrześcijańskiej, bizantyjskiej oraz w okresie wczesnośredniowiecznym, kryty przedsionek przy przedniej ścianie kościoła. Narteks powstał z podcienia otaczającego dziedziniec przed kościołem. Przeznaczony był przede wszystkim dla katechumenów i pokutników.

Narteks
14. Tambur czyli inaczej bęben, jest to wieloboczna, eliptyczna lub cylindryczna część budynku, stanowiąca podbudowę pod kopułą, hełmem lub latarnią. Często w ścianach bębna umieszczane były okna, będące głównym źródłem światła dziennego, które doświetlały przestrzeń pod kopułą.

Tambur katedry wawelskiej
15. Palatium jest to nazwa używana dla określenia starożytnego lub średniowiecznego głównego budynku zamku, pałacu cesarza, króla lub biskupa. W budynku znajdowały się, sala reprezentacyjna, komnaty władcy i na ogół kaplica zamkowa.

Pallatium
16. Antaba lub hantaba przejęty termin z niemieckiego języka jako, _die Handhabe czyli rękojeść, jest to _stały lub ruchomy uchwyt z metalu umieszczany na skrzyni, kufrze, drzwiach, bramie. To ruchomy uchwyt składa się z dwóch części. Antaba umieszczona na drzwiach lub bramach furtach, najczęściej w postaci lwiej głowy z ruchomą obręczą, służyła często za kołatkę. Antaba występowała głównie w sztuce romańskiej i gotyckiej. Współcześnie używana jest jako element dekoracyjny. Stara polska nazwa antaby to _dzierżak_.

Antaba drzwi gnieźnieźnieńskich
17. Bordiura w ogólnym rozumieniu jest to dekoracyjne obramowanie tkaniny, płaskorzeźby, kompozycji malarskiej lub graficznej, w formie pasa z ornamentem roślinnym lub geometrycznym, niekiedy z motywami figuralnymi.